|
2000
|
|
|
Pello Arrietak XVI. mendetik gerra zibila bitarteko garaia aztertu du. Jose Inazio Sarasuak gerra
|
hartatik
1973an «Haritz» taldea sortu bitarteko tartea eta Oier Araolazak azken hogeita bost urteak. Historiaren azterketa hau eginik, liburua Koldo Lizarralderen bi lanek borobiltzen dute:
|
|
|
Iruñerriko Burlata herri handia 1970 arte Eguesibartxoari zegokion, baina industrializazioak eraginiko hazkunde azkarrak hamabortz mila biztanle metatu dizkio oraino, lehenagoko etxeak" etnografiamuseo" baten gisa zokoratuz. Inguru
|
hartatik
atera gabe, halaber, ehun biztanle inguru zuen Barañain herriko etxekoandreek behi esnea nafar hiriburuan partitzen zuten XX. mendearen hirugarren hamarkadan. Egun, berriz, andre haien etxeak desagertu eta horien ordez dorreetan bizi diren hogei mila lagunek, oro har, Zizur" zendea", haranarekin zuten loturaz deus guti dakite.
|
|
|
Hirschfield Institutuan burututako ekintzak eta ordura arte bildutako lanak etadokumentazio anitza, alemaniarren kontrakoak zirelakoan, nazismoak guztiaksuntsitu zituen. Historikoki gertaera honek berebiziko garrantzia dauka, izan ere, momentu
|
hartatik
aurrera bi gertakizun jazo baitziren: lehenik, giza sexualitateaulertzeko kontzepzio holistikoa eta haren azterketarako berezkoa duenepistemologia ia erabat deuseztu zen; bigarrenik, sexu aspektu ezberdinei buruzkoazterketak, jadanik sakabanaturik zeudenak, Estatu Batuetan jaso eta bilduzituzten.
|
|
|
Horretarako. Bettelheim judutarra zen?, nazien kontzentrazio eremuetan izan zuen esperientziahartu zuen abiapuntu. Bertako presoak, hasieran polizia naziekiko oldartu egitenbaziren ere, zulo
|
hartatik
irten ezinda, eta hango zigor banakako eta kolektiboakikusiz, azkenean, etsipenaren etsipenez, poliziekin kolaboratu eta identifikatzerainoheldu ziren. Beraz, ezintasunezko zenbait egoeratan, boterearekiko identifikazioagertatzen da, norberari kaltegarria bazaio ere.
|
|
|
Bata, ilustrazioarekin lotu dena dugu, iraultza frantsesaren ideologian gauzatu zena hain zuzen; bestea, Herder en8. Volkgeist? nozio
|
hartatik
sortu dena, erromantikoen artean zabaldu zena alegia (tradizio frantsesa eta tradizio alemaniarra, esan ohi den bezala). Lehenengoa harturik, nazioa era honetan ulertu litzateke:
|
|
|
Eta orduan, eskaintzaz beteriko urte batzuen ondoren, amaitu egin zitzaizkion opari infinitu eta mugagabeak, eta egun
|
hartatik
aurrera mendiak eta lakuak oparitzen zizkidan, eta gero zuhaitzak eta ur lasterretako bitsa; eta hodeiren bat oparituko ote zidan beldurrez nengoen garai batean, enborrean zizelatu zuen bihotz bat erakutsi zidan. Hura guztiaren bukaera zela iruditu zitzaidan, baina ez:
|
|
|
Eta Demostenes aipatu zenidan, eta hasi nintzaizun kontatzen ezen izen bereko txakur bat izan genuela etxean, zeren eta osaba bat bainuen, txakurrak halako izenekin bataiatzen zituena. Eta, hari
|
hartatik
tiratzen nuela eta hari batek bertzerat ninderamala, osabarekin nuen auziaren berri eman nizun... baita osabak amarekin eta aita Bartolomerekin zuen auziarena ere; ordea, denbora aitzina zihoan eta ni ez nintzen ohartu ere egiten, hain baitzitzaidan eder zure konpainia eta hain bainengoen, hargatik, arrai eta alegera. Eta orduan erran zenidan:
|
|
|
Derradan, beraz, horditasunak gure benetako grina eta jaidurak azaleratzen dituen teoriari kontu eginez gero, ez nintzatekeela onik aterako psikoanalista batekiko nor-gehiagokan. Josurekin kausitu nintzen gau
|
hartatik
oroitzapen ilunak baizik ez gelditu arren, badut susmoa hain juxtu ere hala jokatu nuela gure anaiaren neska lagunekin: kapar, lekedazu eta gogaikarri.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. ..., eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea ez uztearren, eta berari zor zaion errespetuz baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betiere irakurlearen mesederako izango delakoan, noski), aitorpen
|
hartatik
pasadizo erakusgarri batzuk ekarriko ditut hona, nahikoa eta soberakoak izango direnak, zalantza izpirik gabe. Nahasi samarrak edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Erabaki sendo haren ondoren, hiru aurkezleek ordu erdiko atsedenaldia izan zutenez paperak eta errepasatzeko, argiak itzalita zeudelarik eta ikusleak palomita jate isilekoan, bada, aulki hartantxe ahalik eta erosoen eseriz artean Ana Morena zenaren haragi erre usain sarkor okaztagarria ederki asko suma nezakeen, aulkiak belus gorrimin
|
hartatik
isurtzen zuena, programara ekarri nindutenetik hainbeste alditan neure buruari egin nion galdera egin nion berriz ere, baina orduan larritasun handiagoz beharbada: zergatik ekarri naute hona?
