|
2000
|
|
|
Bestea, zerbitzari psikologo horietakoa da, lasaitu daitezen bezeroen esanetara jartzen dakiten horietakoa. Hirugarrena, Andrea dugu, Kikeren emaztearen irudimenezko isla, zeinak senarraren
|
burutik
pasatzen diren uzteko eta ondo geratzeko aukera guztiak birtualki antzezten dituen.
|
|
|
Eta makurragoak: emazteari maitale bat aurkitu,
|
burutik
dagoen itxura eman edota larrua jotzen ari direla" badoala" zenbait aldiz esan. Emazteak ordea, ez du esaldiaren zentzu bikoitza igarriko.
|
|
|
Analizanteari, berriz, asoziazio askearen erregela nagusia dagokio, hau da,
|
burutik
pasatzen zaionaren hitzezko adierazpena.
|
|
|
«Nire amak askotan ikusia, eta nik hori kontetakotzat bere ez dot eukiten, zeresango dau jendeak: . Hori
|
burutik
dago, zoratuta dago hori andra hori!?». Etaberdintsu zatekeen bere garaian Bexamotxaren edo Gaxuxaren inguru hurbilean.
|
|
|
Ideiak ez zuen, ez bururik, ez hankarik: armadorea
|
burutik
jota zegoen.
|
|
|
Gau bat baino gehiago igaro zuen Txemak zoritxarreko Irlanda hartan lorik egin gabe, gogoratu ezinik ze kristo pasa zitzaion
|
burutik
disket hura aurkitu zuenean Eiderren gelako kutxa zahar batean. Ziurrenik ilusioa, nerabe garunbako batek bere gelako nesken koadernoak atzeko orrialdetik zabaltzen dituen bezalaxe, ea nonbaiten bere izena dagoen idatzirik.
|
|
|
Begiak itxi nituen nahiago izan nuelako sinestea, amestea, itxaropenari gogor oratzea... errealitate puta honi aurrez begiratzea baino. Eta orain, Irlandan eta disket hotz bati esker, G12 kalera eraman duzun egia osoa ari zait agertzen, eta nahi izan arren ezin dut
|
burutik
kendu zu zeu zarela kontatzen didana Rocío harekin enrollatu zinela, Jabirekin izandako aferak uste zenuena baino garrantzi handiagoa izan zuela azkenean, eta oraindik ere" Connemara" aipatzen duzu, eta toki horretara zeure bila joan nahi duzula. Oraindik ez duzu zure burua aurkitu ala?
|
|
|
Beste norbaitek agian eguzkia nahiko zuen, eta Tereren izena bururatzen zait orain, hain zuzen ere egiteaz batera kolore pittin bat hartzeko. Noski, Tereri inoiz ez litzaioke
|
burutik
pasatuko holako istorio batean murgiltzea. Lehenengo eta behin, lukeelako Jabi bakarrik utzi.
|
|
|
–Baina mesedez, Txema, horrela ez zara inoiz zulo horretatik irtengo. Ez zaude ondo
|
burutik
, kauenzotz, ezin dut sinetsi gogoratzeko hain premia izugarria duzunik. Benetan, pentsatu pixka bat:
|
|
|
Lagunen aholkuak entzutea eta horretan oinarritzea bere esperantza bakarra. Ikara ematen zion aurrerantzean entzungo zituen aupada guztiak" ea ba, gizona, Eider
|
burutik
kentzen ere hasi duzu, ezta?", eta holakoak izateak. Hori esatera iristen den lagunak uste baino arinago gaineratuko baitu:
|
|
|
Eta historia hura halakoa izan zen eta hala akabatuko zen, bertzerik gabe, baldin handik astebeterat bururatu izan ez balitzait bururatu zitzaidana, komunionea egiten ari nintzela... zeren eta orduan ere, ene aitzinean akabatu zuten oreinaren bi begi etsi haiek etorri baitzitzaizkidan gogorat... Eta, komunione hartan bururatuak
|
burutik
ezin edekirik eta ezin bazterturik nenbilela, guztiok mahai inguruan bazkaltzen ari ginenean, hala erran nion don Frantziskori:
|
|
|
Baina, gramatika aipatu duzunez, Nebrijaren Gramática gomendatu nahi nizuke, orain artean irakurri ez baduzu... Eta, Paradisuaz denaz bezainbatean, kendu
|
burutik
zure ideia horiek, zeren, baldin Juan de Caramuelen liburuak irakurri bazenitu, jakinen baitzenuke ezen Gaztelan eraiki zuela Jainkoak Paradisua, Espai niaren erdian, kasik segur —eta, ondoren, amari behatu zion, beronen onespenaren bila balebil bezala.
|
|
|
—Esker mila, seme —eta, eskua ene
|
burutik
kendu gabe behakoa zerurat jasotzen zuela, erantsi zuen—: Esker mila, Jauna.
