|
2000
|
|
|
Euskara berreskuratzeko prozesuan, euskalduntzeak zuen garrantziaz hasiera hasieratik jabeturik, gau eskolen sortzaileetariko bat izan zen Laspiur. Hasierako irakasle haiek
|
egin
ohi zuten bezala, eskolak emateaz gain, didaktikarako materiala prestatzen ere lan handia egin zuen. Imanol Laspiurrek bere eskolak emateko erabilitako baliabide eta materialen nolakotasuna begiratuz gero, euskarak azken hamarkadetan izandako gorabehera eta eboluzioa ikus daiteke neurri handi batean:
|
|
|
Lehenengoa San Fermin Ikastolan bertan dago kokatua, hurrengo biak Zizur Nagusian, laugarrena Zizur Nagusia eta Zizur Txikiaren arteko mugan eta bosgarrena Zizur Txikian. Azken bi guneen arteko ibilbidea makina bat erromesek
|
egin
ohi du oinez urtero. Beraz, igandean bertatik pasako diren euskaltzaleak Donejakue bidearen zati txiki bat zeharkatu ahal izango dute.
|
|
|
Arkaitz Estiballes galdakoztarrak, lehenengoz eskuratu du finaleko txartela, 23 urterekin. Eskolartekoetan badauka Bizkaiko txapela eta paperean ere lan bikainak
|
egin
ohi ditu, baina nagusien txapelketetako aurreko esku hartze bietan zezakeenetik beheraxeago ibili izan da. Sekulako finala egin zuen baina:
|
|
|
" Gaur egungo gizartea gehiegikerian murgildurik dabil literaturan ere, beste giza arloetan bezala. Gehiegikeriak sormena zapuztu
|
egin
ohi du, baina zurrunbiloaren barruan".
|
|
|
Ez dira denak itzulpenak ordea, Joseba Sarrionandiak liburu honetan sartu dituen poemak. Konstantino Kavafisek garai historikoen testuinguruan kokaturiko poema helenisten tankerako apokrifoak
|
egin
ohi zituen moduan, zenbait apokrifo sartu ditu tartekaturik Izkiriaturik... liburu honetan. Berak aitortzen baitu"... aparte utzi ditut Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuan agerturiko apokrifo batzuk" (Marinel zaharrak, hitzaurrea, 8 or.). Hitzaurrean itzultzeaz eta sortzeaz dioenarekin bat datorren jokaera da hauxe; literatur sorkuntzaren nahiz translazioaren izaerari buruzko funtsezko utopikotasunean eta nahitaezko kreatibotasunean oinarritzen baita.
|
|
|
izan ere, kartzelaratua izan aurreko gorabeherak ditu kontagai. Pertsonaia nagusi hau kutxazain automatikoetan lo
|
egin
ohi duen mutil gazte bat da, eta horietariko gau batean neska batekin harremanetan hasteko aukera izango du. Kutxazainean jolasean ari direla, polizia dator eta ihes egin dute.
|
|
|
ArgitalpenhonenhelbururikbehinenetarikoaFraiBartolomerentestuakongi transkribatzeaizanik, testukateketikoak, teologiaetamoralekoedukizongihornituakbestalde, nahitanahiezkodirudibereliburuakidaztekoerabilizitueniturriez geureburuarigaldeegitea.Beraz, egokidatorharkizanzuenhezieragogoratzea, bere burua janzteko
|
egin
ohi zuen estudioa eta bere liburuak idatzi zituen MarkinakoKarmengoBibliotekaneskuraizanzuenmaterialagogoratzea.Hauetatik guztietatikgeratudalekukotasunikaskobereliburuetanjartzendituenaipamen ugarietan, haienbidezberebaieztapenaketairitziakbermatzendituelarik.
|
|
|
Esamoldeak eta erabilerak argi uzten du baina, desberdinatasunikbadagoela mugaldeko biztanleentzat, euskaraz ari direnean behinik behin nabarmengelditzen dena, frantses izan eta frantses egin esamoldeen artean. Lehenengoarenkasuan, eta pentsamolde abertzaleak honetan eraginik izan badezake ere, abertzaleez direnek ere
|
egin
ohi dute bereizketa. Hain zuzen, argi asko bereizten da nor direnfrantsak edo frantximentak, batik bat Iparraldean:
|
|
|
Hala ere, pianoajo zuen. Jo
|
egin
ohi du. Txillardegi batzarretako mahaietan alegiazko pianoa jotzenibili ohi da, ezker eskuko atzamarrak gora eta behera dantzan.
|
|
|
Gatazkei dagokienez, beharrezkoa da taldeen barneko gatazkak eta taldeen artekogatazkak bereiztea, Psikologia Sozialak eta Soziologiak
|
egin
ohi duten bezala.
|
|
|
Irratiz igortzen diren mezu desberdinen artean generokako partiketa propioa
|
egin
ohi dugu. Hiru bereizten ditugu:
|
|
|
Soinu baten intentsifikazioa dela bide, soinu hori zarata bihurtzera hel daiteke, esaterako,, gollllllla!? oihua, kirol irratilariek
|
egin
ohi dutena (Cebrián, 1983, 30).
|
|
|
biriketan metaturiko airearen parte bat irtetea.Hiru arnasketa mota daude: a) Toraxaren goialdeaz egiten dena (bular arnasketa). Europan nahiko ohikoa da; andrazkoek
|
egin
ohi dutena, baita beren irudia ondo gorde behar duten pertsonena ere: faxadun exekutiboena edo arropa estua daramatenena.b) Behe sabelaldeaz egiten dena.
|
|
|
Higienikoena eta funtzionalena da. Umeek eta animaliek
|
egin
ohi dute. Izan ere, era hau naturala da, besteek jatorri kulturala duten bitartean.Bistakoa denez, fonazioak airea behar du.
