|
2000
|
|
|
Euskara berreskuratzeko prozesuan, euskalduntzeak zuen garrantziaz hasiera hasieratik jabeturik, gau eskolen sortzaileetariko bat izan zen Laspiur. Hasierako irakasle haiek
|
egin
ohi zuten bezala, eskolak emateaz gain, didaktikarako materiala prestatzen ere lan handia egin zuen. Imanol Laspiurrek bere eskolak emateko erabilitako baliabide eta materialen nolakotasuna begiratuz gero, euskarak azken hamarkadetan izandako gorabehera eta eboluzioa ikus daiteke neurri handi batean:
|
|
|
Azken hau berreskuratzen saiatu ziren Sorian 1949tik aurrera festetan. Ondoren zezensuzkoa eta Medinacelin
|
egin
ohi den" Toro jubilo" izeneko ohituraren arteko antzekotasuna azpimarratzen du.
|
|
|
Lehenengoa San Fermin Ikastolan bertan dago kokatua, hurrengo biak Zizur Nagusian, laugarrena Zizur Nagusia eta Zizur Txikiaren arteko mugan eta bosgarrena Zizur Txikian. Azken bi guneen arteko ibilbidea makina bat erromesek
|
egin
ohi du oinez urtero. Beraz, igandean bertatik pasako diren euskaltzaleak Donejakue bidearen zati txiki bat zeharkatu ahal izango dute.
|
|
|
Jaialdiak berehala bikoiztu egin zuen konpainia kopurua, bi areto erabiltzera pasa ginen, gero Leidor areto handia, helduen saila... Beti saiatu gara jaialdia herriko jendearentzat egiten, ez antzerki munduko jendearentzat, beste lekutan
|
egin
ohi den bezala. Orain arte 304 konpainia pasa dira Tolosatik.
|
|
|
Arkaitz Estiballes galdakoztarrak, lehenengoz eskuratu du finaleko txartela, 23 urterekin. Eskolartekoetan badauka Bizkaiko txapela eta paperean ere lan bikainak
|
egin
ohi ditu, baina nagusien txapelketetako aurreko esku hartze bietan zezakeenetik beheraxeago ibili izan da. Sekulako finala egin zuen baina:
|
|
|
" Gaur egungo gizartea gehiegikerian murgildurik dabil literaturan ere, beste giza arloetan bezala. Gehiegikeriak sormena zapuztu
|
egin
ohi du, baina zurrunbiloaren barruan".
|
|
|
Ez dira denak itzulpenak ordea, Joseba Sarrionandiak liburu honetan sartu dituen poemak. Konstantino Kavafisek garai historikoen testuinguruan kokaturiko poema helenisten tankerako apokrifoak
|
egin
ohi zituen moduan, zenbait apokrifo sartu ditu tartekaturik Izkiriaturik... liburu honetan. Berak aitortzen baitu"... aparte utzi ditut Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuan agerturiko apokrifo batzuk" (Marinel zaharrak, hitzaurrea, 8 or.). Hitzaurrean itzultzeaz eta sortzeaz dioenarekin bat datorren jokaera da hauxe; literatur sorkuntzaren nahiz translazioaren izaerari buruzko funtsezko utopikotasunean eta nahitaezko kreatibotasunean oinarritzen baita.
|
|
|
izan ere, kartzelaratua izan aurreko gorabeherak ditu kontagai. Pertsonaia nagusi hau kutxazain automatikoetan lo
|
egin
ohi duen mutil gazte bat da, eta horietariko gau batean neska batekin harremanetan hasteko aukera izango du. Kutxazainean jolasean ari direla, polizia dator eta ihes egin dute.
|
|
|
ArgitalpenhonenhelbururikbehinenetarikoaFraiBartolomerentestuakongi transkribatzeaizanik, testukateketikoak, teologiaetamoralekoedukizongihornituakbestalde, nahitanahiezkodirudibereliburuakidaztekoerabilizitueniturriez geureburuarigaldeegitea.Beraz, egokidatorharkizanzuenhezieragogoratzea, bere burua janzteko
|
egin
ohi zuen estudioa eta bere liburuak idatzi zituen MarkinakoKarmengoBibliotekaneskuraizanzuenmaterialagogoratzea.Hauetatik guztietatikgeratudalekukotasunikaskobereliburuetanjartzendituenaipamen ugarietan, haienbidezberebaieztapenaketairitziakbermatzendituelarik.
|
|
|
Esamoldeak eta erabilerak argi uzten du baina, desberdinatasunikbadagoela mugaldeko biztanleentzat, euskaraz ari direnean behinik behin nabarmengelditzen dena, frantses izan eta frantses egin esamoldeen artean. Lehenengoarenkasuan, eta pentsamolde abertzaleak honetan eraginik izan badezake ere, abertzaleez direnek ere
|
egin
ohi dute bereizketa. Hain zuzen, argi asko bereizten da nor direnfrantsak edo frantximentak, batik bat Iparraldean:
|
|
|
Hala ere, pianoajo zuen. Jo
|
egin
ohi du. Txillardegi batzarretako mahaietan alegiazko pianoa jotzenibili ohi da, ezker eskuko atzamarrak gora eta behera dantzan.
|
|
|
Momentuz, Gobernuaren agindua nagusitu zen, eta goizetako Maiatzeko Loreetako hizkuntzarena papereratzean (euskaraz
|
egin
ohi ziren goizeko hauek), kronikariberria (Amundarain), bere isil misilean, kexu da gertatzen ari denaz, eta ez du nahiutzi debekua aipatu gabe (Cronica: I, 367):
|
|
|
Gatazkei dagokienez, beharrezkoa da taldeen barneko gatazkak eta taldeen artekogatazkak bereiztea, Psikologia Sozialak eta Soziologiak
|
egin
ohi duten bezala.