|
|
|
Baserrira iritsi, eta sukaldera eraman zuten aita; gora igo ginen gu. Estua zen oso amonaren gela, eta ulertu ezinik nenbilen beti, nola sartu ote zuten ate estu
|
hartatik
ohe zabal hura.
|
|
|
Adiskidetzen al naiz bertako estiloarekin? Zer da gaurko nire estiloak eta nire literatur ibilbideak orduko
|
hartatik
gordetzen dutena?
|
|
|
Alabaina, nik ez dut askoz gehiago ikusi, zeren bat batean Rubenek eskutik indarka heldu, eta, oraindik ez dakit nola, ni zulo jendetsu
|
hartatik
ateratzea lortu baitu (atera bidean, segurtasun zaintzaile erraldoi bat hurakan baten pare igaro da gure albotik). Kanpora irten garenean, sabelean halako bulkada bortitz bat sentitu dut, eta berehala tripei heldu, burua makurtu, eta, nire GMI aren kalterako, botaka egin dut.
|
|
|
Hamabi urte izango dira Antxon Garcia del Molino ikusi gabe, Herreran egon ginenetik hain zuzen. Han ere modulu ezberdinetan egon ginen, baina bisitara bidean ikusi izan nuen inoiz edo behin, eta ez zait akordu
|
hartatik
bere irudia ezabatu. Orduan bezala darama, orain ere, txapela buruan.
|
|
|
Hilero joango nintzen estankora nire tabako bila, eta hilero emango zidan. Tabako
|
hartatik
gehiena saldu egiten nuen taberna batean, eta bestea neuk erre, Abadie papertxoarekin zigarroa eginda. Orduan hasita, berrogeita zortzi urte inguruan jarraitu nuen erretzen, duela zortzi utzi nion arte.
|
|
|
Ostatu
|
hartatik
irten gabe, karta jokoan aritu ginen bazkalondoan. Berehala ohartu nintzen pilotan zuen trebetasunaren laurdenik ez zuela Lauaxetak musean eta, neu ere batere iaioa ez izan arren, aise hartu nuen mendean.
|
|
|
Total eginda nengoen ordurako, ez nintzen lagunekin berriketan jarraitzeko gauza, eta bazter batean eserita geratu nintzen," Ardoa eta gizona" kantatzen;" Ardoa eta gizona" kantatzen ahalegintzen, hobeto esanda, ezin bainituen hitzak gogoratu. Bazter
|
hartatik
Egunkaria ko bi kazetari ikusi nituen barra ondoan. Haiengana inguratzeko kemenik ez nuenez, besoekin keinuak egin nizkien, baina haiek ez ninduten ikusi.
|
|
|
Margaren gutunak, neure gogoarekin guztizko harmonian," txaretatik, zelaietatik, soroetatik, basoetatik, mendietatik, herrietatik" pasatzeko agindurik zidanez, zuzenean joan beharrean Altzo herritik eta Otsabio menditik barrena joan ginen Lauaxeta eta biok Lizartzarantz, bidea luzatzeko beldurrik gabe. Bide
|
hartatik
jota ere, bagenuen gauerako Orexara heltzerik, aise gainera, baina ni bidea patxadaz egitearen alde nengoen, eta gaua Lizartzan pasatuko genuela esan nion Lauaxetari.
|
|
|
Gero azkenean kale
|
hartatik
irten, zenbait etxe apalen artean mendian gora jo zutenean, Xani hanka huts egiten hasi zitzaion. Hartan Pititak zerbait esan zuen.
|
|
|
nik; ez nioan kasurik egin. Orduan Henrik, ateratzen ez dik ba gorputz erdia leihotik kanpo, besoa luzatu eta kamioneta
|
hartatik
gaseosa botila bat hartu zian. Erresekoa kentzeko, esan zian...
|
|
|
Bele eta Lupo ere altxatu ziren: agian konbertsazio
|
hartatik
baztertuta sentitu, eta hala ere beren autonomia erakutsiz, ate aldera zihoazela, Belek Xani begi ñika bat egin ote zion; agian Henriren izena aditu, berek ere ezagutu zuten; agian baina, bi neskekin gelditzen zelako zen: zuntzunkeria bat.
|
|
2001
|
|
|
Beti sentitu izan gara nahiko bakarrik, eta ezezagun. Amak Frankismoko infernu
|
hartatik
ateratzeko, Donostiara ekarri gintuen batxilergoa ikastera. Hemen galdetzen ziguten lehen gauza zen," Nafarra zara?
|
|
|
Eramango al duzu agure zahar hau airea hartzera? Zuk horren fin eskaturik ezin izan diozu ezetzik eman, eta poliki poliki kartzela
|
hartatik
irten zarete. la ezin da ibili, eta besotik helduta daramazu.
