|
2000
|
|
|
aberriaren soineko apaina alegia, geroago ikusi ahal izangodugun moduan. Jarrera honek sutan jartzen zituen Txillardegiren
|
buru
bihotzak.
|
|
|
Alde egiteko garaia zen, baina lehengo galderen ordez zalantza izugarriagoakneuzkan orain,
|
buru
bihotzen barruan. Aitari hitzik ez esatea erabaki nuen,.
|
|
|
Eta, bat batean, ikusten ari nintzena ezin onarturik edo, ateskarat abiatu, hura ireki, eta barnerat sartu nintzen, oihuka, hirugarrenak —emeak— ihesari eman ziezaion. Eta jalgi zen oreina ate tipi hartarik, baita ni ere haren gibeletik, ezin alegerago, morroien garrasiei eta protestei entzungor egiten niela, neure
|
buru
bihotzetan biktorios... Laburra izan zen, ordea, ene garaitia, zeren oreinak, urrats batzuk kanpoan ibiliz gero, gibela egin baitzuen, oholesian berriro sartzeko.
|
|
|
Eta bi dorre haiek ziren, bertzalde, bi lerro, xuxenak, paraleloak eta infinituan bat egiten zutenak. Eta dorre haietarik batek bihotzaren jakintasuna sinboliza zezakeen, eta bertzeak adimenduarena, edo, bertze hitz batzuetan, bihotza zuen dorre haietarik batek harroin, eta burua bertzeak, zeren gizona osoa izaiteko eta osorik salbatua izaiteko deitua izan baitzen, eta osotasun hura bihotz buruen eta
|
buru
bihotzen bat egiteaz baizik ezin erdiets baitzitekeen.
|
|
|
Eta ulertzekoa zen: izan ere, nola gauak luzeak izaiten diren eta bakardadeak are luzeagoak egiten dituen, honelatan bada, nola ez zituen amorioaren atseginak eta amorioaren xamurrak, modu batean edo bertzean, amaren
|
buru
bihotzak ukituko!, nahiz eta amorio haren aitzinean kulpant eta hobenduri senti zitekeen, bertzalde, amorio suerte hura bere printzipioen kontra xuxen zihoalako, baita amak hain estimu handian zuen ordenaren kontra ere, ondorez.
|
|
|
Baina, orduan, anitzetan gertatu ohi izan zaidan bezala, bertze zalantza bat etorri zitzaidan, eta zalantza hark bere izarak zabaldu zizkidan
|
burutik
bihotzerat. Eta, nola uste bainuen, bertzalde, ezen hobe zela, geure harremanen alderakotzat, gauzak hatsarretik garbi eta aratz edukitzea, bihotzak buruari leku eginik, garbi eta aratz solastatu nintzaion:
|
|
|
bere itsasaldietan libururen bat edo bertze eramaitekoa. Eta egun batean Utopiaz mintzo ziren liburu haiek haren eskuetarat heldu —Tomas Mororena bereziki eta beregainki—, haiek
|
buru
bihotzetan sartu, eta zin egin zion bere buruari ezen lur haren bila abiatuko zela, ahal zezanean. Eta orduan ahal zezakeen, zeren zazpi bat urte lehenago aita hil baitzitzaion, eta zeren, nik ezagutu nuenean, hil berria baitzuen ama... eta zeren haren asmoa gibelaezina baitzen guztiz.
|
|
|
Erraiten zuen Zizeronek: Consuetudo quasi altera natura, eta hala da, zeren ohiturek eta azturek noiznahi den alda bailezakete gure izatasuna eta bigarren izatasun bat osa, lehenengoaren eta etorkikoaren estalgarri eta ahanzgarri... baina zer erranen dizut nik, baldin egoera berrirat ohitzeko denborarik ere izan ez banuen, zeren eta anaiaren nagusitasuna
|
buru
bihotzez onartzen hasia nintzen puntuan gibela egin behar izan bainuen, noiz eta anaiak muga hura eta marra hura iragan baitzuen. Eta hura izan zen, halatan, ene gibelatzearen hobenduna, ez ni, zeren, noiz eta bihurtzen baita nagusiaren nagusitasuna nagusikeria eta haren harrotasuna harrokeria, orduan akabatzen baitira menekoaren esker onak eta mirespenak, eta hala egin zuen okerrera berriro anaiarekin nuen erlazioneak, hura Villagrandeko dukearen palaziorat joaiten hasi zenean, Espainiako handikien moduak eta moldeak ikasterat.
|
|
|
Zeren, zer sentitzen dut nik, eta norat eta noraino zabaltzen da ene mundua, Maddalenek amoriozko koplak kantatzen dizkidanean, eta zer dute haren hitzek, lurrean egonik izarretaraino bainaramate? Eta ez, ez uste ezen burua galdurik dudala eta neure buru galdutik ari natzaiala, zeren baitakit zer ari naizen erraiten eta nola, eta zeren,
|
buru
bihotzek ez baitute, benturaz, elkarren etsai izan behar, erremediorik gabe, nola uste izan baita komunzki... eta zeren, nagoen estatuan nagoela, buruak baitiotso bihotzari: " Izan zaitez ene gogoeten galbahe", eta bihotzak buruari, berdintsu eta orobatsu:
|
|
|
ZUBIZARRETA, Patxi Heinrich Boll en" norantz ez jakite hau". 48 zk. (1988), 155 Euskal antzerkia eta Aresti
|
buru
bihotzez buru bihotz. 53 zk. (1989), 115 Psikologia Hiztegia (Orain eta Hemen). 17/ 18 zk. (1981), 149
|
|
|
ZUBIZARRETA, Patxi Heinrich Boll en" norantz ez jakite hau". 48 zk. (1988), 155 Euskal antzerkia eta Aresti buru bihotzez
|
buru
bihotz. 53 zk. (1989), 115 Psikologia Hiztegia (Orain eta Hemen). 17/ 18 zk. (1981), 149
|
|
|
ZUBIZARRETA, Patxi Euskal antzerkia eta Aresti
|
buru
bihotzez buru bihotz. 53 zk. (1989), 115
|
|
|
ZUBIZARRETA, Patxi Euskal antzerkia eta Aresti buru bihotzez
|
buru
bihotz. 53 zk. (1989), 115
|
|
2001
|
|
|
Gero, berriz, gure gain hartu behar izan dugu. Euskal literaturari eta euskararen biziari buruz horixe ikas dezagun eta, ikastea nahikoa ez delarik,
|
buru
bihotzetan josi: lan nekagarri hori, ia ezin jaso ahalako zama astun hori gure gain dagoela, ez duela bestek egingo, ez digula inork eramango.
