|
2001
|
|
|
Lagungarri, betiere, berrikitan Labayru ikastegiak eskuratu digun Aita Ipolito Larrakoetxea renGrimm anayen ipuinaklibu rua.
|
Egin
eginean ere, euskara egokia da horkoa eta askorentzat harrigarria.
|
|
2003
|
|
|
Handiena, Maitasunak ez duela ez bidegabekeriarik egiten ez jasotzen, ez jainkoarengandik eta ez jainkoari, ez gizakiarengandik eta ez gizakiari. Indarkeriarik ez baitu jasaten zerbait jasaten badu (indarkeriak ezin baitu maitasuna ukitu), ezta
|
eginez gero
egiten ere (edonork nahita zerbitzatzen baitu c maitasuna edozertan), eta bik nahita adosten dutena zuzen dela diote ‘legeek, hiriko erregeek’18.
|
|
|
Nolanahi den ere, ideia hori ez da guztiz zehatza, horren barruan zuzenbide publiko, jendeen zuzenbide edota zuzenbide kanonikoarekin lotutako gauza asko sartuko liratekeelako.
|
Egin
eginean ere, maiz sarri zuzenbide publikoko gaien inguruko arazoak sortzen dira gizabanakoen artean, esate baterako, zenbait kargu bete behar direnean, kontribuzioak kobratu nahiz ordaindu behar direnean, eta abar; gisa bertsuan, jendeen zuzenbideari dagozkion autuak ere gerta daitezke, hain zuzen ere, guda baten, errepresalien nahiz bake tratatuen ondorio direnak; eta, azkenik, onuren edo antzek... Amaitzeko, gizabanakoen artean justizia egiteko, hainbat lege erabili behar dira, ordena publikoaren erregelamenduak, hain zuzen:
|
|
|
lege natural eta aldaezina da etxearen gaineko jabaria ugazabari dagokiola, ugazaba horrek jabaria bere borondatez kentzen ez duen bitartean edo jabari hori bide zuzenak eta legezkoak erabilita kentzen ez zaion bitartean. Halaber, lege natural eta aldaezina da, edukitzaileek ezin dezaketela betiko bereganatu norbaitek euren edukitzari kalte egiteko arriskua, eta denbora luzez etxearen edukitzaile izan dena, azkenean etxe horren ugazaba bihur daitekeela;
|
egin
eginean ere, gizakiak berezko joera du berea dena inoren esku ez uzteko, eta edukitzailea ezin daiteke usurpatzailetzat hartu, horren inguruko frogarik ez bada.
|
|
|
Lege batek agintzen duenez, saltzaileak bermeren bat eskaini behar du, saldutako gauzaren gain hirugarrenek izan ditzaketen eskubideei begira, baina berariazko ituna eginez gero, saltzaile horri bere egiteen ondoriozko erantzukizuna bakarrik eska dakioke;
|
egin
eginean ere, itun hori bidezkotzen da, salmenta egin delako gauzaren benetako balioa baino gutxiago ordainduta, edota salbuespena ahalbideratzen duen beste arrazoiren bat dagoelako.
|
|
|
Zorroztasun hori koka daiteke ezin onartuzko zaizkigun erromatar zuzenbidearen beste askoren artean;
|
egin
eginean ere, Frantzian noizbait erromatar zuzenbidea aipatu bada, hori arrazoi idatzi moduan errespetatzen dugulako da, eta zorroztasun horiek Zuzenbide naturalaren kontrakoak izanik, arrazoi horren kontrakoak ere badira. Zorroztasun horien gainetik Zuzenbide naturala dagoela frogatzeko, ez da beharrezkoa ospe berezirik aipatzea, baina, hala eta guztiz ere, egia horren oinarri gisa, juriskontsulto horrexen ospea aipa daiteke, antzeko beste egoera batean Zuzenbide naturalaren alde egin behar izan baitzuen.
|
|
|
Horren arrazoia zein den ulertzeko, nahiko da hausnarketa txiki bat egitea lehen esandakoari buruz, alegia, familien arteko maitasunaren ezaugarriei buruz.
|
Egin
eginean ere, gurasoek eginbehar jakin batzuk dituzte seme alabei begira, eta senarrak, ordea, beste batzuk ditu emazteari begira; guztiak nahastuko lirateke, pertsona horien arteko ezkontza onartuz gero.
|
|
|
Halako irizpideak agintzen dituenean, postu horietarako destinatuta daudenak deituak izatea ahalbidetzen du.
|
Egin
eginean ere, Jainkoaren probidentzia mugagabeak dakar beti gertaerak jazo eta elkarrekin lotzea, eta gertaerok gauzatzen dira, halako gizakiak gobernua erdietsi baino lehenago. Horregatik, Jainkoa da beti gizakiok euren postuetan jartzen dituena; gizakiok Jainkoarengandik jasotzen dute euren botere eta aginte osoa; eta Jainkoaren izenean administratzen dute justizia.
|
|
|
Edozein modutan ere, ñabardurak egin behar, erromatar zuzenbide hori ez baita, besterik gabe, Frantzian onartzeko modukoa, Zorroztasun hori koka daiteke ezin onartuzko zaizkigun erromatar zuzenbidearen beste askoren artean;
|
egin
eginean ere, Frantzian noizbait erromatar zuzenbidea aipatu bada, hori arrazoi idatzi moduan errespetatzen dugulako da, eta zorroztasun horiek Zuzenbide naturalaren kontrakoak izanik, arrazoi horren kontrakoak ere badira. (Legeen Tratatua, XI, 24)
|
|
|
Artean, zuzenbide naturaleko salbuespenen argitzea ez dator beti irakurketa soiletik; ostera, arrazoiketa pisuzkoa eskatzen du, horietako asko ez baitira idatziak izan lege positiboetan, eta hala daudenak ere, ez baitira beti agertu salbuespen diren erregelekin.
|
Egin
eginean ere, horien ezagupideak eskatzen du, ikastearekin batera, horietan arreta berezia hartzea aplikatu beharreko legeen espirituan, euroi mugarik gabeko zabalkuntza ez emateko, betiere euren salbuespenen kalterako letorkeena.
|
|
2004
|
|
|
Zeregin horretan tentuz jardun beharra dago, erakunde osoak baztertu gabe eta, horien ordez, erakunde berriak edo Espainiako eredu juridiko eta judizialen ataletatik asko aldentzen direnak ezarri gabe.
|
Egin
eginean ere, kasazioaren funtsari eutsi behar zaio, kasazioari datxezkion helburu eta ondoreekin. Baina kasazioan esparru objektiboak bat etorri behar du lehen aipatu beharrizanarekin, alegia, bereziki aginteduna den jurisprudentzia doktrinarekin.
|
|
|
|
Egin
eginean ere, ezin arbuia daiteke honako oharbide hau: Espainiako Konstituzioaren 24 artikuluari jarraituz, rean, «konstituzio bermeak» dira, Espai legez babes errekurtsoak jar daitezke, gehienak prozesu arazo askori buruzkoak.
|
|
|
|
Egin
eginean ere, mende batetik gorako esperientzia juridikoa aprobetxatu behar da; baina prozesu zibilari buruzko kode berria ere beharrezkoa da, lege zaharraren katramila izugarriek, bata bestearen atzetik egindako ukituek eta xedapen bitxiek sortutako egoera gainditzeko. Lege berria behar da, batez ere, joan den mendeko legearen arabera konponezin edo konpongaitz ziren arazo askori aurre egin eta erantzuteko.
