|
2000
|
|
|
Beraz, Jaurerri bezala ezagutzen dugun garaia istorio itzel horren ano biziki laburra besterik ez dela esan dezakegu. Urte horietan, ordea, bertako pagadi eta hariztiak harlauzazko hesi batez inguraturik geratu ziren, Bertizko Jaurerria mugatzen duena eta aste honetako mendi ibilaldian jarraituko
|
duguna
, hain zuzen ere.Bertizko ondare ere diren megalitoak topatuko ditugu gure bidean, denbora galdua eta gure garaiaren arteko zubia izango bailiran.
|
|
|
Eskuineko haitzetan geratuko da Amaburuko trikuharria, baina historiaurreko beste oroitgarriak aurkitu nahi baditugu, Otaltzuko lepotik Mallurketako patarra igotzea nahikoa izango da, gailurrerako bidean hiru trikuharri topatzeko. Otaltzuko lepoan bertan, Jaurerria mugatzeko altxatu zen harlauzazko hesia ikusiko dugu lehen aldiz, igoera osoan jarraituko
|
duguna
. Mallurketak ikusmira ederra eskainiko digu:
|
|
|
esan behar denik. Hori da guk ulertu
|
duguna
eta modan ipini ditugun gauzak. Ikasleei jartzen diezu testu bat euskara batuan jartzeko eta
|
|
|
Sarritan gertatzen da hori, guk etxean erabiltzen dugunetik zenbait eta urrinago, hori da hobesten
|
duguna
. Euskara batuaren historia, 10 urteetan hori izan da.
|
|
|
bat da batean eta bestean, eta bere zentzu guztietan. Hori da jakin behar
|
duguna
, eta euskalkian zein batuan
|
|
|
beharrean. Uste
|
duguna
baino askoz gauza gehiago dugu komuna, eta hortara jo behar dugu. Batua bultzatu behar dugu, eta bultzada horretan euskalkiak oso garrantzitsu dira.
|
|
|
Zertarako busti ezertan? Barruak ez digu eskatzen ikasleekin nahastuta ibiltzea, adin desberdintasuna ote duela berrogei urte ez eta oraingook
|
duguna
–Gainera ikasleak moxkortu egiten omen dira eta, inork ikusita ere!
|
|
|
«Askotan buelta eman behar zaio eta pareko esanahiak aurkitu. Gaur egun, ez da akats larririk egiten, egokitasuna da lantzen
|
duguna
, bikoizketa sinesgarria izate aldera».
|
|
|
Ez dezagun ahaztu ordea, Baba Dioum senegaldar kontserbazionistak esandakoa: «Azkenean, maite
|
duguna
baino ez dugu gordeko, ulertzen duguna baino ez dugu maite izango eta irakasten zaiguna baino ez dugu ulertuko»
|
|
|
Ez dezagun ahaztu ordea, Baba Dioum senegaldar kontserbazionistak esandakoa: «Azkenean, maite duguna baino ez dugu gordeko, ulertzen
|
duguna
baino ez dugu maite izango eta irakasten zaiguna baino ez dugu ulertuko»
|
|
|
Horregatik jotzen dugu sarritan lotsarik gabe garenaren zantzuak agertzera. Pentsatzen
|
duguna
, kezkatzen gaituena kaleratzera. Inongo erreparorik gabe.
|
|
|
2000ko urtarrilaren 1ean indarrean jarri zen taula berri honek 1998an adostutako erreforman aurreikusten zenaren tokia hartzen du, eta EAEko hiru foru ogasunak eta Jaurlaritza biltzen dituen Zergen Koordinaziorako Organoan adostu ondoren, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Batzar Nagusietan onartu zen. Asteotan bideratzen ari den 1999ko errentaren aitorpenean aurreko taula azaltzen da, eta alboan aurkezten
|
duguna
, berriz, 2000 urteko errentaren aitorpenean, 2001eko udaberrian egin beharrekoan, aplikatuko da.
|
|
|
Baina bakoitza bere aldetik ari gara. Literatura askoz planifikatuagoa ekartzen da kanpotik, guk kanpora ateratzen
|
duguna
baino.
|
|
|
eszenaratzearen freskotasuna batetik eta Paco Mir en testu bihurria bestetik, ateraldi, keinu, ironia eta amarruz betea. Erritmo bizia ematen laguntzen dion asmazioa ere badu, lerro hauetan argituko ez
|
duguna
, obra ikusteko asmoa duenak ezustea har dezan. Erreferentzia barregarriak ez dira falta eta zirto ugari aurkituko duzu bertan.
|
|
|
Ez dira gure aldekoak. Euskal Herri baten eraikuntza, denek batean gure gain hartu
|
duguna
, prozesu berria, dudakorra, abiadura eta esperientzia berri bat da. Eskatzen du guregandik berdintasun bat hutsik gabekoa, komunikazione berdin bat, gatazkarik gabekoa.