|
|
|
Turutak iragarri zuenean ezen Villagrandeko dukea tribunan azaltzeko puntuan zela, guztiak zutitu eta isildu ziren, eta kapela edo sonbrailua jarria zutenek
|
burutik
kendu zuten, dukeari zor zioten begirunea zela kausa. Dukeak, bere aldetik, jendearen abegi ona eskertzeko, eskua luzatu zuen baterat eta bertzerat eta, noiz eta ikusi baitzuen ezen bere tribunako lagun adiskideak nor bere lekuan zeudela, eseri zen eta gorako mugimendu bat egin zuen eskuaz, festa hasteko.
|
|
|
Ordea, mihiz hura erran bazuen ere, aitaren begiek argi gorde bat erakusten zuten,
|
burutik
buruhauste bat kendu baliote bezala.
|
|
|
Eta burua goitik behera higitu nuen, adierazteko ezen ulertzen niola... eta sosegatzerat ere egin nuen, baina ez gehiegi, zeren eta egun osoan ezin kendu izan bainuen
|
burutik
bertze galdegite hura: " Eta, baldin kasualitatez gertatuko balitz, orduan zer...?"
|
|
|
Eta, nola hura ez baitzetorren eta nola
|
burutik
ezin bazter bainezakeen zertan ari ote zitekeen, hala, neure jakin nahiak bentzuturik, goiti beheiti jantzi, kanporat jalgi, eta ni ere, enigmaren argitzeko, ezkutuka eta itzalgaizka ibili nintzen harat eta honat, Mattinen xerka.
|
|
|
Eta oroitu nuen nola osabak erran zidan ezen egiteko batzuk zituela jauregian eta hargatik eten behar izan zuela emaiten ari zitzaidan eskola... Eta ezin edeki nituen pentsu haiek
|
burutik
, eta ezin ekidin nuen neure ezinegona, eta, orduan, neure asmoen aitzinatzeko zernahi asmatzen nuela, erran nion Pedrori:
|
|
|
—Atzo, zera... —erran nion, begi haien galderari ihardetsi nahian, urduri, zer erran ez nekiela, zeren hiruzpalau ideia korapilatu baitzitzaizkidan buruan, denak baterat, harik eta
|
burutik
mihirat jaitsi zitzaidan lehenari ekin nion arte—: Atzo, egin behar ez nuen zerbait egin nuen, baina, egin ere, egin behar nuen, nahiz eta, bertzalde, ez nuen egin behar, zeren...
|
|
|
Eta, isilunearen ondotik, bigarren ideiak
|
burutik
mihirat egiten zidala, napolitarraren penitentziarekin oroiturik, erran nion:
|
|
|
Orduan bai, istantean altxatu zizkidan berriro begiak, baina begi haiek, ezusteko batez ez ezik, kezka batez ere mintzatu zitzaizkidan, erran nahi balidate bezala: " Argi ibil, Joanes,
|
burutik
egiten hasia haiz, eta burua begiratu huke".
|
|
|
Eta hala ibili nintzen eternitate hartan, eguna joan eta eguna etorri, Elbiraren musu hura
|
burutik
kendu ezinik! Eta begiak hersten nituen, eta puntu bero eta heze hura errotzen zitzaidan bekokiaren erdian, eta hatsarrean puntu bat bertzerik ez zena handituz eta handituz joaiten zitzaidan, harik eta buru osoa hartzen zidan arte, gorputz osoa, mundu osoa...
|
|
|
Aitor dizut ezen arestian ustekabean harrapatu gaituzula, zeren, alde batetik, nola Avilakoa naizen, debozione berezia baitiot gure santari, eta zeren, bertzetik, zure aitaren sendatze mirakulutsuak neure nagusiaren alaba eriaganat eraman bainau... Eta neure begien aitzinean hilotz bat nuen, zeina baitzen jaun Lorenzo Cortés zeritzan zaldunarena, eta nik, halarik ere, ezin kendu nuen
|
burutik
bertze iduri hura, aipatu berri dizudan nagusiaren alabarena, zeinak urtebete baitarama ohean eri... Zeren geure artean erran behar baitizut ezen Lorenzo munduko putakumerik putakumeena zela, bihotzaren inguruan bipera bat zuena, eta ez zuela haren alde, halatan, ez hatzik ez azazkalik emaiterik merezi...
|
|
|
Eta, handik aitzina, ohi ez bezala alhatzen hasi zitzaidan neure kontzientzia gaixtoa, zeren neure tokia galdu bainuen behin, eta bekatu mortala egin nuen, adulterio egin nuen, ez gorputzez baina bai gogoz eta arimaz... Eta haurdunaldi osoan ezin izan nuen bekatu hura
|
burutik
kendu eta, nola bekatuak lohiturik bainengoen, beldurtu egin nintzen, zernahi etor zitekeelakoan haurdanaldi hartarik. Eta, nola zuhaur baitzinen ene bekatuaren fruitu, seme, larritzen eta tormentatzen hasi nintzen, zeren nehor baino gehiago maite baitzintudan, alde batetik, baina gorrotatzen ere zintudan, bertzetik, zeren gorrotatzekoak baitziren, zinez, bekatua eta bekatuaren fruituak...