|
|
|
Sarerako sarrerak kontrolatzeko sistemari dagokionez ere, ziber irratilariek aukera asko eta handiak dituzte estatistikak lortzeko, zer nolako ikustaldiak egiten diren, nondik egiten diren eta zenbat artxibo jaisten diren jakiteko. Mundu analogikoan soziologoek
|
egiten
ohi dituzten azterketak eta zundaketak ez daude faltan Interneten software edo programeriari esker. Horra hor Analog, Access Watch eta gainerako analisi erremintak gure berezoez informaturik egoteko, eta horrela estrategiak markatu ahal izateko, entzuleria fideltzeko edo norabide berrietan zundatzeko.
|
|
|
Kasu hauetan irratilariak, iturri onetik?, edo, iturri ofizialetik jakin dugunez?? edo antzeko beste aipu bat
|
egin
ohi du, iturria zein izan den ostenduz. '
|
|
|
Zeren, uste genuenean ezen geure betiko Mattin hura geurekin genuela, guztiz osaturik eta zaldi gainean bere balentriak berriro egiteko prest, aldiz, handik bertze lauzpabortz egunetarat, bazkal aitzin mahaiaren inguruan zutik
|
egiten
ohi genuen otoitza egiterat gindoazenean, dar dar hura sartu baitzitzaion gorputzean tupustean, eta dardara bortitzak lurrerat jaurtiki zuen.
|
|
|
Eta hala entseiatzen zen bidean sortu traba eta behaztopei buru egiten, ez buruz buru eta bekoz beko, baina zeharka. Oroitzen dut, alde horretarik, usu baino usuago erabiltzen zituela signifikantza bakarra ez zuten erranak eta etsenpluak edo hainbat haritako anekdotak, jostetan ibiltzeko parada emaiten ziotenak, zeren eta, handik edo hemendik oldartzen zitzaizkionean, haratagotik egin baitzezakeen ihes eta
|
egiten
ohi zuen ihes, nola behin baino gehiagotan ikusi ahal izanen duzun, jaun André, hemendik aitzina.
|
|
|
Eta ez bertan erraiten dizudana gezurra delako, baina mila kontu alborat utzi behar izan dudalako. Izan ere, nola hain baitzen kortsario haien mundua berezia, hala mintza nenkizukeen haien arteko harreman partikularrez, edo haiek
|
egin
ohi zituzten festez eta emaztekiei eman ohi zieten tratuaz. Eta horni nezakeen deskribatze bakoitza behako bikoitz batez, buruko begiek ikusten dutena gauza bat denez gero, eta bertzea, bihotzeko begiek... eta eman niezazkizukeen, halatan, nik ikusiaren eta ikusiak enegan eraginaren aitzin gibelak, on gaitzak eta bertze gorabehera guztiak, xehero baino xeheroago.
|
|
|
Baina, halakoetan ere, ezinezkoaren aitzinean etsitzerat jo gabe, garbi izan da ene hautua: hutsune horien betetzerat entseiatu naiz, hitzez eta behakoz; pentsa dezakezu, honenbertzez, ezen, hutsune horien betelanetan, gezurretan ibili natzaizula, ahantzi datuak edozein modutan asmatzen, eta maskarak eta mozorroak sortzen, Frai Antonio de Guevarak bere kroniketan
|
egin
ohi zuen moduan, baina zin degizut ezen hori ez dela horrela izan, ezta gutiago ere, zeren, alde batetik, noiz eta hitz eta behako haiek erabili izan baititut, tentuz eta zentzuz erabili baititut —baita ahalik eta zuzentkien eta onestkien ere—, aromaren berreraikitzeko balio zezaketen neurrian, ahalik eta molderik fidelenean; eta zeren, bertzetik, gaitzagoa baitzitekeen hutsuneak bere h... Edo ez al da egia, halaber, ezen Historia, eta gure egunorozko historiak, berdin faltsu daitezkeela nola alferrik erantsiarekin hala ahantziarekin, edo berariaz isilduarekin ere?
|
|
|
Osabari ihardeste hura eman bezain laster, xuxendu zen aita prezeptore jaun Marcelenganat —zeinak gurekin
|
egin
ohi baitzituen otorduak eta zeina baitzen gizon zuhurra bezain jakintsua, pazientzia handikoa eta etorkorra—, eta galdetu zion:
|
|
|
Xenda arriskutsu horretatik jarraituz, badirudi ere pertsona sekulan ez dugula bere osotasunean onartzen. Aldareetara eramaten dugunean bere nortasunaren puska handi eta ederra, akaso, preziatuena, gizaseme alaben gure barneko tirabirak argitan jartzen dituena, hots, moztu, ohostu, ezabatu
|
egiten
ohi dugu. Maria Dolores Gonzalez Katarain salbatzeko edo, militantea baztertu dugu, pistola soinean zeraman armada herrikoi baten soldadua desagertu da pantailetatik, bihotzetatik, oroipenetatik.
|
|
2001
|
|
|
unibertsitatez bestelako mailetako ikasleentzat deialdi orokorra
|
egin
ohi du.
|
|
|
–Euskarak motiba dezake, baina beti ere ikasleari zerbait berezia eskaintzenbadio; plus bat, gainerako hizkuntzena ez bezalako kultur molde original bat (ez hobea, ez txarragoa, desberdina baizik), munduari erantzunak ematekokosmo ikuskera propio bat, ikasleari zerbait esango diona, ikaslea aberastukoduena. (...) Gainerako hizkuntzetan
|
egin
ohi dutenaren fotokopia merkebatekin ez goaz inora. (...) Erantzun propioak, originalak behar ditugu(...).