|
|
|
Hau da, udal politikak eta herrien bizitzak ñabardura anitzak eta ugariak dituzte. Guk herrietatik jasotako iritzien arabera, argi ikusten
|
duguna
hauxe da: EHrekin ditugun akordioak sistematikoki hausteak, kalte gehiago egingo lioke bake prozesuari mesede baino.
|
|
|
Hori beren aukera da eta guk guztiz errespetatzen
|
duguna
. Baina orduan ez dugu ulertzen zergatik jartzen duten EAJ erdigunean, batzuek zein besteek.
|
|
|
Ez,
|
duguna
da pentsatzeko askatasuna. Ez dugu' mitxelinik', 105 urtetako historiaren ondorioz, oraindik ere alderdi nagusiena EAJ delako.
|
|
|
Su etenaren garaian elkarlana posible izan da; ondoren, ordea, Legebiltzarreko akordioa bertan behera geratu da eta Lizarra Garazi, Udalbiltza eta Batera izozkailuan sartu ditugu. Beharrezkoa da EHkoen aldetik pribatuki hainbat bider entzun
|
duguna
publikoki entzutea.
|
|
|
Arantzazuko batzarrea egin ondoren, Euskaltzaindiak eskerrak agertu nahi dizkie etorri diren nahiz beren iritziak bidali dituzten guztiei. Lehenik ikusi
|
duguna
da guztion ustez gure hizkuntzaren batasuna behar beharrezkoa dugula. Batasuna noski ez da Euskaltzaindiak egin dezakean gauza, eta are gutxiago bat batean egin dezakeana.
|
|
|
elizaldea eta Altzate auzunea. XV. mendeko gerren eta 1638ko sute handiaren ondorioz, aurreko aztarnak desagertu eta aurkituko
|
duguna
zera da: XVII XIX. mendeen arteko jauretxe bilduma zabal eta ederra.
|
|
|
Erritmo irregular gehien dagoen zonaldea Turkia da. Honekin esan nahi dut euskal musika guk egiten
|
duguna
dela. Euskal Herrian mirari bat dago, hizkuntza kontserbatu egin da.
|
|
|
Hori da guk behin eta berriro galdetzen
|
duguna
. Zergatik hautsi zuen ETAk su etena?
|
|
|
Eman dezagun testuinguru horretan su eten berri bat datorrela. Ezin
|
duguna
da su eten hori baldintzatu batzuek eta besteek. ETAk nahi badu su etena erabaki dezake, ez guk, alderdiok.
|
|
|
Espainiar eta frantses bakea, funtsean, Euskal Herria projektuaren heriotza baizik ez da. Izan gogoan kantak dioena, zinez zuzena baita pentsatzen
|
duguna
adierazteko: Herri hau saltzeko ez guri egin dei.
|
|
|
Politikaren mundua oso aldakorra da, lau urte irauten ditu politika jakin batek eta gero hurrengoak norabidez aldatzen du. Argi dagoena da 90eko hamarkada hasieran administrazioarekin genuena baino askoz harreman hobea dela gaur
|
duguna
. 80ko hamarkadan herri mugimenduek, nahiz eta desegituratuta izan, oso dinamika indartsua zuten eta ez zitzaion inolako garrantziarik eman, edo alderantziz, desegitea zen helburua.
|
|
|
Kanpora begira, bertsolaritza hiru mailatan izan daiteke txundigarria: lehena, maila etnografikoan, kanariarrak bezala, bi xahar hor aritzen dira eta grazia egiten dute; bigarrena estetiko apaingarrian, Kuban bezala; eta, hirugarrenik, maila funtzionalean, eta hori da guk nahi
|
duguna
. EEBBetan eta Erresuma Batuko unibertsitateetan ahozkotasunari buruzko katedrak daude, zirkuitu bat dago, eta horiei besterik ez bada, bertsolaritza zer den eta gizartean zer eragin duen azaldu litzaieke.
|
|
|
Beharbada, umeak bertsolaritzaren alderdi ludikoarekin topo egitea izango da telebista edo beste hedabideetako ausentziak galdutako esparrua berreskuratzeko modua. Bertsolaritzak eskolan presentzia akademiko hutsa izatea, hori da egin behar ez
|
duguna
. Bestela ez da jendea joango.
|
|
|
Egia esan, ez zen beste aukerarik, hil edo bizikoa baitzen haztea. Egin zena egin bazen, jende askoren borondate onari esker egin zen, baina egin zen guztia ez zen zuzen eta zentzuz egin eta horixe da orain konponbidean ipini behar
|
duguna
.
