2000
|
|
Esan daiteke gauzak ere norbanakoen antzera sailkatu
|
egiten
direla. Ondasunak feudalak eta ez feudalak, menpekoak eta askeak ziren.
|
|
Kontratuez hitz
|
egiterakoan
, kontratu guztiei aplikagarri zaizkien zuzenbide naturalaren oinarriak garatu ditugu lehendabizi.
|
|
Idatzizkoa da, herri zibilizatu guztietan, kontratuen froga berezkoa. Haatik, aurreko lege guztiei men
|
egin
eta lekukoen froga onartu dugu, aurretiazko eta idatzizko froga zantzurik badago. Aldiz, idatzizko froga zantzua ez da premiazkoa merkataritza negozioetan, horiek Burtsan, plazan edo bat bateko elkarrizketan gauzatzen baitira.
|
|
Gizakiek askatasunez jardun behar dute intereseko zaien orori buruz. Premiek gerturatzen dituzte; kontratuak biderkatu
|
egiten
dira, euren premiak beste. Ez dago munduan legerik giza kontuetan zenbat eta zer nolako itunak egin behar diren zehazteko.
|
|
Premiek gerturatzen dituzte; kontratuak biderkatu egiten dira, euren premiak beste. Ez dago munduan legerik giza kontuetan zenbat eta zer nolako itunak
|
egin
behar diren zehazteko. Hortik datoz, etorri ere, Erromako legeetan diren izenik gabeko kontratu anitzak.
|
|
Hari luze horren matazak korapilatu
|
egiten
dira, behin eta berriro, XIX. eta XX. mendeetan, lekukotza nabarmenak baititugu aurretiaz esandako horien inguruan12.
|
|
Alta, Euskal Herriko Iparraldean ez bezalaxe, Hego Euskal Herrian luze iraungo du Kode Zibil baten egikerak.
|
Egin
ere, 1889 urtean egingo da hori Espainia osorako, foru zuzenbideari lotsa gordeta, apurrean bada ere. Lotsa apur horrek ekarri du, gerokoan ere, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa, bateko, eta Nafarroa, besteko, foru zuzenbide zibilaren jabe izatea13.
|
|
Alta, Euskal Herriko Iparraldean ez bezalaxe, Hego Euskal Herrian luze iraungo du Kode Zibil baten egikerak. Egin ere, 1889 urtean
|
egingo
da hori Espainia osorako, foru zuzenbideari lotsa gordeta, apurrean bada ere. Lotsa apur horrek ekarri du, gerokoan ere, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa, bateko, eta Nafarroa, besteko, foru zuzenbide zibilaren jabe izatea13.
|
|
Portalisen atariko hitzaldi hori euskaratzea lan nekeza dela ezin aitzi... ondo
|
egin
nahi izanez gero. Garai baten isla dira horren pentsamendua eta horren esanak, Frantziako Iraultzak une jakin batean asmatu zuen hizkera berriaren adierazle.
|
|
Agintekeriazko Estatuetan, printzea lurralde osoaren jabe izan eta merkataritza osoa Estatuko Buruzagiaren izenean eta horren probetxurako
|
egiten
den horietan, gizabanakoek ez dute askatasunik, borondaterik edo jabetzarik, eta epaile eta borrero gehiago dira, legeak baino; haatik, herritarrek zer zaindu eta zer babesturik badute, eskubide politiko nahiz zibilen jabe badira eta ohorea aintzat hartzen bada, herri horietan bertan, lege kopuru zehatza behar da horiei guztioi aurre egiteko. Ondasun mota desberdinak, langintza bestelakotsuak, giza bizitzaren osterantzeko egoerak, horiek guztiek eskatzen dituzte erregela berezkoak.
|
|
Konstituzioa, lege politikoak eta ororen gainetik ere, 1789 urteko Gizaki eta Herritar Eskubideen Adierazpena (Declaration des droits de l’homme et du citoyen). Gizabanakoa, ordu arte menpeko genuena, herritar gertatu eta herritar bati dagozkion eskubideen jabe
|
egin
. Eskubide politikoena, batik bat.
|
|
Haiei egokitu herri subiranotasuna. Bertara ere, legeak
|
egiteko
ahalmena. Errege bakaldun eta ahalguztidunaren kaltetan, herri batzarrak irabazle eta erabakigarri.
|
|
Zer
|
egin
behar du legegileak. Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat.
|
|
Heldutasun gutxiko gizarte batean, ezkontzari ez zaio jaramonik
|
egiten
, espeziea ugaltzeko ezpada, herri berri batek hasteko eta gehitzeko premia duelako.
|
|
Erlijio katolikoa Frantzian nagusi izan den bitartean, erlijio erakundeak zibilekoekin batera estekaturik egon diren bitartean, ezinezkoa zen lege zibilek ezkontzaren hautsezintasuna adieraztea, erlijioaren legeak gauza bera
|
egiten
ez zuen bitartean. Izan ere, erlijioaren legea Estatuarena zen eta beharrena baita gizakiak gobernatzen dituzten oinarriak batera ibiltzea.