|
|
|
Orain arte gauza jakintzat eman dugu errealismo kontzeptuak adierazten duenerreferentea. Esan bezala, XIX. mendeko eredu bat, industrializazioak sorturikomundu hiritarraren deskribapen garaikidea
|
egin
ohi duena, datorkigu burura. Ereduhonen mugek nahiko zehatzak dirudite:
|
|
|
Narrazioa B. Etxepare poeta zaharkituaren figuraren gainean eraikita dago. Bada, Etxeparerekiko eta bere poesiarekiko harremana are gehiago ehuntzeko, Sarrionandiak lehen euskal poetak
|
egin
ohi zituen tankerako eta neurriko bertsoak tartekatuditu. Kontaketaren lerroen artean erdi ezkutaturik agertzen diren bertsoak elkartuz, honako poema hau irakur daiteke:
|
|
|
Aintzinako kulturetan eta gaurko erlijioetan aztarna modura mantenduriko ohitura batzuk, Jainkoei egindako eskaintzak, eskaerak eta errituak kearen bidez, per fumum, alegia?
|
egin
ohi zituzten; eta gaur egun ere horrela egiten dituzte.
|
|
|
Iparraldean, itsasotik hurbilago dauden neurrian, Hegoaldean baino euri gehiago
|
egin
ohi du. Iparraldean negua da urtarorik euritsuena, eta Hegoaldean udaberria; udan, oro har, ez du euririk egiten.
|
|
|
Lan hau egiteko teknika erraza da. “Irudi aldaketa” hori
|
egin
ohi duten armairuak horman sartutakoak dira. Paper, oihal edo melaminazko taulekin forratu daitezke.
|
|
|
Egunez bere amaginarrebak jo
|
egin
ohi zuen, eta gauez bere senarrak ostikoz eta ukaldiz jipoitu.
|
|
|
Zailago da, ordea, inguruko erdaldunentzat beste edozein inguruko erdara baino. Ezin genezake, bada, egin Errepublika garaian Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan
|
egin
ohi zutena: gogoko zuten hizkuntzaz mintzatzen zirela irakasleak, ikaslea, katalana ez izan arren, esaten zenaz beti jabetuko zelakoan.
|
|
|
Elementu horiekin nekez eraiki zitekeen nobela bikain bat, nahiz eta, Felipe Juaristik azpimarratu bezala, arin irakurtzen dela ezin ukatu; Putzu ren estiloaz, ordea, ezer gutxi gehiago esan daiteke, trabarik egiten ez duela baino. Egia esan, formaren eta mamiaren arteko dialektikan mamiaren alde
|
egin
ohi duenetakoa naiz, baina soiltasun formalak, bertute izateko, ganora handiagoko euskarri bat luke. Eta, tamalez (tamalez, diot, nobela hau literatur anbizio osasuntsuz beterik dagoelako), ez dut ustePutz u k halakorik eskaintzen digunik.
|
|
|
Estanko batean tabako paketea eta egunkaria erosi, eta Patxiren tabernara joan nintzen. Patxik bezperan Athleticek egindako partida eskasaz hitz aspertua egin zuen; egunero ehunka aldiz mugimendu berbera
|
egin
ohi dutenen errutinaz, Negrita zorrotada luzea edalontzi estu luze batera botatzen zuen bitartean.
|
|
2002
|
|
|
Gizarteak egotzi dion erantzukizunari aurre egiten saiatzen da, egunez egun, Euskaltzaindia. Oraingoan, gizarte horri kontuak ematera dator, urtero
|
egin
ohi duen bezala, euskaraz, gazteleraz eta frantsesez osatu duen «Euskaltzaindiaren Oroitidazkia 2000» honekin. Urte horretan zehar izan dituen ekitaldi eta harremanak, akademia jarduera, erakunde zerbitzuak, aurrekontu gorabeherak, den dena agertzen da bertan.
|
|
|
EAEko gotzainen azterketa ez da aldendu orain arte euskal elizaren zati handienak
|
egin
ohi duen azterketetatik. Ohikoak esateaz gain, analisi ausart eta zorrotza egin du egun euskal gizarteak bizi duen egoeraz.
|
|
|
Urtero
|
egin
ohi duen bezala, euskaraz, gazteleraz eta frantsesez plazaratzen du Euskaltzaindiak aurreko urtean zehar erakunde honek izan duen jarduna. Izan ere, «Euskaltzaindiaren Oroitidazkia 2001» honen aurkezpenean Xabier Kintanak adierazten duenez, Euskaltzaindia osatzen duten euskaltzainak, urgazle laguntzaileak, kudeatzaile teknikariak, informatikari, biblioteka eta bulegoko lankideak ere, ez omen dira behar bezala konturatzen beren lan isilean zer nolako eraikuntza mamitzen ari diren, batez ere lan horiek beren bana banako izaeran maiz izaten duten itxura apalagatik.
|
|
|
Kritika inpresionista saihestuz eta errusiar formalisten hurbilpen deskribatzaileegia gaindituz, gaur egungo norabide kritiko pragmatikoek literatur lanen irakurketa proposamenak egiten dizkigute eta sorkuntzaren ingurune sozio historikoarekin harremanetan jartzen dituzte artelanak. Paul de Manek dioen modura, irakurketaren metaforak kaleratzen ditu gaur egungo literatur kritikak eta, gehienetan, testuaren beraren baliabide deigarrienak edo alderdirik zailenak izaten ditu hizpide20 Hortik dator askotan horrelako kritika lanen aurrean literaturazaleek
|
egin
ohi duten salaketa: non dago obraren kalitateaz edo kalitaterik ezaz mintzo zitzaigun epailea?
|
|
|
Historialariek eta bestelako gizarte zientzialariek
|
egin
ohi duten ikerketen barruan, nazionalismoa aspaldidanik asko landu den punta puntako gaia izan da. Gaur egun, nazionalismoari buruzko argitalpen enpiriko eta teorikoekin liburutegi handi batekoapalategiak bete daitezke.