|
|
|
Sendatu ezineko gaitz hilkorra da eta gaitza harrapatu eta bost, hamar edo urte gehiagora ager daiteke. Pentsuen debekuaren ostean jango
|
duguna
egoera onean egongo den ala ez, ez da kezka nagusia, duela bost urteko hanburgesa hura edo iazko txuletatzarra kutsatuta ote zeuden ala ez baizik.
|
|
|
74,5 kilometroan azkenean, Arrasatera hurbildutako orori ongi etorria ematen dion kartela igaroko dugu. Dena den, herrian sartu baino, ibilbide honetan egingo
|
duguna
segituan ezkerrera jotzea izango da, Aramaio Bilbo norabidean (Arrasate herria lehen ibilbidean jorratu genuen).
|
|
|
Antzeko gauza gertatzen da beste talde bazuekin, sindikatuekin zein alderedi politikoekin. Bakoitzak bere lehenetasunekin, bere ajeekin, bere aukerekin, gure arteko kontraesanekin..... argi izan norberak egiten ez duena ez duela beste batek egingo, guztion artean egiten ez
|
duguna
ez digula inork egina emango.
|
|
|
Nago garapen honetan Nafarroako Administrazioek izan duten jarrera usu uste
|
duguna
baino garrantzitsuagoa ez ote den izan. Gehiegi inplikatu gabe, bainan ekimen ugariri babesa emanaz eta, orain arte ia beti, aldeko jarrera erretorikoa hartu baitu.
|
|
|
1992 urtean Eldarnioak lehen bilduma argitaratu zuen, eta ondoren, 1994 urtean estuki loturik dauden Zer gerta ere eta Ipuin arriskutsuak kaleratu zituen (ikus 4.3). 1999 urtean ere ipuin labur bat argitaratu zuen ipuin askeen atalean aipatuko
|
duguna
: Gret.
|
|
|
Elkarrizketa batean honela mintzatu zen egilea: " Gizakiok garena eta izatea espero
|
duguna
gara: desiratzen duguna oso garrantzitsua da.
|
|
|
" Gizakiok garena eta izatea espero duguna gara: desiratzen
|
duguna
oso garrantzitsua da. Bizitza, neurri handi batean, espero izatea da, eta desioa desagertzen denean, moteltzen denean, heriotzetik oso hurbil gaude, nire ustez." (Elizondo, Edurne:
|
|
|
Teknikari bagagozkio, plano ezberdinekin jolasteko joera nabaria da, aipaturiko gauzen bi aldeak azpimarratu asmoz: batetik, dirudiena edo uste
|
duguna
; eta bestetik, dena edo uste dutena.
|
|
|
Izan ere, kontraesanez beteriko pertsonaia biribila aurkezten digu. Hona hemen iruzkin batetik jaso
|
duguna
:
|
|
|
hartara, bizitza pusketen bidez osaturiko puzzle gisara aurkezten digu. Funtsean, belaunaldi ezberdinen arteko istorioa da eleberrian geureganatzen
|
duguna
: Argentinara joandako bi euskaldunen arteko maitasuna kontatzen digu.
|
|
|
Bestalde, lekuari buruzko aipamen gutxi egiten direla azpimarratu behar da. Javier Rojoren hitzek oso ongi adierazten dute adierazi nahi
|
duguna
:
|
|
|
Nola beren familietako hartu emanak, eta beste behar diren gauzak ondo aditu, eta zuzenduko dituzte? Ikusten
|
duguna
da: gazteek Latin gramatika ikasten dutenean, nahiz Gaztelaniaz, nahiz Frantsesez, nahiz Euskaraz hitz egiten dute, eta hori eragozten ez diete.
|
|
|
Erreferentzia eremu nagusiak (Euskal Herria, Espainia eta Frantzia) egunkarietanzein gairen inguruan egituratzen diren ikusi ostean, azter dezagun orain nola eraikitzendiren Euskal Herriaren barneko erreferentzia eremuak. Hots, jakin nahi
|
duguna
hauxeda: zeri buruz mintzatzean islatzen digute egunkariek Euskal Herriaren osotasuna. Edo zein izaera du Euskal Autonomia Erkidegoak?
|
|
|
Iparraldeari dagokionez, jadanik esana
|
duguna
errepikatzen zaigu kasu honetanere: ezer baino lehenago, egitate geografiko eta linguistiko gisa agertzen zaigu EuskalHerriaren barnean.
|
|
|
Kanpotiko ekoizpenari erreparatuta (bai osorik ematen dena bai berton berrekoizten dena, hots,, nahasketatzat? hartu
|
duguna
), beste datu esanguratsu bat ageri zaigu: Espainian ekoitzitako produktuen presentzia ezberdina kanal bietan.
|
|
|
Albisteek tratatzen dituzten auziek eragina non duten begiratzen badugu, baieztatu egiten zaigu ETBn Euskal Autonomia Erkidegoa lehenesteaz esan
|
duguna
: Nafarroan eragina duten auziei buruzko albisteak kasurik hoberenean (gaztelaniazko albistegian) %6 diren bitartean, Euskal Autonomia Erkidegoan eragina dutenak %23tikgora dira.