|
|
Egia da senar emazteak maiz batu
|
egiten
direla elkar ezagutu gabe eta elkarrekin bizitzera kondenaturik daudela, elkarrekiko maitasunik gabe. Egia da, halaber, gutizia eta aberastasuna eta behin baino gehiagotan, fantasiak eta arinkeriak ere, batuketak osatzea eta familien geroa erabakitzen dituztela.
|
|
Legeek euren eskuetan dagoen oro
|
egiten
dute ezkontzetan desbideraketa eta gaitzespenak saihesteko, horiek konponezinak baitaitezke; kontratuegileei den askatasunik zabalena ekartzen diete; kontratuari ere publizitate itzela; gurasoen adostasuna eskatzen dute, adostasun hori hartzen dutelako, gurasoen arretak moldatua eta sentimendurik hunkigarrienek ukitua, beste edozein zuhurtziaren gainetik. Neurri horiek gorabehera, legeek ez badute euren objektua betetzen, ez dira eurak salagarritzat hartu behar, gizateriaren ahulezia berezkoak baino.
|
|
Noiz aldarrikatuko da dibortziorako erraztasunik zabalena, ondo konpontzen ez diren ezkontideen mesederako? Ezkontzak inoizkorik askeenean direnean; berdintasun politikoak baldintzen desberdintasun muturrekoena desagerrarazi duenean, hau da, ezkontideek izadiaren goi arnas gozoei men
|
egin
eta harrokeriazko aurreiritzien aurka borrokatu behar ez duten une horretan bertan. Gizarte deusezkeria horiek, hain zuzen ere, sortzen zituzten, ezkon hitzetan eta ezkontzetan, deserosotasuna, premia larriak eta zergatik ez esan, patuaren ezinbestekotasuna ere.
|
|
Bide bertsutik ere, esan ohi da izate eta aiurriaren bateraezintasunaren alegazioa dela eta, dibortzioaren abantaila guztiak ezabatu
|
egiten
direla. Aitzitik, guk diogunaren arabera, dibortzioaren abusuak biderkatu eta astundu egiten dira, izate eta aiurriaren bidezko bateraezintasuna gordetzen bada.
|
|
Bide bertsutik ere, esan ohi da izate eta aiurriaren bateraezintasunaren alegazioa dela eta, dibortzioaren abantaila guztiak ezabatu egiten direla. Aitzitik, guk diogunaren arabera, dibortzioaren abusuak biderkatu eta astundu
|
egiten
dira, izate eta aiurriaren bidezko bateraezintasuna gordetzen bada.
|
|
Bateraezintasun horren alegazioa
|
egingo
dute berori betetzen ez duten guztiek. Kontraturik nagusi eta jasoenak ez du ezelako egiturarik izango eta begirunea ere ez zaio zor izango; ohitura onak etengabe urratuko dituzte legeek.
|
|
Elkarte arruntetan nork bere izenean
|
egiten
ditu itunak, interes ilun eta pribatuen gainean eta norberaren ondasunen ararteko gisa. Ezkontzan norberak ez du itunik egiten norberaren izenean, beste batzuen izenean baizik; norberak zin egiten du familia berriaren babesle izatea, familia berri horri emango baitizkio zer guztiak.
|
|
Elkarte arruntetan nork bere izenean egiten ditu itunak, interes ilun eta pribatuen gainean eta norberaren ondasunen ararteko gisa. Ezkontzan norberak ez du itunik
|
egiten
norberaren izenean, beste batzuen izenean baizik; norberak zin egiten du familia berriaren babesle izatea, familia berri horri emango baitizkio zer guztiak. Estatuarengatik, gizateriaren elkarte orokorrarengatik egiten du itun norberak ere.
|
|
Elkarte arruntetan nork bere izenean egiten ditu itunak, interes ilun eta pribatuen gainean eta norberaren ondasunen ararteko gisa. Ezkontzan norberak ez du itunik egiten norberaren izenean, beste batzuen izenean baizik; norberak zin
|
egiten
du familia berriaren babesle izatea, familia berri horri emango baitizkio zer guztiak. Estatuarengatik, gizateriaren elkarte orokorrarengatik egiten du itun norberak ere.
|
|
Ezkontzan norberak ez du itunik egiten norberaren izenean, beste batzuen izenean baizik; norberak zin egiten du familia berriaren babesle izatea, familia berri horri emango baitizkio zer guztiak. Estatuarengatik, gizateriaren elkarte orokorrarengatik
|
egiten
du itun norberak ere.
|
|
Publikoa, beraz, beti dago ezkontza kontuetan eta publikotik aparte ere, badira hirugarren batzuk, begirune osoaren hartzekodun direnak. Horiei kalte
|
egiteko
borondaterik zein ahalmenik ezin izan. Ezkontza elkartea ez da, beraz, beste baten idurikoa.
|
|
Emaztearen amodioa izan dezake horrek, eta ez, ostera, arazo batzuen gaineko konfiantza. Emazte hori, behartuta al dago bere bihotza bortxatzera, ondasunak gordetzekotan edota ondasunok abandonatzera, bihotzaren taupadei men
|
egin
ahal izatekotan?
