|
2000
|
|
|
Eurek ez zituzten ipuinak sortzen. Bilketa lan zientifikoa egin zuten, herri ipuingintza jasoz, bertan
|
zegoelako
herriaren arima islaturik. Ipuinak non, noiz eta nola kontatzen ziren agertzen zuten gero oharretan.
|
|
|
Zergatik? Txapelduna esperoan
|
zegoelako
, ez zuelako finalaurrekoetara arte jokatzen. Txapeldunarentzat, aurretik partidarik jokatu gabe, txapeldungai baten kontra jokatzea oso zaila izaten da.
|
|
|
EIZIEren ekimena izan da. Beraiek proposatu ziguten lan hau aurrera ateratzea, irakaskuntzan hutsune bat
|
zegoelako
literatura unibertsala euskaraz emateko garaian. Irakasleak gara biok, eta gertutik ezagutzen ditugu irakasleen kezkak.
|
|
|
Nik uste, eta ez da mespretxua, abertzaletasuna sortzeko gizarte industrial bat behar dela, eta gizarte unibertsitari bat dela kabia. Baserritarrak kontserbadoreak gara, bizitzea zaila delako baserrian, eta gosearen arriskua bereziki garai hartan atarian
|
zegoelako
. Ez da erraza baserritarra mugitzea.
|
|
|
Ni, berriz, donostiarra nauzu baina, ezin hartuko nuen Aita Donostiaizena, aurretik gure musikari handi hura izanda. Horregatik jarri zidaten Aita Morlans, auzo horretantxe
|
zegoelako
nire jaiotetxea, Mantxola berri baserria. Ba al dakizu zuknon dagoen Morlans?
|
|
|
Hego Euskal Herriari dagokionez, gai honek izugarrizko garrantzia izango zuen (kontuan harturik gainera, orain dela urte gutxi arte ez dela aldaketarik izan), alde batetik euskal unibertsitate barrutirik ez
|
zegoelako
ez baitzegoen euskal unibertsitaterik eta, bestetik, bi unibertsitateekiko menpekotasunak euskal herrialdeen arteko banaketa edota zatiketa indartzen zuelako (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa Valladolid-eko barrutian, eta Nafarroa, berriz, Zaragoza-koan). Unibertsitate barruti bakoitzeko zuzendaritza erregeak izendaturiko errektorearen190 esku geratu zen; eta errektorea unibertsitateko buru izateaz gain, barrutian zegoen irakaskuntza publikoko zentro guztien goreneko buru ere izango zen191 Bestalde, barruti bakoitzak gobernuak izendatutako idazkari orokorra zuen.
|
|
|
Ez zen munduko politena, baina Txema ere ez. Alde horretatik lorpen garrantzitsutzat jo zuen konkista hura, batik bat mendekua ospatu beharra
|
zegoelako
, eta horretarako kosta ahala kosta sartu behar zuelako txilibitua Irlandako edozein potxingotan.
|
|
|
Txema sukaldera joan zen, une hartan hutsik
|
zegoelako
eta ez zuelako gogorik ordenagailuko pantailan azalduko zitzaizkion hitzak (eta gutxiago hitz horiek sortuko zioten ohiko zirrara) inorekin konpartitzeko. Jakinda, gainera, Eiderren krudelkeria ikaragarria ari zela izaten, eta horren ondorioz Txema sarritan hasten zitzaiola maldizioka neskalagunari, mekauenka hormak eta mahaiak kolpatuz.
|
|
|
Baina gaur ez zegoen hodeirik Belfasteko aireportuaren gainean, eta hegazkinera igotzen ari nintzela Ralph ikusten nuen, urrutian, kristal batzuen atzean. Eta hegan hasi garenean bere autoa ikusi dut, hodeirik ez
|
zegoelako
. Eta Belfast osorik ikus zitekeen, eta gaua pasatu dugun hoteltxoa, eta Derryra bueltatzeko Ralphek erabiliko duen errepidea, eta zer ez.
|
|
|
—Bai —ihardetsi zidan apezak, begiak zabaltzen zituela eta muturra okertzen, ez nekien haserretzerat zihoakidalako, edo harri eta zur
|
zegoelako
, edo biak baterat.
|
|
|
Zeren ez bainengoen ni sasoin hartan ipuinetarako, ez neure buruaren engainatzeko, eta zeren prestik eta gerturik bainengoen, halatan, ene jokamolde hartaz trufa zitezkeèn estudianteen soei eta haien erran merranei buru egiteko, baldin zirkunstantziek hartarat baninderamaten... Nahiz eta oraindanik aitortzen dizudan ezen ez zela halakorik gertatu, inguruan egokitu zitzaizkidan ikasle haietarik bat baino gehiago ene egoera bertsuan
|
zegoelako
, erran berri dizudan bezala, eta ohitura hura zutelako, beren burua zafratzekoa.
|
|
|
Zeren boz batek erraiten baitzidan orain ezen, lehen manamenduak manatuaren arabera, lehenbailehen salatu behar zintudala jaun erretorearen aitzinean, Jainkoa guztiz ere
|
zegoelako
zure gainetik; bertzeak, berriz, ezetz, bertze judas bat izan nahi ez banuen bederen; buruak arrazoinik arrazointsuenak bilatzen zituen, salatzearen zuritzeko eta justifikatzeko; eta bihotzak, berriz, jakinarazten zidan ezen imajinazinoaren idurikeriak zirela haiek guztiak, eta ez arrazoinaren arrazoinak, eta konfiantza eman zidanari konfiantzaz ihardetsi behar niola. Eta horrela ibili nintzen, harik eta egun batean neure deliberamenduaren hartzerat deliberatu nintzen arte:
|
|
|
Ireki nuen meza liburua eta bi marrazki haiek ikusi nituen: ezkerreko orrian hamar harroineko zubi bat zegoen, hamarrak numeratuak eta hamar manamenduak signifikatzen zituztenak; zubi azpian infernu izugarri bat zegoen eta zubitik gizon emakumeak eta neska mutilak zihoazen, xuxen baino xuxenago, bekaturik egin ez zutelako eta zubia, halatan, osorik
|
zegoelako
; eskuineko orrian, berriz, antzeko marrazkia zegoen, baina zubiak zartatuak eta hautsiak zituen pilareak eta harroinak, eta zubia goiti beheiti zihoan, baita zubitik zihoazen jendeak ere, infernuko garretarat... Eta nik, istant batean, goiti beheiti zihoazen jende haien artean ikusi nuen neure burua, eta are gehiago asaldatu nintzen...