|
|
|
Zuzendariari bidalitakogutunen arteko bat da item hori; ez da albistea, iritzia baizik. Ikastola bateko ikasleengutun bat da eskuartean
|
duguna
, giza eskubideei buruz hausnarketa egiten duena. 19lerro dira guztira El Correo egunkarian euskaraz agertu direnak, nahiz eta lerro horiek230 ikaslek izenpetu dituzten.
|
|
|
Analisia egiteko eskuartean izan
|
duguna
, El Mundo del Pais Vascoko Vivir Aquiizeneko eguneroko gehigarri berezia izan da. Gehigarri moduko argitalpen espezifikohorretan biltzen ditu Mundok Euskal Herriko artikuluak, batez ere.
|
|
|
Munduarenisla oso desberdina ematen du bakoitzak. Eskuinekoa da gehien ezagutzen
|
duguna
, ezkerrekoak esperientzia berri bat dakar gure begietara.
|
|
|
Berriro ere zegamarra ate joka: . Egin behar
|
duguna
, ez bait da mundua hobeto pentsatu, bainapixkat hobeto jarri. Teoria haundiek eta ideologiek, munduaren kolpe bateko soluzioek eta salbazioek, ez sinesgarritasunik dute, ez sostengu razionalik, gaurko zientzien fragmentazioarekin eta espezializazioarekin, eta interesik ere dagoeneko apenas geratzen zaie espiritu eskeptiko samar batentzat.Sistema haundiak Hegelekin suntsitu ziren, XIX. mendean suntsitu ziren.
|
|
|
Lehena, instituzionalizatze mailan
|
duguna
. Hain zuzen, bigarren mundu gerraren ondoren eta Estatu Batuen hegemoniaren menpean, mundukoharreman ekonomikoak arautu nahi zituzten erakundeak sortu ziren (GATT, FMI, MB, G), eta, asmo berberekin, baita harreman juridiko politikoakarautzekoak ere (NBE, NATO).
|
|
|
Azpimarratu nahi
|
duguna
hauxe da, alegia, Iraultza Frantsesa baino lehen, estatuaren, unitate politikotzat harturik, eta nazioaren, unitate kulturaltzat hartuta?
|
|
|
Inori ez zaio euskaraz aritzeko eskubidea ukatzen, nahiz eta Erriberakoa izan eta gaur egun eskubide hori han legez ukatuta egon.Edonori ea pertsona horrek eskubide linguistiko batzuk dituen eta, beraz, euskarazaritzeko eskubidea daukan galdetzen badiogu, inork ez luke hori ukatuko. Bada, guk ulertzen ez
|
duguna
hauxe da: pertsona horrek eskubide linguistiko batzukdituen bezala, zergatik ez dituen izan behar eskubide politikoak.
|
|
|
Herrialdeen ahots propioa bermatu behar dugu, eta horretarako Herrialdeen Ganbera edo HerrialdeenBatzarra osatzea proposatzen dugu. Baina, edozein kasutan, guk planteatzen
|
duguna
, prozesu konstituziogile bat bururaino eramatea da. Eta horretarako EHk ikustenduen aukerarik logiko eta koherentearena, Batzar Eratzaile bat martxan jartzea da, Udalbiltzak eta Herrialdeen Ganberak hasitako prozesu hori bururaino eramateko.Batzar Eratzaile hori hauteskunde libre eta demokratikoen bitartez osatuko litzateke.
|
|
|
teamendu bat egiteko gaibaldin bagara, hau da, euskal gizarteari guk nahi
|
duguna
bakoitzaren ongizatea bermatzea dela demostratzeko gai baldin bagara, eta hainbeste eskatu deneskubidea aplikatuta, egoera demokratikoagoa lortzeaz gain, ongizate baldintza hobeak lortzen dituela ikusten baldin badu, euskal gizarteak ez dio ezgaur ez etorkizunean eskubide horri uko egingo. Erakunde berriak sortzeak lagunduko ote lukeen?
|
|
|
Eta Nafarroako Legebiltzarrari dagokionez, beste gehiengo abertzale bat posible balitz, bere garaian egin zen kooperazio organoa egin litzateke. Hori gauzatuta balego, eta nafar populazioak zein ondoriopositiboak ekartzen dizkion ikusiko balu, askoz errazago ulertuko luke guk planteatzen
|
duguna
, alegia Dieta Komuna Erkidego Autonomikoaren eta Nafarroaren artean.