|
|
Familiaren Kontseilua, agi denez, zer eskatu eta aurretik huraxe emateko prest dago. Ez du besterik eskaintzen nonzeberri edo onarterraz askoren taldea baino, beti zain senar emazteekin bat
|
egiteko
, legeen aurka eta gainetik. Senideak erraz har daitezke amodio edo gorrotoaren susmagarritzat, alderdi bata nahiz bestearen aurka:
|
|
Gutxitan gordetzen dituzte horiek, taldetxoek arinki askatzen dituzten negozioetan, halako ganora edo arreta, hain zuzen ere, moralak agintzen dituenak ohitura arloetan. Aspaldikoa da eta bizitzak hala erakutsia, dibortzio baterako adiskideak eta aliatuak batuta ere, horiek ez dutela osterantzekorik
|
egiten
beste batzuek idatzi agiriak sinatu eta gertatu den ororen gainean ezjakinarena baino.
|
|
Dibortzioa eskuratu duen ezkontideak gorde behar ditu, moduan, ezkontza kontratuan itundutako abantailak. Arrazoi sustraidunak tartean direla erdietsi zuen hark dibortzioa; ordutik hona, haren egintzak, ordura arteko gaitzak menderaturik, beraren egoera hori ezerezten dio eta ordaindu beharreko kalte handiak ere
|
egiten
. Ez dago zertan orekatu, bi ezkontideon artean, dibortzioa nork eskuratu eta nork egin duen ezinbesteko.
|
|
Arrazoi sustraidunak tartean direla erdietsi zuen hark dibortzioa; ordutik hona, haren egintzak, ordura arteko gaitzak menderaturik, beraren egoera hori ezerezten dio eta ordaindu beharreko kalte handiak ere egiten. Ez dago zertan orekatu, bi ezkontideon artean, dibortzioa nork eskuratu eta nork
|
egin
duen ezinbesteko.
|
|
Epaileak, unean uneko banantzea agin dezake, ezkontideen artean bakea berregiteko esperantza bada. Gonbitea eta deia
|
egiten
du hark, epaia emateko betebeharra ez dueino.
|
|
Titulu ederra, zin zinez, zaharrek horri —eta ez lizunkeriari— irizten baitzioten bertutea eta ohorea. Bistakoa da, baita ere, lasaitu beharra dagoela batu
|
egiten
diren gizonezkoaren eta andrazkoaren egiazko gogoaren aldetik, batze hori gauzatzen bada jakineko baldintza eta eretan. Baldintza eta era horiek batuketa horren izaera ezagutarazi eta ondorioak ere bermatu egiten dituzte.
|
|
Bistakoa da, baita ere, lasaitu beharra dagoela batu egiten diren gizonezkoaren eta andrazkoaren egiazko gogoaren aldetik, batze hori gauzatzen bada jakineko baldintza eta eretan. Baldintza eta era horiek batuketa horren izaera ezagutarazi eta ondorioak ere bermatu
|
egiten
dituzte. Horra hartu ditugun arreta guztiak, ezkontzaren prestutasun eta zehaztasunerako.
|
|
Lege positiboak ez dira horretan lege naturaletik aldentzen. Hartara, halakorik
|
egiteko
itxura ematen badute ere, funtsean, ez dute besterik egiten lege naturalaren gogoa gizartearen premiei egokitzea baino. Lege positibo horiek dira, bestalde ere, aintzat hartu dutenak senar emazteek elkarri agindutako uste horretan duela ezkontzak erroa eta sustraia.
|
|
Lege positiboak ez dira horretan lege naturaletik aldentzen. Hartara, halakorik egiteko itxura ematen badute ere, funtsean, ez dute besterik
|
egiten
lege naturalaren gogoa gizartearen premiei egokitzea baino. Lege positibo horiek dira, bestalde ere, aintzat hartu dutenak senar emazteek elkarri agindutako uste horretan duela ezkontzak erroa eta sustraia.
|
|
Bada, arauzko ezkontza, moldeaz eta zuzenbideaz burutua, bakarra da seme alabak legeztatzeko bidean. Ostera, seme alaba legezkotzat hartu dira itxurazko ezkontzarenak, hau da, ezkontideek legezkotzat hartu duten ezkontza horrenak, baldin eta ezkontza hori alderdiek modu askean
|
egin
badute, euren egoerari dagokiona betetzeko eta ordenapean bizitzeko, ezkontza amodioaren bertute eta garbitasunean.
|
|
Ingalaterrako legeek ez dute, osteko ezkontza dela eta, legeztatze hori onartzen; egia esan, legeztatze horri mesfidantzaz begiratzen diote, ohituretan askakeria zabaldu eta familietan ordena ezabatzeko modukoa bailitzan. Frantzian, bestela ere, ekitate naturalari
|
egin
zaio so, seme alaben mesederako. Ez, beraz, Estatu arrazoi horri, interes orokorraren menpean jartzen baitu horrek den dena.