|
|
|
5 Hazkunde ekonomikoari lehentasuna eman eta, argudio horretaz baliatuz, hiritarren artean gero eta zabalagoa den sentsibilitatea ekiditeko, mugimendu sozialen literatura soziologikoan erabili ohi den hizkeraz baliatuz, kontramugimendu ekologistak duen zeregina garrantzitsua da. Estrategia desberdinak
|
egin
ohi dituzte eta funtzioen araberako bost talde daude: harreman publikoetako konpainiak, intelektual organikoak, esparru juridikoan jarduten dutenak, finantza iturriak eta, organizazio medioanbientalistak?.
|
|
|
Aurrizki eta adjektibo aniztasunarekin
|
egin
ohi du topo gizarte garaikideaz artikuluak eta liburuak irakurtzen dituen orok. Etengabe errepikatzen dira gizarte postindustriala, postmodernoa, informazioaren gizartea, kapitalismo berantiarra, sare gizartea eta gizarte postfordista terminoak, besteak beste. Luzea den zerrenda hori ez dela izengoiti arazo hutsa frogatu nahiko da lan honetan, gaur egungo gizartea hizpide duten eztabaida garaikideak, gai zehatzetara mugatuak ez ezik, gizarte garaikidearen definizioari zuzenduak ere badaudelako.
|
|
|
Halaber, aurreko ataletan aipatu den bezala, Ipar Euskal Herriko irrati euskaldunak Euskal Irratiak izeneko egitasmoan batu ziren, eta Nafarroako zenbait emisorak irratsaio bateratuak
|
egin
ohi dituzte. Izan ere, Ipar eta Hego Euskal Herriko estazioen lan bateratuei esker, Iruñeko Txupinazoa eta antzeko ekintzak ia Euskal Herri osoan batera entzun ahal izatea lortu da.
|
|
|
Kultura menpekotasuna prozesu multzo bat da, zeinaren bitartez gizarte bat sartua baita, presioa, faszinazioa, indarra edo korrupzioa dela medio? mundu osoko sistema modernoaren barruan, halako moldez non gizarte horren agintari klasea eramana eta bultzatua baita zentro dominatzailearen egiturekin edo balioekin bat
|
egin
ohi duten erakunde sozialak sortzera eta horiek gidatzera.
|
|
|
Luzaroan ikertutakoak edo ustekabean jakindakoak publikoara jauzi egitean jaiotzen da benetako eskandalua. Ikerketak edo zurrumurruak kalera egin behar du jauzi, eta
|
egin
ohi du. Horixe da eskandaluaren bigarren urratsa, epea edo fasea.
|
|
|
Gizarte komunikazioaren alorretik begiratuta, kasu askotan, erakunde politikoek informazioa modu interesatuan darabiltela esan liteke. Alderdi politikoek, sindikatuek, instituzioek eta gizarte taldeek ahalegin bereziak
|
egin
ohi dituzte eurei buruz eta euren arerioei buruz gizartean zirkula daitekeen informazioa aztertzeko eta bideratzeko. Erakunde horiek, bestalde, pribatuak nahiz publikoak izan, handiak zein txikiak izan, informazioa ttanttaka eman ohi dute hala komeni zaienean (horretarako konfiantzazko interlokutoreak bilatzen dituzte hedabideetan), informazioa ezkutatu egin diote gizarteari mesedegarri zaienean (inoiz, gezurra esaten dute, ezkorra izan dakiekeen informazioa neutralizatzeko), zabaldu nahi duten informazioa garrantzia bereziz konnnotatzeko ekimenak antolatu ohi dituzte (prentsaurrekoak, hitzaldiak, eta eszenifikazioak), eta gizarteratu gura duten informazioak argia kosta ahala kosta ikusteko, komunikazio kanpainak antolatu ohi dituzte (iragarkiak hedabideetan edo posta zuzena etxeetara).
|
|
|
Egoera formaletan, distantzia hori handiagoa ere izan daiteke. Ahotsak ere gora
|
egin
ohi du kasu horietan.
|
|
|
Zentzumenen aurrean jartzen zaigunak bideratu ohi du gure pentsamendua, erabat. Eta begien aurrean jartze horretan, nola lehengo gizartean hala gizarte modernoagoetan, komunikazioak lan handia
|
egin
ohi du. Giza harremana pentsaezina da giza komunikazioaren laguntza barik.
|
|
|
Norberak badu bere barruan zuhaitzaren irudia, sutearena? Norberak, bere kautan, mundu errealaren bere irakurketa
|
egin
ohi du; nork bere irudiak dauzka, mundu errealaren ordezko. Halaber, irudia kolektiboa ere izan daiteke:
|
|
|
nazionalismoa zerbait zaharra dela esan ohi da; hori, batez ere, nazionalista batzuek diote besteen nazionalismoaz. Maiz gogorarazi izan zaie nazio txikiei nazionalismoaren arriskua, gogora ekarriz nazionalismo organikoek
|
egin
ohi dituzten basakeria sozialak (Alemania nazia, Errusia estalinista, Serbia erasotzailea, eta abar). Horrelakoak estatu egituraren jabe izan diren nazionalista handiek egin dituzte; ez menperatutako herriek:
|
|
|
Arbitrariotasun horretan, hala ere, sarritan aurki dezakegu motibazio izpiren bat edo beste; kasu horretan, zeinu eratorriez
|
egin
ohi dugu berba. Onomatopeien kasuan, esate baterako, zeinu eratorrien munduan gaude; gogoratu onomatopeiak hots naturalen bat imitatu gura duten sekuentzia fonikoak direla, oilarraren kantua kukurruku, edo txakurraren zaunka au?.
|
|
|
Kazetarien taldeak, taldeak berak? badu bere ideologia, propioa, berea; eta, hori ez bakarrik kazetariak lan esperientzia antzerakoen lekuko direlako, ezpada, kazetari moduan aritzeko, ezaugarri pertsonal eta profesional oso antzekoen artean
|
egin
ohi dutelako, modu masiboan, kazetarien kontratazio hautaketa informazio enpresetako nagusiek. Modu orokorrean hitz eginda, klase bateko partaidetza eta gizarte harremanetan bere leku propioa dauzka kazetariak, kazetari taldeak.