|
|
|
Norberak bere bizitzaren bidea egina duelarik jaiotzen da, ez galtzeko gurasoak dituzu, haiek esaten dizute nondik joan, baina ni independenteegia nintzen eta gurasoek ez zidaten jaramonik egiten. Oso zaila da bide horretan galtzea, zuzen zuzena baila, baina nik zoritxarrez, bide erdian zegoen harri koxkor batean egin nuen estropozu eta bide zidor batera bota ninduen; bidetxo hau aurrekoa baino ederragoa zen eta atzera bueltatu beharrean bizitzako bidetik jarraitzeko bide zoragarri
|
hartatik
jarraitu nuen. Hau gero eta gogorragoa zen, koskaz betea, aldapaz josta...
|
|
|
Bat batean oroitzapen mingarriak iritsi zitzaizkion. Gogoan zuen alkohol eta tabakoaren gehiegikeriak sorturiko kirats higuingarri hura, momentu hartan usainduko balu bezala oroitzen zuen; aho handi
|
hartatik
etengabe, milaka irain eta garrasirekin nahastuz, etxe guztian zabaltzen zen usaina.
|
|
|
Baina urmael zikin
|
hartatik
behar baino gehiago edana zen jada eta etxekotua zen putzu hartako sufrimendu eta algaren nahasketa gazi gozora.
|
|
|
Zortzi urte! Zortzi urte luze eraikuntza txuri
|
hartatik
irteten ez nintzela. Baina, eroetxeko izaki zitalenak lorratza jarraitu zidan eta aurkitu egin ninduen.
|
|
|
Tasiok lagundu dio. Zulo
|
hartatik
pixka bat irteteko aukera. Gasolindegian Gurutze Gorrikoek deskontua dute, baina paper berezi bat bete behar da.
|
|
|
Horregatik, erresumina gorroto bihurtu aurretik neure burua putzu
|
hartatik
ateratzea erabaki nuen. Irribarrea berreskuratzen saiatu nintzen, benetan alai sentitzen ez banintzen ere.
|
|
|
Beste behi bat txiza egiten hasi zen batbatean, Goioren alboan, eta sekulako
|
horizta
hartatik zipriztin epel ugari sentitu zituen. Amamari agur esatera joan zenean, atso ileurdin argal hark ohetik esan zion:
|
|
|
Portugesak bi neska gobernatzen omen zituen Petit Maison txaletean, eta ez omen zien etxe
|
hartatik
irteten uzten.
|
|
|
Atea ixteko zorian egon zen, baina erabaki hark gorputzaren zama astunagotu egin zion bat batean, eta gihar guriak berundu. Ezin izan zuen besaulki bigunegi
|
hartatik
gorpu  tza altxatu, besoekin sekulako ahalegina egin zuen arren. Gero hotza etorri zitzaion kopeta ximurtzen hasira, eta ikara.
|
|
|
Bata zein bestea izan, oihala aukeratu behar duzunean, eman diezazutela mugarik ez duen pieza nagusi
|
hartatik
txatal bat; berdin dio haria, kotoia, artilea ala zeta izan. Nylona ere hor daukazu:
|
|
|
Gure aldikoa izan balitz, gure gisako gizona eta idazlea izango genukeen, hobea nahiz kaxkarragoa, baina antzekoa eta kidea. Euskal Herriaren aldi igaro ilun
|
hartatik
itzuri zelarik, ordea, bestelakoa agertu da gure artean, aspaldikoa eta noiznahikoa, eta noiznahikotasun horri eskerrak eskaini digu inoiz euskaldun batek euskaraz eman duen betiko Euskal Herriaren irudirik beteena. Betea diot, ez baitu ilunabarren laino beltzik, Txomin Agirrerena goibeltzen eta tristatzen duenaren antzekorik.
|
|
|
Eta hortaz, bukatu nuen nire azalpena, hortik zetorrela –esaerak eta hitzak jatorrizko esanahitik apur bat desbideratzen dituzten fenomeno soziolinguistikoak medio– paripé hitzaren bidez zerbaitetik eduki ez eta edukiko balitz bezalako plantak egitea, edo simulatzea, faltsutzea, eta faltsukeria sinesten delakoa egitea. Ez dut esango azalpena jeniala zenik, baina ataka
|
hartatik
ateratzeko asmatu nuela aintzat hartzen bada, ez zitzaidala hain gaizki gelditu esango nuke. Bide batez, entzuleengan sorraraziriko onespenezko giroa profitatu nuen Mitxoletak emandako kanona jendaurrean aurkezteko.
|
|
|
Minak garrasi sarkorra eginarazi zion, eta ezertarako ez zela egon zen uneak profitatu nituen bere arropak kendu eta eskuak estolarekin fermuki estekatzeko, hagin artean geratu haragi pusketa txikiak botatzeari utzi gabe. Gero tunika eta kapirotea jantzi eta kalabozo
|
hartatik
atera nintzen, di da, Fred Astaire baino zaluago, beste mozoloa iltzez eta giltzez itxita utzirik.