|
|
|
Kaletarrak ere euskaldun gara, batzuk behintzat, eta zorigaiztoz edo zorionez, kaletarrok gero eta gehiago gailentzen ari. Eta kaletarron
|
buru
bihotzak ez izaki beti lehengo euskaldunenak bezain garbi. Barrenean bi gizonen borroka latza sumatzen dugu âberriz ere Pauloren hitzak aipatu beharâ, bihotz euskalduna eta buru erdaldunaren arteko borroka amaigabea:
|
|
|
Ez dugu Maitasunik eta kontu faltsurik nahi, baina maitasunaren keinurik gabe ezinezkoa litzateke aurrera egitea, gure bizitzaren bukaera (egia bakarra) iritsi bitartean heldu eskutik, hori da zintzoki eska dezakegun gauza bakarra. Eta bat batean bitartean hitz xumea eta ezdeusa hitz potolo horiek guztiak baino mila aldiz esanguratsuago egiten da gure begien aurrean, gauza gehiago esaten die bitartean hitz ustez errazak gure
|
buru
bihotzei diskurtso ustez bukatu eta ustez koherente horiek guztiek baino. Bukaera iritsi bitartean heldu eskutik, idatzi poema berriak, etorri afaltzera, lagundu hondartzara, irakurri egunkaria eta izutu, irakurri beste gauza batzuk (batez ere) eta gozatu, barre eta negar eta dantza egin, bizi, esan.
|
|
2002
|
|
|
Halako zirrara eragin zion idazlanaren egilea nor zen askoz beranduago argitzen zuen arren, komeni den baino nahaste handiagorik ez sortzeko, esan dezadan Jose Luis Alvarez Enparantzak" Larresoro" izengoitiarekin plazaratutako lanaz ari zela. " Dei horrek behar luke ukan oihartzuna euskaltzaleen
|
buru
bihotzetan, euskaltzale baino lehenago gizon bagiña, zentzudun eta zintzo bagiña. Ala ere, beldur naiz ahuntzaren gaueko eztulak baino eragin gehiago ez ote duan izango".
|
|
|
Oraindik ere, edozeinekin hizketan hasi eta ohartzen naiz,
|
burutik
bihotzera dabilzkidan ideiak mingainean galdu egiten zaizkidala. Frustrazio horregatik hasi nintzen idazten.
|
|
|
(...) Lehen amodioak, aurkikuntza kosmiko baten indar zirraragarria duenez, ez baitu parerik. Liburuetan ere, filmetan, abestietan, arte plastikoaren emaitzetan, kulturaren adierazpenetan oro har, badu muntarik gaztetxoen begi belarriak harritzen eta
|
buru
bihotzak inarrosten lehena izateak.(...) Denboraren poderioz, literatura ere, zinema, musika, arte plastikoak, kulturaren adierazpenak, oro har, modu gero eta epel, bare eta arruntagoan barneratzen ditugu. Barruko premia grinatsu bat izandakoa denbora pasa jantzi, ilustratu eta orekatu bilakatzen da(...).
|
|
|
Nahiz eta batzuetan negar egiteko gogoz ere egoten nintzen.
|
Buru
bihotzetan izaten bainuen, saio haietan, pailazo ezagun bati –Charly Riveli, oker ez banago– gertatua. Kontua da ekitaldiaren aurretik jakin zuela ama hil berri zitzaiola –edo emaztea izan ote zen? –, eta hala ere ekin egin ziola, heriotzaren aurkako garaipen txikia lortuz.
|
|
2003
|
|
|
Ama izateak poz handia emoten badau, amama egiteak ez, beharbada, txikiagoa. Gure Manuela, behinik behin, pozarren etorren bere etxerantz, ilobatxu barriaren aingeru aurpegia bere
|
buru
bihotzetan ekarrela. Baina, etxera orduko, ez eban koitada handiak estura txikia izan.
|
|
|
ta horretan bai badirala maixu gure bertsolaririk gehienak! Euron
|
buru
bihotzak euskaldun huts hutsak dira.
|
|
|
Bakea geugan, gure
|
buru
bihotzetan; bakea, baita, gure etxe ta auzoetan, gure herrian eta mundu zabalean. Ez, horraitino, edozelango bake ustela, lau oinarriok sendo daukazana baino:
|
|
2004
|
|
|
Badakizu askotan zer gertatzen zaigun.
|
Burua
bihotzak nahi ez duen lekuraino doala, baina bihotzak ez badu nahi, oinak ez doaz hara. Eta une honetan, borrokan ditut burua eta bihotza.
|
|
|
Lore asko eta asko, gehienak zoritxarrez, lorategirik gabe gelditzen ari dira, eta Euskal Herria dugu begien bistan, diogunaren adibide garbia bezain mingarria. Horregatik, geurezko nortasun jakinean bizitzeko eskubidea dugulako, Lévi Strauss-en mezu honi atxikiko gatzaizkio
|
buru
bihotzez: –Las diversas culturas, cada una de ellas vinculada a un estilo de vida, a un sistema de valores, han de velar por sus particularismos; y darse cuenta de que esta disposición es sana, y en modo alguno (como quisieran hacernos creer) patológica.
|
|
|
multzo hura bera. Orduko hartan, euskaldun izatearen arantza noren
|
buru
bihotzetan sartzen zen adierazi nahi izan zigun idazle bikainak izendapen bitxi horren bidez. Estatistiken zenbaki gizenduak gorabehera, ez omen gara uste izaten dugun adina sail honetakoak: –Norengan haragitzen da arazoa?