|
|
|
Produktu kulturalen bitartez, agintari klaseek boterearen neutraltasunaren mitoa ezarri dute gure begien aurrean: diotenez, bere lana ondo
|
egin
ohi duenak lortu ohi du boterea, eta, hartara, elite ekonomikoa eta politikoa osatzen dutenak dira lan horretan jarduteko egokienak, eta guztion onbeharrean egiten ohi dute egiten dutena.
|
|
|
Produktu kulturalen bitartez, agintari klaseek boterearen neutraltasunaren mitoa ezarri dute gure begien aurrean: diotenez, bere lana ondo egin ohi duenak lortu ohi du boterea, eta, hartara, elite ekonomikoa eta politikoa osatzen dutenak dira lan horretan jarduteko egokienak, eta guztion onbeharrean
|
egiten
ohi dute egiten dutena.
|
|
|
Andre batekin eta gero kaka
|
egin
ohi duk, Policarmus. Gizon batekin eta gero, zer ohi duk bada?
|
|
|
Eta, hala ere, trabaturik eta estekaturik egon arren, okerrari ihes egin zenioke, zeuk zeure buruari eragotziko ez bazenio eta nahi eta maite duzunaren gorputzeko eta gogoko akats guztiei ez ikusi egingo ez bazenie. Horixe
|
egin
ohi dute irritsean itsuturiko gizonek, eta berez inondik ez dauzkaten dohainak ikusten dizkiete. Horrela, emakume erabat gaizto eta itsusiak ederretsiak eta ohore osoz tratatzen dituztela dakusgu.
|
|
|
Zeren hutsala eta inoiz ez lortzekoa den agintea eskatzea eta horretantxe beti neke latzean ekitea, horixe baita mendian gora lehiaz sakatzea tontorretik berriro beherantz iraulkatzen eta barreneko lautadara amiltzen den harriari. Bestalde, gure gogo eskergabearen gurariak bazkatzen beti aritzea, gauza onez bete eta inoiz ez asetzea, urtaroek
|
egin
ohi duten moduan, beti itzuliz eta uztak eta deneriko atseginak ekarriz, eta, hala ere, bizitzako fruituekin inoiz nahikotzen ez garela, horixe da, nik uste, lore adineko neskatoek gogoratzen dutena, inola ere bete ez daitekeen edontzi zulatura ura botaz. Zerbero eta Furiak eta argirik eza eta Tartaro, ahotik gar izugarriak ok eginez, ez dira inon eta izan ere ez daitezke benetan.
|
|
|
1999an, “Médico de familia” eta “Manos a la obra” serieek 13 urtetik beherakoek gehien ikusitako espazioen rankinga zuzentzen zuten% 60 baino gehiagorekin, Ikus entzunezko Komunikaziorako Azterlanen Kabinetearen (GECA) datuen arabera. “Haurrek errespetatu egiten dituzte gurasoak eta obeditu
|
egin
ohi dituzte, baina beraiek ere autokensura bat aplikatzen diete programa batzuei dagokienez”, adierazi du García irakasleak. Mari Carmenek, adibidez, alabak ikusten duena kontrolatu ohi du, baina lasai dago.
|
|
|
Aldi berean, Osasun Saileko arduradunek Herbeheretatik etorritako txerrien bigarren partida bat ikertu zuten joan den ekainaren 13an, eta Gironako hiltegi batean hil zuten egun bat geroago. Kataluniako Osasun Sailak ausazko kontrolak
|
egin
ohi ditu, giza kontsumorako baimendu gabeko hormonak detektatzeko hiltegietan sartzen diren txerriei. Orain arte ez da aurkitu MPA hormona duen txerrien partidarik.
|
|
|
Itsas barrutiko eremu berean, usoen kopurua handitu egin da. Juan Moliner biologoak dioenez, «ez da eremu horretan habia
|
egin
ohi duen hegazti bat», esan du Juan Moliner biologoak. Izan ere, ikusi ahal izan du «uso kolonia bat jarri dela Malvarrosako zuhaitzetan, biderkatu egin baitira».
|
|
|
Pneumologoen arabera, hiru gizonetik bik eta hiru emakumetik batek zurrunga
|
egin
ohi dute.
|
|
|
Ez egin barrerik. Hilda ere noizean behin
|
egin
ohi dute.
|
|
|
Sergiok ezusteko keinua egin zuen. Tranpan edo gezurretan harrapatzen dituzten haurrek
|
egin
ohi dutena. Sarari, aldiz, orduantxe gailendu zitzaizkion buruan zentzua eta sen ona, kontuak jada erremediorik ez zuenean:
|
|
|
Sarak bazekien bazegoela errezelo arrasto bat Emmanuelen eta Soniaren arteko harremanetan, baita Emmanuelen eta Dioniren artekoetan ere. Zeren, Sarak Dioni eta Soniarekin elkartu nahi izaten zuen bakoitzean, bai bere etxean edo bai haienean, bazkaltzeko edo afaltzeko asmotan, Sergiorekin bizi izan zenean
|
egin
ohi zuen bezala, aitzakiaren bat asmatzen baitzuen Emmanuelek. Soniaren iruzkina, haatik, gehiegizkoa iruditu zitzaion.
|
|
|
hilabetean behin presondegira
|
egin
ohi zuen ostera baten ondoren gogoratu zitzaizkion: " Manuelek esan zidak, jaso duela hire gutuna, eta eskerrak emateko".
|
|
|
" Ze laster hasi garen haren hutsunea nabaritzen!", suspiriatu nuen. Eta biak imajinatu nituen, aitita eta Manu alegia, eskutik helduta, mendian zehar
|
egin
ohi zituzten ibilaldi haietakoren batean. Baserri baten aurretik pasatzerakoan, amorratuak ziruditen  bizpahiru txakur inguratzen zitzaizkien zaunka.