|
|
|
Ondorenez, asmoa da Botere Judizialari buruz indarrean dagoen 1985eko Lege Organikoaren edukia mugatzea beraren izendapenak barruratzen duenera, eta lege hori Konstituzioaren 122 artikuluko lehen paragrafoan ezarritakoari egokitzea.
|
Egin
eginean ere, ezin da ulertu, eta Konstituzioaz geroko legegileak, jurisprudentziak eta doktrinak ere ez dute sekula ulertu, manu horrek aipatu epaitegien eta auzitegien «jardunbidera» bildu direnik prozesuko arauak; Konstituzioaren beste manu batzuetan, alderantziz, esanbidez aipatu dira prozesuko arauak.
|
|
|
|
Egin
eginean ere, Prozedura Zibilari buruzko 1881eko Legearen manu bakarturen batek banaketaren inguruko prozesu ondorioa ezarri zuen. Lege honek zentzuz garatu du 1881eko Legeak «eskumen erlatibo» izenaz aipatutakoaren prozesu aldea, hemen kontuan hartu baita Konstituzioaren 24 artikuluko bigarren paragrafoa.
|
|
|
Komunikazio egintzen eragingarritasunari buruzko kezka zegoen, hori baitzen auzi askoren ebazpena bidegabe atzeratzeko arrazoia. Kezka horren eretzean, legeak garrantzia eman die erroldan edo erakunde nahiz erregistro publikoetan agertutako egoitzei;
|
egin
eginean ere, legeak ulertu du pertsonek egoitzarekin izan dezaketen axolagabetasuna edo arduragabekeria ez datorrela bat gizartean herritar zintzoek izan behar duten jokabidearekin. Komunikazio egintzen ondoreetarako, egoitza gisa hartu da lan egiten den tokia, betiere hori noizbehinkakoa ez denean.
|
|
2005
|
|
|
horrek dakar ezerezte komisioa atzera egitearen gaineko zigorraren antzekoa izatea. Eta Kode Zibilaren 1154 artikuluaren arabera, epaileak ekitatez aldarazi ahal duenez zigorra, pentsa daiteke aldarazpen hori legeak ere egin dezakeela, bereziki krisialdi ekonomikoa dagoenean, eta kontratuek ondoz ondoko betearazpena ekartzeaz gain, kontratuok iraupen luzekoak eta saldoz eginikoak direnean;
|
egin
eginean ere, halakoetan kontsumitzaileak duen aukera bakarra da, finantza erakundeak aldez aurretik ezarritako kontratuaren testuari atxikitzea. Eragozpen moduan ezin aipa daiteke horrela Administrazioak eskua sartzen duenik merkatuaren ibilera askean; haatik, bidemendua unean uneko beharrizanei ego horretatik sistema juridiko instituzionala hobetzen da, merkatuaren antolakitzeko.
|
|
|
III. kapituluan, hirigintzaren ondorioz jabetza kentzearen inguruko inskripzioak arautu dira.
|
Egin
eginean ere, arauketa hori ezarri da, Administrazio jarduleak baterako tasazioaren prozedura eta horren erregistro arau bereziak aplikatu ahal dituelako, hirigintzaren ondorioz jabetza kentzen den kasu guztietan. Jabetza kentzearen inguruko arau orokorrak aplika daitezen, nahiko da Hipoteka Erregelamenduaren 32 artikulua erabiltzea, baina jardununean oso osorik edo zati batez sartutako finken jabetza kendu nahi denean, Administrazioak aukera dezake finka guztiak edo batzuk batera inskribatzea, kaltzari esku hartze berezia eman zaio, ezezagunak diren edo agertu ez diren ti eta orduan, gerta daitezkeen arazoentzako irtenbide berriak ezarri behar dira.
|
|
|
Ezin da hori beste modu batera gertatu gure arazoetan.
|
Egin
eginean ere, oro izan behar da naturaren printzipioen ondorioz, edo, behintzat, guztien arteko adostasunaren ondorioz. Naturak zuzenbide naturala azalarazten du, eta zuzenbide naturalak, berriz, jendeen zuzenbidea.
|
|
|
Izan ere, zuzengabekeria edo justizia eza, berez, ez da besterik inorena usurpatzea baino, eta ez du kontuan hartzen egindakoa zergatik egin den, norberekeriaz, gozamenaz, haserre biziz, erruki arduragabeaz edo nabarmentzeko gurariaz, horiek guztiak zuzengabekeriarik nabarienen jatorri eta bizioak izanik.
|
Egin
eginean ere, justiziari berezko zaiona da edozein tentazio uxatzea, gizarteari kalterik ez egiteko arrazoi hutsaren ondorioz.
|
|
|
Legeak Kristorengana darama (Galaziarrei gutuna 3, 25).
|
Egin
eginean ere, larunbataren eta hamarrenen lege antzinakoek erakusten dute kristauak behartuta daudela ematera, euren denboraren zazpirena gutxienez, Jainkoaren kulturako, eta euren fruituen hamarrena gutxienez sakratuaren edo antzeko usadio errukitsuen ardura dutenen mantenurako.
|
|
|
Orduko barrokismoari oratuta, Grotiusek testua molde klasikoan burutu eta mamitu zuen.
|
Egin
eginean ere, horren mezua ekarri nahi izan diogu egungo euskal irakurleari, garai jakin bateko filosofia juridikoaren erakusle.
|
|
|
|
Egin
eginean ere, Grotiusek beti eutsi zion kalbinismoaren barruan pentsamolde moderatuenari, alegia, Arminio zenaren iritziari, Gomar teologo kalbinistaren jarraitzaile sutsuek aldarrikatzen zutenaren aurrean. Izatez, gomaristak ziren kalbinistarik gogorrenak eta indartsuenak eta eurek lortuko zuten, gerora ere, Grotius Holandatik erbesteratzea.
|
|
2006
|
|
|
Lehenengo xedapena zordunaren oinarrizko eskubideei buruzkoa da.
|
Egin
eginean ere, kaudimengabezia adierazpenak betidanik izan ditu ondoreak zordunaren pertsonaren gain, porrot eginari atzipenaldia ere ezar zekiokeen eta. Konstituzio Auzitegiaren doktrinaleari ahalmena emanez neurriok mailari ekinez, konkurtso eraldaketaren jomugak izan behar dira, ondore horien zorroztasuna biguntzea, neurri zigortzaileak desagerraraziz, eta ikuspegi funtzional batetik prozeduraren izapideak normaltasunez gauzatzeko behar diren neurriak bakarrik ezartzea, epaikatu eta kasuan kasuko inguruabarrei egokitzeko.
|
|
|
Bestalde, testuaren antolaketari dagokionez, artikuluen zatiketari buruzko azalpena eman behar dugu, ez baita beti errespetatu gaztelaniazko terminologia.
|
Egin
eginean ere, gaztelaniaz batera zein bestera agertzen dira párrafo eta apartado aipamenak. Euskarazko bertsioan, ostera, orain arte bezala jokatu izan da, alegia, párrafo aipatzeko, paragrafo zein lerrokada terminoak erabili izan ditugu, hori zenbatuta edo zenbatu gabe agertzearen arabera, hurrenez hurren; apartado hitza adierazteko, berriz, idatz zati erabili da orokorrean, baina ez beti, batzuetan gaizki emanda datorrelako gaztelaniaz.