|
|
|
Rafaga batzuk bota zituzten, sabai aldera; nahikoa izan zen kapirotedun guztien tripak lurrarekin berdin zitezen. Nik neuk mahaitxo baten azpian bilatu nuen aterpe, eta nire abantailazko begiratoki
|
hartatik
ikusi nuen hirukoteak Guebokinder harrapatu zuela, eta urkamenditik hurbil egondako Txominek indarka jaitsarazi ziola kokotsaren bermaleku zeukan eskua, gero plazer handiz marinelen korapilo batzuk egiteko, bi eskuak bizkarraren kontra eman eta gero. Bitartean Prostatasek metraileta lokian jarri zion.
|
|
|
Vladimirrek, bere tresneria guztia erabili eta gero, ordura arte intzirika eta garrasika ibilitako bai nire amorante ohia, eta bai haren lehengusina ere, plazeraren paroxismoan, bi eskultura postmoderno eginda utzi zituelarik, zupoarekin ekin zien, txandaka, untxi maniako baten gisara, eta batari nola besteari espermazko txorro koloreaniztun emankor, oparo, naro bana oparitu zien, eskuzabal (pitozabal?). ...txikitan Montjuich en ikusiriko iturria gogorarazi zidan ber. Espektakuluak kemenak oro galarazirik, unaturik, isil isilik gelditu nintzen armairu barruan sexu adulto eta helduaren hiru metalurgikoak elkarri besarkaturik lo gelditu ziren arte; gero, goizetik, lo zeudela, poliki poliki atera nintzen; mekaniko beltzak begi bat ireki zuen, baina maiordomoa nintzela estakuruarekin ospa egin nuen etxe
|
hartatik
betikoaren betikoz. Behin kalean, belauniko jarri nintzen bidearen erdian, kotxerik edo autobusik edo bizikletarik edo motorrik edo patineterik edo beste edozein ibilgailurik etorriko ote zen ezaxola, eta besoak zabaldu nituen, gurutzea eginez, eta halaxe hasi nintzen, aldarri handietan:
|
|
|
Gero, Juliaren gorpua besoetan hartu eta leku malapartatu
|
hartatik
urrundu egin nintzen. Irribarre antzean zegoen, lasaitasun ederrean.
|
|
2002
|
|
|
Par. Bainan amaia azkenen bilhakatzen dena da, eta une
|
hartatik
bertatik, bata bilhakatzen da berez. Huneltan, bere naturaren aitziko eraz bilhakatzea ezineko ba zaio, amaiaz bilhakatzean, bilhakatzen diren gauza orotaz azkena izanen da, naturalki edo berez.
|
|
|
Stockholm (Suedia) hiriak babestu zuen Ingurumenaren Lehen Konferentzia
|
hartatik
20 urte baizik igaro ez diren honetan, egoera ez konpontzeaz gainera, okerrera egin du panoramak.
|
|
|
Pertseok berak ere, horretarako denbora apur bat hartu eta egin beharrekoan pentsatu zuenean, ondo ulertu zuen hori. Askoz errazagoa zen edozein bazterretan harrizko estatua bihurtuta geratzea ezen ez gorgonaren burua lortu eta, ohoretsu eta ospetsu, abentura
|
hartatik
hezurrak osorik zituela etxera itzultzea.
|
|
|
hura hartuz geroztik ez zuen inolako nekerik sumatzen. Makila hark bere eskuan bizirik zegoela zirudien eta bizi
|
hartatik
indarren bat zetorrela berarengana. Pertseo eta Zilarbizi pare parean zihoazen orain, nekerik gabe, erraz, elkarrekin berriketan eta kontu kontari.
|
|
|
Lehen ekarpen modernoari buruz, komunikazioaren beraren ikerketaz alegia, esan dezagun ezen komunikazio publikoari eta industrializatuari buruzko lehen analisi sakon eta zientifiko serioek 1910 urtean ikusi zutela argia: hain zuzen ere, Chicago ko eskola enpirikoak komunikazioari betekizun soziologikoa aitortu zionean, mendearen hasiera
|
hartatik
Munduko Lehen Gerrara bitartean. Hurrengo urrats metodologiko serioa 20 30ko urteetan etorri zen, Bigarren Gerraren bezperetan, Harold D. Lasswell ek egina; autore horrek ondokoa zioen:
|
|
|
Luzaroan asko nekatuta azkenean heldu ziren gaztelura; beste egunetan bezala guztiek etsaiei aurre egiten zihardutenez, alde
|
hartatik
hutsik zegoen. Liguriarrak burututakoaren berri izan zuenean Mariok mezularien bitartez, egun guztian borrokari adi izan zituen arren numidiarrak, orduan soldaduak gogoberotu eta guda mahatsarepetik irten zen bera; guda turtua osaturik aurrera egin zuen harresirantz eta aldiberean guda tramankuluak, gezilariak eta habailariak urrundik saiatzen ziren etsaia izutzen.
|
|
|
Eneasen etorreraren aurretik Lavinia beretzat agindua zuen Turno rutuliarren erregea, arrotz bat bere aurretik ikustea ezin jasanik, batera hasi zen Eneas eta Latinoren aurkako gerran. Gudatalde bat ere ez zen borrokaldi
|
hartatik
onik atera: rutuliarrek galdu egin zuten eta irabazleek, aborigen eta troiarrek, Latino buruzagia galdu.