|
|
|
Eta filosofia horrekin planteatzen dugu Iparraldea eta Nafarroako egoera, hala nola Arabakoa (zenbait zonalde urbano) eta abarrekoa; izan ere, antzeko fenomenoa eduki baitezakegu horietan. Guk mahaigaineratzen
|
duguna
, atxikimenduaribidea emango dion planteamendua da, hots, eskema bat lortzea non herritarrek etalurralde guztiek sartzeko eta parte hartzeko aukera edukiko duten. Zer gertatzen da, ordea, lurralde modura, gaur egun daukan ordezkaritza instituzionalarekin, Nafarroak proiektuan parte ez hartzea erabakitzen badu?
|
|
|
–Hemen eta Orain?. Hau da Gestalt Terapiaren printzipiorik aipagarriena.Guztia orain eta bertan gertatzen da, oroit, senti eta ahantz dezakegun guztia.Iragana orainean gogoratzen
|
duguna
da, eta geroa etortzear dago. Laburbilduz, bizipenak denak orainean gertatzen dira.
|
|
|
Sentipenaren eta kontzientziaren artean, proiekzioa legoke, gestaltean, jabetzearen aurkako erresistentziatzat hartzen
|
duguna
.
|
|
|
Gugan onartzen ez
|
duguna
besteei egozten diegu. Proiekzioa, norbereerantzukizuna, norberegandik sorturikoa munduari egozteko edo leporatzeko joerada; hau bortizki kanporatzen da.
|
|
|
Inongo iragazki hautatzailerik gabe, ingurunetik jasotzen
|
duguna
eranstea izangolitzateke introiekzioa. Ez gara integratzera iristen; aitzitik,, irentsi?
|
|
|
Lehen taldea, laburbiltzeko psikoanalitikoa deituko
|
duguna
, pazienteeskizofrenikoekin lan egiten duten profesionalez osatuta dago nagusiki; hainzuzen, teknika psikoanalitikoez emaitza onik ez zen lortzen eskizofrenikoekin.Patologia horretara hurbiltzeko bide berrien bilaketak familiarekin lan egitenhastera eraman zituen.
|
|
|
Bestalde, lekuan lekuko lanean eta inkestetan, garbi agertzen da berriemaileak ezdirela batere berdinak: batzuek aski fidelak dira eta haien esanetan jadanik askotanentzun
|
duguna
ezagutzen dugu; beste batzuek, aldiz, libertate handiaz erabiltzen duteberenganaino heldu den gaia eta beren maneraz esaten dute, alda kuntza aski handiaksartuz. Aldakorra izatea da mitoen ezaugarri bat.
|
|
|
Bada oraindik beste izendapen bat nahiko berezitzat hartzen
|
duguna
: errekahaize.
|
|
|
Pertsonarena izanik, norberaren nortasuna adierazteko moldea da. Esana da, ezagutzen
|
duguna
garela?. Gure atarramentu propioaz zuzen zuzenean edo besteengandikjasotako informazioaz dugu garen nortasuna.
|
|
|
Berezia izatearena titulu potolo batean eramatea, nobleziarena kokatzea bezain alferrikakoa izanen da, banan banan eta denok baterageure kulturaren jabe ez garen bitartean. Kode genetikoaren baitan ezkutatzen denkultura ikas dezagun, gu geu zertaz osaturik gauden (ezagutzen
|
duguna
gara); beraz, kulturalki izan gaitezen ekarri dut genomaren gaia. Oraindik gure ezjakinduria zeinhandia dugun adierazi eta salatzeko asmoz, besteen jakinkeria bezain handia, hainzuzen.
|
|
|
Hauetan ere ihes egin dugu eredu fisikotik. Eraikibehar
|
duguna
kultura da, ez hormak. Metatuko den kultur bilduma nola transmititu, zein sistemaz zabaldu (software) hausnarketa egin eta gero metatu behar da.
|
|
|
Aurkeztu dudan euskokultur gaien saila lan hipotesia besterik ez da, gure kultura antolatzeko eta esparrubakoitzeko barneko egitura eta besteekiko harremanak bideratzeko. Behin behinekoegitura da, lan egin ahala berrikusi
|
duguna
. Giza genoma gutxi gorabeheranolakoa zen aspaldian asmatu zen.
|
|
|
Futboleko emanaldietan ere jokaldi eztabaidagarriak izaten dira. Ezinbestekoa dena da, gure barneko historia horretan gertaerensekuentzia bera izatea, partiduaren bideo bat eta bera erabiltzea; oraindik herri kulturanerdietsi ez
|
duguna
, bakoitzak bere historia partikularra baitarabil.
|
|
|
Horrela, hemenzegoena, erlijioa ez beste edozer gauza zela, ulerrarazten zuen. Behar
|
duguna
–zetorren esatera?, egiazko erlijioa da; beraz, hemen daukaguna, sobera dago, gotzainetatik hasi eta frankismo katoliko guztia.