|
|
|
Baina aita Bartolomek bai, ohitura hura zuen, eta aitortu beharra dut ezen ez zela hartan bakarra, zeren, urrunagorat joan gabe, aztura eta ohitura bera zabaltzen ari baitzen, bertzenaz ere, jauregian, batik bat aita Villagrandeko dukearekin harremanetan jarri zenetik eta gure prezeptore jaun Marcelek jauregitik alde egin zuenetik. Osaba Joanikotek, aldiz, maite zuen euskara, eta, jaun Marcelen ondoan, are gehiago maitatzerat heldu zen, batik bat gure prezeptore zenak berboari buruzko argibide haiek —logikaren munduarekin lotuak— eman zizkionetik, eta, hala, erran behar zuenaz konbentzitua
|
zegoelako
, baina baita apezari kontra egiteagatik ere, halako batean —euskaraz, jakina—, erran zion:
|
|
|
ez haren ateraldi zorrotzik, ez haren txantxa ausartik, zenbatenaz aita jesuita jauregian sendoago eta errotuago, hainbatenaz gutiago. Baina osabak, halakoetan, gure aita izaiten zuen alde... ez aita berez alde
|
zegoelako
, baina, batzuetan, gogaitu egiten zelako eta, hargatik edo, haize freskoa bezalakoak egiten zitzaizkiolako osabaren hainbat argudio eta ateraldi... Eta uste dut ezen alegatzeko moduko bertze arrazoin bat ere bazuela aitak, aitzinago ulertuko nuena, eta hura zen aita Bartolomeren aurka senti zezakeen jelosia, apezaren eskua gero eta luzeagoatuz joan zelako eta haren itzala gero eta zabalagotuz, bai jauregian eta bai Urbiaingo jendeengan ere... eta zeren aita ez baitzegoen bere boterea bertze nehorekin partitzeko prest.
|
|
|
Zeren pentsa baitzezakeen ezen deus guti egin zezakeela libertatearen aldeko borrokan, are gutiago Pedro Huizik eta biok bakarrik utzi genuenetik, eta zeren pentsa baitzezakeen, ondorez, ezen aski zuela ezkontzearekin eta iduri egitearekin, bere egia eta bere sekeretua bere seme alaben bidez bideratuz, nola gertatu izan baitzen etxegoiendarren artean belaunez belaun. Edo, despit hutsez jaurtiki ote zituen hitz haiek, gogaiturik
|
zegoelako
kontu hartaz eta berdin zitzaiolako jada guztia. Edo, Maddalenek eskatu ote zion hura, zeren eta Maddalenek arauz bizi nahi baitzuen eta zeren Eliza Katolikoa baitzen inguru hartan araua?
|
|
|
Borondate onez ari ote zen, bada, osaba, eta amorosturik
|
zegoelako
agertu ote zigun bere ezkontzeko asmoa, pentsaturik ezen aitari edo amari bihotza beratuko zitzaiola eta haien kontsentimenduarekin eraman zezakeela aitzina bere asmo hura. Zeren eta erdibide baten bila ibil baitzitekeen orduan ere osaba Joanikot, ezkontza harekin urrats bat aitzina egiteko asmoz, baina inguruko jendearekin hautsi gabe, nahiz eta bazekien ezen milatik behin gerta zitezkeela horrelako gauzak...
|
|
|
Harik eta bertze egun batean aitak aulki eta kakontzi berriak erosi, eta osabaren gabinetean paratu zituen arte. Eta, handik harat, kanporat joaiteko ohitura nagusiarekin segitu bazuen ere, aulkian jartzen ere hasi zen osaba noizik behin, behar larriren batek edo eraginik, egun batean beherakoa zuelako eta bertze batean eten ezin zuen pentsu ezin inportantago batean murgildurik
|
zegoelako
. Halarik ere, nola guztian berezia izan behar baitzuen, pentsu haien artean bazeukan bat, bere eskrementuen husteko ardura bere gain hartzerat bulkatzen zuena, sehiei deitu ere gabe, erraiten zuela:
|
|
|
Nola egin zezakeen, bai, hark hain trankil eta hain lasai lo, lorategian gertatuaren egile eta eragile izanik, eta nik ez, ikusle baizik ez izanik? Egiteko haietarat ohitua eta usatua
|
zegoelako
ote zen, eta, beraz, Madrilgo gortean emazteki bat baino gehiago ezagutu izan zuelako.... Edo arno gehiegi edan zuelako...?
|
|
|
—Nik erran diot aitari nola zebiltzan Mattin eta Elbira, nik salatu ditut biak... baina ene ohorea jokoan
|
zegoelako
, eta bertze aterabiderik ez nuelako, zeren...
|
|
|
Zeren, amak barrenaldea hustu zidan arren eta bere koaitak eta buruhausteak agertu zizkidan arren... eta erraiten nion arren behin eta berriro ezen soseguan egon zedila, bere iraganaz damutua
|
zegoelako
eta, hark niri eginaren alderakotzat, guztiak barkatu nizkiolako, haatik, nola artean kulpant eta hobenduri sentitzen baitzen, desira hura nagusitu zitzaion, galdegiten ziolarik behin eta berriro Jainkoari agonia luze bat, aitona Nikolasek izan zuenaren parekoa, lurrean gaizki eginak lurrean ordaindu ahal izateko.