|
|
|
gizakiak baizik ez du bilatzen onarpen hau munduan, hura baita biologiaren gainetik dagoela frogatzeko bere bizia arriskatzera iristenden izaki bakarra. Izan ere, zenbaitetan ez dute helburu biologiko hutsek mugiarazten; adibidez, sexu irrikari uko
|
egin
ohi dio Jainkoa sutsuago maitatzearren, edo bere arte obrari duen guztia eskaintzearren, hazia zakiletik barik bolalumaren puntatik isurizeleberri biziagoa sortuko duelakoan, eta abar. Sofokles-ek zein Txillardegik ederkinabaritu dituzte gizakien zailtasunak, biologiak bizi dituen sendi edo bikote harremanei uko egin beharraren aurrean, historiari heltzeko orduan.
|
|
|
Irratiz igortzen diren mezu desberdinen artean generokako partiketa propioa
|
egin
ohi dugu. Hiru bereizten ditugu:
|
|
|
XII. < nz, lz, rz> eta < ns, ls, rs> bilkuretako < z, s> letrak < tz, ts>
|
egin
ohi dira euskaraz (Frantzia, unibertsitate, faltsua). Elkarren ondoko hitzetan ere egiten duten euskaretan onartzen da ahoskera zainduan:
|
|
|
Bada idatzi berri dugunaren beste aldaki baliotsu bat, Estatu Batuetako irrati ertain eta txikietan
|
egin
ohi dena. Ingelesez contact map deitzen diote (euskaraz, harremanetarako mapa), irratilari berriemaileak harremanetarako telefonoak eta apuntatuta dauzkan mapari.
|
|
|
Emili Prado-k (1985, 25) ondo esaten duen bezala,, puntuazioak azalduriko ideia bere soinu unitatearekin erlazionatzeko balio du; beraz, unitate fonikoak adierazteko eta ez unitate gramatikalak adierazteko, kultura inpresoan
|
egin
ohi den bezala?. Aipaturiko irakasle honen ustez, irratian aski izan behar genuke kakotx eta puntuarekin.
|
|
|
Denbora faktorea kontuan hartzen badugu, programazioa epe labur, ertain eta luzera burutu daiteke. Mariano Cebrián ek (1994) egindako sailkapenean, astebeteko programazioak eta egunbetekoak epe laburrekotzat jotzen dira; epe ertainekoak denboraldikoak dira, lau urtaroei egokitutakoak alegia; eta azkenik, epe luzeko programazioa, kirol gertakariak direla-eta
|
egin
ohi dena, ekoizpen lan estrategikoa da, aldez aurretik eta luzaro egitea eskatzen duena.
|
|
|
Soinu baten intentsifikazioa dela bide, soinu hori zarata bihurtzera hel daiteke, esaterako,, gollllllla!? oihua, kirol irratilariek
|
egin
ohi dutena (Cebrián, 1983, 30).
|
|
|
biriketan metaturiko airearen parte bat irtetea.Hiru arnasketa mota daude: a) Toraxaren goialdeaz egiten dena (bular arnasketa). Europan nahiko ohikoa da; andrazkoek
|
egin
ohi dutena, baita beren irudia ondo gorde behar duten pertsonena ere: faxadun exekutiboena edo arropa estua daramatenena.b) Behe sabelaldeaz egiten dena.
|
|
|
Higienikoena eta funtzionalena da. Umeek eta animaliek
|
egin
ohi dute. Izan ere, era hau naturala da, besteek jatorri kulturala duten bitartean.Bistakoa denez, fonazioak airea behar du.
|
|
|
Sarerako sarrerak kontrolatzeko sistemari dagokionez ere, ziber irratilariek aukera asko eta handiak dituzte estatistikak lortzeko, zer nolako ikustaldiak egiten diren, nondik egiten diren eta zenbat artxibo jaisten diren jakiteko. Mundu analogikoan soziologoek
|
egiten
ohi dituzten azterketak eta zundaketak ez daude faltan Interneten software edo programeriari esker. Horra hor Analog, Access Watch eta gainerako analisi erremintak gure berezoez informaturik egoteko, eta horrela estrategiak markatu ahal izateko, entzuleria fideltzeko edo norabide berrietan zundatzeko.
|
|
|
Kasu hauetan irratilariak, iturri onetik?, edo, iturri ofizialetik jakin dugunez?? edo antzeko beste aipu bat
|
egin
ohi du, iturria zein izan den ostenduz. '
|
|
|
poza, norbait laguntzeko prest; beldurra, eta orain zer?, orain ezin diozu ezetzik esan, ez zaizula bere aurpegia gustatzen, orain dena eginda dago. Batez ere sentsazio ikaragarri batek
|
egin
ohi dit bisita, eta ez naiz neska pesimista bat, ezta antzik ere, baina benetan zapore tragikoa izaten du intermitentearen une horrek. Ez dut esan nahi negarrez hasten naizenik holakoetan; alderantziz, irribarretsu hurbiltzen natzaio gidariari, nire bide bera egingo duen galdezka.
|
|
|
Zeren, uste genuenean ezen geure betiko Mattin hura geurekin genuela, guztiz osaturik eta zaldi gainean bere balentriak berriro egiteko prest, aldiz, handik bertze lauzpabortz egunetarat, bazkal aitzin mahaiaren inguruan zutik
|
egiten
ohi genuen otoitza egiterat gindoazenean, dar dar hura sartu baitzitzaion gorputzean tupustean, eta dardara bortitzak lurrerat jaurtiki zuen.