|
|
|
Goitik behera begiratzen dit, hogei minutu lehenago ertzainak bezala. Niregana hurbildu, eta arropa usain  tzen dit, zigarroak erretzen ibili naizela  susmatu orduko
|
egin
ohi duen bezala.
|
|
|
Bigarrena oso jende gutxik egin dezake taxuz: irakurle benetan adituek
|
egin
ohi dute, literatur lanen edo egileen" berrirakurketa" aberasgarriak eskaintzeko gaitasuna daukatenek alegia; irakurle adituena dela esan dut, idazle ezagunak izan ohi dira eta, ez da harritzekoa, kritika mota honen egilerik behinenak (T.S.
|
|
|
Gure literaturan oraindik ere betetzen da, adibidez," egunkarietan poesiaz idazten dutenak poetak berak direla" ekuazioa, hein handi batean, behintzat: azken bi urteko kritikei begirada bizkor bat emanez gero ikusten da, esaterako, poesia liburu guztien kritiken %42 inguru poetek eginak direla; lan horien guztien iruzkinak
|
egin
ohi dituen Jon Kortazarrenak kenduz gero, poeten nagusigoa eztabaidaezina da esparru horretan (ezin da gauza bera esan, ordea, nobela edo ipuinari buruz: horien iruzkinak argitaratzen dituzten eleberrigileen eta ipuinlarien  kritiken portzentaia ez da, inondik ere, maila horretara hel  tzen).
|
|
|
Irakurleak badakike agian, ipartar germaniko guztiek aisa lortzen dutela elkar ulerkuntza. Hain zuzen," Ipartar Kontseiluko" bilera internazionaletan bakoitzak bere hizkuntzaz
|
egin
ohi du hitz; eta aldibereko itzulpenik ez dago.
|
|
|
Londresko aldi baterako lan bulegoetan ikasia zuen. Kanpotar bat atetik sartu orduko
|
egin
ohi dute irribarre hori lukurreru zeken abarizios berriek. Lana da.
|
|
2003
|
|
|
Eta aldarrikatzen du Carrerek kontalaritza artea dela, antzerkia edo musikaren pareko zerbait, eta ez" haurrak zaintzeko zerbitzua". Horregatik nahiago izango ditu berak zerbitzu susmorik pizten ez duten emanaldiak, tarberna eta gaztetxeetan
|
egin
ohi dituenak, esate baterako.
|
|
|
Prozesua funtsatu ahal izateko oinarri juridikoak bilatzen dituzte, eta badakizu, horretarako «interrogatorio edo itaunketa trebeak»
|
egin
ohi dituzte. Otamendiren hitza sinesgarria da, baina nola frogatzen duzu torturatua izan dela?
|
|
|
P. BARRENA. Ezker abertzaleak
|
egin
ohi zituen proposamenak paperaren gainean nahiz oso ongi egon, zuk esan bezala, konkrezio erreal bat falta zitzaien. Iaz ezker abertzalearen eskutik mahai gainean jarri ziren bi proposamenetan errealismo dosi handiak zeudela esango nuke.
|
|
|
Gaur egun, XIV. mendean burdina lantzen zen modua zuzenean jarraitzeko aukera eskaintzen da burdinola honetan, horretarako garai hartako olagizonek artisau lan hutsean
|
egin
ohi zuten moduan prestatutako erakustaldiaren bidez.
|
|
|
Era ezberdinetakoak daude: batzuk txulo batek kudeatzen ditu edo emakume bat da nagusia eta horrelakoetan lanaldi luzeak
|
egin
ohi dituzte. Horrez gain, irabazien erdia ematen diete.
|
|
|
Har ditzakeen adieren artean, kolorea ere badago. Egungo ohizko erabileran, gorria= rouge= rojo
|
egin
ohi dugu, baina hori azken batean lehengo ikuskera zaharra murriztea baino ez omen da, gorri hitzak beste adiera piloa daukalako. Besteak beste, adieraz dezake indarra (premia gorria izan, kasu), beroa (labe gorria, gori gori), eguraldia (oskorri, arrats gorri) etsaitasuna (galtzagorri, sugegorri), animalien ezaugarriak (behigorri, txahalgorri), osasuna (neska zuri gorri), sexua (larru gorritan, zakil gorri), gaitza edo oinazea (gorrina, mingorria), lotsa (lotsagorritu) eta abar egoera.
|
|
|
Akziodun bakoitzak gehiago edo gutxiago kobratuko du, bere esku dituen akzio edo tituluen arabera. Eskuarki, mozkinak banatzen dituzten enpresek urtean behin edo bitan
|
egin
ohi dute hori.
|
|
|
Orduan halako arrakasta zuen Nazio Iraultzaren bidetik eta, Pio XII.aren benedikapen guztiekin, gure Estatuburu zaharrarentzat otoitz eginez, frantses katoliko zintzoek ongi ikasiko genuen amen erraten itsutuki Filipe Pétain gidari, zuhurrari?, italiarrek jadaneko Benitori, alemanek Adolfori eta espainolek Patxikori
|
egin
ohi zuten bezala.
|
|
|
litzateke. Hau da, iraganeko gertaeren berriak idatziz jartzea, normalean historialariek
|
egin
ohi dutena (metodologia kritikozientifikoa erabiliz). 2 Beraz, batetik, benetako historia (izatez gertatu dena), eta bestetik historiografia (gertaera horien gaineko diskurtso idatzia) bereiziko genituzke. Zentzu honetan euskarazko historiografia egon badagoela baiezta dezakegu, zenbait historialarik (gutxi asko) beren liburuak eta artikuluak euskaraz argitaratzen baitituzte.