|
|
|
Ezinegona, bizi beharra eta ezin bizia. Sentimendu hauek ari dira irakiten Altzako ingurumari kulturalean eta nazionalean bere nortasuna bihurritu behar izan duen idazlearen
|
buru
bihotzetan. Joan Mari Irigoienez ari gara, noski:
|
|
2005
|
|
|
–Ez zakinat zer den okerrago, erantzun zion Kontxik, eskuak burura eramanda; eta, nola ohartu baitzen istant hartan, bai alabak hitz haiek esan zizkiòn eran eta bai bere jokabide hartan guztian ere,
|
burua
bihotzaren menera zuela, honela gaineratu zuen?: Kontuz ibili, erromantizismoak galdu egingo hau-eta!
|
|
2006
|
|
|
Ikusten dugun legez, aszetismoak ez du eraginik izango soilik enpresagizonengan, langileen
|
buru
bihotzak ere gidatuko ditu:
|
|
|
Zure aitak eta nik elkarrekin egin genuen Gerra Handia. Franz zuen izena,
|
burutik
bihotzeraino zen leiala eta lagun ona. Behin, Metz-eko lubakietan geundela, amaren gutun bat jaso nuen Ingoren jaiotzaren berri emanez âeta pausa egin zuen, amari begiratzeko beharbada, baina ez daukat ziurtatzerik, lurrera begira jarraitzen bainuenâ.
|
|
2007
|
|
|
Zahartzaroan sortu dauku, arren, bere gogoko ume bat... Ene iduriko, eztabadaz gabiltzan egutegiak urthe andana handisko baten ondotik baizen ez ditu erroak osoki eginen jende chehearen
|
buru
bihotzetan, Etchepare, J.: Erantzuna, Gure> Herria, 1929ko azaroa abendua, 504 orr.
|
|
|
5.000 herri nortasun kudeatzeko edo menderatzeko 200en batestatu bakarrik daude mundu madarikatu honetan. Atera kontuak nolako alienaziogatazkak bizi diren mundutar askoren eta askoren
|
buru
bihotzetan.
|
|
2008
|
|
|
–Doña Normak niri esan asko hitz egin behar nuela, gaztelania ongi ikasteko, lotsaren gainetik, eta nik hori besterik ez egiten, zer uste dun? , desenkusatu zen Regina,
|
buru
bihotzetan zeuzkanak Faustiri ahal moduan jakinarazten zizkiola.
|
|
|
Besotik heldu dit, etzanarazi nau? nahastu zait burua, baina, hara zer diren gauzak, neure nahaste borrastean argi bat piztu eta halaxe esan diot Ama Birjinari
|
buru
bihotzez: –Ama Birjina txit garbia, lagundu!?.
|
|
|
Eta, halere, buruaren menera zuen bihotza beti?
|
buruak
bihotza motzean lotuta balerama bezala, zaldi ero bat bezala bidetik irten ez zekion. Berezkoa zuen estilo hura, Gerardorena baino akamedikoagoa, nolabait esatearren.
|
|
|
Joan egin zen arren, frai Millan ez baitzen guztiz joan; aitortu ere, aitor daiteke orduantxe errotu zitzaizkiola
|
buru
bihotzetan Ernestinari, inoiz ez bezala, frai Millanen irakaspenak, baita aita karmeldarrarenganako adiskidetasun espirituala ere, bien arteko sentiberatasun antzeko batek sortua eta desterruak indartua eta areagotua; esan nahi baita frai Millanen absentzia etengabeko presentzia bihurtu zela Ernestinaren baitan; bazuen, gainera, fraidearen presentzia espiritualaz gain, beste modu bateko presentzi... presentzia fisikotzat ere har zitekeena:
|
|
|
haren ondorioz askatuko? Bidenabar esan, ez al da planteamendu horixe bera abertzale gehien gehienen
|
buru
bihotzetan dabilena. Ni baiezkoan nago, gaur gaurkoz hauteman ditzakegun zantzuak kontuan hartuta.
|
|
|
–euskara, euskal arimaren ikurra, gure kultura etnikoaren altxorra, ezin dut ene bihotzetik apartatu, euskal etnokultura horren baratzean ene hazitxoa erein gabe, baina, damurik, hizkuntza etniko horrek ez dit balio ene familia bizitza modernoa funtsatzeko?. Aurreiritzi horiek oso errotuak egon dira nazionalista zaharren
|
buru
bihotzetan. Leizaolaren burmuinetan ere ez harritu hortaz aurreiritzi horiek gailendu izana.
|
|
|
Hortxe ezaugarritzen baita halakotzat: hots, naziotasunaren konstelazio osoan gainerako nazio bereizgarriak garatzen diren heinean baizik ez baitu berezko erakarpenik eragiten herritarren
|
buru
bihotzetan. Diogun, horrenbestez, nazio egituraren baitan gainerako nazio elementuekin hartu eman emankorrak eta oparoak dituen neurrian, lurraldetasunaren kontzientzia eragile sendoa izango dela nazio eraikuntzaren egitasmoan.
|
|
|
Joan egin zen arren, frai Millan ez baitzen guztiz joan; aitortu ere, aitor daiteke orduantxe errotu zitzaizkiola
|
buru
bihotzetan Ernestinari, inoiz ez bezala, frai Millanen irakaspenak, baita aita karmeldarrarenganako adiskidetasun espirituala ere, bien arteko sentiberatasun antzeko batek sortua eta desterruak indartua eta areagotua; esan nahi baita frai Millanen absentzia etengabeko presentzia bihurtu zela Ernestinaren baitan; bazuen, gainera, fraidearen presentzia espiritualaz gain, beste modu bateko presentzi... frai Millanek oparitutako kaiera, Ernestinari arnasa eta bizitzaren zentzua ematen zizkiona, frai Millanekiko batasun espirituala sinbolizatzeaz gain, jakina, halako eran, non noiznahi hartzen baitzuen hura esku artean –buruz ere ikasi zuen, halako batean–, irakurtzeko eta hitzen mamia gero eta bereago egiteko.
