|
2000
|
|
|
Eta gaur hirugarren aldia izan da Jabi hemendik agertu dena. Lehenengo aldian esan nion nire
|
buru
nahasi hau gehiago endredatzerik ez nuela nahi, nahiko borroka handia dudala neure barruan, baina gaur ere agertu da. Lagundu egin nahi didala esan dit.
|
|
|
Honetan,
|
burua
nahasten ari zitzaidala konturatzen hasi nintzen. Eztarrian geldi  tzen zitzaizkidan hitzak, eta ez nuen itsuaren eskuko soinua entzuten
|
|
2001
|
|
|
Zentro horiek “ospitale orokorretako ohe psikiatrikoen babesa izan lukete”, ‘Munduko osasunari buruzko 2001eko txostena, Osasun Mentala’ txostenean ageri denez. OMEren arabera, osasun mentaleko zerbitzuak erakundeetan eta ospitale psikiatrikoetan baino lehenago eskaini behar dira komunitatean; izan ere, komunitate arretak emaitza terapeutiko hobeak lortzen ditu, eta
|
buru
nahaste kronikoek eragindako pertsonen bizi kalitate hobea. Txostenean, osasun mentala hobetzeko hamar gomendio egiten zaizkie herrialdeei.
|
|
|
Munduko herrialdeen erdietan baino gehiagotan psikiatra bakarra dago 100.000 biztanleko. Era berean, OMEk gobernuei gomendatzen die osasun mentalari buruzko hezkuntza eta sentsibilizazio kanpainak egin ditzatela, tratamendurako eta laguntzarako oztopoak murrizteko, eta, hartara, kontzientzia har dezaten
|
buru
nahasteen maiztasunaz, horien tratagarritasunaz, sendatze prozesuaz eta nahaste horiek dituzten pertsonen giza eskubideez. Hori dela eta, OMEk adierazi du komunitateek, familiek eta kontsumitzaileek osasun mentalerako politika eta programen plangintzan eta garapenean parte hartu behar dutela.
|
|
|
Ez dakit zer espero nuen ateaz beste aldean. Agian ez nuen egoki jokatu, baina ordurako nahikoa
|
buru
nahas nengoen. Atea ireki egin nuen.
|
|
2002
|
|
|
Prestakuntza eta aholkularitza Oro har, diagnostikatu ondoren, Alzheimerra duen gaixoak lau eta bost urte arteko bizi itxaropena izaten du, baina ez da berdina kasu guztietan, eta badira hamarkada bat baino gehiago gaixotasunaren gainetik daudenak. Gainera,
|
buru
nahaste horren ezaugarriek zaildu egiten dute familiako bizikidetza. Gaixo horien familiei aholkuak eta laguntza emateko, Alzheimer España Fundazioa (FAE) sortu zen.
|
|
|
Zer da nerbio anorexia? Nerbio anorexia
|
buru
nahaste bat da, eta ez da jateko bakarrik gizentzeko beldurragatik. Sufritzen dutenek oinarri psikologikoko arazo bat dute (autoestimu baxua, segurtasun falta, antsietatea…).
|
|
2003
|
|
|
Hileroko ordainketen erosotasunak, dena den, ez luke kontsumitzailearen
|
burua
nahasi behar, honek letra txiki asko irakurri eta sinatzen duen guzti guztia xehekapen osoz ikasi behar duen arren: kontsumorako kreditua da, izan ere, kontratatu duena, bere interes eta guzti (aski biziak gainera, egiari zor:
|
|
|
Pilar Martínezek eta Elena Mirók tesina bat zuzendu dute, gaur egun nazioarteko ikerketa taldeek erabiltzen dituzten datuak probatzen saiatzeko, eta unibertsitateko biztanleria desoreka horrek gainerako gizarte sektoreek baino proportzio handiagoan duen egiaztatzeko.
|
Buru
nahasteen eskuliburu diagnostiko estatistikoaren arabera, amesgaizto arazoak dituzten biztanleen ehunekoa %6 ingurukoa da. Bitxia bada ere, 3 eta 5 urte bitarteko haurrengan izaten da amets estuetarako joera handiena.