|
|
Ez, beraz, Estatu arrazoi horri, interes orokorraren menpean jartzen baitu horrek den dena. Gure legeen ustetan, senar emazte horiek, hain zuzen ere, ezlegezko tratuetan ibili ondoren ezkondu direnek, betidanik izan dute gogoa ezkontza erazko batez lotzeko; uste dute ezkontza beti
|
egin
dela, gogoz eta desiraz, seme alaben jaiotzetik bertatik eta ekitate fikzio batez, ezkontzari indar atzera eragingarria ematen diote.
|
|
Geroko ezkontzaren bidezko legeztatzea zela eta, izaki misteriotsuak eta ezkutuenak zetozen, itxurakeriazko eskabideak tartean, familien baretasuna aztoratzera. Eskabideok erarik indartsuenean zapuzteko gauza zirenak hil eta gero
|
egiten
ziren. Orduan ziren epaitegiak batzuen eta besteen erasiaren oihartzun, eta gizarte osoa eskandaluan eta perilean zen.
|
|
Bestela izatera, emakumeen ohorea, batuketen bakea eta herritarren onura arriskuan leudeke etengabe. Lege berriek gaitzari aurre
|
egin
diote eta horrexegatik zaindu ditugu lege horien xedapenak.
|
|
Senarraren administrazioak, haatik, zuhurra behar du izan eta ikuskaketak, mugatua; senarraren eraginak zabalago jokatu behar du babesean aginpidean baino; indartsuena da ahulena defendatu eta sostengatu behar duena. Emazteen gaineko aginpide mugagabeak, eskualde batzuetan dagoen modukoak, nazioari eta legeen gozotasunari muzin
|
egingo
lieke. Baditugu, sexu ahularengan, berrikeriak eta arinkeriak; dohainak dira horiek, eta ordena baztertu eta lotsa galtzeko egintzak eragin gabe, saihets dezagun horien kontrako zehazpenik, askatasun politikoarekin bateraezina izango bailitzateke halakoa.
|
|
Seme alabak aitaren meneko dira; horrek, aldiz, ez dio besteri men
|
egin
behar izadiaren ahotsari baino, horixe baita mintzorik gozoen eta samurrena. Horren izenak batzen ditu amodioa, duintasuna eta boterea; horren magistraturak, erlijioaren ikuspegitik gurasoen errukia deitua izan denak, ez du bestelako larderiarik onartzen, ezpada bihotz desbideratua damuaren baitara ekartzen duena.
|
|
Seme alaben adin nagusitasunarekin amaitu
|
egiten
da gurasoen aginpidea, ondorio zibilei dagokienez. Nolanahi ere, begiruneak eta aitortzak hortxe diraute, legegileak berak halakoak arautu ez arren, ondorengoekiko arreta eta betebehar horietan; aldi horretan, bistan da, seme alabek gurasoekiko izan dezaketen kontua legearena ez ezik ohiturarena ere bada.
|
|
Horrela, norbanako bakoitzak bere bizitzaren zama darama gazte gaztetatik. Aurrekoak gorabehera, luzatu
|
egin
dugu hogeita bost urteak arte gurasoen baimena, ezkontza gauzatu ahal izateko. Ezkontza gisako ekintza batek bizitza oso baten zoriona erabaki dezake; jakituria gutxikoa litzateke, irrista beldurgarrien erresuman sartuta, laburregi jokatzea eta seme alaben erabakia eta gurasoen zuhurtzia fermuki estekatzen dituen denbora laburtzea.
|
|
Ezinbestekoa izan da absente baten ustezko bizia, horri buruzko albisterik ez dagoenean, familiak eta jabetzak zehazgabetasun kaltegarrian ez uzteko. Absenteei dagozkien puntuetan jurisprudentzia desberdinak erkatu ditugu eta oinarri batzuen alde
|
egin
dugu hautua, uste izanda horiek direla ekitate zabalena eta kalte txikiena bideratzen dituztenak.
|
|
Hortik datoz, etorri ere, Erromako legeetan diren izenik gabeko kontratu anitzak. Kontratua
|
egiteko
askatasuna ezin beste ezerk ere mugatu, justizia, ohitura on eta onura publikoak baino.
|
|
Gure merkataritzako ezagupideek agortu dituzte eztabaida amaigabeak, mailegu korritudun, monopolio edo itsas kontratuetako baldintzen legezkotasuna eta antzeko gaien ingurukoak. Konturatu
|
egin
gara arlo batzuetan, zuzenbide edo moralaren arazoak zenbaketa edo administrazioaren kontuen azpian daudela.
|
|
Lukurreriarik itzelenak gertatu dira, korritua debekatu denean. Gauza bidezko eta premiazkoa debekatzen denean, ez da besterik
|
egiten
berori ahalbideratzen dutenak gaizkile eta zuzengabe bihurtu baino.
|
|
Lege zibilak, nolanahi ere, iraultza ederra
|
egin
dezake mailegu emaileentzat segurtasuna ematen badu, horiek irabazpide zentzuduna jasotzeko adostasuna erakuts dezaten. Molde horretan, konfiantza sor dezaketen erakundeak, fidantzen betebehar solidario edo ez solidarioen gaineko araubide egokiak, hipoteken oreka berma dezaketen lege jakintsuak, horien hartzekodunek zordunen aurka izan dezaketen akzioa laburtu, arindu eta merke dezaketenak, era erara datoz trafiko horri eusteko.