|
|
|
Izugarria izan da! Besotik heldu dit, etzanarazi nau... nahastu zait burua, baina, hara zer diren gauzak, neure nahaste borrastean argi bat piztu eta halaxe esan diot Ama Birjinari
|
buru
bihotzez: " Ama Birjina txit garbia, lagundu!".
|
|
|
–Doña Normak niri esan asko hitz egin behar nuela, gaztelania ongi ikasteko, lotsaren gainetik, eta nik hori besterik ez egiten, zer uste dun? –desenkusatu zen Regina,
|
buru
bihotzetan zeuzkanak Faustiri ahal moduan jakinarazten zizkiola.
|
|
|
Bihotz handiz jotzen zuen, bihotzik gabe ez baitago musika hura ulertzerik. Eta, halere, buruaren menera zuen bihotza beti...
|
buruak
bihotza motzean lotuta balerama bezala, zaldi ero bat bezala bidetik irten ez zekion. Berezkoa zuen estilo hura, Gerardorena baino akamedikoagoa, nolabait esatearren.
|
|
|
Egoista ez den gizabanakoa, esan dezagun alterista? da hire, gure, besteren... alde ari dena, baina azken buruan bere
|
buru
bihotzei on egingo dien zerbait espero duena. Alterista da leku berera iristeko bidea luzatzen duen egoista, zeharbidezko egoista, probetxuzko egoista.
|
|
|
[Aurrekoaren osagarria.] Edo errealitatetik pentsatzen da, eta orduan ia denak dauka bere esplikazioa, arrazoia eta kausa(" gertatu da; beraz, zerbaitegatik da"), edo
|
buru
bihotz belarriz pentsatzen da, eta orduan ia ezerk ez dauka esplikazio, arrazoi edo kausarik(" gertatu da; ez zeukan zertan gertaturik"). Arrazoia emateko pentsaera da bata; arrazoia kentzekoa da bestea.
|
|
|
Ni aurreneko fasean nago: neure burua botatzen; neure
|
burua
bihotzari botako diodan eguna prestatzen.
|
|
|
Hori bai:
|
buru
bihotzik saldu gabe eta eskularruak jantzita, badaezpada ere.
|
|
|
Nik entzuna izatea besterik ez dut eskatzen, nere esanak ulerturik edo ulertu gabe. Nik ez dakit zer dagoen hurkoen
|
buru
bihotzetan; nik belarri zuloa estimatzen dut gero eta gehiago, eta entzute hutsa nahi dut, entzute garbi bat nahi dut, nazkatua bainago bi hitz esan orduko dena ulertzen dutenekin: " bai, bai"," jakina, jakina"," ulertzekoa da, ulertzen da eta ulertzen dut, dizut eta zaitut".
|
|
2009
|
|
|
Bizitzari
|
buru
bihotzez begiratzen dio benetako ikuspegi global edo unibertsala emanez. Norbaiti femeninoa begitanduko zaio, sentimentala, arrosa.
|
|
|
Belaunaldien arteko trantsizioa ondo asko zehaztu du nola izan behar duen. Eta gurean teorian bederen aspaldi iritsi ginen bigarren belaunaldiaren kate mailara, baina euskararen kateak ez du funtzionatu, hondar moduan izan ezik, eta hizkuntza arrotza etxekotua daukagu abertzale gehien gehienen
|
buru
bihotzetan. Nazio hizkuntzak ez du hartu espainol egiten gaituen espainieraren tokia Hegoalde honetan.
|
|
|
Mundu guztiko pobre guztiak, Orbelaun handi bat. Gabonak Bitorianori Orbelaun, haurtzaroa, irazekitzen dio
|
buru
bihotzetan, suaren inguruan aita amekin bildutako familia, pobre, baina alai eta maitasunez betea (ik. GDA, 24, 26, 27).
|
|
|
Beti harrigarria gertatzen dena da, filosofiak (arrazoimenak) Jainkoa izatearen eran bakarrik pentsa dezakeela, eta mitoak (fedeak) egintzen historia gisa bakarrik pentsatzen duela. Eskizofrenia bat bezala da (mendebaleko) gizon emakumearen baitan, eta ez dirudi eskizofrenia bakarra gizakitxoaren
|
buru
bihotzetan.
|
|
|
Eta orduan, osatu gabeko haragi puska hau zugan osatzen da?; horrela esan zuen, bai, Regina Aldasorok ahapeka, bere lehen sentipen hartaz damutzen zela, noiz eta munstroa komunera botatzeko irrika gailendu baitzitzaion; eta, eskuak elkartu eta bere begiek dir dir egiten zutela, barru barrutik esan zion aurrean zuèn irudiari: . Neure burua apaldu behar badut zurea goratzeko, egin bedi zure nahia, Ama Birjina txit garbia?; eta, bere buruaren ukatze hartan eta bere eskaintza hartan, haren hitzak
|
burutik
bihotzerako bidean jada?, askatasun sentimendu neurrigabe batek hartu zuen, zinez azalduko ote zitzaion egunen baten Ama Birjina, markesa andereak Madrilen iragarritakoaren ildotik??, arestian hain astun zitzaiòn haragi puska hura irudimenaren esku artean lurrundu balitzaio bezala?
|
|
|
objektu bat jasotzen ari zela, kartera bat itxura guztien arabera, eta bigarrenik, bazihoakiola zaldia emakumeari, zaldizkoak borra bat zeraman eskuan dantzan?, zuzenean joan ere; esan nahi baita Domingok, egoeraz jabetu ez beste, oihu egin zuela, ezin ozenago, eskuaren mugimendu bizi batean arriskua seinalatuz: . Kontuz!?; emakumea jiratu eta, izuagatik paralizatuta, izotzak hartua zirudien behintzat, zaldia gainera zetorkiola ohartu zelako edo?, halaxe geratu zen segundo erdi batez, shock baten eraginpean bezala, mugitu ere gabe, irudiaren izugarrikeriak
|
buru
bihotzak hartuta, begiak, zegoèn tokitik, Domingok begi bakarra ikusten zion, zabalik; emakumeak, baina, burua irudi hartaz betetzeko, gainerakoez hustu behar izan zuen istantean, hustu eta ahaztu, haiek guztiak, baita arestian jasotako karteraren irudia, eta kartera jaso zuèn eskuarena berarena ere?