|
|
|
Eta hala entseiatzen zen bidean sortu traba eta behaztopei buru egiten, ez buruz buru eta bekoz beko, baina zeharka. Oroitzen dut, alde horretarik, usu baino usuago erabiltzen zituela signifikantza bakarra ez zuten erranak eta etsenpluak edo hainbat haritako anekdotak, jostetan ibiltzeko parada emaiten ziotenak, zeren eta, handik edo hemendik oldartzen zitzaizkionean, haratagotik egin baitzezakeen ihes eta
|
egiten
ohi zuen ihes, nola behin baino gehiagotan ikusi ahal izanen duzun, jaun André, hemendik aitzina.
|
|
|
Eta ez bertan erraiten dizudana gezurra delako, baina mila kontu alborat utzi behar izan dudalako. Izan ere, nola hain baitzen kortsario haien mundua berezia, hala mintza nenkizukeen haien arteko harreman partikularrez, edo haiek
|
egin
ohi zituzten festez eta emaztekiei eman ohi zieten tratuaz. Eta horni nezakeen deskribatze bakoitza behako bikoitz batez, buruko begiek ikusten dutena gauza bat denez gero, eta bertzea, bihotzeko begiek... eta eman niezazkizukeen, halatan, nik ikusiaren eta ikusiak enegan eraginaren aitzin gibelak, on gaitzak eta bertze gorabehera guztiak, xehero baino xeheroago.
|
|
|
Baina, halakoetan ere, ezinezkoaren aitzinean etsitzerat jo gabe, garbi izan da ene hautua: hutsune horien betetzerat entseiatu naiz, hitzez eta behakoz; pentsa dezakezu, honenbertzez, ezen, hutsune horien betelanetan, gezurretan ibili natzaizula, ahantzi datuak edozein modutan asmatzen, eta maskarak eta mozorroak sortzen, Frai Antonio de Guevarak bere kroniketan
|
egin
ohi zuen moduan, baina zin degizut ezen hori ez dela horrela izan, ezta gutiago ere, zeren, alde batetik, noiz eta hitz eta behako haiek erabili izan baititut, tentuz eta zentzuz erabili baititut —baita ahalik eta zuzentkien eta onestkien ere—, aromaren berreraikitzeko balio zezaketen neurrian, ahalik eta molderik fidelenean; eta zeren, bertzetik, gaitzagoa baitzitekeen hutsuneak bere h... Edo ez al da egia, halaber, ezen Historia, eta gure egunorozko historiak, berdin faltsu daitezkeela nola alferrik erantsiarekin hala ahantziarekin, edo berariaz isilduarekin ere?
|
|
|
Osabari ihardeste hura eman bezain laster, xuxendu zen aita prezeptore jaun Marcelenganat —zeinak gurekin
|
egin
ohi baitzituen otorduak eta zeina baitzen gizon zuhurra bezain jakintsua, pazientzia handikoa eta etorkorra—, eta galdetu zion:
|
|
|
Zeren, elizak
|
egin
ohi zituèn autofede handiusteko haietan ez bezala, zeinetan inkisidoreak eta autoritate zibilak entseiatzen baitziren, ikusgarritasunaren ikusgarritasunaz, mota bateko zein bertzeko hereseen biltzerat, zenbatenaz gehiago, hainbatenaz nahiago, autofede hartan, aldiz —denborak bertze batzuk zirelako, benturaz—, osaba Joanikot genuen kulpant bakarra. Ordea, baldin eskarmentua bazen autofede haien xede nagusia, zalantzarik ez dut ezen Urbiaingoak ere osoki eta konplituki egin zuela bere xede hartarako bidea, zeren ez ahanzteko moduko ikuskizuna izan baikenuen geure inguru honetan ere, heresea bakarra zen arren.
|
|
|
Xenda arriskutsu horretatik jarraituz, badirudi ere pertsona sekulan ez dugula bere osotasunean onartzen. Aldareetara eramaten dugunean bere nortasunaren puska handi eta ederra, akaso, preziatuena, gizaseme alaben gure barneko tirabirak argitan jartzen dituena, hots, moztu, ohostu, ezabatu
|
egiten
ohi dugu. Maria Dolores Gonzalez Katarain salbatzeko edo, militantea baztertu dugu, pistola soinean zeraman armada herrikoi baten soldadua desagertu da pantailetatik, bihotzetatik, oroipenetatik.
|
|
2001
|
|
|
" Balizko ametsetan gelditu zen Parisko Komuna, baina, agian errealitateak ametsaren pausoak jarraitu ohi ditu; zaila zera da: gure ekintzetan ametsari heltzea, ametsak eztenkadaz esna arazi
|
egin
ohi gaitu. Agian' Balizko olan burnia izanen da...'" eta bere lanaren ondorio gisa, honakoa idatzi zuen:
|
|
|
Bestalde, gauza jakina da antxoaren aurretik berdelaren arrantzaldia
|
egin
ohi dela. Hego Euskal Herriko arrantzaleek 17.382 tona berdel harrapatu zituzten 2000ko arrantzaldian.