|
|
Dirua erabili aitzin, gizartearen negozio guztiak mailegu soil edo trukaketaren bidez
|
egiten
ziren. Dirua erabili eta gero, salmenta, erosketa eta bizitza zibilaren merkataritza izeneko ekintza multzo horren bitartez gauzatzen dira horiek.
|
|
Dudarik gabe, arlo zibilean nahiz merkataritzakoan, kontratuen onustea, elkarrekikotasuna eta berdintasuna dira beharren; zernahi gisaz ere, onuste, berdintasun eta elkarrekikotasun horiek itun betebeharrekoetan bermatzeko gogoetan ibiliz gero, okerretara
|
egingo
litzateke arrazoimena bera gai zibiletan erabiliko balitz merkataritzako gaietan bezalaxe.
|
|
Dena den, justiziarik eta zentzurik gabekoa litzateke halako akzioak negozio zibiletan ez onartzea. Negozio zibil horiek, ia beti, ondasun higiezinen gainekoak dira eta ondasun horiek leku finko batean daude, pertsegitzeko modukoak dira, edonoren eskuetan direla ere; iraunkortasunaren bidez, egingarri eta errazak
|
egiten
dituzte justiziaren interesak galda ditzakeen eztabaida guztiak.
|
|
Ez da faltako, horratio, gizakiek euren arteko harremanetan amarrua
|
egitea
; hori horrela ere, askatasunari eta onusteari konfiantza aitortu behar zaie. Formalitate ezeroso eta zuhurgabekeriazkoek kreditua desgogara jartzen dute, iruzurrak baztertu gabe; estutu egiten dute, babesa eman beharrean.
|
|
Ez da faltako, horratio, gizakiek euren arteko harremanetan amarrua egitea; hori horrela ere, askatasunari eta onusteari konfiantza aitortu behar zaie. Formalitate ezeroso eta zuhurgabekeriazkoek kreditua desgogara jartzen dute, iruzurrak baztertu gabe; estutu
|
egiten
dute, babesa eman beharrean. Uste ere, uste dugu gai honetan eman diren aspaldi honetako legeek ez dutela besterik egin gizartearen negozioak geldiaraztea baino, alderdi interesatu guztiak nekarazteko prozedura garestien bidez; horiek guztiek, hipoteka bera babesteko itxurapean, arrisku bizian jarri dute berori.
|
|
Formalitate ezeroso eta zuhurgabekeriazkoek kreditua desgogara jartzen dute, iruzurrak baztertu gabe; estutu egiten dute, babesa eman beharrean. Uste ere, uste dugu gai honetan eman diren aspaldi honetako legeek ez dutela besterik
|
egin
gizartearen negozioak geldiaraztea baino, alderdi interesatu guztiak nekarazteko prozedura garestien bidez; horiek guztiek, hipoteka bera babesteko itxurapean, arrisku bizian jarri dute berori. Gure asmoa izan da arlo horretan ere, erregimen zabalago eta zentzudunago batera itzultzea.
|
|
kontratuen eta norbanakoen arteko egintzen zinezkotasunari buruzko fede ematen du; egokiera galtzen du, aldiz, larregikoa bihurtzen denean; orduan baita kaltegarri. Eskubideen larregiak
|
egiten
ditu gizakiak fidabera, horiek beti harritzen baititu berehalako irabazpideak, geroko arriskuak baino. Hartara, euren segurtasuna ezbaian jartzen dute tarteko diren esanezko zein ezkutuko egiune batzuek.
|
|
Erakunde horietan, ñabardurak baztertu eta ez ditzagun ugaritu aurreko arreta pisuegiak; batera ditzagun ogasunaren eta legeriaren asmoak. Orain artekoak ongi azaltzen digu gai honetan eskubideen desmasiak zerga kopurua urritu
|
egiten
duela eta ogasunak berak ezin duela herritarra kaltetu, bere burua ere kaltetu gabe.
|
|
Alderantziz, lur goldaketak sustatu eta jabe handiak bultzatu dituzte, eurak eurenez landu ezineko lurrak saltzera. Bi biok ere baliabide errazak eman dizkiete baserritar nekazaleei, hain zuzen ere, besoak aberastasun sortzaile dituztenei, euren buruak lurren jabe
|
egiteko
. Hori gorabehera, ezin izan ditugu ezkutatu legeria sailkatu eta korapilatsu bati loturik egon daitezkeen makur handiak.
|
|
Senar emazteek askatasuna dute, horren ondorioz, euren arteko itunak
|
egiteko
, lege zehatz horri egoki baderitzote.
|
|
Elkarri eman diezazkieketen abantailak ere arautu ditugu; ezkontideen arteko elkartearen izpirituari men
|
egin
diogu, hori baita elkarte guztien artean, samurrena eta beharrena.
|
|
Inork ez zukeen landaketarik
|
egingo
, ezta erein edo eraikiko, lurrak banatuak izan ez balira eta norbanako bakoitza seguru egon ez balitz bere jabetza modu baketsuan edukitzeaz.