|
|
|
Gainerakoan, Merkataritza zuzenbidearen barruan Konkurtso zuzenbidea da espezializaziorik gehien eskatzen duen adarra. Horren konplexutasuna eta hedadura kontuan izanda, benazko hausnarketa egin behar izan dugu euskaraz erabili beharreko terminologiaren inguruan;
|
egin
eginean ere, bilduma hau osatzen duten aurreko lanetako esperientzia ez ezik, UZEI bezalako erakundeena ere jorratu dugu, eta, horrez landara, EUSKALTERM datu basea ere erabili dugu, baina horien proposamenak helburu zehatz batekin moldatu eta egokituta: euskaraz berezko testua izatea, irakurlearentzat azkarra eta erabiltzeko erraza dena, baina gaztelaniazko testuaren idazkera eta zentzuari bizkar ematen ez diena.
|
|
|
Dagoeneko ez daude bi konkurtso erakunde, bata merkatarientzat, eta bestea, merkatari ez direnentzat.
|
Egin
eginean ere, merkataritzako kaudimengabezia ez da zigortzailea, eta, gainera, prozedura erraztu nahi izan da. Hala ere, kontuan izan behar da euren estatutua duten enpresaburuen konkurtsoak badituela zenbait berezitasun (kontabilitatea nahitaez eramatea, Merkataritzako Erregistroan egindako inskripzioa) eta masa aktiboan ondasun eta zerbitzuen unitate ekoizleak daudela.
|
|
|
Hirugarrenez, baina orain arte esandakoaren besteko garrantzia izanda, poztu egin behar naiz aurkezten dudan lan honengatik, bertan arautzen den gaia batera datorrelako merkataritzan bide erakusle izan zen beste lan batekin.
|
Egin
eginean ere, Bilboko Hiriaren Unibertsitate eta Kontratazio Etxe Ohoretsuaren Ordenantzek abenduaren 2an eta 1814ko ekainaren 27an onetsitakoek «Hamar eta Zazpi»garren kapituluan jaso zuten arauketa hori: «Atzeratuak, huts eginak, porrot eginak edo ostenduak; horien motak eta haien porrot egoeretan jarduteko modua».
|
|
|
Lekukoa auzipetu ahal izango da, bakarrik, zentzuzko arrazoiak daudenean, epaiketa ekitaldira egiari lepo eman ziola uste izateko.
|
Egin
eginean ere, epaiketa ekitaldia bera da, akusatzaile eta akusatuarentzat, armategia; beste modu batera esanda, bertatik hartzen dituzte batak eta besteak borrokarako eta defentsarako armak. Auzitegiak ere bertatik hartzen ditu berediktuaren oinarriak.
|
|
|
Horregatik, Maiestate Horren Gobernuak uste izan du trantsizioa gogorregia zela herri honentzat.
|
Egin
eginean ere, herri honetan, epaileak orain arte ahalguztidunak izan dira: delituak pertsegitu dituztenak eta horien gaineko epaitza eman du euren berezko ekimenarekin; berberak izan dira auzien instrukzioa egin dutetenak; erabateko ahalmena izan dute, fiskalaren irizpenak baztertzeko, eta hala egin dute sarritan, auzia gauzatzen dagoela nahiz behin betiko epaia emateko unean; euren iritziaren arabera kalifikatu dute delitua eta halaxe jarri dute zigorra, akusazioaren nahiz defentsaren ondorioak aintzat hartu gabe; eta, azkenik, auzialdiko absoluzioaren formula erabili dute, edo, gauza bera dena, prozedura epe-mugarik gabe irekita utzi dute, baldin eta, kondena ezartzeko frogarik izan ezean, euren aburuz sumarioko eginbide urri batzuek akusatuaren aurkako zantzuak sortu badituzte.
|
|
2007
|
|
|
Pilota partidetan bada beste gertakizun bat egundaino iraun duena: tantoen zenbatzea; horrek ere argi adierazten du aurkari bien berdintasuna;
|
egin
eginean ere, tantoa irabazten duenarengandik esaten dira aldian aldian gertatzen diren jokoaren aldaketak. Bitxikeria eman dezake itxura baten, baina ez da horrela; ostera ere ikusten dugu pilotari biak maila berean tratatzen direla.
|
|
|
Agertze hori da, gainera, prozedurak duen izenaren jatorri etimologikoa.
|
Egin
eginean ere, agertze hori dela bide, askatasunaz gabetuta dagoenzan atxiloketa zuzenbidearekin bat da herritarrak bere alegazioak egin ditzake atxiloketa arrazoi edo baldintzen aurka, epaileak behin betiko ebatz detorren ala ez.
|
|
|
Profesional horien jardunean berebiziko garrantzia du osagai intelektualak, eta hori ezin ahatz dezakete botere publikoek, ezta komunikazio enpresek ere.
|
Egin
eginean ere, informazioa ezin da merkataritzako erabakien mende utzi. Orobat, ezin uler daiteke informazio arloko profesionala mertzenario modukoa denik, alegia, prest dagoenik Konstituzioaren egiazkotasun eta aniztasun agindua bazter utzita hedatutako informazio eta berriak jasotzeko.
|
|
|
Hain zuzen ere, legeria esparru horretan gauzatu behar da, batez ere, botere publikoei eratxiki zaien zeregina, gizarte esparru guztietan herritarren parte hartzea errazteko. Filosofia horren eragina arau osoan atzeman daiteke;
|
egin
eginean ere, parte hartzea benetakoa eta eraginera indartsua izatea. Edozelan ere, hori bat etorri behar da elkartzeko askatasuna errespetatzearekin eta elkarteen bargarria izan dadin, tresnarik garrantzitsuenetakoa da elkarteetan biltzeko jone jardunbidean esku ez sartzearekin, elkarteak suspertzeko aitzakiaz Konstituzioaren aurkako esku hartzeak ezkuta ez daitezen.
|
|
|
II. Errepublikak iritsi behar izan zuen, 1931ko Konstituzioarekin, eskubide eta askatasunen arauketa inguruko konstituzio demokratikoetakoen baliokidea izan zedin.
|
Egin
eginean ere, Konstituzioaren III. tituluak modu zabalean jaso zituen eskubide zibil eta politiko tradizionalak. Era berean, Konstituzioak lehendenaz sartu zituen Espainiako konstituzio historian, familia, ekonomia eta kulturari buruzko eskubideak.
|
|
|
Halaxe bada elkarte guztientzat, arrazoi gehiagorekin izango da elkarte politikoentzat; arean ere, alderdi politikoen xedea da pentsaerak eta esfortzuak barrituta gidatzeko, erakundeen jardunbitzea, gai publikoak demokrazian oinadea laguntzeko eta, botere politikoa gauzatuz, aldaketak eta hobekuntzak eragiteko. Halaber, alderdi politikoak estatu ekintzaren funtsezko tresnak dira, zuzenbideko estatu aurreratu eta zorrotz batean;
|
egin
eginean ere, zuzenbideko estatu horrek mugak ipini eta berme eta kontrolak ezartzen dizkio edozein subjekturi, nahiz eta subjektu horrek konstituzio egituran garrantzia izan. Hurrean ere, zenbatenaz subjektuak eta horren eginkizunak garrantzi handiago izan sisteman, hainbatenaz interes gehiago du zuzenbideko estatuak horren araubidea egokitzeko.