|
|
|
—Badakizu ezen zure hitzak manuak bezalakoak direla enetzat, eta, beraz, ezin gogarago joanen naizela zuk erraiten didazun lekurat... —eta, nola ezin bainuen neure zisne beltza
|
burutik
kendu, eratxiki nuen, ezin urduriago—: Are gogarago, baldin Nenbo neurekin badaramat...
|
|
|
Eta pentsatu nuen gero ezen, orduan izan ez bazen, hurrengoan izanen zela. Eta, nola ez bainuen ulertzen zergatik izan behar zuen Antoniok historia haren biktima, zeren, Antonioren beraren erranetan, paradisu bakoitzak bere biktima behar baitzuen, eta bera hartarako disposizionean zegoen, hala, Antoniori berari ideia haiek
|
burutik
kendu nahian, paradisu haren alde itsusiak eta marketsak aipatzen nizkion, indiar gorrien hainbat sineste eta ipuin, konparazione, adimenduaren ikuspegitik ezin irrigarriagoak egiten zitzaizkidanak, baina Antoniok orduan erraiten zuen ezen, nola historian barrena izan baitira gizataldeak, zeinetarik azpimarratzen baitzizkidan tenplarioak eta alkimistak, ezkutuko jakintasuna gordetzen zutenak, hal... Ezetz, alegia, hura ez zegoela gibela egiteko puntuan, zeren ordu arte iraun eta pertseberatu baitzuen bere fedean, eta azken fineraino iraun eta pertseberatu nahi zuen...!
|
|
|
Eta sinesten hasia nintzenean ezen ene lagun gipuzkoarra
|
burutik
egina zegoela eta adimendutik kanpoan —indiar haiekin bi urte generamatzan sasoinean izanen zen, guti goiti beheiti—, orduan gertatu zen gertatzekoa...
|
|
|
‘Neska gaizki ikasia zara eta andere doña Lidiarenganat igorri zaitut denbora baterako, ea haren irakaspenetarik zentzatzen zaren’ Hatsarrean amaren deliberamenduaren kontra agertu nintzen —ohi bezala, alferrik, nahiz eta onartu behar dudan ezen, deliberamendu hartaz denaz bezainbatean, guztiz asmatu zuela gure amak—, zeren doña Lidia emazteki alargun bihozbera bat baitzen, buruz ongi jantzia eta bere buruaren jabea, eraman handikoa eta moja batzuekin lan egiten zuena ospitale batean, norat eramaiten baitzituen aurkientza haietariko jende printzipalak bere gaixoak eta eriak, gorputzezkoak nahiz arimazkoak. Eta ospitale hartan doña Lidia arduratzen zen batik bat arimaz eri geundenez —jendearen ustetan
|
burutik
gaizki geundenez, alegia— eta, nola bainindoan harenganat beharturik, hala, lehen egunetan, mendeku gisa, hari hitzik ez egitea pentsatu nuen... alferrik, zeren eta doña Lidiak irabazi baininduen apur bana. Eta irabazi ninduen, gainerat, lehen egunetik beretik.
|
|
|
Laugarrenean, ordea, noiz eta mirakuluaren goait bainengoen, ez nuen deus ere entzun, harako erran luze hura ez bazen,
|
burutik
egina zirudien preso gaztelau gartzelan sartu berriak behin eta berriro errepikatzen zuena, ondoko gelatik: Una hora duerme el gallo/ dos el caballo/ tres el santo/ cuatro el que no es tanto/ cinco el capuchino/ seis el agustino/ siete el caminante/ ocho el estudiante/ nueve el pollino/ diez el gorrino/ once el muchacho/ doce el borracho/ y el perro y el gato/ duermen cada rato.33
|
|
|
A la guerra me lleva mi necesidad;/ si tuviera dineros, no fuera en verdad, 29 eta segidan pentsatu nuen ezen bi hegazti jo nitzakeela harrikada batez baldin dirurik banu, zeren diruaren truke eskuetara bainezakeen nik neure libertatea, eta zeren soldadua ere, bere aldetik, gerrara joatetik libra baitzitekeen, ene dirua bereganatuz gero. Ordea, pentsu hura
|
burutik
iragan bezain fite, guztiz alferrik nenbilela ohartzen nintzen, zeren kornadurik ere ez bainuen neure patrika zuloz betean, eta, horrela, bertze erremediorik ezean, berriro lotzen nintzaien orazinoei, urrikal zaitez nitaz, Jainko Jauna, urrikal zaitez gutaz...
|
|
|
—Kendu hori
|
burutik
, zeren, nola urrats bakoitza mila urratseko bihurtzen baitu oihanak, hala bihurtzen dira hauek murru iraganezin.