|
|
|
Eta zeren, bertzalde, aitona Nikolas gero eta urduriago baitzebilen denbora hartan, Villagrandeko dukearen kontu harekin, nik uste, ez dakit jeloskor
|
zegoelako
edo barrendik zalantza edo itzal batek jaten zuelako. Harik eta harekin xakean ari nintzen egun batean eskatu zidan arte ezen bakarrik utz nezala... eta, handik aitzina, bakarrik aritu zen, bere buruaren kontra edo barrendik jaten zuen bere itzal haren kontra arituko balitz bezala.
|
|
|
—Ararat, bai, zeren eta Ararat izanen baita, hemendik aitzina, guretzat, libertatearen lurraldea, eta Ararat izanen duk, halaber, gure libertatearen aldeko oihua, nola, batzuen erranetan, Galileorena izan baitzen: E puor si muove!, sinetsirik
|
zegoelako
ezen, Inkisizionearen gainetik, Lurrak mugitzen segitzen zuela, haren kontrako prozesu ikaragarrian...
|
|
|
bata zen Fracastoro ren tratatuan agertzen dena, eta eriari guaiakoa hartzea kontseilatzen ziona: guaiako ura ahotik, batetik, eta lurrunezko bainuak, bertzetik; eta bertzea, Paracelsorena, gaixoari ahotik merkurioa hartzea gomendatzen ziona, planeta Merkurio Mars arraren eta Artizar emearen eraginpean
|
zegoelako
eta merkurioak baizik senda ez zezakeelako, halatan, gaitz hura eta bertze gaitz guztiak, gizonen eta emaztekien arteko harremanen ondore zirenak.
|
|
|
Zeren jaun Marcelek biziki estimatzen baitzuen osaba Joanikot, eta honek ez gutiago hura... eta hala oroit diezazkizuket orain osaba Joanikoten hitzak, noiz eta jaun Marcelek Baionarako bidea hartu baitzuen, eri
|
zegoelako
:
|
|
|
Berantesten hasia nintzen. Maite, haurtzain mutur beltza, ikusia nuen bortz minutu lehenago ataritik sartzen, Unai zuzen
|
zegoelako
froga. Ximurraren usainik ez, aldiz.
|
|
|
Ez nuen erantzun. Beharbada poztu behar nuen Unai gisan jantzirik
|
zegoelako
, baina, aita nintzen aldetik, albisteak ez zuen areagotu baizik neure eginbeharretan behin eta berriz huts egiten ari nintzelako sentipena.
|
|
|
Espaloi berean, guregandik hogei bat metrora, ostatu bat zegoen, eta hango ateari nintzen ohartzenago, Ximurraren hitzei baino. Pertsiana erdi erorien artetik, argi eskas bat baizik ez zen iragazten ostatutik kanpora, bezeroz hustu gabe ere jadanik itxia
|
zegoelako
marka. Hala ere, minutu bat lehenago Charlyri sartzen utzia zioten.
|
|
|
Lagun hilari eskainitako omenaldi bakartia patrikan utzi nuen. Ez ahalketzeko arrazoirik
|
zegoelako
. Aitzitik, harro nengoen.
|
|
|
Ximurraren ama, seme alabak eta gainerako jendakiak, begitartea minaren, nahasmenduaren eta arinduraren artean kulunkan, eta kazetari tropa ugaria —dolu egileak adina—, pasealari kezkagabeen tankeran. Patxi, ohi zuenez, azkenputz eta presa itxuran, goizeko egitekoak burutu gaberik, bertze gertakari kitzikagarriren bat haren kameraren premian
|
zegoelako
marka. Argazkilaria begitik galtzearekin batean bihurtu nintzen karrika nagusira.
|
|
|
Zurigarriak Anari zegozkion, ni afera horretan laguntzaile gogo txarrekoa baizik ez bainintzen. Neskak, ordea, dela lanbidean oraindik zaildu gabe
|
zegoelako
, dela ostatuan bere sarrerak sortutako zirrarak uzkurtua zuelako, aski lan zuen gorputz osoko odola mazeletan atxikitzen, goitiago joan ez zekion. Ni mintzatu nintzen:
|
|
|
Gure taldekooi afaria prestatzea ez zegokigunez, kanpineko garbigailuetara joan naiz arropa zikinarekin. Eta oso berezia izan da han Karmelo bakarrik
|
zegoelako
, eta nik badakidalako bera zertan dabilen eta berak badakielako ni nola nagoen.
|
|
|
Hala, ‘Absolutu’, ‘esentzia’, ‘ego’, ‘berbaitango gauza’, ‘Beeltzebub’ eta beste hainbat gauza predikatzen dituzten enuntziatuak esanahigabeak lirateke zalantzarik gabe. Alde batetik, formalki egiazkoak ez liratekeelako eta, bestetik, esperientzian haiek egiaztatu edo errefusatzeko ezer ez
|
zegoelako
. Asko jota, sentimendu edo bizi jarrera bat adieraziko lukete, baina beti sinesmen justifikagaitzen gainean.
|
|
|
Behin nagusi kroaziarrarekin joan nintzen ospitale batera. Egundoko emakume pila zegoen ohatiletan, korridoreetan, edozein lekutan, denentzat oherik ez
|
zegoelako
. Garrasika ari ziren haurgintza minetan.
|
|
|
Urteak dira aurrez aurreko bisitarik egin ez duela Antxonek. Herreran horrelako bisitarik ez
|
zegoelako
, eta Castellonen arazoren batzuk jartzen hasi zitzaizkielako denei eta gehiago eskatu ez zuelako. Kontua da bere arrebaren biloba txikiak, adibidez, inoiz ez dituela besarkatu.
|
|
|
Bera eta lagunen batzuen artean arduratu ziren denaz. Astebete eduki behar izan genuen etxean, inora eramateko aukerarik ez
|
zegoelako
greba orokorrarengatik. Ospitaleak hildakoz beteta zeuden, lur emateko erarik ez baitzen.