|
|
|
Gainera, ureztatzeko erabiltzen den ura meatze eremu zahar bat zeharkatzen duen ibai batetik badator, edo galdategi bateko hondakinak isurtzen diren ibai batetik, eta, gainera, nekazaritzarako lurzorua kobrez oso aberatsa bazen eta aspaldi plagizida mertzurialekin tratatu bazen, baditugu beste metal batzuk. Tomate
|
hartatik
saltsa egin eta latorrizko lata batean ontziratzen bada, eztainua eta burdin pixka bat ere agertuko dira. Azkenik, kontsumitzaileak lata ireki eta aluminiozko kazola batean edukia irakiten badu, metal arin horren zerbait disolbatuko da saltsan, tomatearen azidotasunak berak eta suaren beroak lagunduta.
|
|
|
Neurri horiek urratzea ingurumenaren aurkako delitua da, Zigor Kodearen 332 artikuluan jasotzen dena. Greenpeaceko bozeramaile batek ziurtatu du kaobako zur gehiena Brasiletik datorrela, baina Brasilgo agintariek zuhaitzen legez kanpoko mozketa egiteko esportazioa debekatu ondoren, herrialde
|
hartatik
modu klandestinoan irteteko aukera eman dute.
|
|
|
Aste honetan Ebko Ingurumen Komisariaren bozeramaile batek esan zuen, eta gobernuek, nazioarteko erakundeek, GKEek eta mundu osoko herritarrek pentsatzen dute. «Lo de Río», Lurraren Goi bilera
|
hartatik
hamar urte igaro ondoren, adibiderik garbiena da nazioarteko akordio handiak kerik gabeko ke hutsak direla, eta horiek babesten dituztela. Bihartik aurrera(+ 10), bigarren aukera bat eman da Johannesburg en, mundu osoko 188 gobernu munduko garapen iraunkorrean aurrera egiteko.
|
|
|
Barrea eta nigarraren arteko zalantza. Seguruenik, hastapenean bere burua kanpoan aske ikusirik alaitasunak gaihartu zuen, baina laster hodei
|
hartatik
jautsi eta hankak non zituen oroitu zen. Izan ere, urrezko kaiola baino nahiago zuen askatasun miserablea.
|
|
|
Honi esker, homosexualentzako chat batean Iñigo izeneko mutil bat ezagutu nuen iazko udaran. Momentu
|
hartatik
aurrera, eta hurrengo bi hilabeteetan, ia egunero aritzen ginen solasean gaueko ordu txikiak arte. Oviedokoa zela eta 15 urte zituela esan zidan, eta deskripzioz, ilehoria, begi berdeak eta garaia zen.
|
|
|
Fededun zintzoenak meza entzutera joanak ziren, eta umeren bat edo beste, futbol zelairuntz joaten ikusi nuen. Alperrenok berriz, gehienak, ni legez, etxean geunden, sutondoan bero bero, eguraldi eskas
|
hartatik
ihesi eta babesean.
|
|
|
Eskolara joan eta maisu maistrek, eskuak buru gainean, tximinoak ziruditen. Handiki guztiak ere euren etxeetatik urten barik zuden, egunero hamar aldiz garbitu arren, ezin baitziren izurrite
|
hartatik
libratu. Eta zelan egingo du, bada, erridikulua maila horretako gizon edo emakume batek?
|
|
|
Izan ere, hurbil hurbilekoa zuen Sergiorekin bizi izandako porrota. Historia
|
hartatik
Sergiorekiko haustura oroit zezakeen, baita ondoko hilabete luze bezain ilunak ere, zeinetan zulo batean sartuta bezala egon baitzen, egun beltz bat beste bati zerraiola eta tunela tunelari. Soniak maiz gonbidatzen zuen Sara bere etxera, edo dendara joaten zitzaion bisita egitera... edo Sarak berak gonbidatzen zituen Dioni eta Sonia, baina laguntza guztiak ere eskas gertatzen zitzaizkion, hain baitzen beteezina Sergiok utzi zion hutsunea eta hain sentitzen baitzen bakardadeak jota.
|
|
|
Halaxe egin ahal izan zion aurre aitaren heriotzari, indar eta kemen gutxieneko batekin, Karmeleri gero gezurra esan bazion ere," Sergiorenaren ondoren ez dinat bururik altxatzen...", gurasoen etxera itzultzeak ematen zion bertigoak kikildurik. Eta egun batean tunelez tuneleko sator bide azkengabe
|
hartatik
begiratu, eta argi izpi batzuei antzeman zien. Eta, ai, nola besarkatu zituen argi izpi haiek banan banan, eta nola gorde zituen bere oroimenean, biharamunean aitzina egin ahal izateko!
|
|
|
Baina ikusi zuenean ez nintzela ez nazkatu, ez zorabiatu, baizik eta gustura baino gusturago nengoela, hamaikagarren zigarroa eskatzeko trantzean, etsi egin zuen. Eta are gehiago etsi zuen, enea kasu galdutzat hartu arteraino, esplikatu nionean Rezolako tximiniak liluraturik nindukala, orduan bai, guztiz ulertu baitzuen mundu osoan ez zegoela Zugarramurdiko sorginek prestatutako edaberik, ez fierabrasik, ez beste formula magikorik, ni bizio
|
hartatik
sendatuko ninduenik. Baina aitak bere arauak zituen, eta esan zidan:
|
|
|
Egun gogoangarri
|
hartatik
aurrera, bada, gure artekoak hobera egin zuen, ez era ikusgarri batean, baina. Pisu handiagoa baitzuten, artean ere, ilunaldiek argialdiek baino.