|
|
|
Eta nik sinetsi egin nion, zeren neure
|
burutik
ikasia bainintzen ezen zinez izan zitekeela eta bihur zitekeela oihanean egin beharreko urrats bakoitza mila urratseko —baita urrats gehiagoko ere, ene kasu berezian, ezker oineko eri handiaren faltaz herren nintzelako—, eta zeren halaxe jakin bainuen ezen bi punturen arteko distantziarik luzeena oihanetik iragaiten zena zela.
|
|
|
—eta, barrendik hats hartzen zuela, amets baten ertzetik bezala, eratxiki zuen—: Zenbatetan iragan ez ote zitzaion hari
|
burutik
, Joanes, bere nekealdi hartan eta bere sukarraldi haietan, errege Filipe II.aren iduria gogoan, ezen nekeak eta sukarrak guztiz alferrikakoak izanen zitzaizkiola, baldin hartu beharreko neurria hartzen ez bazuen, zeren paradisu hark bidaia hasi aitzin baitzuen bere jabea, erregek, eskua mugitu gabe eta izerdi xorta bat isuri ere gabe, bere eginen zuenez gero, espedizioneak hura bere egin bezain f... Harik eta ohartu zen arte ezen ez zegoela korapiloa laxatzerik erregerekin hautsi ezean, eta huraxe zela, hain zuzen ere, hartu beharreko neurria.
|
|
|
Eta, hala eta halatan,
|
burutik
kendu ezin zuen tratu hura, alde batetik, eta errege erreginen ezkontza hartan ikusi zuen luxua eta kirkileria, bertzetik, horditurik bezala etxeratu zitzaigun. Eta bazkalordua iritsi zen, eta batean honetaz eta bertzean hartaz aritu zitzaigun aita, isildu ere gabe, zozoak udaberrian baino kalakariago.
|
|
|
Baina, orduan, anitzetan gertatu ohi izan zaidan bezala, bertze zalantza bat etorri zitzaidan, eta zalantza hark bere izarak zabaldu zizkidan
|
burutik
bihotzerat. Eta, nola uste bainuen, bertzalde, ezen hobe zela, geure harremanen alderakotzat, gauzak hatsarretik garbi eta aratz edukitzea, bihotzak buruari leku eginik, garbi eta aratz solastatu nintzaion:
|
|
|
Eta hiru euskaldunok hartarat deliberaturik geunden, nahiz eta Joxe halabeharrez zetorren, Potosi
|
burutik
ezin kendu zuelako... eta hirurok ginen, halaber, beldur, zeren eta guztiek erran baitziguten ezen mila mehatxu eta bertze hainbat ondiko garaitu genituela, esperientzia hartarik eta jin joan haietarik bizirik aterako baginen.
|
|
|
...eta, puntu honetaz denaz bezainbatean, goganbehar naizen aspaldiko egiak asmatzen ibili ez ote natzaizun usu—, ene memoriatik eta ene kontzientziatik mamituak eta hautemanak, zuk hainbat gutunetan adierazia abiapuntutzat harturik, baina egizu kontu ezen uste eta aburu horiek ez dutela ene konfesionearen etorkiko intentzionea hondatzen ez zapuzten, zeren, bertzeez ari garelarik ere, nola geure
|
burutik
ari garen, geure buruaz ari baikara aldi berean eta ezinbertzean, eta zeren hurkoaren arima beti ere baita ispilu eta mirail bat, non, ageriago edo gordeago, geure burua islaturik ikus daitekeen.
|
|
|
Eta halaxe egon nintzen egun osoan, eginkizun hura
|
burutik
kendu ezinik —iduri batek emaiten zidan bihotz, haatik: dukearen eta kondearen emazteek eta emakume haiek guztiek jarri behar zuten aurpegiak, sugea erakutsi bezain fite:
|
|
|
—Behazun beltza igan zaio bururat, eta odol ateratze batzuk egin behar zaizkio, ea behazun beltza
|
burutik
jaisten zaion, eta arimatik tristura hori kentzen.
|
|
|
Eta, hala, hutsegite haiek
|
burutik
kendu ezinik zebilela, handituz eta handituz joan ote zitzaion bere kezka eta bere zalantza hura, eta kezka hark eta antsiak bere buruaren bakartzerat eraman ote zuen, eta kontsideratzerat, halaber, ezen gezur handi hura zela bere hobi eta sepultura, halako tailuz, non deliberatu ere baitzen isilik egoiterat, eta bere hitzak eta are bizitza ere isiltasun hartan ehorzterat, harik eta egun batean, ... " Katolikoek eta protestantek, guztiek ere ipurdian zuloa...!"?