|
|
|
(?) Teofilo Mariari, halere, begiz ikusitako mirariaren miraritasuna aitortu arren, urrun gertatu zitzaion miraria, umetan zaldiz ikasi zuenean ez bezala: bospasei urteko mutil batek nekez esplika zezakeen orduan sentitua, baina sentipena, aitak zaldi gainean lehen aldiz jarri ez beste bereganatutakoa,
|
buru
bihotzetan grabatuta geratu zitzaion: gorputz bat, berea, eta beste gorputz bat, zaldiarena, bi forma zerikusirik ez zutenak, itxura batean, eta, halere, zaldiarengandik hain hurbil sentitu zen, non istantean nabaritu baitzuen ezen forma bakar batek hartzen zituela biak, zaldia eta zaldizkoa; Teofilo Mariak nekez jakin zezakeen adin hartan zer zen zentauro bat, baina halako zerbait sentitu zuen, ausaz, zaldia eta zaldizkoa ez zirela jada bata eta bestea, ez zirela, alegia, bakoitza bere aldetik eta bere bidetik?, baizik eta beste bat, beste norbait?, bi aldeak alde bateko egiten zituena eta bi bideak bide bereko; abioiarekin, baina, guztiz bestela gertatu zitzaion, hasieratik beretik igarri balu bezala ezen motorraren hotsak alde batetik zihoazkiola eta bihotzarenak bestetik, bertigoa labana bat balitz bezala, josi beharreko bi espazioak, abioiari zegokiona bata, eta gorputzari bestea?
|
|
|
Ttapa, Ttipi Ttapa... Korrika” mundu guztiak oihukatuz eta txalo beroak eskainiz bere garaian irten zen Kaskante deitu hurrengo herrirantz eta gu ere bai hunkipenez bete gintuen jaialdia
|
buru
bihotzetan genuela etxerako bidean zehar.
|
|
|
Mapak, liburuak... beti dira lagungarriak. Ez da komeni gauza garrantzitsuak inprobisazioaren esku uztea, normalean
|
buruak
bihotzak baino gehiagotan asmatzen duelako. Bai behintzat kirolean, eta gutxitan bezala, saskibaloian.
|
|
|
lehenik, emakumea –berrogei bat urtekoa, zaldiari bizkar ematen ziona– objektu bat jasotzen ari zela, kartera bat itxura guztien arabera, eta bigarrenik, bazihoakiola zaldia emakumeari –zaldizkoak borra bat zeraman eskuan dantzan–, zuzenean joan ere; esan nahi baita Domingok, egoeraz jabetu ez beste, oihu egin zuela, ezin ozenago, eskuaren mugimendu bizi batean arriskua seinalatuz: " Kontuz!"; emakumea jiratu eta, izuagatik paralizatuta –izotzak hartua zirudien behintzat, zaldia gainera zetorkiola ohartu zelako edo–, halaxe geratu zen segundo erdi batez, shock baten eraginpean bezala, mugitu ere gabe, irudiaren izugarrikeriak
|
buru
bihotzak hartuta, begiak –zegoèn tokitik, Domingok begi bakarra ikusten zion– zabalik; emakumeak, baina, burua irudi hartaz betetzeko, gainerakoez hustu behar izan zuen istantean, hustu eta ahaztu, haiek guztiak –baita arestian jasotako karteraren irudia, eta kartera jaso zuèn eskuarena berarena ere– kontzientziatik ezabatuz, orainak –izuak, alegia– iragana eta ira... eraso oihutzat eta garaipen oihutzat, aldi berean–, zaldiak kutsatuta, antza, baita egoeraren goriak bultzatuta ere; esan nahi baita emakumea zaldi zutituaren besoen azpian zegoela, ez bertikal berean, atzerago baizik, metro eta erdira edo:
|
|
|
(•) Teofilo Mariari, halere, begiz ikusitako mirariaren miraritasuna aitortu arren, urrun gertatu zitzaion miraria, umetan zaldiz ikasi zuenean ez bezala: bospasei urteko mutil batek nekez esplika zezakeen orduan sentitua, baina sentipena, aitak zaldi gainean lehen aldiz jarri ez beste bereganatutakoa,
|
buru
bihotzetan grabatuta geratu zitzaion: gorputz bat, berea, eta beste gorputz bat, zaldiarena, bi forma zerikusirik ez zutenak, itxura batean, eta, halere, zaldiarengandik hain hurbil sentitu zen, non istantean nabaritu baitzuen ezen forma bakar batek hartzen zituela biak, zaldia eta zaldizkoa; Teofilo Mariak nekez jakin zezakeen adin hartan zer zen zentauro bat, baina halako zerbait sentitu zuen, ausaz, zaldia eta zaldizkoa ez zirela jada bata eta bestea –ez zirela, alegia, bakoitza bere aldetik eta bere bidetik–, baizik eta beste bat –beste norbait–, bi aldeak alde bateko egiten zituena eta bi bideak bide bereko; abioiarekin, baina, guztiz bestela gertatu zitzaion, hasieratik beretik igarri balu bezala ezen motorraren hotsak alde batetik zihoazkiola eta bihotzarenak bestetik, bertigoa labana bat balitz bezala, josi beharreko bi espazioak –abioiari zegokiona bata, eta gorputzari bestea– etengabe bereizten zituena:
|
|
|
Eta orduan, osatu gabeko haragi puska hau zugan osatzen da"; horrela esan zuen, bai, Regina Aldasorok ahapeka, bere lehen sentipen hartaz damutzen zela, noiz eta munstroa komunera botatzeko irrika gailendu baitzitzaion; eta, eskuak elkartu eta bere begiek dir dir egiten zutela, barru barrutik esan zion aurrean zuèn irudiari: " Neure burua apaldu behar badut zurea goratzeko, egin bedi zure nahia, Ama Birjina txit garbia"; eta, bere buruaren ukatze hartan eta bere eskaintza hartan –haren hitzak
|
burutik
bihotzerako bidean jada–, askatasun sentimendu neurrigabe batek hartu zuen –zinez azalduko ote zitzaion egunen baten Ama Birjina, markesa andereak Madrilen iragarritakoaren ildotik? –, arestian hain astun zitzaiòn haragi puska hura irudimenaren esku artean lurrundu balitzaio bezala...