|
|
|
Liskar
|
hartatik
aurrera –gure harremanen bigarren urte hartan, beraz–, gauzak hobeto joaten hasi zitzaizkigun. Nabarmenki.
|
|
|
Baina, geunden tokian geundela –Pantxike gure egoera onartzeko puntuan–, beste batzuk ziren koordenadak. Eta talaia berri
|
hartatik
Pantxikeren bihotz handiaz eta haren bizi indarraz goza genezakeen Sarak eta biok, baita haren txispa handiaz ere, ama alaben arteko liskarra berbideratzeko gai banintzen. Zer esaten zuen baino inportanteagoa baitzen, ausaz, nola esaten zituen gauzak bihotz handiko emakume egoskor hark.
|
|
|
Etxeratu ginenean, baina, ez genuen xanpainarekin ospatu. Hain baitzen zinezkoa istant haietan elkarrenganako genuen sentimendua, mendigoietako ura bezalakoa, aratza eta garbia, eta guk aski baikenuen ur garden
|
hartatik
edatea, mozkorturik bezala sentitzeko eta bizitzako burbuila guztiak odolean sentitzeko. Kurtsia da.
|
|
|
Larunbat bat zen, eta ongi oroitzen dut egun hura, gauean Iñigo eta Kosme Urrutia izan baikenituen geurean afaltzen, bide
|
hartatik
geure esker ona eta adeitasuna erakusten genizkiela. Berria eman genienean, Iñigo zirika hasi zitzaion Sarari:
|
|
|
Balea baten aurrean nengoen, zinez! Eta balea neure esparrura ekarri beharra nuen, oharturik bainengoen orduko, bide
|
hartatik
nuela fitsik ere aurreratu. Beste amu bat eta beste beita bat eskaini behar nizkion baleari.
|
|
|
Ama amonak ez ziren eztabaida
|
hartatik
aterako, nork bere astoari arre, nork bere opilari su. Eta, inoiz aita sartzen zenean, amaren alde egiten zuen.
|
|
|
Emazte eta haurrak hartu, eta Garamendira afaltzera joatea erabaki zuten, kaleko giro hertsi
|
hartatik
ihesi. Julianek ez zuen batere sufritzen politikagatik, baina ohartua zegoen egoeraren larriaz.
|
|
|
Irtendakoan, Abenidatik jo zuten, Josu R k desio bezala. Josu R k, pare bat ordu lehenago, leku
|
hartatik
egindako joanaldia gogoratu zuen. Lagunen erdian babesturik, eguzkiaren bolaz oroitu zen eta haren errainu indar gutxikoez.
|
|
|
Egia izatera, nola zitekeen beste inork ez erreparatzea? Kinka
|
hartatik
ateratzeko, biografiara jotzea beste erremediorik ez genuen, eta horixe egingo genuen, behin ibai ertzeko petrilean eserita egoteaz nazkatu ginenean. Eta zera irakurriko genuen bertan:
|
|
|
Semea unetik unera gogortuz zihoan bere baitan. Ez zirudien zulo beltz
|
hartatik
ateratzerik zegoenik.
|
|
|
Niri ere bai, Manu. Niri ere beldurra ematen didate baietsi nuen, nire baieztapenarekin kinka
|
hartatik
ateratzen lagunduko niolakoan.
|
|
|
Erromatarrek ekarri ziguten latina. Baina erromatarrak Erromatik etorri ziren, eta alde
|
hartatik
ekarri zuten hizkuntza. Latina kanpotik etorria da, zentzu horretan, eta hemen aurkitu zuen dagoeneko perpausak justuki eta aberaski komunztatzen zituen beste hizkuntza bat, hitzen oparotasunak josia.
|
|
|
Eta harrigarria ere bai: eguzkia geldiro geldiro harkaitz lehorren atzean ezkutatzen zen bitartean, inguru osoa laranja koloreko printzez zipriztinduz, inolako eragozpenik gabe ikusten zen gugandik ehunka kilometrora ekaitz beltz batek urruneko lurrak zigortzen ziharduela, hain zen zabala toki
|
hartatik
antzematen zen ikuspegia.
|
|
|
Hala ere, hegoalderanzko lasterketa hasi baino lehen, San Frantzisko ezagutzeko egun batzuk bagenituen, eta aukera hura profitatu behar: ...ibili ginen, milaka kolore eta usainek gure zentzumen guztiak hordi zitzaten utziz; Fishermanâs Wharf izeneko portuan ere izan ginen, eta itsas lehoi lotiek laranja koloreko eguzkipean nagiak zelan ateratzen zituzten ikusi genuen, odaier  tzean altxatzen zen Alcatraz uharteko kartzelari, zeharka eta errezeloz, begiratzen genion bitartetan; Golden Gate zubira igo ginen, bai eta talaia gorri
|
hartatik
antzematen zen ikuspegiaren aurrean sor eta lor geratu ere; San Frantziskoko kale bihurri eta kizkurtuak zeharkatu genituen gure Chevy dotoreaz, Dirty Harryren ibilaldiak gogoan...