|
|
|
Lau talderen eztabaidak jaso genituen, euskaraz garatutako bi eta erdarazko bestebi. Jasotako materialean, talde bakoitzaren jardunetik ordu laurden bat transkribatugenuen eta hori da azterketa honetara ekarri
|
duguna
. Transkribaketak ez dituelkarrizketaren lehen hamar minutuak jasotzen20.
|
|
|
Ondoko 2 taulan zenbait balio estatistiko ikus daitezke. Gehien agertu dentalde fonikoa (moda) 5 silabakoa izan da; hots, ez da harritzekoa aurrekopuntuan ikusi
|
duguna
.
|
|
|
Beraz, adierazpenmusikala (bere izate publikoan beti, jakina) eta kidetasun sozialarekiko sentimenaklotuta daude elkarrekin: elkartasun sentimen horrek ematen dio musikari eraginkortasuna; elkartasun sentimen hori musikaz esperimentatzen dugun hunkipen eta bestelakosentimenen oinarrian dago; eta elkartasun horrek ematen dio musikari izaera eta indaridentitarioa, segidan aztertuko
|
duguna
.
|
|
|
Hain zuzen ere, oharmenak kudeatzen duziurrenik ekoizpen horren sistema. Besteren ahoskeran entzun uste dugunaizaten da esan uste
|
duguna
, esan nahi izaten duguna, besteren ahoskeranentzun uste duguna izaten baita gure hizkuntzaren hitzak memorian gordetzeko erabiltzen dugun lehengaia, fonema.
|
|
|
Hain zuzen ere, oharmenak kudeatzen duziurrenik ekoizpen horren sistema. Besteren ahoskeran entzun uste dugunaizaten da esan uste duguna, esan nahi izaten
|
duguna
, besteren ahoskeranentzun uste duguna izaten baita gure hizkuntzaren hitzak memorian gordetzeko erabiltzen dugun lehengaia, fonema.
|
|
|
Hain zuzen ere, oharmenak kudeatzen duziurrenik ekoizpen horren sistema. Besteren ahoskeran entzun uste dugunaizaten da esan uste duguna, esan nahi izaten duguna, besteren ahoskeranentzun uste
|
duguna
izaten baita gure hizkuntzaren hitzak memorian gordetzeko erabiltzen dugun lehengaia, fonema.
|
|
|
Hamargarrena, garrantzitsua da ohartzea fonemak ez direla ekoizten, haienantzeko soinuak baizik; ingurunean eta ekoizlearen baldintzetan sortua den kopiainperfektua da hizketan erabiltzen
|
duguna
...
|
|
|
bat.Hori bai, arautegi honek ez ditu fonemak eraldatzen, beraien alofonoak baizik; beraz, arautegi hau soinuen ekoizpenari dagokio eta ez beraien ulermenari. Pinker ek dioenez, entzun nahi
|
duguna
entzuten dugu, ez gara konformatzen soinuak jasotzearekin, darabilgun hizkuntzak dituen soinu idealizazioen baitan interpretatzen ditugu. Adibideugari ematen ditu Donegan ek bere artikuluan honi buruz, adibidez zein ingurunetansudurkaritzen den bokala, zein hizkuntzatan betetzen den arau hau, zeinetan ez etazergatik.
|
|
|
hori, hizketaaldi bakoitzean berritzen dugu: pentsatzen
|
duguna
hots bihurtzeko denborarekin uztartzen dugunean doinu eta erritmoaren bidez. Donegan ek etaStampe k esaten duten bezala esanda, hitz egitea, azken batean, hitzakmusikan jartzea da.
|
|
|
Euskalherri nortasunaren sisteman, gure aldetik, besteak beste, geruza maila hauek atzemanditugu. Ikus dezagun gainjarritako zirkuluen bidez adierazi nahi
|
duguna
:
|
|
|
Tonua indartuz azpimarratuko dugu esaldiaren barnean garrantzitsuentzat jotzen
|
duguna
, galdegaia besteak beste, interesguneak ageriago eta inguruko datu osagarriak atzeko planoan jarriaz. Aholkuok denak teorikoak izanik eta entzuteko moduko adibiderik idazterik ez dagoenez, baliteke baten batek oker ulertua, hobe beharrez monotoniaren bestealdeko muturrera jo eta gehiegikerietan erortzea.
|
|
|
Zalantzarik ez dago gai garrantzitsua eta gogoeta asko egitekoa dela ondoren jorratuko
|
duguna
. Irrati emandegi batek albisteak nondik jasotzen dituen jakiteak eta kanal horiek aztertzeak asko adierazi ahal digu irratiaren ezaugarriez, irratilari kopuruaz eta irratiaren joera ideologikoaz.