|
|
|
Hor ditugu, azkenik, tokian tokiko hizkuntzak, ofizialtasuna aitortua dutenak batzuk, ofizialtasunik gabeak bestetzuk. Horiek guztiek balio ezberdina dute herritarren
|
buru
bihotzetan, globalizazioaren garaiotan tokian tokikoak eta Estatukoak direlarik (Estatuen mugetatik harantzagokoak barne)
|
|
|
Ongi ehundutako errealitate sinboliko afektiboak izan ohi dira. Eta herritarren
|
buru
bihotzetan kosk egin eta bertan ostatu hartzeko makinaria eraginkorrak. Euskal Herriko familia politiko handi guztiek dute hori.
|
|
|
Errebisionismo kapitalistatzat hartu zuten. Pragan komunismoaren erreforma zintzoa bilatzen zutenek bazekiten sozialismoaren etorkizuna pertsonen
|
buru
bihotzetan zegoela. Besteek, tanke gidariek alegia, uste zuten sozialismoaren etorkizuna loturik zegoela, buru eta bihotz barruekin ez, buru atzealdean jarritako arma automatikoarekin.
|
|
2010
|
|
|
Zure deiaren zain, aukera bat soilik eman nahi nion gure maitasun askeari uda honetan, maitasunez hasi baikenuen urtea eta zuri maite zaitut erranez begietara bukatu nahi nuen. Eskutitzak, liburuak, harritxoak eta postalak igorri dizkizut, gau eta egun egon baitzara nire
|
buru
bihotzean. Eta bitartean bizi!
|
|
|
Inpunitatearen eremua zabal zabal. Pr: Baina Bilbon 44000
|
buru
bihotz. Milaka taupada Askatasunaren Parkeruntz.Tx:
|
|
|
Giroan genuen pentsatzeko era hura, eta nik ere
|
buru
bihotzetan nituen pentsamendu haiek, nire bizitzari nolabaiteko zentzua, zentzu osoa ere bai, ematen ziotenak:
|
|
|
Eta, eskuan zeramàn pistola dantzatzen zuela, lotara joaten zenean ere, burkoaren azpian gordetzen hasi zen?, esan zidan: . Nik aitonaren arima dut aberri, eta
|
buru
bihotzak aberriaren zerbitzuan dauzkat, horregatik egingo dut gaur bertan gerrara joateko eskaria. Baina zuk??.
|
|
|
Berrogeita hamabost urte frantziskotar, bai,
|
buru
bihotzetan beti Jainkoa, nire bizitzako muin eta ardatz finko bezain aldaezina?!, nahiz eta Jainkoari buruz dudan ideia ederki aldatuz joan naizen, Pagoagako Ama Birjinaren garaian sinesten nuèn Jainkoak, infantilismorik inozoenaren inguruan eraikitakoak, Damasok arrazoi, ez baitu zerikusirik gaur sinesten dudanarekin; esan nahi dizudana zera da:
|
|
|
Zalantzan jartzen al duzu, bada, zer nolakoa den nire sentimendua Espainiaren alde? Baina sentimendu batek
|
buru
bihotzak ditu lehengai, eta biak ala biak erabili behar dira sentimenduak iraungo badu: burua ere bai, Teo.
|
|
|
...tz egin zuen afalorduan; eta aitak, jakina; nire urtebetetze eguna zen, baina nire gurutziltzatzearena izan zen batez ere; ereinotzezko koroa behar nuen, baina arantzazkoa ipini zidaten, neure ohorea ez ezik, orbetarren leinua ere hankaz gora jarri nuelako, antza; biek ala biek gurutziltzatu ninduten, gainera, aitak eta amak, gupidagabeki gurutziltzatu ere; nik baietz esaten nien ahoz, baina ezetz
|
buru
bihotzez; behin baino gehiagotan etorri zitzaidan haiek jaurtitako diatribei emateko moduko erantzun egokia?. Zu ere neskamea izan zinen noizbait, ama, eta ulertu zenuke ni neskame batekin maitemintzea!??, baina mihira zetozkidàn hitz guztiek irudimenaren esparruan bakarrik egiten zuten hots, hotsik gabeko hotsetan, bistan da; hainbeste hitz egin zuen amak, gainera?. Zer egin dizut nik, bada, ni... esan zidan kexu, halako batean?, noizbait eman behar zidan bere jokabidearen sakoneko arrazoia:
|
|
|
zenbat eta gertaera hura gehiago oroitu, orduan eta sinesgarriagoa egiten zait neure interpretazioa. Edo, besterik gabe, aitak bere min hura ezin jasan, buruaz nagusitu ahala bereganatzen ditu minezko minak
|
buru
bihotzen norabide guztiak, non urtu eta ezaba baitzitezkeen Beñardoren, Jainkoaren eta aitaren beraren irudiak, baita haiei lotutako pentsamendu eta sentimendu guztiak ere, betiko atsedena amets, eta minak erabaki ote zuen, azkenean, minaz eta bere buruaz beste egitea?
|
|
|
Nola egongo da, bada, bera akasgabea bada eta mundua akatsez josia, nik neuk ere zortzi dioptria ez ditut, bada, begi bakoitzean?!?. Ai, bai, istant hura, zeinean
|
buru
bihotzekin Jainkorik ez zegoela sinetsi bainuen, erabat sinetsi ere, Jainkoaren urteetako jazarpenetik azkenean libre?! Are gehiago:
|
|
|
Horretaz gain, azpimarratzekoak diraAntonio Zavala zenak sorturiko Auspoa argitaletxearen eskutik ateratako bertsolaritza lanak. Gaur egunean ere, Auspoa sailean ari da
|
buru
bihotz.