|
|
|
Urbiaindik harat, itsas hegiko portu horietan, nahi duzuna, baina hemen ez, hemen ordena behar dugu, eta ordena iduriaren zaintzetik eta begiratzetik hasten da... Zeren eta, egia bada ezen arraina
|
burutik
galtzen dela, berant baino lehen joanen baitzaigu jauregia hankaz gora...". " Iduria ongi zaintzen dut nik, Graziana, sehiek eta menekoek didaten errespetua eta begirunea lekuko; eta bertze zer horiek, berriz... horiek jendearen asmakizunak dira eta atso zaharren erran merranak..." Eta hura erraiten ari zela, ate kolpe bat entzun nuen, kanpoko atearena, segur; eta, hura entzun bezain fite, jauzi batean zutitu eta pasabidean barrena kanpo alderat egin nuen, lasterka eta oihuka —dinbi danba, punp eta punp! —, kanoiarekin jostetan ariko banintz bezala, disimulatzen, ohi nuen moduan; segidan, Felisa ikusi nuen ate hertsiaren ondoan, eta aditu nuen, gero, aitaren garrasia:
|
|
|
hain zen begi bistakoa bere premisa hura, non ez baitzuen erran hari buruz maiseatzen eta lardaskatzen ibiltzea merezi. Eta benturaz horregatik iragan zitzaidan
|
burutik
sententzia hura, istanteko haize bat bezala, oharkabean. Baina haizea batetik bertzerat dabil, eta harat egin duenak honat egin dezake berriro ere... eta niri ere hala gertatu zitzaidan, haize hura berriro etorri zitzaidala, ez alde egiteko, baina buru buruan sartzeko, eta neure burmuinetan errotzeko.
|
|
|
—Hi ez haiz ene haizea, Joanikot: ez haiz eta ez haiz izanen... kendu hori
|
burutik
! Zeren eta ez baitut sutan erre eta xispildu nahi!
|
|
|
Eta, zer egin ez nekiela, logelarat itzuli nintzen berriro. Eta ohean sartu, eta ezin kendu izan nuen iduri eta figura hura
|
burutik
: osaba Joanikot eta Maddalen, Maddalen eta osaba Joanikot!
|
|
|
Hori erran hidan bederen, etxerat heldu bezain fite...! Bada, itsasgizona izan nahi baduk, kendu ideia horiek
|
burutik
...
|
|
|
Kristinarekin ez bezala, ordu laurden baino gehiago nuen, eta hala ere ez nintzen xehetasunetan luzatu. Zer agertu eta zer gorde aldez aurretik neurtua nuen
|
burutik
buru. Bi egun lehenago Ttipiren bulegokoak nola hartu zituen kontuan hartuta, goganbehartuta nengoen, berriak entzunda, orduan bezain sinesgaitz agertuko ez ote zen Potzolo.
|
|
|
Joa egonda ere, ez zitzaidan
|
burutik
joana Ttipiren goizeko errieta. Konfidentzialtasuna.
|
|
|
Bazekien zertaz ari zen. Azken hamar urteetan, gutienez ere lau aldiz jarri behar izan zuen telefonoan, Ximurraren andre Josefinari zinez zin egiteko senarrak gaua berarekin egina zuela
|
burutik
buru, laguna goizean, auskalo nondik, atzarri samarrik etxeratutakoan. Ttipiren zaintzapean gure emazteak ez ziren nonbait gu bertze emakumeekin lardaskatuko ginen beldur.
|
|
|
Okerrak ez zuen honezkero zuzenbiderik. Larunbata zen eta larunbatekoei ekin behar nien, aitzin egunetakoak
|
burutik
hastanduta. Zuzenean jo nuen herritik lantokira, hirian sartu gabe ere.
|
|
|
—Bulegoan hilik aurkitu nuenetik, ez dut Urtxipia gizajoaren irudia
|
burutik
kendu ahal izan. Hortxe, zerraldo, balaz josita.
|
|
|
Zabalguneko merkatuko sarrera berrogeita hamar metro baino gutiagora dago. Barazki postuetatik hasi eta harategietara, fruta dendak inguratu eta esnekien saltokietaraino,
|
burutik
buru zeharkatu genuen, ordu horretan salgaien inguruan purrustaka metatzen ziren etxekoandreen, haur eta aita opordunen eta erretiratuen artean. Galderak, ene gain beti.
|
|
|
Lester, Lester, Lester... Ezin dut
|
burutik
kendu.
|
|
|
Huskeria bat da. Neska hori ez dago ondo
|
burutik
. Orain arte gurago izan dut ezer ez esan, baina gau batez diskoteka batean ezagutu nuen eta harrezkero niri segika dabil.
|
|
|
Beherakoan ez bezala, beroa eta nekearen eraginez, gorakoan denok batera eta aski isilean ibili gara. Bien bitartean, nik ezin izan dut Tom edo Ray, edo Popo, edo dena delakoa
|
burutik
kendu, eta, halako batean, hark izaten duen keinu ezaguna etorri zait gogora, eta keinu horrek, harrigarria bada ere, Dabid oroitarazi dit: apenas nabarmen  tzen den, baina erabateko erlaxazio eza agerian uzten duen postura, besoak guztiz beheratu gabe, gerri pare horretan edukirik, pistola istantean atera ahal izatea errazten diena.