|
|
|
1 Askotan mekanikoki irakurtzen
|
duguna
, bestela irakurtzeko, beste intentzio bat emateko, testuan ebakiak egin ditzakegu, horrela irakurtzea komeni zaiguneko esaldiak hobeto esateko. Hau egiteko honako marra hauek erabil ditzekegu:
|
|
|
–ulergarritasunik handiena entzulearentzat?. Horixe da lortu behar
|
duguna
. Horretarako, ahozko estiloa behar dugu erabili (erraz irakurri ahal izateko estilo idatzia), eta gogoan izan behar dugu argia eta xehea izatea.
|
|
|
Adjektiboak askotan ez dira beharrezkoak. Adjektiboz beteriko estiloa, edo estilo loretutzat ezagutzen
|
duguna
, irratian erabili behar den estiloaren aurka doa. Gainera, adjektiboak, kazetariek eduki behar duten objektibitatea galaraz edo oztopa dezakete.
|
|
|
Izan ere, irratia hitza edo mintzoa da; alta, beste elementuak ezin ahantzizkoak dira. Entzumenetik jasotzen
|
duguna
da irratibideak eskaini ahal digun bakarra, eta, beraz, bistan da musikak, isilaldiak eta audio efektu eta zaratek ere zerbaiten berri ematen dutela, zerbait adierazi ohi dutela alegia.
|
|
|
galdetzen diogu geure buruari). Urduri edo artega jartzen garenean, arnasketa diafragmatikoa ondo egitea kostatu egiten zaigu; orduan bular kaiolaz egiten den arnasketa da erabiltzen
|
duguna
, eta konturatu gabe lepoak eta bularreko giharreak jasotzen ditugu, arnasa egiteko daukagun ahalmen osoa martxan ipintzen ez dugularik.
|
|
|
Beti ere nazionalismoarekin nazionalismo frantsesa, kasu honetan lotuta dagoen curriculumaren alde horretatik abiatuz, lehen oso laburki aipatu
|
duguna
gogoratuko dugu. Hezkuntzaren historian lehen aldiz honako errealitatearekin egingo dugu topo:
|
|
|
Horrela, esan daiteke, Bowen-ek dioenez91, oinarrizko irakaskuntzarena ez dela Guizot en garaietara arte gauzatzen hasi zen helburua. Eta oinarrizko irakaskuntzaren garrantzia da, hain zuzen, guk azpimarratu nahi
|
duguna
: gorputza hartuz zihoan eskola dispositiboak oinarrizko irakaskuntzaren orokortzea ekarri zuen, honek ondotik joango ziren erregimenak alde batera utzita eskola Estatuaren zerbitzura jarriko zuen asmo politikoaren aplikazioa ekarri zuelarik.
|
|
|
Horrela, XIX. mende honen barruan bi epealdi bereiz daitezkeela esan daiteke: alde batetik, eta hau da orain arte ikusi
|
duguna
, mendearen lehenengo erdialdean Frantzian hezkuntza sistema nazionalaren printzipioak garatu zirenekoa (Iraultzarekin sortu zirenak, hain zuzen); bestaldetik, mendearen bigarren erdialdean hezkuntza sistema nazionala finkatuko zenekoa. Zentzu honetan, 1850eko. Falloux?
|
|
|
Adibide honek garbi asko erakusten du hezkuntza legediaren historiatik hezkuntzaren historiara izugarrizko jauzia dagoela. Nolanahi ere, guk hemen nabarmendu nahi
|
duguna
hauxe da: horrelako lege mailako erabakiak indarrean jar daitezke, baldin eta burutu ahal izateko nahiaz gain, aldi berean administrazio egiturak ere eraikitzen badira.
|
|
|
Baina Estatuak eta hau da guk azpimarratu nahi
|
duguna
bere presentzia politikoa ziurtatzeaz gain, kontrola ezartzeko helburu garbiarekin, hezkuntza arloko kontrol tresna espezifikoa garatu zuen, kontrol mota zehatz hori benetan eraginkorra izan zedin, bere hezkuntza politika gauza zedin hain zuzen; ondorioz, probintzia bakoitzeko ikuskariak bere espazioa zuen, eraikitzen ari zen hezkuntza sistema nazionalerako funtsezko zutabea zen aipaturiko. Junta... delakoan252 Beste aldetik, eta ez du garrantzi txikiagorik, ikuskarien erakundeak bere onespen legala izan zuen, baita ikuskarien, cuerpo, aren eraketa hasiberriak ere, azken alderdi honek, irakasleriarekin gertatzen zen eran, Estatuaren zerbitzurako eraiki eta funtzionario estatusa zuen administrazio sareko zutabe nagusiaren aurrean jartzen gaituelarik.