|
|
|
Halaber, I. kapituluak alderdi politikoak sortzeko prozedurak hobetu ditu, egun dauden xedapenak osatuz, zalantza batzuk argituz eta hutsune batzuk betez. Hortaz, arlo honetan, legeak ez du aldarazpen gehiegirik egin, edukiari dagokionez behinik behin;
|
egin
eginean ere, errespetatu egin du Konstituzioak ondorioztatzen duen esku hartze gutxienaren printzipioa. Alderdi Politikoen Erregistroan sortze aktaren eta estatutuen inguruan egindako inskripzioak nortasun juridikoa aitortzen dio alderdi politikoari, jendaurreko egiten ditu alderdiaren eraketa eta horren estatutuak, botere publikoak lotzen ditu eta bermea dakar alderdiarekin harremanak dituzten hirugarrenentzat zein alderdikideentzat.
|
|
|
Aldarazpen horien artean daude, orobat, urriaren 29ko 5/ 1992 Lege Organikoa, izaera pertsonaleko datuen tratamendu automatizatua arautu duena, eta, bereziki, azaroaren 26ko 30/ 1992 Legea, Herri administrakoa, eta azaroaren 8ko 30/ 1995 Legea, Aseguru Pribatua Antolatu eta Gainbezioen Araubide Juridikoari eta Administrazio prozedura Erkideari buruzgiratzeari buruzkoa.
|
Egin
eginean ere, azaroaren 26ko 30/ 1992 Legea aplikatzen zaie Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusiaren kudeaketa egintzei, enpresen inskripzioari, eta langileen afiliazioari, altei, bajei eta datu aldakeketa egintza horiek ofizioz aurkaratzea eta berrikustea. Bestalde, azaroaren 8ko 30/ 1995 Legearen hamabigarren xedatei; aitzitik, Lan prozedurari buruzko Legean xedatutakoak arautu ditu kudeapen gehigarriak idazketa berria eman dio ekainaren 20ko 1/ 1994 Legegintzazko Errege dekretuak onetsi Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren testu bateginaren hamaikagarren xedapen gehigarriari, aldi baterako ezgaitasunarentaldura gauzatzeari dagokionez. ondoriozko prestazio ekonomikoaren es
|
|
|
Horren adibide izan zen Agiri Bakuna deritzonak Europako Ekonomia Erkidegoaren Tratatu Eratzailea aldaraztea.
|
Egin
eginean ere, Tratatuaren 118.A) artikuluaren ildotik, tratatua indarrean jarri zenetik, estatu kideek sustatu dute lan baldintzak hobetzea, langileen segurtasun eta osasun baldintzetan aurrera egin ahala, baldintza horiek bateratzeko xedea lor dadin. Xede hori indartu egin da, Europar Batasuneko Tratatuak jaso gutxieneko xedapenak ezartzeko prozedurarekin; xedapenok zuzentarauen bidez ezarri eta arian arian aplikatu dira.
|
|
|
Baldintza horiek, eta azkenaldiko aldaketa politikoek areagoturiko gizar eskubidea jaso behar dute, greba eskute dinamikak agerian jarri dute indarreko arauak ordezteko beharrizana.
|
Egin
eginean ere, arau berriek grebabidea egikaritzeko prozedura arindu behar dute, eta, gizartean garrantzi handiagoa duten interesak babesteko, greba eskubidearen mugak ere ezarri behar dituzte.
|
|
|
Orobat, orain arte azaldutakoaren nahitaezko osagarri dira lan honen eranskinetara bildutako aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta euskara gaztelania.
|
Egin
eginean ere, bilduma honetan ohikoa denez, aurkibide analitiko horietan modu sistematikoan eta zehatz mehatz jaso dira lan legeriaren lexikoa eta lexiko horrek lege testuan duen kokalekua. Hartara, irakurleak lagungarri izango ditu aurkibideok ere, argitalpen hau erabiltzean.
|
|
|
|
Egin
eginean ere, prozesu demokratiko horren ondorio diren lan arauak jaso dira liburuki honetan, bi hizkuntzatan, gaztelaniaz eta euskaraz, eta zehatzago esanda honako hauek: martxoaren 24ko 1/ 1995 Legegintzazko Errege dekretua, Langige Lege dekretua, Lan harremanei buruzkoa; urtarrilaren 26ko 84/ 1996 Errege dekretua, Gizarte Segurantzan Enpresak Inskribatzeari, eta Langileen Afiliazioari, Altei, Bajei eta Datu aldaketei buruzko Erregelamendu Orokorra onetsi duenaleen Estatutuari buruzko Legearen testu bategina onetsi duena; azaroaren 8ko 31/ 1995 Legea, Lan arriskuen Prebentzioari buruzkoa; abuztuaren 2ko 11/ 1995 Lege Organikoa, Sindikatu askatasunari buruzkoa; martxoaren 4ko 17/ 1977 Erre
|
|
|
Betebehar horren arabera, prebentzio ekintza egituratu behar da, horretarako beren beregi izendatutako langile baten edo batzuen jardunaren bidez, horretarako eratutako prebentzio zerbitzuaren bidez edo enpresatik kanpoko prebentzio zerbitzu baten bidez. Horrela, legeak bateragarri egin ditu, prebentzio jarduerak modu ordenatu eta formalizatuan gauzatzea eta egoera desberdinak aitortzea, egoera horietako bakoitzak dituen arriskuen garrantzia, konplexutasuna eta intentsitatea aintzat hartuta.
|
Egin
eginean ere, lege honek behar besteko aukerak ematen ditu, lan istripu eta lanbide gaixotasunen mutuen parte hartzea barne, prebentzio ekintza modu arrazoitsu eta malguan gauzatzeko. Gainera, bermatu egiten du aukeratutako antolaketa eredua behar bestekoa izatea, eta prebentzio eginkizunak dituzten langileen independentzia eta babesa, nahiz eta horiek prebentzio zerbitzu gisa ez antolatu.
|
|
|
Adibidez, Bigarren Errepublikaren Dekretua, lehen Eusko Jaurlaritzaren edota oraintsu arte indarrean egon den kontratu tipoaren itzulpena.
|
Egin
eginean ere, aurrekarien bila joateak XIX. mende hondarretara edo XX. mende hasierara garamatza, euskaraz eta gaztelaniaz edo frantsesez idatzitakodegintza horretan, Bizkaiko Foru Aldundiaren babespean ondutako elebidun aldiz baserritar sindikatuen testu elebidunekoak aurkitu arte. Nabarmen nabarmen, bikaria, nekazaritzaren inguruko lege testu osoak barneratu zituena.
|
|
|
Faktore horrekin batera, bada beste faktore bat, hainbat zehaztapenek eragin dutena eta nabariro kanporatu dena.
|
Egin
eginean ere, oso zail gertatzen da bizitzeko lokalak eskuratu, erabili eta lupertzea. Estatuaren ekintzak egiazko egoera hori kontuan hartuzeneko loturak dituzte elkarrekin.
|
|
|
Hainbatez, azken buruan, lege honetan ezarritako zerga araubideak tratamendua berdinetsi du, legean bertan ezarri kasuetan;
|
egin
eginean ere, xedea aurretiaz aipatutakoa da ondasun higiezinak txandaka aprobetxatzeko eskubide errealei buruzko kasuetan, eta aurrekoak modukoak ez diren izaera pertsonaleko eskubideei buruzkoetan, alegia, lehenengoen aurka bereizkeriarik ez egitea.
|
|
|
faltseatu egin nahi izatea, egoztea pentsamendu horri ondorioa, organismoaren ikusmoldearekin osotasuna lehenesten dela, gizabanakoak hurrupatuta gelditzen direla.