|
|
|
Ludopatia orain dela gutxi arte helduengan soilik eragiten zuen
|
buru
nahaste bat zen. Orain, ordea, adituak hasi dira kasuak “kezkatzen” ari direla antzematen 18 urteko gazteen artean.
|
|
2004
|
|
|
763 artikulua. Borondatezkoa ez den barneratzea,
|
buru
nahastearen ondorioz
|
|
|
beheko artikulazioen inurridura, sorgortzea, hanketan errotzea edo ahultasuna. Kasu nabarmenagoetan, polineuritisari depresioa,
|
buru
nahastea eta takikardia gehitzen zaizkio. Agerpen larriago horiek beriberi izeneko gaixotasun baten sintomak dira.
|
|
|
Eta zenbat eta neure
|
burua
nahaste borraste psikologiko hartan sartuago ikusi, orduan eta irrika handiagoz so egiten nion iragarkiari. Niretzat ez baitzen gutxiago citroëneko neskaren agerraldia, katoliko ortodoxoentzat Ama Birjinarena baino, nolabait esatearren... hantxe Lourdes, hantxe Fatima... eta hantxe Ezkio, bai, nire neurrira egokitutako bertsioan!
|
|
2005
|
|
|
– Emazte
|
buru
nahasia zara Maddi. Arta zaitez...
|
|
2006
|
|
|
Bestalde, kasuistika autistak hirukoiztu egiten du diabetesa, eta askoz gehiago dira diabeteari aurre egitera bideratutako ikerketak autismoa baino. Timerosalaren hipotesia Kaliforniako Unibertsitateko toxikologo batek, Isaac Pesxek, besoetan hartu zuen gaixo autisten 700 familia baino gehiago ikertzeko ardura, odol, ile, ehun eta gernu laginak hartuta, autismoaren eragina hazi egin delako eta beste
|
buru
nahaste batzuena, berriz, egonkor egon delako hainbat hamarkadatan. Haren analisiak hainbat toxiko, pestizida, metal eta substantzia opioide hartu ditu, eta komunitate zientifikoa goitik behera aldatu du.
|
|
|
Desberdintasun horiek ez dira harrigarriak, emakumeak gizonak baino luzeagoak direla erakutsi baitute, ikertzaileek azaldu zutenez. Tabakismoak, alkohol gehiegi kontsumitzeak eta
|
buru
nahasteek zahartzean dituzten ondorio kaltegarriak ere azpimarratzen ditu ikerketak.
|
|
|
|
Buru
nahasteak dira Europako gaixotasun kausarik ohikoena
|
|
|
Gainera, prebentzioa, diagnostiko goiztiarra, tratamendua, errehabilitazioa, ikerketa eta gizarteratzea bezalako gai garrantzitsuak azpimarratuko ditu.
|
Buru
nahasteak dira Europako gaixotasun kausarik ohikoena, gaitz kardiobaskularren eta minbiziaren aurretik. Urteko 182 milioi eurotik gorako kostu ekonomikoa Produktu Nazional Gordinaren (NPG) %3 eta %4 bitartekoa dela kalkulatzen da.
|
|
|
Urteko 182 milioi eurotik gorako kostu ekonomikoa Produktu Nazional Gordinaren (NPG) %3 eta %4 bitartekoa dela kalkulatzen da. Espainian, biztanleen %9k gutxienez
|
buru
nahaste bat du. % 15 baino gehixeago sufrituko du bizitzan zehar.
|
|
|
Estrategiak Gabezia horiei aurre egiteko, zenbait ildo estrategiko proposatzen dira. Laneko osasun planetan arrisku psikosozialei (laneko estresa) aurrea hartzeko ekintzak eta lanarekin zerikusia duten
|
buru
nahasteak txertatzeko lehen apustua. Halaber, buru nahaste akutuak dituzten pertsonak ospitale orokorretako psikiatria unitateetan ingresatzea ezartzen da, eta unitate horiek egokitu egin dira.