|
|
|
Nik, ordea, lepoa betiko
|
burutik
eta beste zerbait ikusi uste nuen: alegia, Dabid eta biok elkartzen gintuen zubia, zubi altxagarri batekin konpara daitekeela, eta oraingoz bi besoak ezin bereiziago daudela.
|
|
|
Ezbairik gabe, gizakiaren aurrean, besterik gabe, ikusgarri bilakatzeko arrisku guztiak oso forma bakunetara bildu dituen printzipio baten arabera. Beraz, gure artean jende ezjakinak gaixotasuna
|
burutik
bularrera mugitzen dela esaten duen printzipio beraren arabera, besteak beste. Jakina, irudi bakun hauetan pertsonifikazioak eginkizun handia du, guztiek baitakite gizakientzat gizakiak (hots, espirituak) arriskutsu izan daitezkeela.
|
|
|
Ez zitzaidan ordura artean
|
burutik
pasa ere egin aukera hori.
|
|
|
Aitatxik amore eman zuen; kritiko segitzen zituen Xanen desmartxak, amusaturik agian; hargatik, Xan kapazoko hondarrak batzen ari zela: " Hor", agindu zion eskailera
|
burutik
, eta berriz ere: " hor", hartara garbi utzirik bera zela obrako burua; Xanek beheko aldeko husgune guztiak bete zituelarik:
|
|
|
Ivani burua ferekatzen ari zitzaiona, amatxi zaharrak Maria deitu zuena, amatxi zaharra bera bezain zaharra zen, nahiz, potoloagoa izanik, larru lisoagoa zeukan. Bestea berriz, Lolita, bera ere zaharra baina, dudagabe gazteagoa zen; zehazkiago, haur zahartu bat ematen zuen; bere irribarre xaloaz,
|
burutik
eskas samarra menturaz.
|
|
|
" Hemen?". " Bai; hor hil zen"; Xan, artega, sofan remobitu zen;" noski", esan zuen Raissak, oroitzapen tristea
|
burutik
uxatuz," nire seme alabak ere badira; nagusia ja lanean hasi da, bestea txikitxoa da oraindik...". Raissak neskatila xalo, zimurtu samar bat ematen zuen.
|
|
2001
|
|
|
Ez zaigu komeni begian oihalak estalita ibiltzea. Hil honen 9an, asteartez, Mariano Izeta ari ziren lurperatzen gure aurrean, eta arrazoi gehiegi zegoen ekintza horren esanahi sinboliko posibleak bilatzen hasi, eta sinbolorik begi bistakoena inoren
|
burutik
ez pasatzeko.
|
|
|
Baina ez dugu kontzientzia hori. Eta hemen gizarte dualarena aipatzen denean, edo nik ikusten dudanean gure gizartea erdia alde batera eta bestea bestera, batzuek" iBasta ya!" eta besteek" Ez dakit zer ala hil!", benetan, ezin kendu dut
|
burutik
gerraren kezka hori. Eta gerra, fenomeno bezala, izugarria iruditzen zait!
|
|
|
Pasatu al zaizu
|
burutik
politika uztea?
|
|
|
33 urte daramatzat politikan, 68an ekin nion PCEn eta orain, lehenengoz, politika uztea
|
burutik
pasatu zait, bai.
|
|
|
Orain 14 urte Edmond Jabes irakurri zale nintzenean jasoa da, eta luzez erabili dut gogoan. Azken bolada honetan, gainera,
|
burutik
kendu ezinean nabil.
|
|
|
«Hartzailearentzat gogorra izatera irits daiteke baina, sentitzen dut, ikuslea hezi egin behar dela uste dut. Publikoari alde batetik ikusi nahi duena eskaini behar zaio baina bestetik inoiz
|
burutik
pasako ez litzaiokeen hori ere eman behar zaio. Hori da gure eginbeharra».
|
|
|
" Los hombres orinan en cuclillas y se limpian con tierra". Nekeza zait ulertzea zer pasatu den kazetari bipilaren
|
burutik
; nazka emango dio" kaka egin" aditza erabiltzeak. Estilo liburuak debekatuko al dio?
|
|
|
Baina albiste horrek ez zuen lehen izotz pusken berriak adinako eraginik izan eta ezin izan da jendearen
|
burutik
kendu euri izoztu horrek izan zuen irudi paranormala.
|
|
|
Hirugarrenik, ikuspegi komunikatibotik, ikasleak hizkuntza bere egingo badu, bere kasa jarduten ohitu du. Alegia, ingurune sozialaren unean unekoeskakizunetara makurtzeko trebetasuna garatu behar du; sor dakizkiokeenkomunikazio beharrei bere
|
burutik
erantzun die, eta bere gaitasunarieusteko (edota zabaltzeko) bideak jorratu ditu.