|
|
Zentzu ona, arrazoia, onura publikoa, horiek guztiak ezin daitezke bertan behera utz; badira arrazoi batzuk, komenigarritasuna eta ekitatea, besteak beste, jabearen familiari uzteko ondasun horiek; zehatzak izatera, familia horren inolako kiderik ezin, tituluz behinik behin, horren jabetza galdatu. Nola
|
egingo
da seme alaben arteko oinordetza zatiketa eta, horren ezean, senideen artekoa. Sexu bati besteari baino eskubide zabalagoa aitortuko al zaio?
|
|
Ondorengorik ez badago, alboko senide guztiak deituak izango al dira oinordetzara, senide gradua edozein izanda ere? Testamentua
|
egiteko
ahalmena onartu, debekatu ala mugatu egingo dugu?
|
|
Ondorengorik ez badago, alboko senide guztiak deituak izango al dira oinordetzara, senide gradua edozein izanda ere? Testamentua egiteko ahalmena onartu, debekatu ala mugatu
|
egingo
dugu?
|
|
Oinordetza dela eta, erromatarren lehendabiziko araubideak zuzenbide politikoak zuzenduak dira; horrexegatik, araubide horietako xedapen batzuk arrotz
|
egiten
zaizkigu. Lurren banaketa zati berdinetan zen egina; halakoa zen helburua, alegia, zatiketa horri, ahal zen neurrian bederen, osotara eutsi.
|
|
Idatzi, maisuki eta dotore idatzi zuela ezin uka. Hainbatez, Portalisen testu hori klasiko
|
egin
zaigu zuzenbide munduan, dela kodegintza berriaren filosofia erakusle moduan, dela iraultza frantsesak ekarri zuen gizarte burges horren antolamendu zibilaren agertoki gisa.
|
|
Iraultzaren jarraitzaile sutsua izan ez arren, Tronchetek erdietsi zuen, pausorik pauso, iraultzaren lehen aldi nahasiak gainditzea. Ordutik aurrera, Brumaireren 18koak Zaharren Kontseilutik atera eta Kode Zibilaren Idazketa Batzordeko
|
egin
zuen. Batzorde horretako zaharrena zen eta berorri egokitu zitzaion taldearen lehendakaritza.
|
|
Bertan gaiak egoki sailkaturik daude, zehatz eta taxuz. Magistratu horrek, jakintsu bezain jakile, ez zigun deus ere
|
egiteko
utziko bere argi eta oinarriei men eginda askatasun osoz jardun izan balu. Inguruabar aginduzko eta iragankorrek egin zituzten zuzenbide axiomak hark erro errotik arbuiatzen zituen errakuntza eta makurrak(...).
|
|
Bertan gaiak egoki sailkaturik daude, zehatz eta taxuz. Magistratu horrek, jakintsu bezain jakile, ez zigun deus ere egiteko utziko bere argi eta oinarriei men
|
eginda
askatasun osoz jardun izan balu. Inguruabar aginduzko eta iragankorrek egin zituzten zuzenbide axiomak hark erro errotik arbuiatzen zituen errakuntza eta makurrak(...).
|
|
Magistratu horrek, jakintsu bezain jakile, ez zigun deus ere egiteko utziko bere argi eta oinarriei men eginda askatasun osoz jardun izan balu. Inguruabar aginduzko eta iragankorrek
|
egin
zituzten zuzenbide axiomak hark erro errotik arbuiatzen zituen errakuntza eta makurrak(...).
|
|
Kode Zibilaren idatzaldiak antzeman du herriak agintaritzarik gorenean jarri duen heroiaren gogoa. Horren asmoa edonon da eragingarri, eta herriaren alde
|
egingo
du hark ere beti lan eta trabailu, gure zoriontasunerako zerbait egiteko dueino.
|
|
Kode Zibilaren idatzaldiak antzeman du herriak agintaritzarik gorenean jarri duen heroiaren gogoa. Horren asmoa edonon da eragingarri, eta herriaren alde egingo du hark ere beti lan eta trabailu, gure zoriontasunerako zerbait
|
egiteko
dueino.
|
|
(...) Iraultza sendotu, estatu ahaltsu baten bidez herriaren batasuna berrindartu, herritarrei gutxieneko askatasun zibila bermatu, askatasun politikoa sakon gutxitzearen truk, gizartea bera antolatu, giza aldra harritzar multzo horiek gizabanakoen iduriko diren hare garauak
|
eginez
(...). 7
|
|
Zilegi bekigu
|
egin
dugun hori azaltzea. Zuzenbide idatziaren eta ohituren arteko transakzioa gauzatu dugu, bi bion arteko xedapenak bateragarri izan zaizkigun neurrian edo batzuk besteekin itxuraldatu, sistemaren batasuna urratu gabe, izpiritu orokorra bortxatu gabe.