|
|
|
Hori dela eta, oftalmologoak beste ebakuntza bat egitea erabaki zuen, eskuineko begiaren ikusmena galtzea ekarri ziona, berreskuratzeko aukerarik gabe, eta ikusmen monokularrarekin geratu zen. Carmen Flores Pazientearen Defendatzailearen Elkarteko (ADEPA) lehendakariak, gertakari horri dagokionez, esan zuen mota horretako kasuak ugaritu egin direla, kirurgia errefraktiboa
|
egin
ohi duten oftalmologiako mediku espezialista batzuek emandako informazio eskasaren ondorioz, eta publizitate gero eta agresiboagoaren ondorioz, emaitzak “bermatuak” eta “berehalakoak” izango direla. Itsutasuna edo begietako beste konplikazio larri batzuk gutxitan gertatzen direla onartu arren, Floresek adierazi zuenez, “errefrakzioebakuntza egitea erabakitzen duten pertsonei ohartarazi behar zaie, miopia, astigmatismoa edo hipermetropia zuzentzeko, kirurgia horrek, beste edozein ebakuntza kirurgikok bezala, arriskurik edo konplikaziorik ez duela izan”.
|
|
|
Alcalá de Henareseko Unibertsitateak (Madril) 2002an egindako ikerketen arabera, Espainiako biztanleria aktiboaren %15ek jasaten zuen jazarpen mota hori. Aditu batzuen ustez, lan inguruneetan gehiegizko lehiakortasunak eragiten du jazarpen mota hori, eta hierarkia maila handiagoko batek
|
egin
ohi du. UGTrentzat, beharrezkoa da enpresaburuek arriskuak ebaluatzea eta laneko jazarpena eta indarkeria saihesteko eta prebenitzeko prozedurak gaitzea, bai eta kaltetuei “laguntza psikologikoa, soziala eta ekonomikoa” ematea ere.
|
|
|
Emakume gazteagoekin ditudan harremanetan, ikasle ohiekin batik bat, badago muga bat adinaren tartea gogorarazi eta deseroso sentiarazten nauena. Gogotxartu eta zakartu
|
egin
ohi nau horrek, eta zakar samar moztu nion Monikari ere. Berandu nenbilela esan nion eta autoaren bila laguntzeko eskatu nion.
|
|
|
Esku batarekin nik utzitako hutsunea baieztatu eta" nora zoaz?" galdegin zuen, baina begirik ireki gabe. Galdera horixe
|
egin
ohi zuen gerora ere, bera baino lehen altxatzen nintzen bakoitzean.
|
|
|
Komunean pixa egin eta paperarekin eserlekua lehortu nuen. Horrela
|
egin
ohi dut beti emakumeren baten etxean nagoenean. Horretan bederen gizonezkook moldakaitzak gara eta eserita egiteak, berriz, lotsarazi edo egiten nau.
|
|
|
Horrelaxe, gerritik helduta, eraman omen zuen bazter batean bikoteentzako apailaturik zeuden eserlekuetako batera eta han, bere ausardia kordokatzen hasia ikusi zuelako edo, edateko zerbait fuertea nahi zuela esan omen zuen. Orduan, edariari lehen bi tragoak jo eta gizonari entzuteko eserlekuan jarrera eroso bat aurkitu uste izan zuela adieraziz keinu bat egin zuenean, hasi omen zen gizona hizketan, eta denbora askoan isilik egon edo esan beharrekoa gehiegi pentsatu dutenek
|
egin
ohi duten bezala hasi omen zen, modu nahasi samarrean eta azkena esan beharrekoa aurrena esanez.
|
|
|
Monikak eskertu egin omen zion broma, seguru asko esku bat pausatuko zion besoan, halaxe
|
egin
ohi zuen nirekin, eta bere eskaintzari buruz pentsatuko zuela adierazi omen zion.
|
|
|
Egongelako sofan eseri nintzen ezer esan gabe. Bera whiski bat prestatzen hasi zen, zerbait garrantzizkoa esan behar zuenean
|
egin
ohi zuen moduan. Jela zatiak eta edaria nahasten zituen bitartean isiltasuna zilegi zuen, baina presa zuen nonbait erabakien berri emateko, eta Romain Gary benetakoak bezala bere burua hil nahi zuela esan zidan lehenik eta behin, egun gutxi barru, dena prestaturik zuela, baina ez beldurtzeko, bereak iruzur bat gehiago izan nahi zuelako," euskal literaturan egin den iruzurrik ederrenetakoa" esan zuen, bere Gary maitearen jukutriak gogoan.
|
|
|
" Zatoz nirekin" esan omen zion amultsuki. Ez omen zion, bezero gehienekin
|
egin
ohi zuen bezala, bere aldakak nagiki mugituz ezer lizunik esan, edo bere biluztasunaren aurrerapen gisa, gabardina bizkarreraino atzenduz, bere bularrak hanpatu. " Zatoz nirekin" esan eta amultsuki heldu omen zion beso batetik, edo zintzilikatu omen zitzaion, eta hurbiltasunak batzuetan ematen duen kidetasunari esker bakean eta isilik egin omen zituzten pauso batzuk kalean barrena, gizonaren sorbaldaren kontra burua ezarri eta begiak itxita, gizonezkoak ematen zion bake horretan atseden hartuz, erasotzaileak gainera oldartu zitzaizkienean.
|
|
|
Ez dakit zergatik tartekatu zitzaidan irudimenean kantuan ari den emakume hori, oraingo emakumeek ez baitute kantatzen ispiluaren aurrean. Nire etxera bisitari datozen apurrek bederen dantza pauso nagi batzuk
|
egin
ohi dituzte gehienez, pozik daudela agertzeko edo, loaren aztarnak aurpegian dituztela ohetik altxatzen direnean. Bainuontzia urez betetzen jartzen dute eta, barruko arropa ñimiñoekin jantziak edo erabat biluzik ere bai, ispiluaren aurrean egon ohi dira loaren mamuak edo maitalearenak aurpegian utzitako aztarnak aztertzen, ezpainak kristal hotzaren kontra pintatu edo, pintza bat eskuetan, galdera ikur batek bezala begiak inguratzen dizkieten bekainen marrak borobiltzen, eta tarteka, ordu batzuk lehenago gozatutako uneak ebokatuz edo, dantza geldi baten pauso nagiak edo imintzioak egiten dituzte, gorputza emeki eta malgutasunez mugituz, agertokiren batera atera behar duen aktore urduriaren antzera, aurki takoidun zapatekin zapalduko duten kalea edo mundua bera beren zain dagoen agertokia dela pentsatuz beharbada.