|
|
|
Ondoren, gosetuta, taberna batean pintxo bat jan eta baxoerdi bat hartu zuen. Bizirik
|
zegoelako
beste froga bat zen hura, ukaezina guztiz: jan eta edan egiten zuen.
|
|
|
‘Bai ama, oraingoz... hauxe da nire tokia’ Garbi esan zioan. Gero ama lo goxoak hartu zian, gu badaezpada ere eta mahaia ere hala
|
zegoelako
jarria, haren oinetan jarrita bazkaldu genian. Henri, Pitita eta hirurok bazkaldu genian, eta mahai txiki batean, Jon eta Alaine, gure ilobatxoak.
|
|
2001
|
|
|
Foru Hobekuntzak bere bederatzigarren artikuluan zehazten zuen legez, 1986ko abenduan Nafarroako Legebiltzarrak Euskararen legea onartu zuen, PSNk aurrera atera zuena (Gabriel Urralburu zen orduan Nafarroako Gobernuko lehendakaria), aurretik zenbait gauza UPNrekin kontsentsuatuz. Hala ere, UPNk ezetza eman zion eremu mistoaren aurka
|
zegoelako
. Indar abertzaleak ere legearen aurka agertu ziren, arrazoi asko dela eta, baina funtsean ofizialtasuna Nafarroa osora zabaltzen ez zuelako eta zonifikazioa ezartzen zelako.
|
|
|
Elizgizonei, bai! Moja jendea auskalo zertan zebilelako, herri xehea alfabetatu gabe
|
zegoelako
, jauntxoak gerran edo negozioan buru belarri… auskalo zergatik, euskal kulturaren historia elizgizonen izenez eta egitez betea dago. 1971ko uztailaren 18ko Z. ARGIA dugu lekuko.
|
|
|
Gure garaian euskara ikastea ezinezkoa zen, ez
|
zegoelako
entzuteko aukerarik ere. Gauza denen oinarria, printzipioa, kontzientzia da.
|
|
|
Arazo larria, zalantzarik gabe, baina gaitz erdi, auzoan gertatu bide zen bakarrik. Horrelako euskaldunik ez
|
zegoelako
, ala euskal drogazaleak besteak baino azkarragoak zirelako. Olaldek ez zuen hori argitzen.
|
|
|
Isla Mágica ongi batekin geratu zen, aparkalekuaren antolaketa eskasagatik eta autoentzako plaza gutxi
|
zegoelako
eta banku zerbitzuen eskaintza urriagatik.
|
|
|
Itxura eta osakeraren aldetik, puntuaziorik okerrena Isabel eta Cabo de Peñas laginek (2,1 puntu, 3rekiko) eraman zuten, ontzian hutsuneak ikusteaz gainera, produktu osoaren %10etik %20ra bitartea papur bilakaturik
|
zegoelako
.
|
|
|
Kontrol osoa galdua zuten errege haiek, umeakizaki; baina baita ere ez baliabiderik, ez indar ekonomikorik ez zutelako: gerretakoharrapakinak desagerturik eta bizantziar subsidioa ere galduta, lurralde zerga geroeta jende gutxiagok ordaintzen zuen, eta bidesariak ere gutxitu egin ziren (exentzioengatik, eta merkataritza gainbeheran
|
zegoelako
, itsasoan indarra galtzearenondorioz). Eliza bera ere desantolantuta zegoen eta populazioak berdintsu jarraituarren, zibilizazioa aldatu egin zen, erromatar zibilizazioa deseginez, Pirenne enesanetan3 (horretan beste autore batzuk ados ez dauden arren).
|
|
|
Hala ere, badaude hiru gela edogela bakar bat duten etxebizitzak ere. Europan supazterra etxearen sarreratik hurbileta hormetatik urrun kokatzen zen arren, Nafarroan hormak harrizkoak zirenez, hormaren alboan jartzen zen, suhartzeko arriskurik ez
|
zegoelako
. Etxe hauen antzekoak leku askotan topatu dira:
|
|
|
1 Arkeologo oso espezializatuen beharra, bi arrazoirengatik: batetik, epealdiaren zabaltasuna dela medio, Erdi Aroa hamar mendetan zehar luzatzendelako; eta bestetik, penintsulan Erdi Aroan kultur mosaiko konplexua
|
zegoelako
(hasiera batean bisigodoak zeuden, Antzinaro Berantiarraren lekukoa jasoz; 711tik aurrera islamiar mundua, 1492 arte; eta aldi berean kristauak, birkonkista delakoa egin omen zutenak). Beraz garai historiko haulantzeko beharrezkoa zen arkeologoen prestakuntza handia izatea.
|
|
|
Sultanatoa bakarrik kontrolatzen zuen haien salerosketak. Kontsumo hori oso azkar hedatu zen kultura islamiarreko eskualdeetan, edari alkoholdunak kontsumitzea debekatua
|
zegoelako
eta haien ezaugarri indartsuak zirela eta. Urte askoan, islamiar guztiek hain preziatua zen fruitu horren esportazioa debekatu zen.
|
|
|
Doloresek bere bizitza egin du Europa zaharreko lurralde arrotz horretan. Orain bost urte bere zerbitzuak erabili beharrean hitz egiteko ordaintzen zion gizon batekin ezkondu zen, agian ez maiteminduta
|
zegoelako
, baizik herbestean zeraman denboran goxotasuna eskeini zion bakarra izan zelako. Ezin eraman lezake ordea bere txikia atlantikoz bestaldera; hori esaten dio behintzat ezer ulertzen ez dion abokatu batek.
|
|
|
Pixkanaka, jendea joaten hasi zen. Garik alde egin zuen lehendabizi, mozkor
|
zegoelako
aitzakian, nire ustez denek ikusi zuten begi keinu nabarmen batekin agurtuz. Pixka bat geroago, Aitzolen bi lagunak barrara joan ziren zerbait eskatzera eta ez ziren itzuli.