|
|
|
|
Buru
bihotzak zabalik
|
|
|
Orduan barre egin banion ere, urteen buruan berriro etorri zitzaidan galdera hori gogora, H.rekiko nire harremanen harira.
|
Buru
bihotzez maite nuen nik H., gorputz eta arima, eta mihiari eutsi behar izaten nion berarekin nengoenean aldiro ez errepikatzeko. Noizean behin esaten nion ordea:
|
|
|
Nola egongo da, bada, bera akasgabea bada eta mundua akatsez josia, nik neuk ere zortzi dioptria ez ditut, bada, begi bakoitzean...!". Ai, bai, istant hura, zeinean
|
buru
bihotzekin Jainkorik ez zegoela sinetsi bainuen, erabat sinetsi ere, Jainkoaren urteetako jazarpenetik azkenean libre...! Are gehiago:
|
|
|
Giroan genuen pentsatzeko era hura, eta nik ere
|
buru
bihotzetan nituen pentsamendu haiek, nire bizitzari nolabaiteko zentzua —zentzu osoa ere bai— ematen ziotenak: ederki ahaztu zitzaizkidan, ordea, haur jaioberria ikusi nuenean!
|
|
|
...tz egin zuen afalorduan; eta aitak, jakina; nire urtebetetze eguna zen, baina nire gurutziltzatzearena izan zen batez ere; ereinotzezko koroa behar nuen, baina arantzazkoa ipini zidaten, neure ohorea ez ezik, orbetarren leinua ere hankaz gora jarri nuelako, antza; biek ala biek gurutziltzatu ninduten, gainera, aitak eta amak, gupidagabeki gurutziltzatu ere; nik baietz esaten nien ahoz, baina ezetz
|
buru
bihotzez; behin baino gehiagotan etorri zitzaidan haiek jaurtitako diatribei emateko moduko erantzun egokia —" Zu ere neskamea izan zinen noizbait, ama, eta ulertu zenuke ni neskame batekin maitemintzea!" —, baina mihira zetozkidàn hitz guztiek irudimenaren esparruan bakarrik egiten zuten hots, hotsik gabeko hotsetan, bistan da; hainbeste hitz egin zuen amak, gainera —&q... " Gu ez gara ezerezetik gailurrera iritsi, umemoko apetatsu batek gailurretik ezerezera berriro eraman gaitzan"; gero, nire egoeraren diagnosia egin zuen:
|
|
|
Zalantzan jartzen al duzu, bada, zer nolakoa den nire sentimendua Espainiaren alde? Baina sentimendu batek
|
buru
bihotzak ditu lehengai, eta biak ala biak erabili behar dira sentimenduak iraungo badu: burua ere bai, Teo.
|
|
|
Eta, eskuan zeramàn pistola dantzatzen zuela —lotara joaten zenean ere, burkoaren azpian gordetzen hasi zen—, esan zidan: ‘Nik aitonaren arima dut aberri, eta
|
buru
bihotzak aberriaren zerbitzuan dauzkat, horregatik egingo dut gaur bertan gerrara joateko eskaria. Baina zuk... ’ Mugimendu azkar batean pistola kendu, eta halaxe mintzatu nintzaion, haserre:
|
|
|
Berrogeita hamabost urte frantziskotar, bai,
|
buru
bihotzetan beti Jainkoa, nire bizitzako muin eta ardatz finko bezain aldaezina...!, nahiz eta Jainkoari buruz dudan ideia ederki aldatuz joan naizen, Pagoagako Ama Birjinaren garaian sinesten nuèn Jainkoak —infantilismorik inozoenaren inguruan eraikitakoak, Damasok arrazoi— ez baitu zerikusirik gaur sinesten dudanarekin; esan nahi dizudana zera da: Pagoagako Ama Birjinaren ustezko agerketak hutsean geratu zitzaizkidanetik, beti izan dudala halako kezka bat, neure fedea planteatzera eta birplanteatzera eraman izan nauena, ezinbestean; bilaketa bide horretan jakintsu handiekin topatu naiz:
|
|
|
zenbat eta gertaera hura gehiago oroitu, orduan eta sinesgarriagoa egiten zait neure interpretazioa. Edo, besterik gabe, aitak bere min hura ezin jasan —buruaz nagusitu ahala bereganatzen ditu minezko minak
|
buru
bihotzen norabide guztiak, non urtu eta ezaba baitzitezkeen Beñardoren, Jainkoaren eta aitaren beraren irudiak, baita haiei lotutako pentsamendu eta sentimendu guztiak ere, betiko atsedena amets— eta minak erabaki ote zuen, azkenean, minaz eta bere buruaz beste egitea. Hori ere baliteke, nik uste...
|
|
|
Eta nik,
|
buru
bihotzez idatziko dizut hemen
|
|
|
Ez ginen beti ados egon, oso ezberdinak baikinen. Ikasle eta langile porrokatua zen eta bere
|
buru
bihotzek agintzen ziotena beteko zuen beti, inoiz okertu gabe. Bergamon bi urte egin eta Bartzelonara itzuli zen 1966an.
|
|
|
Handiak ziren Euskadiren erronkak, dena egiteko zegoen sustraietatik hasita, eta handiak ziren oztopoak eta hutsuneak ere. Baina, zorionez, aipagarriak izan ziren baita ere, egoera hartan, herriaren alde neurri gabe lanean
|
buru
bihotzak jarri zituztenak. Orduko izpiritu horrek, beharbada, ez zuen gero luzaroan iraungo.
|
|
|
Xabier bera santu paregabea zen eta eredurik egokiena eta eraginkorrena gaztetxo eta gazteentzat. Bere aldetik, gure jesuita maisuek ongi sartu ziguten gure
|
buru
bihotzetan, asmorik, edo jomugarik edo ametsik handienak izan behar genituela gure bizitzan zehar. Beraz, Ignazio edo Xabierren antzera, gu ere, ekimenik handienetarako prestatu behar ginen.
|
|
|
Mundu osoan zabaldurik daude jesuitak eta, berentzat normala da misiolari izatea edo nazio batetik bestera joatea. Misiolari bokazioa oso sartuta daukate beren
|
buru
bihotzetan, hori izan baita hasiera hasieratik jesuitek beren araudian aurkitu dutena, eta San Ignaziok edo San Frantzisko Xabierrek erakutsi zien eredu eta egitasmoa.