|
|
|
Lehen zenbaki
|
hartatik
25 urte igaro dira, eta orduan eskakizun zena orain ere eskakizun eta eginkizun da, euskal unibertsitatea, alegia.
|
|
|
Atearen zabaltze hotsa entzun zuen bizkarrean. Begiak panorama
|
hartatik
urrundu gabe itaundu zuen Mentxuk.
|
|
2003
|
|
|
Nolanahi ere, garai
|
hartatik
aurrera bukatutzat eman ei ziren XVIII. mendean guztiz ohikoak izan ziren etxebizitzen arteko eskailera ederrak eta jendearen arteko harremana ahalbideratzen zuten patio zabalak. Eta horrela iritsi gara gaur egunera, auzokoarekin bat egin ahal izateko ia ataririk ez duten etxeetan bizitzera, eskailera zulorik ere ez duten etxe horietan bizitzera.
|
|
|
Ikertzaile batzuen arabera, galtzada II. edo III. mendekoa da. Duela 160 bat urte arte egungoaren trazatu bera duen errepidea ireki zen arte, bide
|
hartatik
igarotzen ziren bidaiari, merkatari, gerlari guztiak, baita Santiagora bidean zihoazen erromesak ere.
|
|
|
Senide gehienek etxekoak desagertu zirela dakite. Ez dakite ez non, nola eta noiz hil zituzten eta ez dakite egun
|
hartatik
gorpuak non diren.Senitartekoek bederen ez dituzte etxekoak ahaztu eta ez dakitena ezagutzeko gogoa dute. Jendearen eskaerak kontuan hartuta, Aranzadi Zientzi Elkarteak hitzarmena sinatua du Eusko Jaurlaritzarekin Euskal Herriko eta inguruetako makina bat hilerritan eta zulo galduetan lurra astindu eta fusilatuen arrastoa bilatzeko.
|
|
|
Antza denez, orduko hondamen
|
hartatik
bizirautea lortu duten hainbat zuhaitz espeziek talde kimiko metilatuekin bat eginez euren ADNa blindatu eta oinarrizko geneak babestu dituzte. Kanada eta Ukrainako ikerlariek laborategietan egindako frogek ere horixe bera egiaztatzen dute.
|
|
|
Adrian Perez gitarra jole eta abeslaria da lehen ekimen
|
hartatik
jarraitzen duen kide bakarra. Kantariarentzat, runba ongi pasatzeko eta zuzeneko politak egiteko bidea da:
|
|
|
J. M. S. Rousseauren obran agertzen den kontraesanik handienetakoa da hori. Bere garaiko gizartea inmoraltzat jo zuen, eta gizartea egoera
|
hartatik
ateratzeko bidea hain zuzen inmoraltzat jotzen zuen gizarte hartan bertan aurkitu nahi izan zuen.
|
|
|
Ezin egon eta ausartu zan gero Iziartxuri eskatuten ikaslea utzi eta berarekin hasteko, bainan neskäak oso txartzat hartu zuan hau, eta" nortzat hartu nozu?" eta honelako gauzekin hasi zitzaion. Orduan Txominek aitzaki bat asmatu zuan etxe
|
hartatik
alde egiteko. Urrunegi zegoala Jaime Ostos kalea bere lanera joateko, Moncloa deritzan enparantzan hartu behar baitzuan autobusa egunoro egunoro.
|
|
|
Gero garagardoa eskatu zuen eta lasai lasai eseri zen mahai baten aurrean, bere edariaren bitsari begira. Leku
|
hartatik
euli eta eltxoen gorabeherak zekuskien tutik ere esan barik.
|
|
|
Arantxak, neba arreben eskuetan, atseginak alde guztietatik iritsirik buru barruan zerbait apurtuko zitzaiolakoan, mamarro erraldoi baten amaraunean sentitzen zen, haren ziztadaren pozoia liluraturik eta gorputz adar guztiak indargeturik. Eta ez zuen argi bereizten egoera
|
hartatik
askatu nahi zuenentz. Egia esan, guztia zelan hasi zen eta bera zelan iritsi zen puntu hartaraino ere ezin zehaztu zuen.
|
|
|
Ordu bata t" erdiak jotzeko egongo ziren berak gidari lekua hartu zuenean. Burdia martxan jarri aurretik ispilua egokitu zuen, haren bitartez gona txiker
|
hartatik
irteten zuten zango zuri goxoak bistan eduki zituen arte. Gero, bere buruari irri eginez, sama bihurtu zuen, begiekin haren gorputz lo gaztean goitik behera ibiltzeko.
|
|
|
Bibiotek, ezinegonak jota, zirkin egiten zuen aulkiaren gainean, egunkariaren orrialde
|
hartatik
begiak kendu ezinik. Bankugizonaren maitalearen alaba bahituta, eta modu horretan...
|
|
|
Bankugizonaren maitalearen alaba bahituta, eta modu horretan... Azken hiletan ikusi eta entzundakoak burutik iraultzen zituen, zurrunbilo
|
hartatik
guztiaren gakoak garbi eta distiratsu agertu behar balu bezala. Ezin zuen ezer ulertu, ez, baina bere ahotik irtendako hamaika ispilu haietan kontatzea merezi zuen zerbait ezkutatzen zen.