|
|
|
Arrazoiketa arin bezain sobrioa egin zuen orduan: ezin ziren Marcos eta Roma izan, Lisboan zeudelako; ezin zen Lucas izan, ondoan zeukalako; ezin zen Angel izan, hilda
|
zegoelako
; Maria bera ere ezin zen izan. Bosgarren aukera baino ez zitzaion geratzen, guztietan filmagarriena:
|
|
|
Goio ohol bat neurrian zerratzen ari zen tosta berria egiteko, batelaren eserlekuetako bat ustelduta
|
zegoelako
.
|
|
|
Amama ez zegoen mahaian, gaixorik
|
zegoelako
. Goiok ordu asko emango zituen bakazio aste hartan amamaren ohe alboan, amamak arrosarioa bere aihen eskuetan hartu eta bihiak analogikoki askatzen zituela.
|
|
|
Afalostean etxean ere kantatu zen, amama ohean zegoen arren, amama ohean
|
zegoelako
kantatu zuten igual gustatzen zitzaion kanta hura aittittek, amak eta auzoko Joakinak, eta Goiok, Hator hator mutil etxera gaztaina zimelak jatera. Gauerdian leihotik begiratu zuenean, elurra mara mara jausten zen kanpoan.
|
|
|
Barruaren esplorazioak ere baziren, klausura ezkutuz eta misterioz beterik
|
zegoelako
, eta hirugarren egunean bertan parte hartu nuen barrutegi itzaltsuak errekistatzen ia gauerdian egin genuen ibileran. Inazito gidari genuela, lau lagun joan ginen eskaileretako edo pasillo luzeetako zoru ezkoztatuan draz draz draz eginez, ate zarratuak krik kriz zabalduz.
|
|
|
Don Patricio jaio orduko ere Filipinoen etxea hor egongo zen. Bera filipinarra zenik ere ez genekien, bizi zen etxearen izenaz beste frogarik ez
|
zegoelako
, eta igual maisuaren jatorriaren misterioagatik zuten geografia klaseek malenkonia hura.
|
|
|
Kaiondoko kantoian bereizi ziren eta Goio atzerantz begira joan zen, egiten zuen arren, amari begira, eta gero katuari begira. Kale izkinan katu hil bat
|
zegoelako
, kamioi gurpilen batek jo eta bertan zapaldua, eta inork ez zuen gorpu suntsitu busti hura jasotzeko edo baztertzeko ardura hartu, gora begira etzana, beso biak zabalik, eskolako Jesukristo gurutziltzatuaren antzera, eta atzeko zango hilak jauzia egiten ari balitz bezala luzaturik.
|
|
|
Arrantzaleak kexu ziren, arrain gutxi jasotzen zelako, dena garesti
|
zegoelako
, eta geroago eta urrutirago joan behar zutelako. Ikastetxean, Afrika esan eta Biafrako umeak aipatzen ziren, eta gurutze gorriaren kanpainak, eta limosnak, eta misiolariak.
|
|
|
Dena den, Larramendik aldiak eskatzen zuen baino gehiago opa zigun. Estualdian
|
zegoelako
, noski, Mayans eta besteen akuiluari nondik itzuriko, baina premia horrek behartu zuen elizako eta egunoroko auzietarik urruntzera. Labur eta zehazkiago aitor dezadan:
|
|
|
Andre Arrazoi. Eta baziren orduan Poesia ere, izaki eta gizaki guztiak bezala, legepean loturik
|
zegoelako
berri ona barreiatzen zebiltzanak. Francisque Michelek dioenez, Batteux eta Laharpe omen ziren obeditu beharreko legegile edo lege emaile horiek.
|
|
|
Hamalauko hau lehenbiziko aldiz ikusi nuenean, miraz gelditu nintzen, txundituta, ezertaz ere jabetu gabe, ahuntz erdara harrigarriren batean ote
|
zegoelako
beldurrez. Norbaiti horixe gertatu bide zaio entzutean.
|
|
|
Ez diot ezer Oñatiko Unibertsitateaz, eroria baikeneukan zutik
|
zegoelako
itxuran. Bascongada, bere gisako gainerako elkarteak Europan bezala, ez zen Unibertsitatearen osagarri, honek bete nahi ez zituen eginkizunak betetzeko izan baitzen sortua.
|
|
|
Berea izan zen, giro hobean jaio zen Bordelekoaz landa, alde honetako lehen pausoa," Cátedra Manuel de Larramendi de lengua y literatura vasca" zelakoa, eta delakoa, abiarazi zuenean. Bazituen bere mugak, lurralde haiek ezagutu dituenak dakienez, diruz gaizki hornitua
|
zegoelako
, besteak beste, baina han izanak dira, adibidez, Bouda, Lafon, Martinet, Bottiglioni eta abar. Hemengo abarren artean, Altuna, Gorostiaga eta lerro hauen egilea.
|
|
|
Erreforma garaian espainol proiektuak euskararen azaleratze indartsu bat espero zezakeen, instituzio berrien agintaritzatik etorriko zena, frankismoaren azken urteetan argi
|
zegoelako
herriarengan nahiko kontzientzia bazela horretarako. Euskal Herriko PSOEk berak ere hori nolabait onartu beharrean ikusten zuen bere burua euskararen aldeko sentimenduaren aurrean eta, beraz, berton eurenproiektu espainola kudeatzeari begira (Jauregi kasu, Kintanak duela gutxi kontatu digun legez) espainol kultura ez zabaltzeko euskara era guztietara indartzea onartu beharrean zeuden, hori euren proiektua manten zedin derrigorrezkoa ikusten zutelako, autodeterminazioa aldarrikatzea (PSE 78) bezala.
|
|
|
2. Soziologo batek nik baino zuzenago erantzungo lukeenarren, ditudan datu apurrak eta nire intuizioa baliatuz, Hegoaldeko euskal gizartean hiru segmentu nagusi bereiz daitezke: euskalgintzaren alde (modu aktiboan zein pasiboan) ja rdun duena eta ari dena, batetik; euskalgintzaren alde egin ez duena (kontra
|
zegoelako
edo behin ere garrantzia eman ez diolako) baina une honetan euskararen garapenak eta euskal identitateak beldurtu egin duena, bestetik; eta egun eskoletan dauden haur eta gazteak, azkenik.