|
|
|
HORREGATIK guztiagatik oso erreza gertatzen zaigu elkarren arteko komunikazioa eta gure ideiak plazaratzeko aukerak izatea. ...asteizko Filologia Fakultatean egin ziren kritika jardunaldietan gertatzen den bezala, poesiaz, narratibaz, haur literaturaz edo saiakeraz eginiko kritikaz aritzea (eta hori gertatzen da antolatzaileen artean sentsibilitate hori ematen delako); eta modu berean, oso harrigarria gerta daiteke literatura tertulietan haur literatura idazleak, kritikoak eta helduen literatura idazleak egotea, Gasteizen
|
egin
ohi den bezala, gurean mugak askoz hauskorragoak baitira. Baina agian egoera on honen azpian dagoena gure ahuldadea besterik ez da, komunitate txikia izatearen ondorioa eta, beraz, guztion beharra izatearena.
|
|
|
unibertsitatez bestelako mailetako ikasleentzat deialdi orokorra
|
egin
ohi du.
|
|
|
Hiru sistema horiek erabiltzeko garaian alde handiegirik ez dagoenez, baliteke erabiltzaileak ez bereiztea horietako zeinetan
|
egin
ohi diren bilaketak.
|
|
|
Norbere gorputzaz gustura ez egotea gehitu
|
egin
ohi da hogei urtetik aurrera emakumeen artean eta gizonezkoen artean, berriz, oraindik ez da zehaztu sentimendu hori zein adinetan hasten den.
|
|
|
–Euskarak motiba dezake, baina beti ere ikasleari zerbait berezia eskaintzenbadio; plus bat, gainerako hizkuntzena ez bezalako kultur molde original bat (ez hobea, ez txarragoa, desberdina baizik), munduari erantzunak ematekokosmo ikuskera propio bat, ikasleari zerbait esango diona, ikaslea aberastukoduena. (...) Gainerako hizkuntzetan
|
egin
ohi dutenaren fotokopia merkebatekin ez goaz inora. (...) Erantzun propioak, originalak behar ditugu(...).
|
|
|
b) Ezaugarri prototipikoak zaintzen ez dituzten testuei nekez
|
egin
ohi zaietoki bat ikasgelan. Ondorioz, ikasleek ez dute aukerarik izango egiturakonplexu edo berezia duten testuekin lan egiteko.
|
|
|
Aurreko paragrafo batean, irakasleok testuen lanketaz
|
egin
ohi ditugunaipamen batzuk ageri dira: testuek edozein helburu lantzeko balio ei dezakete, edozein egoeratan eta ikaslerekin erabilgarriak ei dira eta erraz lortu eta erabil eidaitezke.
|
|
|
– Testua jaso aurretik, ikasleari eginkizun aproposa aurkeztuko diogu, alegia, eskolatik kanpo horrelako testu bat entzun edo irakurtzean
|
egin
ohi denantzeko zeregina (informazioa behar duen beste nor edo nori ematea, dakigunarekin alderatzea, behar ditugun datuak identifikatzea...). Horrenbidez ikaslearen interesa ziurtatu ahal izango dugu.
|
|
|
Orain arte gauza jakintzat eman dugu errealismo kontzeptuak adierazten duenerreferentea. Esan bezala, XIX. mendeko eredu bat, industrializazioak sorturikomundu hiritarraren deskribapen garaikidea
|
egin
ohi duena, datorkigu burura. Ereduhonen mugek nahiko zehatzak dirudite:
|
|
|
Narrazioa B. Etxepare poeta zaharkituaren figuraren gainean eraikita dago. Bada, Etxeparerekiko eta bere poesiarekiko harremana are gehiago ehuntzeko, Sarrionandiak lehen euskal poetak
|
egin
ohi zituen tankerako eta neurriko bertsoak tartekatuditu. Kontaketaren lerroen artean erdi ezkutaturik agertzen diren bertsoak elkartuz, honako poema hau irakur daiteke:
|
|
|
Talde ireki eta informal gisa lanari ekiteko ordua etorria zaigu, ene iduriko, gure ondotik datozen emazte idazle gazteek ez dezaten, belaunaldiro EuskalHerrian
|
egin
ohi den maneran, bidea berriz osoki aztalkatzerik ukan.
|
|
|
Gas kromatografian pisu molekular txikiko nahaste baten bereizketa
|
egin
ohi da, zeren eta, zutabean zehar pasatu ahal izateko, konposatu kimikoek bapore presioa (zutabeko tenperaturan) izan behar baitute; esate baterako, polimeroen bereizketa egiteko gas kromatografia ez da teknika egokia, polimeroen bapore presioak ia arbuiagarriak baitira.
|
|
|
Aintzinako kulturetan eta gaurko erlijioetan aztarna modura mantenduriko ohitura batzuk, Jainkoei egindako eskaintzak, eskaerak eta errituak kearen bidez, per fumum, alegia?
|
egin
ohi zituzten; eta gaur egun ere horrela egiten dituzte.
|
|
|
Iparraldean, itsasotik hurbilago dauden neurrian, Hegoaldean baino euri gehiago
|
egin
ohi du. Iparraldean negua da urtarorik euritsuena, eta Hegoaldean udaberria; udan, oro har, ez du euririk egiten.
|
|
|
Lan hau egiteko teknika erraza da. “Irudi aldaketa” hori
|
egin
ohi duten armairuak horman sartutakoak dira. Paper, oihal edo melaminazko taulekin forratu daitezke.
|
|
|
Egunez bere amaginarrebak jo
|
egin
ohi zuen, eta gauez bere senarrak ostikoz eta ukaldiz jipoitu.
|
|
|
Horrela egingo dut, bada, nik ere. Ez, ordea, bata bestearekin berdintzeko, maiz
|
egin
ohi denez, bata besteari kontrajartzeko baizik, legezkoago den bezala. 1750 inguruan, izan ere, eta lehendanik zetorren gaitza, Erdi Aroan sortu ziren Unibertsitateak aski zaharkituak agertzen zaizkigu gehienbat.