|
|
|
– Ikasleari bere
|
burutik
jarduteko oztopoak jarriko ez dion ingurunea eskainikodiogu; alegia, bere bide propioak aurkitzera bultzatuko duten eginkizunakburutzeko aukera eta aurrerabidean aurkituko dituen oztopoak gainditzekolaguntza emango dizkiona.
|
|
|
Baina, nolako mesedea egiten dio ikas prozesuari, nork bere
|
burutik
jardutehorrek. Galdera honek hainbat erantzun izan ditzake baina helduen euskalduntzerako diseinatu den kurrikuluaren eremuan hiru dirateke muntadunenak edotaesanguratsuenak:
|
|
|
Gure gizona bizi da oraindik. Beste modu batez begiratzen diot orain nik,
|
burutik
kendu ezinik, ezta bihotzetik ere, gerra garaian liburuz beteriko motxilazeraman soldaduaren irudia:
|
|
|
Orduan, LUR taldeari hurbildu nintzaionean (Gabriel Aresti, Ramon Saizarbitoria, Ibon Sarasola, Xabier Kintana...), ez zitzaidan
|
burutik
ere pasatu emakumea izatea oztopo izan zitekeenik. Uste nuen nire euskararekiko ezjakintasuna zelaoztopoa; eta hori konpontzen saiatu nintzen, Ibon maisu nuela.
|
|
|
Hura isilik geratu da, itsasoari gogor begira eta zuri ezin egona sortu zaizu, ezin dituzu zure lagunak
|
burutik
kendu, norbaiti kontatzeko beharra sentitu duzu, beste askotan ere gauza bera gertatu izan zaizu, baina ez zenuen inor ondoan, eta, beraz, gose hura asetzeko idazten basten zinen, burura etortzen zitzaizuna, poesia bat, kontakizun bat... Baina hori ez zen nahikoa.
|
|
|
Herrira sartu orduko euria hasi du eta ez duzu euritakorik, baina berdin zaizu, busti bustita zaude, bai kanpotik eta bai barrutik ere. Etxera iritsi zara, ezin dituzu Abelioren begi berde handiak
|
burutik
kendu. Zure gelan sartu zara.
|
|
|
Eta orduan kontratua atera zuten, irakurri ere bai. Idatzia zenaren arabera, bere ondasun guziak eman behar zizkien,
|
burutik
eginak ziren gizon haiei. Oinak herrestaka, etxe aldera eraman zuten, dena hartu nahian.
|
|
|
Hondar pinporta. Eta ezin zaitut
|
burutik
kendu, ez duzu orria askatu nahi, hurrengo kapituluan agertu nahi duzu, istorioa eraiki, liburua osatu. Ezin nauzu abandonatu.
|
|
|
Baina, tira, ametsetan pentsatzen nituen horrelakoak. Larunbat goizetan, bularretakoak eta kuleroak plantxatu eta gero, ispilu aurrean probatzen nituenean
|
burutik
pasatzen zitzaizkidan lelokeriak izaten ziren. Besterik ez.
|
|
|
Ni aspalditxo erretiratua nengoen merkatutik eta ez nuen asmatuko ez nondik nora ibili ezta zer esan ere. Lotsa sentitzen nuen
|
burutik
pasatzen zitzaidan bakoitzean eta, egia esan, desiorik sentitzen ez nuen arren, senarraren eskuak ezagunak zitzaizkidan eta gizon arrotz baten besoetan deseroso sentituko nintzela uste nuen.
|
|
|
Agian aukera paregabea nuen beste lanen bat bilatzeko, pentsatu nuen. Eta nagusiak ustez esango zizkidanak
|
burutik
kendu ezinik joan nintzen erredakziora. Sorpresa ederra izan nuen iritsitakoan.
|
|
|
Maiteminduta dagoelako kontu arraio horrekin konbentzituta dirudi hala ere. Bi txakolin eskatu ditu eta lagunari ideia txoro hori
|
burutik
kentzen saiatu da.
|
|
|
–Bai, bai, baina begiratzearekin hasten duk gauza beti –jarraitu du Unaik serio serio. Jakinduriaren Ahotsa ludian– Gero, aurrean ez dagoenean ere berataz pentsatzen jartzen haiz, obsesionatzen hasiz,
|
burutik
kendu ezinik, orduan berarekin hitz egiteko bidea aurkitzen duk nolabait, edozer gauza esaten diok, txorakeriak, neskak irribarre bat egiten dik, edo hitz goxo bat, eta akabo! Maiteminduta hago!
|
|
|
Bruuaaaa. Hotzikara batez, horrelako ideiak bere
|
burutik
aldentzen saiatu da eta azken aldian sarri joaten den tabernarantz abiatu. Bidean, bi hankako arratoiak ogia bota gabe ere gure kontura majo gizenduta daudela hausnartuz.