|
|
|
Bilkurak ardurenean gogorrak baldin baziren, are neketsuagoak naski Euskal Herriko xendak, bihurgunez bihurgune, basurdeak, azkonarrak, orkatzak, hontzak eta kahakak, zaldiak eta ardi saldoak ustekabean gurutzatzeko arriskua
|
zegoelako
. Bakarretan kaputxaz gorde iragarki kolatzaileak, lema hormatu marrazkilariak edo polizia armatu kontrolak harrapatzen nituen eta ziuntan urruntzen nintzen.
|
|
|
Hiru, arrazoia, zioa, hilketa eragingarria: idazle bat garbitu zuen bere arrakastaren bekaitz
|
zegoelako
, eta gainerakoak ikertzaileen lana nahasteko...
|
|
|
Eskuaz ados
|
zegoelako
keinu egin eta lepoa laxatu egin nion. Guztiz zurbil zegoen eta puska batez burua hanken artean makurtuta eduki zuen; ondoren, itxuraz egundoko ahalegina eginez, jaiki egin zen.
|
|
|
Bost urte igarota artean hasi gabe
|
zegoelako
|
|
2002
|
|
|
Hori da ezker abertzalearen erronka. Intsumisioaren lehen garaian ere, ezker abertzaleak «Intsumisioa ez da bidea» planteatu zuen, herri armada baten alde
|
zegoelako
. Haatik, birplanteamendu ideologiko bat egin zuen modu zintzo batez, ideia horiek abandonatu zituen eta intsumisioaren ideia aintzakotzat hartu zuen.
|
|
|
Zergatik? Nire ustez, Erriberan langile mugimendua beste lekuetan bezain garatua ez
|
zegoelako
.
|
|
|
Beraz, jauregi batera joan ziren denak bizitzera, eta gure mutikoaren lagunek, miresturik, esaten zioten hori zela zortea, aita errege! Baina bera ez zegoen batere pozik, jadanik ez
|
zegoelako
aitarekin jolasterik.
|
|
|
Euskal Errian aspalditik sortzen da bertan edaten dan baiño esne gehiago, baiña emengo esne zentralak erraz saltzen zuten Espaiñia barruan sobratzen zitzaigun esnea. Oraindik urtebete izango da, gehinaz ere, esne bei gutxiegi
|
zegoelako
Espaiñiako gobernua milloiak gastatzen ari zela dibisetan, kanpotik esne garraio. Bazen orduantxe ere negarra eta lantua eta baserritarrari esne gehiago atera zezala esan beharra.
|
|
|
Bazen orduantxe ere negarra eta lantua eta baserritarrari esne gehiago atera zezala esan beharra. Gu prezioaz kejatzen giñen, merke
|
zegoelako
, ain merke ezin zitekeela esnerik sor. Igo ziguten prezioa eta asi zen esnea ugaltzen.
|
|
|
Pereda parkeak ez du azterketa gainditu (4,8 puntu) kalitateari dagokion atalean, belarra kontserbazio eta garbitasun aldetik egoera txarrean
|
zegoelako
; dena dela, badirudi berehala hasiko dituztela parkea hobetzeko lanak.
|
|
|
Mundu gerra eta geroko ekonomia frantsesaren oneratzeak eta berrogeitahamarreko eta hirurogeiko hamarkaden hazkunde azkarraren hasierak errazagoegin zuten Ipar Euskal Herrian industria ezartzea. Betiere, tamaina mugatua izanzuen, eskualdeak berez dauzkan oztopo ekonomikoengatik eta botere politikoareneta Frantziako hedapen ekonomikoaren guneetatik urrun
|
zegoelako
. Gainera, Espainiako ekonomiaren nazioarteko isolamenduak eragotzi egin zion Hego EuskalHerriko industriak sor zezakeen tiraldiaz baliatzea.
|
|
|
Aipatutako inguruabarrek larritasun handiz eragin zuten Espainiako ekonomian, petrolioaren inportazioen menpe
|
zegoelako
eta diktaduraren aurkako herriaren jarrerak ahuldutako erregimen politiko bat zeukalako. Gainera, sindikatuenaldarrikapenek, borroka politikoekin batera, soldata errealen handitzea lortu zuten, haiek gora ari zen inflazioa konpentsatzeko tresnak izaki.
|
|
|
Horren emaitza izan zen euskal siderurgia Espainiako merkatura orientatzea.Merkatu hori, alabaina, txikia zen, ekonomia nahikoa atzeraturik
|
zegoelako
; bainaarantzel protekzionista batzuk zeuden, sektore burges nagusien eta jabeen arteanErrestaurazioaren garaian sinaturiko akordio handiaren ondorioz; horrek. Espainiako kapitalismoaren bide nazionalista, izenaz ezagutzen dena zabaldu zuen.Siderurgiaren industriak merkatua banatzeko enpresa akordioetan oinarriturikopolitika oligopolistiko bati ekin zion, produkzioa dibertsifikatuz eskariei erantzuteko, eta halako kontzentrazio horizontal bat eginez.
|
|
|
Ezarpen plan hori onartua izan zen, eta noiz betekozain gaude. Ezarpen planaren oinarrizko helburuak bost urtetan betetzea aurreikusizen, lehenengo urtean 2 mailako derrigorrezkoak, bigarren urtean 3 mailakoderrigorrezkoak (bi kasu hauetan kreditu teorikoak eta praktiko ez klinikoak). Aurreko errektoretza taldeak plana 1999 urtean bertan ezarriko zela ziurtatu zuen, baina hori ez zen posible izan, unibertsitate plan orokorrean barruan omen
|
zegoelako
eta beraz plan orokorra onartu arte abian jarriko ez zelako. Hurrengo urteanerrektoretza taldea aldatu zen, eta plana ez zen berehala gauzatu.