|
|
|
Zeren, hasteko, ezagutu bainuen Parisen Teologia ikasten ari zen judu bat, rabbi baten iloba zena eta hebreera zekiena, zeinak aitortzen baitzidan, kasik ahapeka, ezen Biblia ez zela autore bakar batek skribatua, eta stiloak ere halakoak zirela, autoreen araberakoak. Eta, nola iturrian garbi eta garden den ura lohitzen eta zikintzen den hainbat lur iraganez gero, eta edaten
|
duguna
, azkenean, lohia eta zikina egon daitekeen, hala, etorkiko hitza berdin kutsa daitekek eta berdin kutsatzen duk bitartekoen ahotik eta arartekoen lumatik iragan ondoren, eta desitxura daitekek, ondorez, eta desitxuratzen duk, finean. Naturalezaren liburuarekin, aldiz, ez duk halakorik gertatzen, zeren, etengabe aldatuz doan arren, bere baitan baitirau, eta zeren, aldi oro berritzen ari delarik ere, beti bat baita eta beti berdin.
|
|
|
...a, eta gaurkoak ez du biharko balio; eta zeren, uste dugunean ezen, zazpi itsasoak zeharkatu bezain sarri, iritsi garela eta atzeman dugula lur prometatua, aitzitik, oinak lurrean ipini orduko ohartzen baikara ezen han ez zegoela libertatearen fruituak emaiten dituen zuhaitzik, edo, baldin zuhaitzik bazen, fruituen hezur barren hutsak baizik ez ditugula jasotzen, zeren libertatea beti baitago uste
|
duguna
baino haratago, Finisterre baino haratago eta Finisterre guztien Finisterre baino haratago, beti lur bat haratago.
|
|
|
Zeren libertatea edo egiaren zerbitzuan da, edo ez da —eta, eskuak mahai gainean uztartzen zituela, osabak erran zion—: Len goaia arimak eraikitzen duen tresna da, eta kristal bat da, begien eta munduaren artean ipintzen
|
duguna
, mundua, gisa horretan, mugatu eta interpretatu ahal izaiteko. Eta, hala, zenbatenaz kristala gardenago eta transparentago izan (eta lengoiaren erabilpena, beraz), hainbatenaz leialago eta fidelago ikusiko dugu mundua, eta hainbatenaz egiazkoago izanen da munduari buruz egin dezakegun interpretazionea.
|
|
|
hark ere asmatu eta asmatu egin zuen, epiziklo bati bertze epiziklo bat eransten ziola, konplikazioneari konplikazionea, alegia, eta maskarari maskara, eta, zertarako, eta huts egiteko, ororen buruan! Eta ongi dago asmatzea, zeren ni ere asmatzearen alde bainago, baina asmatzen
|
duguna
ere adimenduaren galbahetik iraganarazi genuke, metaforak ere bai, baina beti ere jakinik ezen, metaforarik onena, ahal den neurrian, metaforaren ausentzia dela. Zeren bertzenaz ere baitakigu zer den burugabekeria, eta gizonaren burua zinez baitago apaingarrietarat emanago eta isuriago biluztasunerat baino...
|
|
|
—Eta, uholdeari buru egiteko, biok garamatzan untzi tipi hori baizik ez diagu, buruz gidatzen jakin behar
|
duguna
, uholdeak irents ez dezan eta hondoratzerat egin ez dezan. Eta, horrela, nola Noeren denboretan ere uholdea iragan zen eta hala lehorreratu ahal izan zuen bere untzia Ararat mendian, gureak ere aurkituko dik noizbait bere Ararat mendia, libertatearen mendia...
|
|
|
—Halaxe, duk, bai, Joanes: zertarako ipuinak eta bertze mundu bat asmatzen ibil, baldin begien aitzinean
|
duguna
bertze mirakulu bat bada?
|
|
|
Izan ere, erraiten dugu gauza bat eta egiten dugu bertze bat... baina ohartzen garenean ezen egiten
|
duguna
bertzeen begietarako gaitz eta itsusi dela, entseiatzen gara haren gordetzerat eta ezkutatzerat, edo haren zuritzerat eta justifikatzerat, edo ipintzen diogu estalki bat, zeina izan daitekeen diru emaite bat kapera baten edo komentu baten eraikitzeko, edo hospizioen eta bertzelako karitatezko obren bulkatzeko, bertzeen begiak lilura daitezen amoreakatik, eta arestian ikusia ahantz dezaten. Zergatik erraiten dizudan hau guztia...?
|
|
|
Esatetik egintzara, alabaina, bada tartekorik. Eroapena eskatu behar, nonbait, egun zurrun eta estutxo irizten
|
duguna
bihar etzi nasai eta malgu dastatzeko aukera izan dezagun.
|
|
|
Kalifornian, 9 eta 17 urte bitartekoen artean, hirutik bik telebista baino nahiago du Internet. Hori iritsiko da hona, eta horretarako dugun prestakuntza hutsaren hurrengoa da, herri telebisten edo herri komunikabideen esparruan euskaldunok
|
duguna
baino askoz txikiagoa. Enfin, badirudi Goienakoak Internetera begira ere ari direla zerbait prestatzen.
|