|
|
|
Baina horrelako pentsamenduak
|
burutik
uxatzen saiatu da. Nola ez zen irtengo ba, larunbat gaua da eta.
|
|
|
Ardo kutsu gehiegi ote duen jakin nahian bere hatsa usaindu. Eskua
|
burutik
pasa adatsak pixka bat txukuntzeko. Etxeko txirrina sakatu.
|
|
|
Ez, ez da ama. Eta, une batez
|
burutik
beste zerbait igaro bazait ere, argi dago aurrean dudan honek ez nauela inondik ezagutzen. Paixa bat da.
|
|
|
Eta hori da, hain zuzen, eman nahi duen itxura. Ilea orraztuz
|
burutik
eskua pixka bat pasa eta barrara gusturago itzuli da bada.
|
|
|
Lagunaren arnasketa bizia sumatu eta zertan pentsatzen ari zen asmatu du, izan ere. Berak ere ezin baititu
|
burutik
kendu duela ordu laurden eskas anbulantzia barruan gertatutakoaren irudiak. Beretzat ere lehen hildakoa izan da.
|
|
|
Eta han, bide ertzean zutik eta mugitu gabe, izoztuta geratzen ari dira. Bietako inori ez zaio
|
burutik
pasa ere egin ordea Patxirekin batera anbulantzia barruan itxoitea. Izan ere, aurreko eserlekuetan ere heriotzaren usaina aditzen dela iruditzen zaie.
|
|
|
Moto bat geratu da orduan kalearen bestaldean, eta badaezpada ere atzeratu egin da itzalen babesera. Ilunpetan gordeta, barregura pixka bat ere eman dio bere buruak, pareko etxebizitzako bizilagunen batek ikusi badu
|
burutik
zer pasa ote zaion pentsatzean. Gaueko hamabietan tipo bat leihotik larru gorritan zelatari.
|
|
|
Baina mozkorrak sakelan zuen galleta bat emateko, sugearen buru gainean zuen eskua askatu zuenean, kobrak hortz ukaldia egin zion. Pozoiak erabat mende hartu baino lehenago, mozkorrak berriz ere
|
burutik
heldu zion sugeari eta hortzakada handiak eman zizkion. Biak hil ziren.
|
|
|
Liburuok arioen gizartean lau talde bereizten zituzten: Brahmanak (apaizak), Visnuren
|
burutik
jalgiak. Gudariak eta agintariak (kshatriyak), Visnuren bularretik sortuak.
|
|
|
‘Eta hi, zer moduz bidaian? ’ ‘Desastrea. Goio oso gaizki aurkitu diat,
|
burutik
gaixorik. Hitzik ere ez dik egiten... ’ ‘Zer din ba? ’ ‘Ez zakiat.
|
|
|
Alferrik zen eta,
|
burutik
joanak lez, ezkutuan ibili gabe eta emozio arraro batekin sartu ginen barrura.
|
|
|
Inork ez zekik hara nork eraman zuen. Ekaitz aldietan
|
burutik
kendu gabe erabiliz ederki babesten gaituk gu. Amona zenak esaten zian jabe guztien asmo onak itsatsita dauzkalako dela berezia.
|
|
|
" Jesukristoren abarketak!", Domingok,
|
burutik
behatzera kedarrez belztuta. " Baina nola ez zera aurretik jaitsi?", amona izatear dagoen Mariak suhiari.
|
|
|
Honako hau, ordea, Laborantzako liburu hau, ez da bestetarik hartua, handik eta hemendikako maileguak izango dituen arren, zalantzarik gabe. Gisa horretako liburuak ez baititu inork oso osoan bere
|
burutik
eta baitarik ateratzen, ezta gaia norberak asmatua duenean ere. Eta Duvoisin kapitaina, aditu baino adituago bihurtu zelarik sail horretan, nekez zen nekazaria eta inondik ere ez nekazaritzaren sortzailea.
|
|
|
Hurrengoek deuseztatu zuten haren lana, berririk nahi ez zutelako edota guztia berritu nahi zutelako erabat. Halaz guztiz, Larramendiren sorkariekin hainbestetan gertatu zen legez, gero ere jendeak,
|
burutik
orporaino alderdi setaz loturik ez zegoen neurrian, gehiegizko zeritzanak ez zituen onartzen: batik bat, ez zituen erabiltzen.
|
|
|
Utz diezaiogun, geure buruak edertzeko edo, akuilu beharrik ez dutenak akuilatzeari. Ken dezagun, arren,
|
burutik
euskara. Mintza gaitezen honetaz edo hartaz, euskaraz, bai, orduak eta gaiak eskatzen duten guztietan?, baina gaiari begira eta ez hizkerari bakarrik.
|
|
|
Ez naiz gauza, lehen
|
burutik
hasteko, ez sorreraz eta ez joeraz, direlako???? –
|