|
|
|
Item más: " Urkijo Mintegiko solas aldia" deritza (1957, 3)" Unamuno eragille" ri eta hitzaldi horiek, hain zuzen ere, Probintzi jauregiko (hots, Diputazioko) areto batean
|
egin
ohi ziren, frankismo kiratsa uxatu gabe. Eta ez da oroitarazi beharrik, plazan salgai dagoelako, noren sarrera hitzak daramatzan Leturia, ren egunkari ezkutuak.
|
|
|
Zailago da, ordea, inguruko erdaldunentzat beste edozein inguruko erdara baino. Ezin genezake, bada, egin Errepublika garaian Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan
|
egin
ohi zutena: gogoko zuten hizkuntzaz mintzatzen zirela irakasleak, ikaslea, katalana ez izan arren, esaten zenaz beti jabetuko zelakoan.
|
|
|
Elementu horiekin nekez eraiki zitekeen nobela bikain bat, nahiz eta, Felipe Juaristik azpimarratu bezala, arin irakurtzen dela ezin ukatu; Putzu ren estiloaz, ordea, ezer gutxi gehiago esan daiteke, trabarik egiten ez duela baino. Egia esan, formaren eta mamiaren arteko dialektikan mamiaren alde
|
egin
ohi duenetakoa naiz, baina soiltasun formalak, bertute izateko, ganora handiagoko euskarri bat luke. Eta, tamalez (tamalez, diot, nobela hau literatur anbizio osasuntsuz beterik dagoelako), ez dut ustePutz u k halakorik eskaintzen digunik.
|
|
|
Izan ere, egungo enpresa modernoak bere gestioa hobetzeko erabili izaten dituen erreminta guztiak neurtu
|
egin
ohi dira: lehiakortasuna zein elkarkidetza, teknologi berr ikuntza nahiz nazioarteratzea.
|
|
|
Estanko batean tabako paketea eta egunkaria erosi, eta Patxiren tabernara joan nintzen. Patxik bezperan Athleticek egindako partida eskasaz hitz aspertua egin zuen; egunero ehunka aldiz mugimendu berbera
|
egin
ohi dutenen errutinaz, Negrita zorrotada luzea edalontzi estu luze batera botatzen zuen bitartean.
|
|
2002
|
|
|
Hori esanik, esan behar dut, argi eta garbi, nik ez dudala" historiko" tzat jotzeko moduko deus ere ikusi azken txapelketa honetan, non eta epiteto hori dohan banatzen hasten ez garen, kirolean eta
|
egin
ohi den gisan. Jon Sarasuari lapurtutako hitzez esanda, ez dakit arrazoi dudan diodana esatean, baina arrazoiak baditut diodana esateko, eta banan banan aletu nahi nituzke arrazoiotako batzuk.
|
|
|
Begi bistan denez, 1936 gerra ez zen kanturik gabeko gerra, aitzitik, egoera gogorretan kantatu
|
egin
ohi da, eta kantu asko gelditu zaigu garai hartatik. Galdu edo ezkutatu egin ziren, ordea?
|
|
|
Gizarteak egotzi dion erantzukizunari aurre egiten saiatzen da, egunez egun, Euskaltzaindia. Oraingoan, gizarte horri kontuak ematera dator, urtero
|
egin
ohi duen bezala, euskaraz, gazteleraz eta frantsesez osatu duen «Euskaltzaindiaren Oroitidazkia 2000» honekin. Urte horretan zehar izan dituen ekitaldi eta harremanak, akademia jarduera, erakunde zerbitzuak, aurrekontu gorabeherak, den dena agertzen da bertan.
|
|
|
Dena den, kutxazain automatikoetan euskara soilik erabiltzen dutenei automatikoki gutun pertsonalizatuak euskaraz bakarrik bidaltzeko sistema martxan jartzen hasiak dira. Euskadiko Kutxaren bezeroek ere makinetan eragiketak euskaraz egiteko aukera dute, baita sukurtsaletan
|
egin
ohi diren eragiketak ere; besteak beste, mailegu bat eskatu, kontu bat ireki edo mailegu baten simulazioa egin. Aurrezki kutxa honetan ezarrita dauden hizkuntza irizpideen arabera, etxera bidalitako gutunak eta, oro har, dokumentazio guztia dago.
|
|
|
EAEko gotzainen azterketa ez da aldendu orain arte euskal elizaren zati handienak
|
egin
ohi duen azterketetatik. Ohikoak esateaz gain, analisi ausart eta zorrotza egin du egun euskal gizarteak bizi duen egoeraz.
|
|
|
Urtero
|
egin
ohi duen bezala, euskaraz, gazteleraz eta frantsesez plazaratzen du Euskaltzaindiak aurreko urtean zehar erakunde honek izan duen jarduna. Izan ere, «Euskaltzaindiaren Oroitidazkia 2001» honen aurkezpenean Xabier Kintanak adierazten duenez, Euskaltzaindia osatzen duten euskaltzainak, urgazle laguntzaileak, kudeatzaile teknikariak, informatikari, biblioteka eta bulegoko lankideak ere, ez omen dira behar bezala konturatzen beren lan isilean zer nolako eraikuntza mamitzen ari diren, batez ere lan horiek beren bana banako izaeran maiz izaten duten itxura apalagatik.
|
|
|
Irratientzat Arrosan egin zen hurrengo topaketa batean eman zitzaion Ekoizpen Zentroa sortzearen ideiari garapena. Jarraian Arrosan
|
egin
ohi den Euskal Herria Zuzenean jaialdian ideiari indar berezia eman zitzaion, eta hortik datorkio beraz, zentroari bere izena. Egoitza Andoaingo Martin Ugalde Kultur Parkean dago eta bertatik egiten da egunero magazina, baina irratietako sare lana Miñao ParkeTeknologikotik bideratuko da, bertan baitago zerbitzaria.