|
|
|
Ez naiz izan, behin ere, aurrerakoi edo talde ezkertiarrekoa. Gazte nintzela, nire jesuita kideen artean asko ziren arazo sozialetan, langileriaren alde, eta burgesia edo kapitalismoaren aurka
|
buru
bihotz sartu zirenak. Aurrelari haiek iseka pixka bat ere egiten ziguten beraiekin erabat ados ez geundenoi.
|
|
|
Emaitzak, oso negatiboak dira kristau kulturaren aldetik. Eta handia da gaztetxoen
|
buru
bihotzetan utzi duten hutsunea.
|
|
|
Bakearekin bat, baita onura pizgarria ere. Hauspotik datorren airexkak, eztarrian igaroz ematen dio soinu
|
buru
bihotzetatik datorkigun hitz mezulari horri. Sarritan hitz hori ere hauspo gertatzen da animo eroriarentzat.
|
|
2011
|
|
|
Horregatik egiten dugu irribarre, badakigulako zertan ari garen, badakigulako, denok batera, zertarako garen gai. Konpromisoa ikur hartuta etorkizunarekin lotu garelako egiten dugu irribarre, konfiantza dugulako geure buruarengan, herria dugulako
|
buru
bihotzetan egiten dugu irribarre.Indarrak biltzeko garaia da, tantaka tantaka, bata bestearen bultzadara gehituta uholdea eragiteko unea. Sormen, konpromiso eta kidetasun uholdea, denok batera maite dugun itsaso horretara iristeko.
|
|
|
–errealitatea kontuan hartzen ez duen gizarte edo politika xedea; ezin gauzatuzkoa dirudien asmoa edo ideia? . Baina ezin gauzatuzko asmo edo ideia hori, gizakien
|
buru
bihotzetan sakon errotua badago, orduan izan dezake aukera utopia izateari utzi eta errealitate bihurtzeko; formulatu den momentuan ezinezko zirudiena errealitate bihur daiteke horretan benetan sinistu eta etsi gabe lan eginez gero. Nolanahi ere, orain arte esan dudana, utopia izenaren lehen esanahiari, lehen adierari dagokio.
|
|
|
Gizarte garatuak ez dira, nahitaez, garapen txikiagoa dutenak baino zoriontsuago. Beraz, ez da ona hirukote hori utopiatzat aurkeztea, gure
|
buru
bihotzetan errotzen uztea eta asmo horren bila eginahalean abiatzea.
|
|
|
Hitz batean esateko, zuhur ibili behar da errealitate zer den eta utopia zer den jakiteko; zuhur ibiltzea komeni zaigu gizakioi erabakitzean zein utopiari utzi behar diogun sustraiak botatzen gure
|
buru
bihotzetan, amets, asmo, xede horiek ongi erroturik utopiatik errealitaterako jauzia egiteko. Zuhur ibili behar dugu, utopia direla-eta deskalifikatzen dituzten egitasmoen atzean zer ezkutatzen den jakiteko.
|
|
|
munduan zehar herri batzuk eta besteek partekatu dituztenak, baina baita gure herrian ditugunak ere, eta horien artean, bereziki, Bakea eta Normalizazio Politikoa lortzea, Erabakitzeko Eskubidea harturik giltzarri. Eta bide honetatik abiatuta, utopiak egia bihurtzeko lehen gakoa, esan dugu, gure
|
buru
bihotzetan sustrai sakonak botatzen uztea da. Eta, ondoren, bideari nola ekin jakiteko, galdera egokiak egitea.
|
|
|
Eta, beste edozeren gainetik,
|
buru
bihotzetan ongi sustraiturik izan behar dugu gaur egun egitasmo bat, edozein egitasmo, ez dela bideragarria hiritarrek ez badute esku hartzen, ez badira parte sentitzen, ez badute, Koldo Saratxagak eta Jabi Salcedok dioten bezala, egitasmo hori, berena, sentitzen. Pertsonen parte hartzerik gabe, egitasmoek ez dute arimarik, eta, horrenbestez, nekez iango dira bideragarriak.
|
|
|
Krisi poliedriko batean murgildurik, zazpi buruko munstroaren aurka borrokan bizi garen une honetan, pobreziaren aurka, klima aldaketaren aurka, multilateralismoaren aurka, elikagai krisiaren aurka, energia krisiaren aurka, finantza krisiaren aurka, kultura krisiaren aurka borrokan?, eta, batez ere, hondamendi etikoaren aurkako borrokan, utopiak ditugu aurrera egiteko. Gure
|
buru
bihotzetan sustrai sakonak bota dituzten utopiak, guztion parte hartzearekin, bakoitzaren nortasuna eta identitatea sendotuaz, bakegintza eta adiskidetze bideak eginaz, demokrazian sakonduaz, egia bihurtu ditugunak.
|
|
|
Hartara, hizkuntzari orpoz orpo loturik dagoen estatus kulturala eta soziala auzipean jartzen badiote, botereari darizkion orroak ez dira nolanahikoak izango. Hizkuntzari loturik dauden inplikazio sozialak eta politikoak, kulturalak eta nazionalak, orduan jartzen dira borborka boterearen
|
buru
bihotzetan.
|
|
|
Nafarroatik mintzatu zaigun Kasaresek zioskun hizkuntza galduta ere oroimen historikoaren aztarnak aldez edo moldez bizirik dirauela herritarren
|
buru
bihotzetan. Txillardegik, berriz, Nafarroako Erribera gogoan zuela, honako honetaz ohartarazi nahi izan gintuen behinola:
|
|
|
Hizkuntz ordezkapenak kulturarena dakar atzetik ezinbestez, eta, hondar hondarrean, gizatalde osoaren oinarriak berak zartatzen dira modurik mingarrienean. Jatorrizko herritarren bizimodu egonkorra eta gutxieneko oreka emozionala hamaika puskatan lehertzen da hiztun zapalduen
|
buru
bihotzetan.
|