|
|
|
Laneko osasun planetan arrisku psikosozialei (laneko estresa) aurrea hartzeko ekintzak eta lanarekin zerikusia duten buru nahasteak txertatzeko lehen apustua. Halaber,
|
buru
nahaste akutuak dituzten pertsonak ospitale orokorretako psikiatria unitateetan ingresatzea ezartzen da, eta unitate horiek egokitu egin dira. Bigarren estrategia da gaixo mentalak espezialistengana azkar desbideratuko dituen jarduera protokoloa ezartzea.
|
|
|
–Ez dut uste Moulin gizajoari gehiegi axola zitzaionik gazteluaren egoera.
|
Burua
nahasi samarra zeukan. Ez zuen hitzik ere ateratzen.
|
|
|
Nire hamahiru urteetan ere gai nintzen kondearen azken erranari zerion burla aireaz jabetzeko. Horrek, lehen hitzen misterio kutsuak eta bazkaltiar gehienei lerratu zitzaien irri apalak
|
burua
nahasi zidaten. Agaramontek doinu berean segitu zuen.
|
|
2007
|
|
|
Horrelako egoeretan, azkenean, gauzak deserosoago gertatzen dira.Badakizu pertsona hori toki txarrean jartzen ari zarela. Eta kazetari horrek ereez du bere
|
burua
nahaste horretan ikusi nahi.
|
|
|
Iraganeko herentziak «Gaixotasun mentalak handitu egiten dira hirugarren adinarekin batera, bizitzaren etapa honetan lehendik dauden gaixotasunak elkartzen baitira, batzuk berriak eta beste batzuk oso prebalenteak», azaldu du Moriñigok. Bizi itxaropena handitzeak
|
buru
nahaste larria eta kronikoa duten pertsona gehiago izatea dakar, hala nola eskizofrenia, paranoia eta nahasmendu bipolarra, edo gaztetan depresio monopolarra izan duten pertsonak. Baliteke zure buruko eritasuna eraldatu edo piztea eta, gainera, adin geriatrikora iristean atzeratzea.
|
|
|
Horixe da autismoaren kasua, lehen aldiz azterketa genetiko zehatzaren bidez eskala handian aztertzen ari den disfuntzio neurologiko konplexua. Genoma del Autismo proiektuaren lehen fasean,
|
buru
nahaste larri horrekin duen erlazioa berretsi da: ez dago generik (hiruko familia batena), neurotransmisore glutamatoarekin lotutako neuronen eta neurotransmisoreekin lotutako beste eskualde kromosomiko batzuen arteko komunikazioa ahalbidetzen duena.
|
|
|
Horrek guztiak estres handia, nekea, emozio biziak eta pentsamendu irrazionalak eragiten ditu, eta estres, agortze, emozio eta pentsamendu horiek areagotzen dituzte. Definizio hori DSM IV irizpideetan oinarritzen da (American Psychiatric Association en
|
buru
nahasteen eskuliburu diagnostiko eta estatistikoa). Psikiatrek eta psikologoek TEPTaren diagnostikoa egiteko erabiltzen dituzte, bai helduei bai haurrei.
|
|
|
Eta hori, nahiz eta Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) datuek erakusten duten sailkatutako buru patologia guztien herena haurtzaroan soilik hasten dela, adituak esan zuen. “Garapen psikoafektiboa eta haurren etaparen berezko ezaugarriak behar bezala ezagutzen ez baditugu, etorkizunean
|
buru
nahaste larri bihur daitezkeen alderdiak ahaztu ditzakegu”, esan zuen Cañellasek. Espezialisten defizit horrek azaltzen du, psikiatra horren arabera, Espainian gaixotasun mentalak dituzten haurren “gaindiagnostiko eta infradiagnostiko” kasu asko gertatzen direla.