|
|
|
Kritika inpresionista saihestuz eta errusiar formalisten hurbilpen deskribatzaileegia gaindituz, gaur egungo norabide kritiko pragmatikoek literatur lanen irakurketa proposamenak egiten dizkigute eta sorkuntzaren ingurune sozio historikoarekin harremanetan jartzen dituzte artelanak. Paul de Manek dioen modura, irakurketaren metaforak kaleratzen ditu gaur egungo literatur kritikak eta, gehienetan, testuaren beraren baliabide deigarrienak edo alderdirik zailenak izaten ditu hizpide20 Hortik dator askotan horrelako kritika lanen aurrean literaturazaleek
|
egin
ohi duten salaketa: non dago obraren kalitateaz edo kalitaterik ezaz mintzo zitzaigun epailea?
|
|
|
Baina txoriak ihes egiten ekiela be, jakin ba ekian. Horraitio, baserritar patxaratsu haren esan koipeak, zarrada biguna egiten eutsien barruan mutikoari, lur samurrean euri zaparrada maminak
|
egin
ohi dauan antzera.
|
|
|
Fiordoetara
|
egin
ohi den irtenaldirik ezagunena Vossen abiatzen da; handik, Naoroydalen haranean barrena, autobusak malda handiko errepideetatik joan behar du Oppheimvatnet aintziraraino iristeko.
|
|
|
Horrenbestez, eraginkortasun energetikoa hobetzeko eta, aldi berean, argi kontaminazioa murrizteko
|
egin
ohi diren inbertsioek aurrezki energetiko eta ekonomikoa ondorioztatuko dute.
|
|
|
Askotan oharkabean pasatzen da mononukleosia, baina beste zenbaitetan konplikatu
|
egin
ohi da eta arazoak sor ditzake, larriak gutxitan izaten diren arren.
|
|
|
Kasu bietan ere, banketxeen praktika zuzenaren aurkako jokabidetzat jo izan ditu Espainiako Bankuak eta bere ebazpenak lotesle ez diren arren, entitateek men
|
egin
ohi diete.
|
|
|
Jarduera ekonomikoen mugaketa arazo sakona da. Finean, irizpide subjektiboeta aldakorren arabera
|
egin
ohi da sailkapen sektoriala, eta ez dirudi orain arte zutik dirauen hiru sektoreena1 egokiena denik, gaur egungo aldaketa ekonomiko sakonak eta hauen konplexutasuna adierazteko. Gogoan izan behar da, beraz, gauregungo sistema produktiboaren eraldakuntzek ia ezinezko bihurtzen dutela ekonomia jarduerak eta horiek sortutako produktuak zehaztasunez mugatzea.
|
|
|
Beraz, hamabost urteko bilakera horretan, aipagarria da 1993tik aurrera ekonomia susperraldiarekin batera kanpo sektoreak izan duen joera hazkorra. Orduraarte, kanporako bidearen hautua barne atzeraldietan
|
egin
ohi zen, bertako merkatuaren ahulezia nolabait kitatzeko estrategia gisa. Esaterako, hazkunde bizkorreko1994 urtealdian Hego Euskal Herriko esportazioen hazkunde tasak inoizkogaraienak izan ziren, Europako Batasuneko eta munduko tasak aise gaindituz (ikus13.1 taula).
|
|
|
Eta ez soilik kopuruz; sarri askotan baitakalitatez ere. Puntako liburuak, artikuluak eta hitzaldiak, ingelesez, gaztelaniaz, frantsesez eta gainerako hizkuntza handietan
|
egin
ohi dira. Badirudi, euskarazatzean geratzen garela.
|
|
|
Historialariek eta bestelako gizarte zientzialariek
|
egin
ohi duten ikerketen barruan, nazionalismoa aspaldidanik asko landu den punta puntako gaia izan da. Gaur egun, nazionalismoari buruzko argitalpen enpiriko eta teorikoekin liburutegi handi batekoapalategiak bete daitezke.
|
|
|
Azterketa zientifikoaren gardentasuna inolako zalantza izpirik gabe eta dogma bat izango balitz bezala azpimarratuz, ez da kutsadura besterik sortzen eta areagotzen. Akats bikoitz bat
|
egin
ohi da (Dahl, 1997: 63):
|
|
|
5 Hazkunde ekonomikoari lehentasuna eman eta, argudio horretaz baliatuz, hiritarren artean gero eta zabalagoa den sentsibilitatea ekiditeko, mugimendu sozialen literatura soziologikoan erabili ohi den hizkeraz baliatuz, kontramugimendu ekologistak duen zeregina garrantzitsua da. Estrategia desberdinak
|
egin
ohi dituzte eta funtzioen araberako bost talde daude: harreman publikoetako konpainiak, intelektual organikoak, esparru juridikoan jarduten dutenak, finantza iturriak eta, organizazio medioanbientalistak?.
|
|
|
Aurrizki eta adjektibo aniztasunarekin
|
egin
ohi du topo gizarte garaikideaz artikuluak eta liburuak irakurtzen dituen orok. Etengabe errepikatzen dira gizarte postindustriala, postmodernoa, informazioaren gizartea, kapitalismo berantiarra, sare gizartea eta gizarte postfordista terminoak, besteak beste. Luzea den zerrenda hori ez dela izengoiti arazo hutsa frogatu nahiko da lan honetan, gaur egungo gizartea hizpide duten eztabaida garaikideak, gai zehatzetara mugatuak ez ezik, gizarte garaikidearen definizioari zuzenduak ere badaudelako.