|
|
|
Marcoren poemak populuari helarazteko erronka bete nuen horrela, ordura arte eman zitzaion izaera akademiko zurrun
|
hartatik
aldendurik.
|
|
|
Goi hezkuntzaren garrantzia berriro ere 1914an jarri zen agerian Universidad Vasca delakoaren eskaerarekin, baina 1918ra arte ez zen proiektu bateratu bat gauzatu; Eusko Ikaskuntzen Oñatiko I. Kongresuan, Euskal Herriko unibertsitatearen beharra azpimarratu zuen Angel Apraizek. Kongresu
|
hartatik
Eusko Ikaskuntza sortu zen eta hurrengo urtean Euskaltzaindia. Eusko Ikaskuntza Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroako Diputazioek sortua, euskal kultura maite zutenen bilgune iraunkorra izateko jaio zen.
|
|
|
Gizonak beste hiru" berriro" esan eta" betiko moduan" bat tartekatu zuen. Gero Matiasi begira hasi zen hitz egiten eta azaldu zion Museoa inauguratu zutenetik zebilela bera, gizona, langa
|
hartatik
jaisteko ahalegina egiten. Lehenengo solairutik beheko solairura.
|
|
|
Patxik bazekien don Kosme eta don Esteberen izaeraren berri, eta bazekien, ondorioz, handinahiak galtzen zituela, ingurukoek baino gehiago zekitela erakutsi behar izaten baitzuten, nonahi eta noiznahi. Eta nola eguraldiaren gaia agortezina baita, ildo
|
hartatik
eramaten zituen maiz Patxik.
|
|
|
" Ez dut emakume lizunetan pentsatu behar, baina hori diodan bitartean, emakume lizunetan pentsatzen ari naiz": Joxepe zirkulu
|
hartatik
irten ezinik zebilen, halako moduz, non irudizko lapitzak gero eta gehiago ekiten baitzion lanari, jarrerarik haragikoienak erakusten zituzten gorputz biluziak marraztuz –arrebenak edo auzoko neskenak, baita amarena edo izebenak ere, noizean behin–, buru barruko paper zurian.
|
|
|
Horrelakoetan, antxintxika hasten nintzen, ihes egin nahi nuen. Itotzen ninduen herri txiki
|
hartatik
urrun. Betiko galdu nahi nuen, nire lehenaldia ahaztu eta etorkizun berri bat eraiki beste edonon.
|
|
|
Ana neska bizkorra zen. Eta bazekien bidaia
|
hartatik
ideiak argi itzuliko nintzela. Onerako edo txarrerako.
|
|
|
Eta, isil isilik, berriro ere utzi zaharra ez nuen gela ziztrina oroitarazi zidan konpartimentu estu hark, komunak arestian bezala. Eta kasik ezinezkoa bazirudien ere, Zegamako tunel puta
|
hartatik
irten, eta elkarri begiratu gabe igaro genituen Brinkola eta Legazpi aldeko bihurguneak. Eta lehengo Rayk bezalaxe madarikatu nuen nire patua.
|
|
|
Nora zihoan esan zienean, Joseba saiatu zen gogorarazten aspaldiko irtenaldi hura. Berak, ordea, irtenaldi
|
hartatik
gogoratzen zuen gauza bakarra eguzkia zen. Eguzkia eta erredurak.
|
|
|
Inguruko bazterrak berdintzen ibili eta gero, eskabadorak zezen plaza bera txikitzen hasi dira. Jadanik puska bat bota dute, eta zabaldu duten zulo handi
|
hartatik
bere barrenak agertu dira: tendiduak, burladeroak, orkestraren tokia, zezenaren pasabidea...
|
|
|
Gabik, bitartean, segitzen du hodien artean bilaka, kirioak dardaran. Gain
|
hartatik
Manuk eta Joxek ez dute inor ikusten, zezen plaza aldeko langileak izan ezik. Halako batean, handik datorren makinen burrunba ozenagotu egin da, eta Gabi gehiago aztoratu da.
|
|
|
Argazkiko koadrilla
|
hartatik
Unaik iraun zian gehien. Hiru lau urtetan Mariasunen besoetan atera zuan, bitan Mariasunen ondoan, eta bakarrik ondoko hamarretan edo.
|
|
|
Arinkeriak. Askotan, azken urteetan batez ere, bazirudien zuen bisitaldiak ilusioa baino area  go enbarazu egiten ziola, zuen presentziak bere nebulosa
|
hartatik
errealitate gordinera etorraraziko balu bezala. Batez ere ama politika kontuez hasten zitzaionean.
|
|
|
Horixe zuan-eta gidoia. Â Baina gidoi
|
hartatik
atera hintzen, listo hori, sekula armarik ukitu gabea hintzela esan huenean. Baboa alaena!
|
|
|
Mikelek alde egin zuenetik bazekien neska noizbait lo zakuan sartuko zitzaiola. Gordeleku
|
hartatik
atera eta hilabete eman zuten batera eta bestera, gaur hemen bihar han, aginduak noiz jasoko. Neska askoz lasaiago zegoen.
|