|
|
|
Getxoko maiztasuna Bizkaiko kostaldeko herri horretako batzokian egoitza duen Itzartu kultura taldeari esleitu zion gobernu autonomikoak; aurreikuspenen arabera, lizentzia Uribe Kostan martxan zegoen KV 30EAJ emisorari egokituko zitzaiolako ustea zegoen arren. Alde batetik, Getxon udal irratia sortu berria
|
zegoelako
, eta, beste aldetik, lizentzia lortu zutenek garatutako proiekturik ez zutelako. Gasteizko Gobernuan ziren bi alderdi politikoek (k eta PSOEk) ideologikoki hurbil zituzten taldeen alde jo zutelako susmoa piztu zuen erabaki horrek.
|
|
|
Irratsaioaren kudeatzailea falangista izanik ere, arazo larriak izan zituen gobernadorearekin, taldean Nemesio Etxaniz
|
zegoelako
batik bat. Une batean Nemesio irratsaiotik bota edo bestela itxi egingo zuela agindu zuen gobernadoreak.
|
|
|
Batzuek erabat arbuiatu zuten proposamen hura; zergatik ez zetozen dei egiten zutenak eurak, elkartzeko modu berdin berdina izanez gero? Zalantzarik gabe tartea etsaiez beteta
|
zegoelako
eta nahiago zutelako hain arrisku handian euren bizitzak baino inorenak ipintzea. Beste batzuei proposamena gaitzi izan baino gehiago adorea falta zitzaien.
|
|
|
Lantegiaren kalea urbanizatu gabe dago, baina alboko kaleetako bizilagunek ziurtatu dute argi mozketen eragina jasan zutela. Kataluniako Generalitateko Osasun Sailak adierazi du salmonella sortu ahal izan zela, kokeak ekoizteko prozesuan balazta bat
|
zegoelako
, argi mozketen unean egiten ari baitziren. Gainera, galdetutako iturrien arabera, establezimenduak produktuak lantegitik gozogintzara garraiatzeko erabiltzen dituen furgonetek ez dute hozte ganberarik, eta horrek opilak egoera txarrean egoteari ere lagundu ahal izan zion, eskualdeko leku batzuetan 35, 22 eta 23 egunetan 35 gradura iritsi baitziren.
|
|
|
Amaitu gabe zegoen eraikina legez kanpokoa zen, itsas lehorreko jabari publikoaren mugen barruan
|
zegoelako
|
|
|
OCOren ikerketa honek kontuan hartu du 1995eko autoeskolen azken azterketak eragin handia izan duela, erakunde horren salaketa batek bultzatuta, Lehia Babesteko Auzitegiak Bilbo, Burgos, Kordoba, Donostia, Iruñea, Puertollano eta Tarrasa hirietako autoeskolek prezioak hitzartu ahal izateko aukera aztertzen hasi baitzen. 1998 urtearen erdialdean, kasu horien guztien largespena iragarri zen, frogarik ez
|
zegoelako
. Hala ere, OCUren salaketak berehalako ondorioak izan zituen Kordoban edo Burgosen, eta horien prezioak merkatu ziren, baina ez beste batzuetan, hala nola Bilbon edo Donostian, oraindik ere Espainiako garestienak baitira.
|
|
|
Duela urte batzuk, tiroestatiko esaten zaiona erabiltzen zen; tiroide guruinean eragingo duten substantziak ziren, eta, hala, tiroide jarduera murriztu eta animalia ehunetan likidoa metatzea errazten zuten. Horren ondorioz, animaliak gehiago pisatzen zuten, baina ehunean ur gehiegi
|
zegoelako
, batez ere muskuluan eta, beraz, haragian. Kontsumitzaileak, gainera, susmatzen zuen substantzia horiek bazirela, haragia frijitzean argi ikusten baitzen piezaren tamaina txikitu egiten zela eta, besteak beste, zartaginean apar moduko bat sortzen zela.
|
|
|
Bartzelonako Santa Maria de Palautorera herrian eta haren inguruetan 150 pertsona baino gehiago artatu zituzten azken 48 orduetan gastroenteritisa duten osasun zentro batzuetan, lehen aztarnen arabera, txorrota egoera txarrean
|
zegoelako
, eta ospitaleetako iturriei buruzko informazioa eman zuten. Ingresatutako pertsonek sukar altua, gorakoak eta deskonposizioa zuten.
|
|
|
Horietako bakoitzean ura edateko ur bihurtzeko instalazio automatiko bat dago. Uraren jatorria bi herrietako berbera zenez, bata kutsatuta
|
zegoelako
eta bestea ez zegoelako, Kataluniako osasun agintariek Santa Maria edateko uraren araztegira bideratu dituzte susmoak. Froga argiagorik ezean, Kataluniako Generalitatearen iturrien arabera, plantaren kontrol automatikoan akatsen bat egotea da sinesgarriena.
|
|
|
Horietako bakoitzean ura edateko ur bihurtzeko instalazio automatiko bat dago. Uraren jatorria bi herrietako berbera zenez, bata kutsatuta zegoelako eta bestea ez
|
zegoelako
, Kataluniako osasun agintariek Santa Maria edateko uraren araztegira bideratu dituzte susmoak. Froga argiagorik ezean, Kataluniako Generalitatearen iturrien arabera, plantaren kontrol automatikoan akatsen bat egotea da sinesgarriena.
|
|
|
NBEko funtzionarioek adierazi zuten, agiri ofizialaren puntu gehienetan akordiorik lortzen ez bada, bilera porrota izan daitekeela, ez baitzegoen beharrezko oinarriak estatuburuek eta gobernuburuek hurrengo astean hartutako konpromisoak betetzeko. Bestalde, Baliko Johannesburgeko (Indonesia) CMDSren prestaketa eztabaidek porrot egin zuten joan den ekainaren hasieran, eta, horren ondorioz, erakunde zibilek protestak eskalatzeko beldurra sortu zen, akordio nabarmenik ez
|
zegoelako
frustratuta. Lurrik Gabeko Herrien Mugimendua (MPST) bezalako erakundeek jendetza jendetsua iragarri dute Garapen Iraunkorrari buruzko Munduko Goi bileraren kostuagatik.