|
Egin
eginean ere, hementxe ezer ez da lehenesten ez gerokoesten, Erregimen Zaharraren kontrara (Princeps!), ezpada hausnarketaren abiapuntua bera kontzeptua da, ezin pentsatuzkoak direla bai osotasuna eta bai atala (banakoa), biak batera pentsatuz izan ezik, bata bestearen atzeratzeak biak hala biak naturagaltzen baititu. Banakoa osotasunean da nor (osotasunean aurkitzen du lekua eta funtzioa, dio Kant-ek), osotasunaren izatea ez da beste ezer, helburu eta bitartekoen organismoa izatea baino, hots, aldiz aldiz dena da helburu eta dena da bitarteko442 Kant-engan ez dagoena, gaur batzuek uziatzen duten indibidualismoa (hiritarra!) atomista da.
|
|
2008
|
|
|
2
|
Egin
eginean ere, uztailaren 25eko 19/ 1989 Legeak aldarazpen esanguratsuak sartu ditu erantzukizun mugatuko sozietatearen araubidean. Batzuetan, Espainiako zuzenbidea sozietate forma horren inguruko zuzentarauei egokitu behar izan zaielako.
|
|
|
Agian, bihar etzi sozietate forma desberdinen arteko harremanak beste irizpide juridiko batzuen arabera azalduko dira, baina, osoko eraldaketa hori egin arte, badirudi on izango litzatekeela uztailaren 25eko 19/ 1989 Legeak argiro ondorioztatuko legegintza politika honi eustea.
|
Egin
eginean ere, erantzukizun mugatuko sozietatearen kasuan, ezinbestekoa da horren izaera itxia, sozietate partaidetzak askatasunez eskualda ez daitezen, akzioak bezala. Beste alde batetik, eta arrazoi berbera dela bide, sozietate forma hori debekatu behar da, helburua denean aurrezpen kolektiboa zuzeneko finantzaketa bide moduan erabiltzea.
|
|
|
Erregelamendu bidez, edota, hala denean, herri administrazio eskudunen arteko hitzarmenen bidez beste datu batzuk ere sar daitezke AEBean, aurrekoak ez diren izapide, berriemate nahiz betebeharrak gauzatu ahal izateko. Gisa bertsuan, erregelamendu bidez ezarriko da zer nolako berezitasun eta baldintzak izan behar diren kontuan sozietatea eratzean nahiz jarduera hastearen ondoriozko tributu betebeharrak eta Gizarte Segurantzakoak betetzean AEB erabiltzeko;
|
egin
eginean ere, sozietate forma horien arautegi substantiboa eta publizitateari buruzkoa betetzeaz gain, gogoan izan behar da lege honen bederatzigarren xedapen gehigarriaren 6 paragrafoak aipatu arauketa ere.
|
|
|
Ekonomia Intereseko Elkartzeen Legeari helduta, sozietate mota berri horrek aukera desberdinen multzoa osatzen du, kideen jarduera ekonomikoa gauzatzen lagunduz edo jarduera hori erraztuz; zehatzago esanda, sozietate horren ezaugarri nagusi moduan aipa daiteke kideen jardueraren osagarri dela, baina jarduera hori ordeztu barik.
|
Egin
eginean ere, europar erkidegoko arautegiak ondorioztatu du sozietate mota hori (Kontseiluak uztailaren 25ean emandako 2137/ 1985 EEE Erregelamendua, Ekonomia Intereseko Elkartze Europarra Eratzeari buruzkoa), eta halakoen bidez, lehengo enpresa elkartzeak ordeztu dira.
|
|
|
ez du inolako arauketarik ezarri XIX eta XX. mendeetan, merkataritzako kontratazioan euskara erabiltzeari buruz. Azken urteotan, ordea, Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan euskara eta gaztelania bi biak ofizialak izatearen ondorioz, euskara gero eta gehiago erabiltzen ari da merkataritzako hizkera juridikoan, gizarte eta ekonomia esparruetan batik bat, eta, bereziki, merkataritzako sozietateen alorrean;
|
egin
eginean ere, eta oraindik neurri txikian baina esanguratsuan, sozietateok, bai pribatuek eta bai publikoek, euskaraz egiten dituzte euren eratze eskriturak, estatutuak eta sozietate bizitzaren gainerako agiriak, eta hizkuntza horretan idatzitako agiriak kasuan kasuko Erregistro publikoan aurkeztu ahal dituzte gaztelaniazko itzulpenarekin batera, bertan inskribatzeko....
|
|
|
6) Testuaren antolaketari dagokionez, beste behin ere artikuluen zatiketari buruzko azalpena eman behar dugu, ez baita beti errespetatu gaztelaniazko terminologia.
|
Egin
eginean ere, gaztelaniaz batera zein bestera agertzen dira párrafo eta apartado aipamenak. Euskarazko bertsioan, ostera, orain arte bezala jokatu izan da, alegia, párrafo aipatzeko, paragrafo zein lerrokada terminoak erabili izan ditugu, hori zenbatuta edo zenbatu gabe agertzearen arabera, hurrenez hurren; apartado hitza adierazteko, berriz, idatz zati erabili da orokorrean, baina ez beti, batzuetan gaizki emanda datorrelako gaztelaniaz.
|
|
|
7) Gainerakoan, Merkataritza zuzenbidearen konplexutasuna eta hedadura kontuan izanda, benazko hausnarketa egin behar izan dugu euskaraz erabili beharreko terminologiaren inguruan;
|
egin
eginean ere, bilduma hau osatzen duten aurreko lanetako esperientzia ez ezik, UZEI bezalako erakundeena ere jorratu dugu, eta, horrez landara, EUSKALTERM datu basea ere erabili dugu, baina horien proposamenak helburu zehatz batekin moldatu eta egokituta: euskaraz berezko testua izatea, irakurlearentzat azkarra eta erabiltzeko erraza dena, baina gaztelaniazko testuaren idazkera eta zentzuari bizkar ematen ez diena.
|
|
|
artikulu horretan baimentzen da estatukideek administratzaileen ordainsariari buruzko daturik ez ematea, horien bidez jakin daitekeenean zein den administrazio organoko kideren baten egoera.
|
Egin
eginean ere, pentsatu da manu horrek egokitasun eta justiziaren inguruko duda izpiak sorrarazteaz gain, edukirik gabe utziko lukeela Sozietate Anonimoen Legearen 200.12 artikuluan jasotako barne araua.
|
|
|
Ildo horri ekinez, ekonomia intereseko elkartzearen araubide osoa eratzea erdietsi da, horrek dakartzan abantailekin: alferreko araurik ez ematea eta Espainiako sozietate zuzenbidearen batasuna handiagoa izatea;
|
egin
eginean ere, hori berori behar da, erakunde hori lehenengoz agertzen baita zuzenbide horrek eskainitako elkarte moten artean.
|
|
|
Xedapen interpretatzaile hutsen kasuan, ez dago inolako atzeraeragintasunik, xedapenok ez dutelako arauzko baliorik eta antolamendu juridikoa ez dutelako berriztatzen. Aitzitik, zerbait interpretatu edo argitzeko aitzakiarekin, xedapen horiek erabiltzen badira antolamendu juridikoa aldarazteko, orduan xedapenok ezin onar daitezke;
|
egin
eginean ere, Kode Zibilak eta Tributuen Lege Orokorrak ez dute onartzen arau interpretatzaileen atzeraeragintasuna, segurtasun juridikoaren printzipioarekin bateraezina delako.