|
|
|
Garai batean, beren artean hobeto konpontzen zirela zirudienean, elkarrekin ateratzen omen ziren ilunabarrean, eta hondartzaren gaineko pasealekuan barrena ikusten omen zituzten bata bestearen pausoan baina elkarrekin hitzik egin gabe, eta itsasoko arragoa urdinean urtzeko zorian zegoen eguzki gorriari begira geratzen omen ziren, ikuskizun hori jarraitzeko bide ertzean propio jarriak ziruditen aulkietan eserita. Kostaren zati horretan ez dago farorik, ez porturik, ez dute ontziek itsasoa laino dagoenean behien orroa bezain tristea den sirenarik jotzen, txalupa geldiak ikusten dira egonean kulunkan eta horiei begira edo olatuen kontaduria egiten jarraitzen omen zuten eserita eguzkia sartu eta gero ere, herriko beste bikote heldu askok
|
egin
ohi zuten bezala, itsas brisarak eguratsa freskatzen zuen arte.
|
|
|
–Ikusiko... , utzi zidan airean, maleziaz, askotan
|
egin
ohi zuen moduan?. Berandutzen ari zaiguk.
|
|
|
Hasperen egin du emazteak, baietz, en  tzun diola adierazteko. Horrela
|
egin
ohi du lokartzear dagoenetan. Ez da Joseba horregatik kexatzen den aurreneko aldia, baina ia bi hilabete dira uda hasi zela, bere festa, kon  tzertu, kalejira eta guzti, eta gaur arte ez da horrela gaizkitu.
|
|
|
Trento aurretik jada prediku lana sermolari trebatuek
|
egin
ohi zuten, askotan erregeladun ordenatako fraideek, lan horretan propio adituak. Baina Trento ondoren izan zen misio katolikoen gorakada handia, fedegabeen lurretan nahiz lur kristauan.
|
|
|
Bilbo eta Donostiako portuetara iristen zirenean, udal edo errege  bihitegietan pilatzen ziren, agintariek erabaki ahala saltzen jartzeko. Prezioak igo egingo zirela aurreikusten zen urte batean, monopolistek zera
|
egin
ohi zuten oraindik gehiago igo zitezen: lur jabeek hamarren eta errenta moduan jasotako zerealak gorde, eta, geroago, baserritarrei beraiei saldu beren uzta horiek.
|
|
|
Eboluzionisten ustez demaseko kasualitate ikaragarri handia litzateke gurean izan den bilakaera nonbait errepikatzeko eta ingeniariek ez dute proportzio baliagarririk sumatzen gaurko material eta distantzien artean. Irrati uhinez eta sistema digitalez lan
|
egin
ohi dutenak, ordea, ez dira iritzi bereko: bilakaera guztiek ez dute nonbait horren konplexuak izan beharrik eta distantziak eta materialak ez omen dira hain gaindiezinak.
|
|
|
Euskal hiztun bilaka dadin. Telebistan eta irratian —non ez? — publizitate kanpaina handiak
|
egin
ohi ditu Jaurlaritzak autoan segurtasun uhala erabiltzearen alde, etab. Zergatik ez euskararen alde?
|
|
|
Eskolan ez ezik, sukaldeetan sudurrak sartzera bultzatu zituzten haurrak Burundan eta leihotik zelatan ibiltzen ziren elkarri eraztuna egotzi nahian. Beste maisu batzuek gurasoekin lan
|
egin
ohi zuten, etxean euskara mintzatzea zein kaltegarri zitzaien eskolan, aditzera emanez. Neuk ezagutu ditudan ekintzak dira eta bete betean nozitu ditut horren ondoreak.
|
|
|
Jatorrizko eta itzulitako liburuen azterketatxo hau nobedadeen barruan
|
egin
ohi dugu. Hots, 2001ean lehen argitaraldia izan duten liburuetan zenbat diren euskaraz sortuak eta zenbat euskaratuak, hori da begiratu ohi duguna.
|
|
|
Euskalgintzako solidaritate faltak kezkatzen nau. Arazoak sektorializatu
|
egin
ohi ditugu, baina sektorea bera ahula da, trinkotasun eskasekoa eta ez da gauza sentitzen erantzun globala emateko. Bien bitartean gainerako sektoreak lasai, beste aldera begira, arazoa beraiena ere ez bailitzan.
|
|
|
Euskararen presentzia hori baino zabalagoa da ordea Parisen, eta Eusko Jaurlaritzak ere badu bere stand a. Azkarate sailburua bertan izan da, ondoren urtero
|
egin
ohi duten Euskal Etxeari bisita eginez (maltzurkeria hutsa da hau: eta gainera, iaz toki berean aurkeztutako Hezinet programa informatiko berbera aurkeztuz, protokoloakprotokolo).
|
|
2004
|
|
|
Sebastian Mendiburuk kontatzen digunez, Jaungoikoa galtzeko bidean aurkitzen zen neska batena zen" aldi honetan" San Frantzisko Xabierrek estali behar zuen diru premia. Hartan laguntzeko," bazekien San Frantzisko Xabierrek zein handia zen Pedro Belloren urrikaltza eta aldi honetan harengana joan eta eskatu zion
|
egin
ohi zituen lanetatik baterako diru zati on bat, baina zenbatekorik agertu gabe".
|