|
|
Erlijio katolikoa Frantzian nagusi izan den bitartean, erlijio erakundeak zibilekoekin batera estekaturik egon diren bitartean, ezinezkoa zen lege zibilek ezkontzaren hautsezintasuna adieraztea, erlijioaren legeak gauza bera
|
egiten
ez zuen bitartean. Izan ere, erlijioaren legea Estatuarena zen eta beharrena baita gizakiak gobernatzen dituzten oinarriak batera ibiltzea.
|
|
Kode Zibil berriak
|
egin
gogo duena ez da, inola ere, testu itxi eta geldoa. Aitzitik, bizi eta egokitua nahi du Portalisek lege zibila, eragingarritasun osokoa izan dadin:
|
|
Aitzitik, bizi eta egokitua nahi du Portalisek lege zibila, eragingarritasun osokoa izan dadin: " Herrien kodeak denboraren arioz
|
egiten
dira; zehatz esateko, behin ere ez dira oso osorik egiten".
|
|
Aitzitik, bizi eta egokitua nahi du Portalisek lege zibila, eragingarritasun osokoa izan dadin: " Herrien kodeak denboraren arioz egiten dira; zehatz esateko, behin ere ez dira oso osorik
|
egiten
".
|
|
Oihartzun dute Portalisen baitan dibortzioaren aldeko eta aurkako argudioek. Bera ere, zabal zabal barik, ozta ozta darantzu edozein legegileri luzatzen dion galdera, dibortzioaren aurrean zer
|
egin
jakiteko:
|
|
Kontratuaz denaz bezainbatean, erreditu tasa zentzudunaren aldeko apustua
|
egiten
du atariko hitzaldiak, lukurreriaren gehiegikeriak ostendu nahian:
|
|
Dudarik gabe, arlo zibilean nahiz merkataritzakoan, kontratuen onustea, elkarrekikotasuna eta berdintasuna dira beharren; zernahi gisaz ere, onuste, berdintasun eta elkarrekikotasun horiek itun betebeharrekoetan bermatzeko gogoetan ibiliz gero, okerretara
|
egingo
litzateke arrazoimena bera gai zibiletan erabiliko balitz merkataritzako gaietan bezalaxe.
|
|
Legegileak soberako esku sartzetik ihes
|
egin
behar du. Okerreko bidea da, haren ustez, larregi arautzekoa:
|
|
Ez dago munduan legerik giza kontuetan zenbat eta zer nolako itunak
|
egin
behar diren zehazteko. Hortik datoz, etorri ere, Erromako legeetan diren izenik gabeko kontratu anitzak.
|
|
Hortik datoz, etorri ere, Erromako legeetan diren izenik gabeko kontratu anitzak. Kontratua
|
egiteko
askatasuna ezin beste ezerk ere mugatu, justizia, ohitura on eta onura publikoak baino.
|
|
Zati berdin berdinetan edo desberdinetan? Portalisek, berriz ere, ihardesle, bidenabar azaltzeko testamentu
|
egiteko
ahalmena mugatua dela, egundo ere ez eskubide naturala, lege politiko eta zibilak arautua baino:
|
|
Beheratze luze horren hasikinak Frantziako Iraultzaren gogortadak ditugu. Areago, 1789 urtean bertan Versaillesko Estatu orokorretarako deialdia erregeak
|
egin
eta Ipar Euskal Herriko lurraldeetan nabari zen aspaldiko foruak zaintzeko gogoa. Hiru lurraldeotako lege beregainak ziren jokoan.
|
|
Konstituzio nazionala eta libertate publikoa abantailatsuago baitira probintzientzat hauetakoren batzuk gozatzen dituzten pribilegioak baino, eta beharrezkoa baita horiek sakrifikatzea Inperioko zati guztien artean batasun akabatu bat
|
egiteko
, deklaratzen du ezen probintzia, printzerri, herrialde, kantonamendu, hiribildu eta biztanle komunitateen pribilegio partikular guztiak, diruzkoak nahiz beste edozein eratakoak, abolituta gelditzen direla errekurtsorik gabe, eta frantses guztien Zuzenbide Komunean izango direla batuak.10
|
|
Izadiak bi sexu bestelakotsu
|
egin
ditu, euren nahitaezko batuketa gauzatzeko asmoz. Hortaz, bi sexu horien arteko hurbilketak berehala ditu ondorio eragingarriak.
|
|
Hortaz, bi sexu horien arteko hurbilketak berehala ditu ondorio eragingarriak. Andrazkoa ama
|
egiten
da: su berria du, sentimendu berriak, betebehar berriek lehendaurrezkoak indartzen dituzte.
|
|
Gizakiak eurak bizitzen ikasten baino aurreragokoak dira. Modu bertsuan, bizitzaren azken aldietan ere, sarri sarri, bizitzari agur
|
egiten
diote, heriotza gertatu aurretik. Umearen seaska babestu behar da gaitz eta beharretatik.
|
|
Senar emazteek elkar maitatzeko premia dute, premia betierekoa. Gizakiek ezagutzen dituzten sentimendurik gozoenak bertan jaio eta finkatu
|
egiten
dira, alegia, ezkonduen eta gurasoen eta seme alaben arteko maitasuna.