|
|
|
Zuzeneko zergetan, ordea, harmonizazioa zailagoa da.
|
Egin
eginean ere, estatuek orain arte bi bide zituzten ekonomian eragina izateko: moneta politika eta politika fiskala.
|
|
|
Edonola ere, artikulu horretan ez da benetako lege erreserbarik ezarri, erreserba inpropioa baizik:
|
egin
eginean ere, benetako lege erreserbak mugatzen du bai ahalmen araudi emailea, bai eta ahalmen legegilea ere; 8 artikuluak, berriz, legearen nagusitasuna besterik ez du ezartzen ahalmen araudi emaileari begira. Gainera, Auzitegi Gorenak 1986ko irailaren 19ko epaian baieztatu duenez, «Konstituzioak berak bakarrik ezar dezake benetako lege erreserba».
|
|
|
legeak duen erabateko nagusitasuna, tributuen kasuan dena baitago idatziz araututa.
|
Egin
eginean ere, lege erreserbaren printzipioak eta Finantza Administrazioa lotzen duen legezkotasun printzipioak modu nabarian oztopatzen dute ohitura Finantza zuzenbidearen iturri izatea.
|
|
|
Bigarrenik, 35.4 artikuluko nortasunik gabeko erakundeetako kideen kasuan. Hala ere, bigarren kasu hori sasisolidaritatea da, kide bakoitzak ez duelako erakundeari dagokion tributu zor osoaren gaineko erantzukizuna;
|
egin
eginean ere, kideak erakundean duen partaidetzak mugatzen du kidearen erantzukizuna.
|
|
|
Ikuspegi juridikotik helduta, begi bistakoak dira arrazoinamendu horrek dakartzan ondorio onartezinak.
|
Egin
eginean ere, interpretatzaileari legea baztertzeko ahalmena ematen zaio, kasuan kasuan ekonomi ahalbiderik agertzen den ala ez aztertzean berak zehazten duelako legea noiz aplikatu behar den eta noiz ez; horretara, segurtasun juridikoa modu nabarian hausten da, eta hori ezin onar daiteke.
|
|
|
Kalifikazioa interpretazioaren antzekoa da, eta interpretazioaren esangura zabalean sar daiteke?, baina ez da zinezko interpretazioa.
|
Egin
eginean ere, kalifikazioaren bitartez zehazten da eguneroko bizitzako egoera jakin bat arauak xedaturiko egitezko kasu abstraktuan sar daitekeen ala ez.
|
|
|
Autore horri ekinez, arau horren bitartez saihestu nahi da tributu betebeharraren sormena alderdien esku geratzea:
|
egin
eginean ere, alderdiek negozio akastuna burutu dezakete tributu betebeharra sor ez dadin, eta gero negozio hori ez da deuseztatzen inork ez duelako egikaritzen deuseztasun akziorik.
|
|
|
Analogiak ez du ezer berririk sortzen, printzipio juridikoen garapena besterik ez baita erakunde hori; printzipiook antolamendu jakin batean nahitaez dauden heinean, berez dute nolabaiteko arauzko balioa.
|
Egin
eginean ere, «lege erreserba» adierazmoldearekin Zuzenbidearen iturriei dagokien arazoa aipatu nahi izan da, eta analogiaren bidezko integrazioaren arazoa esparru desberdin batean kokatzen da.
|
|
|
b) Analogiaren irizpidea ezetsi da, tributuen alorreko ulerkera positibista dela eta.
|
Egin
eginean ere, jatorrizko positibismo horren ildotik, eta gizabanakoa Estatuaren esku hartzetik babesteko asmoarekin, ezinbestekotzat jo zen tributua onetsita zegoela frogatu beharra. Horretara sortu zen analogia debekuaren eta lege erreserba printzipioaren arteko lotura.
|
|
|
|
Egin
eginean ere, norbanakoek gero eta parte hartze handiagoa dute tributuak aplikatzeko prozeduretan. Ondorenez, haiek nolabaiteko tresna izan behar dute eskura, euren tributu betebehar eta eginbeharrak behar bezala betetzeko.
|
|
|
Edozein kasutan ere, arazoa ez dago argi, eta badirudi ulerkera hori ez dela irtenbiderik zuzenena. Autore batzuek baieztatu dutenez. BANACLOCHE edo IBÁÑEZ GARCÍAk?, Administrazioak emandako erantzunaren arabera diharduen zergadunari kuota bakarrik eska dakioke, eta ez berandutza korriturik edo antzeko kontzepturik;
|
egin
eginean ere, zergadunak administrazio irizpideari ekinez jardun du, eta berandutza ezin zaio berari egotzi, Tributu Administrazioari baizik, horrek eman dizkiolako jarduteko irizpideak.
|
|
|
Tributu legeak aplikatzean, zenbait antolamendu juridikok lurraldetasun printzipioa erabiltzen dute.
|
Egin
eginean ere, gaur egun naziotasun printzipioak indarra galdu du tributuen esparruan, eta ohiko egoiliartasunaren irizpidea nagusitu da munduan barrena. Bestela esanda, garrantzi handiagoa du errenta etekinak NON lortu diren, etekinak NORK lortu dituen baino.
|
|
|
Argiago esateko, zerga egitatea gauzatzeak ez du tributu betebeharra sortzen, baina gauzatze horrek Administrazioak tributu prestazioa eskuratzea bidezkotzen du, sarrera edo eskuratze hori lortzeko erabili behar diren prozedurak gorabehera.
|
Egin
eginean ere, sarrera hori lor daiteke, osorik ala zati batez, zerga egitatea gauzatzeaz batera, gerogarrenean (likidazio egintza burutu ostean), edota aurretiaz (PFEZn bezala, atxikipen eta zatikako ordainketak direla bide).
|
|
|
Ezaugarri horrek bereizten ditu, hain zuzen, zerga egitatea eta tributu arauak izan ditzakeen egitezko gainerako kasuak.
|
Egin
eginean ere, egitezko gainerako kasuetatik beste betebehar edo eskubide batzuk sor daitezke, zerga egitatearekin lotuta edo zerga egitatea kontuan izan gabe. Horregatik, oso garrantzitsua da tributu bakoitzak bere zerga egitatea argiro zehaztea, zerga egitatea gauzatu arte ez dagoelako zergapetzerik, nahiz eta gainerako egitezko kasuak burutu.
|
|
|
...en ikuspuntutik abiatu beharrean, hau da, manu baten aplikazioa baztertzen duen arautzat hartzen den ikuspuntutik?, haien izaera positiboa baieztatzen duen ikusmoldetik abiatuz gero, alegia, tributuaren zerga egitatea ere definitzen duen arautzat hartzen duen ikuspuntutik?, esan daiteke zerga egitatea gauzatzeak ez duela zertan ekarri tributu betebeharraren sorrera, legegileak kontrakoa badio ere;
|
egin
eginean ere, zerga egitatea itxuratu eta mugatzeko salbuespen arauak garrantzi handiko eginkizuna du. Hala ere, zerga egitatea gauzatzean, tributuaren menpekotasuna sortuko da zalantzarik gabe, eginbehar desberdinekin (kontabilitate, erregistroeta aitorpen eginbeharrak?).
|
|
|
135.2 artikuluaren edukia aurrekontuen esparruaz landa aplikatuz gero, gutxienez zeharkako arbuiatze hori oztopa daiteke;
|
egin
eginean ere, manu horri helduta, Estatuak aldi batean bere betebeharrei ezin diela aurre egin adieraz dezake, baina, gerogarrenean kaudimendun bihurtuz gero, berriro hartu lituzke bere gain mailegu hartzailearen betebeharrak.