|
|
|
Halaber, aurreko ataletan aipatu den bezala, Ipar Euskal Herriko irrati euskaldunak Euskal Irratiak izeneko egitasmoan batu ziren, eta Nafarroako zenbait emisorak irratsaio bateratuak
|
egin
ohi dituzte. Izan ere, Ipar eta Hego Euskal Herriko estazioen lan bateratuei esker, Iruñeko Txupinazoa eta antzeko ekintzak ia Euskal Herri osoan batera entzun ahal izatea lortu da.
|
|
|
hitz egitea; zeren gizakiek eta gizarteek komunikazio esparru nahiz kultura eredu askotarikoak sortu eta sortzen baitituzte historiaren soka luze geldiezinean. Norbaitek liburu honetan aniztasunaren izenean txikiari
|
egin
ohi zaion integratzeko eskariaren isla bilatu gura baldin badu, erratuta dabil; izan ere, aurkitzekotan, handiak txikiari zor dion errespetu beharra aurkituko du, aniztasunaren izenean.
|
|
|
Kultura menpekotasuna prozesu multzo bat da, zeinaren bitartez gizarte bat sartua baita, presioa, faszinazioa, indarra edo korrupzioa dela medio? mundu osoko sistema modernoaren barruan, halako moldez non gizarte horren agintari klasea eramana eta bultzatua baita zentro dominatzailearen egiturekin edo balioekin bat
|
egin
ohi duten erakunde sozialak sortzera eta horiek gidatzera.
|
|
|
Luzaroan ikertutakoak edo ustekabean jakindakoak publikoara jauzi egitean jaiotzen da benetako eskandalua. Ikerketak edo zurrumurruak kalera egin behar du jauzi, eta
|
egin
ohi du. Horixe da eskandaluaren bigarren urratsa, epea edo fasea.
|
|
|
Publizitate mitikoa, era berean, produktu publizitatea izateaz gain, marka publizitatea ere izan ohi da. Esandako marka publizitate horrek ez du zertan puntuala, koiunturala izanik; sarri askotan, mota horretako publizitateak, markakoa deitu diogunak, urteetan zehar hartu du bere indarra ikusle/ balizko eroslearen aurrean, eta urteen poderioz
|
egin
ohi da famatu. Publizitate mitikoaz espektakulu hutsa dela esan da sarritan.
|
|
|
Multzoa askotarikoa da. Botere desberdinez
|
egin
ohi da berba: botere ekonomikoa (gizakiaren ekoizpen prozesutik datorrena:
|
|
|
Gizarte komunikazioaren alorretik begiratuta, kasu askotan, erakunde politikoek informazioa modu interesatuan darabiltela esan liteke. Alderdi politikoek, sindikatuek, instituzioek eta gizarte taldeek ahalegin bereziak
|
egin
ohi dituzte eurei buruz eta euren arerioei buruz gizartean zirkula daitekeen informazioa aztertzeko eta bideratzeko. Erakunde horiek, bestalde, pribatuak nahiz publikoak izan, handiak zein txikiak izan, informazioa ttanttaka eman ohi dute hala komeni zaienean (horretarako konfiantzazko interlokutoreak bilatzen dituzte hedabideetan), informazioa ezkutatu egin diote gizarteari mesedegarri zaienean (inoiz, gezurra esaten dute, ezkorra izan dakiekeen informazioa neutralizatzeko), zabaldu nahi duten informazioa garrantzia bereziz konnnotatzeko ekimenak antolatu ohi dituzte (prentsaurrekoak, hitzaldiak, eta eszenifikazioak), eta gizarteratu gura duten informazioak argia kosta ahala kosta ikusteko, komunikazio kanpainak antolatu ohi dituzte (iragarkiak hedabideetan edo posta zuzena etxeetara).
|
|
|
Egoera formaletan, distantzia hori handiagoa ere izan daiteke. Ahotsak ere gora
|
egin
ohi du kasu horietan.
|
|
|
Zentzumenen aurrean jartzen zaigunak bideratu ohi du gure pentsamendua, erabat. Eta begien aurrean jartze horretan, nola lehengo gizartean hala gizarte modernoagoetan, komunikazioak lan handia
|
egin
ohi du. Giza harremana pentsaezina da giza komunikazioaren laguntza barik.
|
|
|
Tenorea eta garaia da komunikazioa birpentsatzeko, batez ere masa komunikazioa, handika
|
egin
ohi dena eta gizarte modernoetan egitura politiko, militar, kultural eta ekonomiko guztien artizar moduan funtzionatzen duena?.
|
|
|
Giza komunikazioak, beraz, helburu desberdinak betetzen ditu, eta estrategia bat baino gehiago indartzen eta gorpuzten du; komunikazioaren estrategia informatzaileaz, kokapen estrategiaz, mobilizazio estrategiaz, harreman estrategiaz eta estrategia eredu ezarleaz hitz
|
egin
ohi da. Estrategia horietan guztietan, oinarrizko informazioaren igorpen hutsak eta bigarren irakurketako harreman eraikitzaileak agertzen dira batera.