|
|
Dibortzioa onartuta ere, legegileak uste du ezkontzaren hautsezintasunari ez diola aurkakorik
|
egiten
, ezta kontzientzia gairik ere ebazten. Soil soilean uste du, grinarik gogorrenek —munduan hainbeste kalte sortu eta egun ere, sortzen dutenek— senar emazteen arteko giro gozoa urra dezaketela; halaber, uste du larregikeriak astunak izan daitezkeela, senar emazteen ezkon bizimodua jasanezin eginez.
|
|
Dibortzioa onartuta ere, legegileak uste du ezkontzaren hautsezintasunari ez diola aurkakorik egiten, ezta kontzientzia gairik ere ebazten. Soil soilean uste du, grinarik gogorrenek —munduan hainbeste kalte sortu eta egun ere, sortzen dutenek— senar emazteen arteko giro gozoa urra dezaketela; halaber, uste du larregikeriak astunak izan daitezkeela, senar emazteen ezkon bizimodua jasanezin
|
eginez
. Orduantxe da eta orduantxe bakarrik, legegileak salbuesten duela, senar emazte horien lasaitasun, segurtasun eta poztasunaz arduratuta, bata bestearekin loturik egotea, eurak bereizteko dituzten arrazoiak gorabehera.
|
|
Aldi guztietan ulertu ohi da, arriskutsu bezain ezgizatiar dela senar emazteak atzera
|
egiteko
modurik gabe uztartzea, batak bestea itoa eta zanpatua. Hortik dator, modu berean ere, ezkontzaren hautsezintasuna lege zibiletan duten herrietan euretan, banantzearen erabilera, horrek leundu egiten duelako ezkontzaren lokarria, berori oso osorik askatzeke.
|
|
Aldi guztietan ulertu ohi da, arriskutsu bezain ezgizatiar dela senar emazteak atzera egiteko modurik gabe uztartzea, batak bestea itoa eta zanpatua. Hortik dator, modu berean ere, ezkontzaren hautsezintasuna lege zibiletan duten herrietan euretan, banantzearen erabilera, horrek leundu
|
egiten
duelako ezkontzaren lokarria, berori oso osorik askatzeke.
|
|
Esan ohi da, dibortzioaren alde, ezkontzan gozorik ezabatzen dela, horren hautsezintasuna adierazten denean; ezkon lotura gehiegi estutzen bada, argaldu
|
egiten
dela; etxeko neke eta lorrak lazgarriak direla, begi bistan osterantzekorik ez denean betierekotasuna baino; elkar ulertzen ez duten senar emazteen bizimodua, modu hautsezinean loturik badaude, galdua dela ondorengotzarako; ohitura onak kolokan jartzen dituztela senar emazte horiek, euren arteko konpondu ezak eta hautsi ezinak direla eta; era berean senarrak, betiko emazteaz aspertuta, andre lard...
|
|
Horri erantzun zaio arriskutsua dela bihotza nahikeria eta aldakerietara uztea, norberak ere etxeko lorrak jasan
|
egiten
dituela; arean bere, halakoak aurreikusteko lana egiten dela, dibortziorako ahalmena ez dagoenean; ez dago jada senarraren aginpiderik, ez gurasoenik ezta etxeko gobernurik ere, ahalmen hori onartzen den guztietan; banantzeak arindu egiten dituela ezkon bizimoduaren garratzak; dibortzioa emazte eta seme alaba horien mesedekoa ez dela; ohitura onak ere, mehatxatu egiten dituela, garra eta irristar...
|
|
Horri erantzun zaio arriskutsua dela bihotza nahikeria eta aldakerietara uztea, norberak ere etxeko lorrak jasan egiten dituela; arean bere, halakoak aurreikusteko lana
|
egiten
dela, dibortziorako ahalmena ez dagoenean; ez dago jada senarraren aginpiderik, ez gurasoenik ezta etxeko gobernurik ere, ahalmen hori onartzen den guztietan; banantzeak arindu egiten dituela ezkon bizimoduaren garratzak; dibortzioa emazte eta seme alaba horien mesedekoa ez dela; ohitura onak ere, mehatxatu egiten dituela, garra eta irristarik gogorrenak askatuz; ez dagoela deus ere sakratu edo e...
|
|
Horri erantzun zaio arriskutsua dela bihotza nahikeria eta aldakerietara uztea, norberak ere etxeko lorrak jasan egiten dituela; arean bere, halakoak aurreikusteko lana egiten dela, dibortziorako ahalmena ez dagoenean; ez dago jada senarraren aginpiderik, ez gurasoenik ezta etxeko gobernurik ere, ahalmen hori onartzen den guztietan; banantzeak arindu
|
egiten
dituela ezkon bizimoduaren garratzak; dibortzioa emazte eta seme alaba horien mesedekoa ez dela; ohitura onak ere, mehatxatu egiten dituela, garra eta irristarik gogorrenak askatuz; ez dagoela deus ere sakratu edo erlijiosorik gizakien artean, ezkontzaren lotura hautsezina ez bada; giza espeziearen zabaltzea bermatuago dagoela senar emazte fidelen arteko konfiantzaz gustu aldakorreko batuketaz ba...
|