|
|
|
Enkanteaz gain, bada ondasunok besterentzeko bestelako biderik ere.
|
Egin
eginean ere, besterentzea lehiaketa bidez buru daiteke, interes publikoa oinarritzat hartuta, edota merkatuko nahasmenduak saihesteko asmoa izanda. Proposamenak egiteko epea bukatzen denetik bost egunen buruan erabaki behar du lehiaketa Ogasuneko ordezkariak.
|
|
|
Subjektuaren onarpena garrantzitsua da, akta horiek bihar etzi frogabide izan daitezkeelako;
|
egin
eginean ere, subjektua aktetan jasotako egitateei lotuta geratzen da, eta horiek aurkaratu nahi izanez gero, egitezko okerra izan duela frogatu behar du. Ildo bertsutik, subjektuak likidazioa aurkara dezake, baina horretarako argudio gisa aktaren euskarri diren egitateak erabili ahal izateko, egitezko okerra izan duela frogatu behar du.
|
|
|
Hortaz, autolikidazioa ez da egitateen adierazpen hutsa edota prozedura hasteko bidea bakarrik.
|
Egin
eginean ere, autolikidazioak prestazioaren betepena dakar eta subjektuak tributua azkentzeko borondatea agertzen du, berak kalkulaturiko zenbatekoaren bitartez. Modu horretara betebeharra bete daiteke, Administrazioak geroago, egiaztapeneta ikerketa ahalmenak erabilita, esku hartu gabe.
|
|
|
Ekonomi Itunaren erakundeak behin eta berriro erakutsi du aldaketa eta berrikuntzei egokitzeko malgutasun handia.
|
Egin
eginean ere, azken urteotan Itunari bost egokitzapen egin zaizkio. Horietarik lehena Balio Erantsiaren gaineko Zerga indarrean jarri zenean gauzatu zen (abenduaren 27ko 49/ 1985 Legea); bigarrena, toki erakundeen finantza sistema eraldatu zenean (ekainaren 8ko 2/ 1990 Legea); urte 27/ 1990 Legea); laugarrena 1993an egin zen, Balio Erantsiaren gaineko Zergaren Lege berriari eta Zerga Berezien Legeari egokitzeko (abenduaren 13ko 11/ 1993 Legea); bosgarren egokitzapena Aseguru Primen gaineko Zerga ezarri, Zerga Bereziak itundu eta zuzeneko zergetan Aldundien eskumen arau-emailea zabaltzeko egin da (abuztuaren 4ko 38/ 1997 Legea).
|
|
|
Horrela, Estatuek ezin erabil dezakete dirua inprimatzeko makinarik, ez eta zorrik jaulki ere.
|
Egin
eginean ere, Estatuek euren ekonomi politikak kontrolatu eta aurrera eramateko tresna bakarra gorde dute: politika fiskala.
|
|
|
Guztiarekin ere, ahalmen horri mugak jarri behar zaizkio, bestela segurtasun juridikoari kalteak eragin ahal zaizkiolako;
|
egin
eginean ere, Administrazioari bere egintzen aurka joateko aukera eratxiki zaio, hau da, aurretiaz adierazi izan duena bertan behera utz dezake Administrazioak.
|
|
|
Aita kalonjea eta markesa anderea zerbait egiteko moduan zeuden? baita beren
|
egitekoa
egin ere, berandu baino lehen; aita kalonjeak bere gain hartu zuen, haatik, aitorlekuko urte luzeetako esperientziak ematen zion hartarako bermea eta egokitasuna?, egiteko haren ardura, jauregiko gela txiki batean Nataliarekin biltzen zela. Aita kalonjeak urteetako esperientzia zuen, bai, eta bazekien, aurrenik, borroka bakoitzak bere baliabideak dituela; bazekien, hurrenik, hitza baliabide egokia izango zitzaiola borroka hartan, gizakiarengandik datorren hitzak gizakiaren izatasuna du, non, onerako eta elkarbiderako joeraz gain, txarrerako eta kanibalismorako joera datzan, nork nor menderatuko eta nork nor irentsiko?, baldin eta ukabil bat bezala erabiltzen bazuen; eta bazekien, azkenik, ukabilkada batekin hastea zela onena, kasu hartan bai bederen, menderatua menderatzailearengandik bereizten zuèn lerroa ongi markatua gera zedin hasieratik bertatik:
|
|
|
Lau ardatz nagusien azalpena egin baino lehenago, aipa dezagun azterketarako mamitu dugun corpusa.
|
Egin
eginean ere, Larramendiren Hiztegi> Hirukoitza> hustu dugu, lexiko juridiko administratiboaren osaketa egiteko. Aukeraketa horretan hitz juridiko esklusibo zein esklusibo ez direnak sartzen saiatu gara; beraz, hautaketarako erabili dugun irizpidea zabala eta malgua izan da.
|
|
|
|
Egin
eginean ere, bata (hizkuntza) bestearen (zuzenbidearen) eramailea da, aldian aldiko sistema juridikoek hizkuntzaren bidez kanporatzen baitituzte euren aginduak eta manuak. Ingurune horretan kokatuta, berebiziko erakustaldia da Axular-ena, XVII. mendeko mundu juridikoaren printzak euskaraz ematean.
|
|
|
Aita kalonjea eta markesa anderea zerbait egiteko moduan zeuden... baita beren
|
egitekoa
egin ere, berandu baino lehen; aita kalonjeak bere gain hartu zuen, haatik –aitorlekuko urte luzeetako esperientziak ematen zion hartarako bermea eta egokitasuna–, egiteko haren ardura, jauregiko gela txiki batean Nataliarekin biltzen zela. Aita kalonjeak urteetako esperientzia zuen, bai, eta bazekien, aurrenik, borroka bakoitzak bere baliabideak dituela; bazekien, hurrenik, hitza baliabide egokia izango zitzaiola borroka hartan –gizakiarengandik datorren hitzak gizakiaren izatasuna du, non, onerako eta elkarbiderako joeraz gain, txarrerako eta kanibalismorako joera datzan, nork nor menderatuko eta nork nor irentsiko–, baldin eta ukabil bat bezala erabiltzen bazuen; eta bazekien, azkenik, ukabilkada batekin hastea zela onena, kasu hartan bai bederen, menderatua menderatzailearengandik bereizten zuèn lerroa ongi markatua gera zedin hasieratik bertatik:
|
|
2009
|
|
|
Kanbio letra, txeke eta ordaindukoaren antolamendua Genevako erabereko legeriari egokitzean, kontuzko aurrerapausoa eman da, zalantza izpirik gabe eraldatze beharrizana duen merkataritzako zuzenbidea berriztatzeko.
|
Egin
eginean ere, merkataritzako antolamenduaren zenbait atal ukitu behar dira, baina balore tituluen esparruan eraldaketa behar beharrezkoa izan da, behin baino gehiagotan salatu delako ehun urte bete dituen arauketak ez dituela behar bezala babesten tituluok barneratutako eskubideak.
|
|
|
Ilea motzarazi zidaten. Orthezeko burgesek eta Akademiako irakasleek bezala, etxe hartako gizaseme guztiek motx eramaten zuten ilea; bizarra
|
egin
egina ere bai, helduenek. Nabarrenkoxen, ministroek behartzen gintuzten.
|
|
2010
|
|
|
Erronka gogorrei au rre egin beharrean garela.