|
|
|
Norberak badu bere barruan zuhaitzaren irudia, sutearena? Norberak, bere kautan, mundu errealaren bere irakurketa
|
egin
ohi du; nork bere irudiak dauzka, mundu errealaren ordezko. Halaber, irudia kolektiboa ere izan daiteke:
|
|
|
nazionalismoa zerbait zaharra dela esan ohi da; hori, batez ere, nazionalista batzuek diote besteen nazionalismoaz. Maiz gogorarazi izan zaie nazio txikiei nazionalismoaren arriskua, gogora ekarriz nazionalismo organikoek
|
egin
ohi dituzten basakeria sozialak (Alemania nazia, Errusia estalinista, Serbia erasotzailea, eta abar). Horrelakoak estatu egituraren jabe izan diren nazionalista handiek egin dituzte; ez menperatutako herriek:
|
|
|
Arbitrariotasun horretan, hala ere, sarritan aurki dezakegu motibazio izpiren bat edo beste; kasu horretan, zeinu eratorriez
|
egin
ohi dugu berba. Onomatopeien kasuan, esate baterako, zeinu eratorrien munduan gaude; gogoratu onomatopeiak hots naturalen bat imitatu gura duten sekuentzia fonikoak direla, oilarraren kantua kukurruku, edo txakurraren zaunka au?.
|
|
|
Pertsonen arteko komunikazio hurbiletik, handika
|
egin
ohi den komunikazio publikora egingo da jauzi hirugarren atal honetan. Horretarako, gizarte komunikazioan letra idatziak (liburua eta argitalpenak), ahots garraiatuak (telegrafoa eta irratia), komertzializatutako irudiak (telebista eta zinema) eta zibermunduak (sarea) duten garrantzia ikusiko da.
|
|
|
Kazetarien taldeak, taldeak berak? badu bere ideologia, propioa, berea; eta, hori ez bakarrik kazetariak lan esperientzia antzerakoen lekuko direlako, ezpada, kazetari moduan aritzeko, ezaugarri pertsonal eta profesional oso antzekoen artean
|
egin
ohi dutelako, modu masiboan, kazetarien kontratazio hautaketa informazio enpresetako nagusiek. Modu orokorrean hitz eginda, klase bateko partaidetza eta gizarte harremanetan bere leku propioa dauzka kazetariak, kazetari taldeak.
|
|
|
Inperialismoaz sarri hitz
|
egin
ohi da gizarte zientzietan. Inperialismoak, borreroak legez, aurpegi asko ditu:
|
|
|
Produktu kulturalen bitartez, agintari klaseek boterearen neutraltasunaren mitoa ezarri dute gure begien aurrean: diotenez, bere lana ondo
|
egin
ohi duenak lortu ohi du boterea, eta, hartara, elite ekonomikoa eta politikoa osatzen dutenak dira lan horretan jarduteko egokienak, eta guztion onbeharrean egiten ohi dute egiten dutena.
|
|
|
Produktu kulturalen bitartez, agintari klaseek boterearen neutraltasunaren mitoa ezarri dute gure begien aurrean: diotenez, bere lana ondo egin ohi duenak lortu ohi du boterea, eta, hartara, elite ekonomikoa eta politikoa osatzen dutenak dira lan horretan jarduteko egokienak, eta guztion onbeharrean
|
egiten
ohi dute egiten dutena.
|
|
|
Andre batekin eta gero kaka
|
egin
ohi duk, Policarmus. Gizon batekin eta gero, zer ohi duk bada?
|
|
|
Egiturari begiratuta
|
egin
ohi da filosofia lanen sailkapena, batetik Elkarrizketak eta bestetik gainerakoak?, baina ez du erabateko balioa. Berez alegiazko aurkaria da azalpena garatzeko Senekak prosa lan horietan guztietan erabili duen tresna.
|
|
|
Eta, hala ere, trabaturik eta estekaturik egon arren, okerrari ihes egin zenioke, zeuk zeure buruari eragotziko ez bazenio eta nahi eta maite duzunaren gorputzeko eta gogoko akats guztiei ez ikusi egingo ez bazenie. Horixe
|
egin
ohi dute irritsean itsuturiko gizonek, eta berez inondik ez dauzkaten dohainak ikusten dizkiete. Horrela, emakume erabat gaizto eta itsusiak ederretsiak eta ohore osoz tratatzen dituztela dakusgu.
|
|
|
Zeren hutsala eta inoiz ez lortzekoa den agintea eskatzea eta horretantxe beti neke latzean ekitea, horixe baita mendian gora lehiaz sakatzea tontorretik berriro beherantz iraulkatzen eta barreneko lautadara amiltzen den harriari. Bestalde, gure gogo eskergabearen gurariak bazkatzen beti aritzea, gauza onez bete eta inoiz ez asetzea, urtaroek
|
egin
ohi duten moduan, beti itzuliz eta uztak eta deneriko atseginak ekarriz, eta, hala ere, bizitzako fruituekin inoiz nahikotzen ez garela, horixe da, nik uste, lore adineko neskatoek gogoratzen dutena, inola ere bete ez daitekeen edontzi zulatura ura botaz. Zerbero eta Furiak eta argirik eza eta Tartaro, ahotik gar izugarriak ok eginez, ez dira inon eta izan ere ez daitezke benetan.
|
|
|
1999an, “Médico de familia” eta “Manos a la obra” serieek 13 urtetik beherakoek gehien ikusitako espazioen rankinga zuzentzen zuten% 60 baino gehiagorekin, Ikus entzunezko Komunikaziorako Azterlanen Kabinetearen (GECA) datuen arabera. “Haurrek errespetatu egiten dituzte gurasoak eta obeditu
|
egin
ohi dituzte, baina beraiek ere autokensura bat aplikatzen diete programa batzuei dagokienez”, adierazi du García irakasleak. Mari Carmenek, adibidez, alabak ikusten duena kontrolatu ohi du, baina lasai dago.
|