|
|
|
Ildo horretatik, epaimahaiak gogorarazi du, nahiz eta ez zaion eskatzen neurriz gaineko eginbidea, banatu duten produktuaren izaerak eskatzen dituen zaintza eta eginbideak zorroztu behar direla. Eta, kasu horretan, araudiak “tamaina, sendotasun, malgutasun edo elastikotasun jakin bat” ezartzen ez bazuen ere, enpresa banatzaileari aurpegiratu dio ez ziola “behar den trebetasuna erabili behar, nahiz eta badaezpadako neurriak hartu behar zituen, bai karameluaren kontsumo nagusia haurren artean
|
zegoelako
, bai hura irenstea arriskuan jar zitekeelako. Kasu horietan, kontsumitzaileak edo kaltetuak kaltea frogatu behar du, bai eta kaltearen eta produktuaren arteko erlazioa ere.
|
|
|
Ratoren aburuz, itxiturak ez du ia eraginik izango estatuko energia eskaintzan; izan ere, itxia izango den instalazioak 160 megawatt eko ekarpena egingo du Espainia osoan instalatutako 47.000 megawattetatik. Iragarkia PSOEk, Gaztela Mantxako PPk eta IUk, ekologistek, sindikatuek eta gizarte erakundeek onartu zuten, Alcarriako instalazioa ixteko eskatzen baitzuten, “zaharkituta eta segurtasunik gabe”
|
zegoelako
. Aldiz, zentralaren jabea den Unión Fenosak nabarmendu zuen unitatea “bere bizitza erabilgarria osatzeko moduan dagoela”.
|
|
|
“Ezkongaien ezkontzari buruzko argazki erreportaje bat profesional bati enkargatzeak, bere albumetan enkoadernatutako argazkietan islatuta geratu behar duenak, emaitza betebeharra du”, hau da, epaileen arabera, aparteko produktu bat egin eta aurkeztu behar du, eta, are gehiago, ezkontza bat bezain une garrantzitsua den pertsona baten bizitzan. Argazkilariak minuta osorik hartu zuen, eta, estilo oso pertsonala erabiltzeaz gain, argazkietan akats teknikoak zeudela eta erreportajearen zati bat emazteak egin behar izan zuela alegatu zuen, bera ordu berean beste erreportaje batean
|
zegoelako
. Aitzakiarik ez da baliozkoa epaimahaiarentzat, uste baitu “kalitatea kaskarra izateak, orokorrean hartuta, kontratuaren frustrazioa agerian uzten duela”.
|
|
|
bizitza basatiaren azken ikasgaia gorde behar dugu, leku batzuetan natura ia aldatu gabe dagoelako eta giza azpiegituren eragina oso txikia delako; eta giza aztarna aldatu behar dugu, natura alde guztietan sor dadin, eremu kaltetuenak barne”, azaldu du Eric Andersonek, azterlanaren zuzendariak. Lanak Antartika eta eremu artiko batzuk bakarrik utzi ditu alde batera, daturik ez
|
zegoelako
eta ia ez zeudelako populatuta. Mehatxatutako mendiak Bestalde, Nazio Batuen Ingurumen Programaren (NBIP) txosten batek dio gizakia mehatxu etengabea dela planetako eskualde menditsu guztientzat.
|
|
|
Aurrera begira ikusten zuen Mirari. Ez zekien urduri
|
zegoelako
egiten zuen, edo berarekin ezer jakin nahi ez zuelako.
|
|
|
Irribarre urduria egin zioten elkarri: Alazne, agian, estu
|
zegoelako
; Imanol, beharbada, zerbait gertatzen zela edo gerta zitekeela sumatzen hasia zelako. Gero eta garbiago ari zen ikusten mutila haren guztiaren nondik norakoa.
|
|
|
Txuti ero samarra zen. Beti lotua
|
zegoelako
, burua pixka bat nahasi zitzaion. Nik askatu eta hasieran ez zuen esana egiten.
|
|
|
Sarak bazekien, bai, zerbait hartaz: horregatik egin zuen ihes, hain zuzen ere, Alpujarretara, Euskal Herriak bizi zuen normaltasunarekin –ofizialarekin eta ez hain ofizialarekin ere– gogaiturik
|
zegoelako
, eta beste bizimodu bat nahi zuelako; eta horregatik ere zen Sara ni baino kontzienteagoa hartaz guztiaz. Garaitsu hartan esan zidan, hain zuzen ere:
|
|
|
haurtzaroko irudiak ekartzen zizkiolako, menturaz, amarekin eta Karmelerekin urtero jaiotza jartzen zuenekoak: Jesus haurra; Belengo izarra; Meltxor, Gaspar eta Baltasar... eta, irudiokin batera, zerua lurrean
|
zegoelako
sentipena. Eta, orduan ere, halako zerbait sentitzera zihoan, baina, sentimendua biribildu aitzin, kezkatzen hasi zen... eta are gehiago kezkatu zen ohartu zenean ekaitzak ez zuela baretzera egiten, baizik eta gaiztotzera, harik eta matazak ziruditèn elur maluta mardulak erortzen hasi ziren arte.
|
|
|
Izan ere, ahal zen neurrian behintzat, ohiko errondaren itxurak gorde nahi zituen, eta Orinocoko giroa egokiro uztartzen zitzaion bere nahiari. Lagunen aurpegietan nabaria zen Manuelen ihesari buruzko ardura, baina inor ez zen hartaz  zuzenki hitz egitera deliberatzen, batik bat gauza berririk ez
|
zegoelako
, eta zer edo zer esanez gero, norberaren kezka edo iritziak baizik izango ez zirelako.
|