|
Egin
eginean ere, eguneroko bizitzan, zori txarrez, jendearen arteko harremanetan geroago eta toki handiagoa egiten ari garelako inguruko erdarei, hots, frantsesari eta gaztelaniari.
|
|
|
Euskaltzaindiak antolatutako jardunaldi hauek euskaldunontzat gogoetarako bide izan behar dute.
|
Egin
eginean ere, arazo larri baten aurrean bide berriak bilatzera bultzatu behar gaituen hausnarketa egiteko. Orokorrean, hizkuntzaren erabileran ingurumenak duen eragina nabarmendu zen.
|
|
|
Etorkizuna gazteen esku izango dugunez, kezkarik eta egonezinik handiena gazte horiek, itxura batean, euskarari bizkar egiten ari direla ikusteak sortzen digu.
|
Egin
eginean ere, zenbait alorretan, euskararenean ere bai, hain jantzia dugun gazteria euskararen erabileratik aldentzen ari dela ikusteak edo, behinik behin, hala gertatzen ari dela susmatzeak jota uzten gaitu, bizitzan zehar euskararen alde jo eta ke lanean jardun izan dugunok.
|
|
|
Guzti hori dela eta oso zaila egiten zaigu gazteek zenbateraino erabiltzen duten euskara zehazki jakitea.
|
Egin
eginean ere hizkuntzaren erabilera nola gauzatzen den jakiteko ezinbestekoa dugulako harremanak norekin, nola eta non gauzatzen diren jakitea.
|
|
|
Batzuentzat, arrazoinamendua izango da; horien artean Gilen Auverniakoa dugu, eta beranduago, Conradus.
|
Egin
eginean ere, San Tomasek argiro baieztatu zuen legea dela arrazoiak gobernatzaileari agintzen diona, eta aipatu lekukotzak aintzatesten baditugu, batik bat filosofoenak, badirudi horiek guztiek arrazoinamendua dakartela hizpidera. Gorago zehaztu ezaugarriak ere, alegia, argitasuna ematea edo erregela zein neurri izatea, arrazoinamenduari dagozkio mandatuari baino gehiago, mandatua oldarkorra baita, baina ez egiaren adierazgarri.
|
|
|
Bide bertsutik dabil filosofoen irizpidea, Platonek legea erkidegoaren ebazpena edo zehaztapena dela esatean, edo Aristotelesek legea herriak hartutako erabakia dela baieztatzean.
|
Egin
eginean ere, zehaztapen orok borondatearen asmoa adierazten du, eta are gehiago, erabakia borondatearen egintza da. Anselmusen aburuz ere, manuak Jainkoaren borondatearen ondorio dira, eta borondateak agindu egin behar du.
|
|
|
23 Bigarren ondorioa izango litzateke, tesi horiek adierazteko bi moduak ezin daitezkeela frogatu.
|
Egin
eginean ere, lehenengo teoriaren aldeko azalpenek bakarrik frogatzen dute legea ematerakoan, zuhurtzia izan behar dela gidari. Harako filosofoek legea arrazoiarekin lotzean, ez zuten aipatu adimen egintza, mendekoa behartzeko borondateak eratorritako adimen egintza, hain zuzen.
|
|
|
Bigarren mailako premisari dagokionez, eta, zehatzago, ahal espiritualaz denaz bezainbatean, hori begi bistakoa da, Liburu Santuak gogoan izanez gero.
|
Egin
eginean ere, prelatuei artzain deitzen zaie, bizia eman behar dutelako euren ardiengatik; eta administratzaile deitzen zaie, ez jabe; eta Jainkoaren ministro, ez, ordea, aurreneko arrazoi. Hortaz, ahalmena edo boterea erabiltzen denean ere, horien guztien betebeharra da Jainkoaren gogoa betetzea.
|
|
|
Arrazoi berberaren ondorioz, legeak arautzen duen gai hori, berez, guztion ontasunari egokitu behar zaio.
|
Egin
eginean ere, ondasun erabilgarri oro, erabilgarri izate hutsarengatik, egokia da, hura zein helburutarako erabilgarri izan eta helburu horretara jotzeko. Eta, hari horri segituz, oinarrizko faktorea da, hemen aztergai dugun arazo honetan, egintzaren helburua, ez, ordea, jardulearen asmoa.
|
|
|
Horren inguruan kontsulta daitezke, bateko, dekretua, eta, besteko, San Tomasek egiten dituen oharrak.
|
Egin
eginean ere, pribilegioak ontasuna dakar; ontasun hori pertsona jakin batzuentzat bakarrik gerta daiteke, baina ontasun orokorrari mesede egiten dio, lehen azaldu dudan moduan.
|
|
|
6 Orain arte aipatutakoak laugarren desberdintasun bat dakar, ezin hobeto egokitzen zaiona jorragai honi.
|
Egin
eginean ere, baieztatu behar dugu legeak emateko jurisdikzio boterea behar dela, aginduzko boterea ez baita aski. Hori berori da kanonisten doktrina orokorra, Dekretalei eta Dekretuari eginiko iruzkinetan ageri dena.
|
|
|
Hortaz, goragoko eta lehen mailako boterea behar da esparru horretan.
|
Egin
eginean ere, legea sortzea Estatua gobernatzearen egintzarik oinarrizkoena da, eta, gisa berean, egintza horrek lehen mailako eta gorengo boterea behar du. Oinarrian, Jainkoak du botere hori eta erregeei eskualdatzen die nolabaiteko partaidetzaren bitartez, jakintasunaren harako hitzek diotenez:
|
|
|
Hirugarren argudioari erantzun dakioke" lege pribatu" adierazmoldea esangura guztiz desberdinarekin erabiltzen dela kanon horietan.
|
Egin
eginean ere, lege pribatu deitzen zaio bai Espiritu Santuaren inspirazioaren mende egindako botoari, baita gizakia goiko ontasunerantz daraman jainko inspirazioari ere. Izendapen hori metaforikoa da, huts hutsean, ez delako oraintxe aipatutako benetako legea.
|
|
|
Hainbatez, haren aburuz, zuzenbide terminoa (ius), horrek dituen ezaugarriak direla medio, hobeto moldatzen zaie lege jakin batzuei, alegia, gizakien arteko harremanak arautu behar dituzten lege horiei; ez zaie hain ondo egokitzen, ostera, gizakiaren eta Jainkoaren arteko harremanak arautu behar dituztenei.
|
Egin
eginean ere, Jainkoaz denaz bezainbatean, ezin dugu berdintasunez jardun, eta, ondorenez, Jainkoarenganako legea, ius baino gehiago, fas dela esan daiteke. Zernahi gisaz, esanahi berezi hori alde batera utzita, latindarren erabileran ez baita hori ohikoa, San Isidorok Jainkoaren legeari fas deitzen dionean, ez du hori egiten, lege horrek Jainkoarenganako eginbeharrak arautzen dituelako, baizik eta ekitate naturalean oinarria duelako, eta, ondorenez, arrazoimen naturalean (Jainkoaren legean bertan) oinarria duelako.
|
|
|
[Gure baieztapenaren] bigarren alderdiari dagokionez, hau da, erabilgarritasunari dagokionez, hori argi dago lehen azaldutako arrazoiaren ondorioz.
|
Egin
eginean ere, beharrizanak, helburu gisa hartuta, berarekin dakar, nahitaez, erabilgarritasuna. Gainera, legea gogoan izanik, honako hitz hauek idatzi ziren:
|