|
|
|
Ezkutuko alterazioak “Kontsultan sexualitateari ekitea, sexu osasunari buruzko eskumena, bai alderdi organikoan, bai jokabidean, medikuarentzat beste edozein osasun arazo bezain garrantzitsua da”, dio Zarcok. Egia esan, sexu disfuntzio baten ondoren, ez oso gutxitan, bestelako patologiak ezkutatzen dira, hala nola arteria hipertentsioa, diabetesa edo
|
buru
nahasteak. “Sexu asalduraren bat duten gaixoei arreta integrala emateko beharra are garrantzitsuagoa da, kontuan hartzen badugu erekzio disfuntzioari buruzko azterketa epidemiologikoetan arazo ugari hauteman direla:
|
|
|
Momentu horretan berean, hain urrundik zerbait sendi izan balu bezala, Marko, gaueko amets luzearen erdian, Genovako presondegian iratzarri zen. Tonokameko zuhaitz bakarra, baratze miresgarria, Aloadin, Asasinoen printzea eta Zandandaneko errege krudelaren gutizia gaiztoa
|
buruan
nahasten zi  tzaizkiola.
|
|
2008
|
|
|
Txinatar jatetxeko sindromea deitzen zaio glutamatoak sortzen duen erreakzioari sukaldaritza mota horretan asko erabiltzen dute, janari mota hori sarri jaten dutenengan agertzen baitira sindromeak, era askotakoak, gainera: buruko mina, toraxeko estutasuna, bero eta inurritze irudipena, gorputz adarren ahultasuna,
|
buru
nahastea, aurpegi gorritzea eta ondoez gastrikoak.
|
|
|
Hori gogoan hartzen baduzu, osasunerako bidean jarriko zara, zaude ziur. Deabruaren egitekoetako bat gure
|
burua
nahastea baita, eta deabrua ez baitago kanpoan, gure baitan eta gure buruan baizik, aingeru guardakoa ere buruan daukagun bezala. Horregatik da, Millan, hain garrantzizkoa gidari espiritual argi bezain osasuntsu bat aurkitzea:
|
|
|
Behin Gulag barruan, presoak giltzapean sartu eta
|
burua
nahastea dute helburu. Ziegak hain dira hertsiak, ze zutik egoteko indarrik ez dutenek, belaunak hormaren kontra estutu eta gorputza erortzen uzten dute.
|
|
|
Batez besteko heriotza adina 76,37 urtekoa izan zen.
|
Buru
nahasteek eta portaera nahasteek, eta azaleko eta larruazalpeko ehunetako gaixotasunek, batez besteko adin altuenak izan zituzten (85 eta 84 urte, hurrenez hurren). Beherenak kanpoko arrazoiei dagozkie (56,98 urte).
|
|
|
Kanpoko arrazoiek eragindako heriotzak (batez ere zirkulazio istripuak eta suizidioak) ohikoagoak dira gizonezkoetan. Aitzitik, nerbio sistemak (Alzheimer edo Parkinson),
|
buru
nahasteek (dementzia, esaterako) eta gaixotasun endokrinoek, nutrizionalek eta metabolikoek (mellitus diabetea, esaterako) eragindako heriotzak handiagoak dira emakumeengan. Gaixotasun kardiobaskularren artean, bihotzaren iskemikoak (miokardioko infartu akutua, bularreko angina) izan ziren, berriro ere, gizonen heriotza eragile nagusia (21.194 heriotza).
|
|
|
Kontzeptu hori funtsezkoa da elikadura ohitura onak planteatzeko. Modu desegokian hidratatzeak odol zirkulazioa okerragotu dezake, lan gaitasuna murriztu eta
|
buru
nahastea eragin. Ura dietaren funtsezko osagaia da.
|
|
|
Pisua galtzeko elementu dietetikoa ere bada. Aldiz, modu desegokian hidratatzeak odol zirkulazioa okerragotu dezake, lan gaitasuna murriztu eta
|
buru
nahastea eragin. Klasikoak:
|
|
|
Azterlan baten arabera, arrainaren ohiko kontsumoak
|
buru
nahasteetatik babesten du
|
|
|
Adimen osasuna Halaber, lehen aldiz aztertu da espainiarren osasun mentala. Horren ondorioz, 16 urtetik gorako biztanleen %21, 3 (gizonen %15, 6 eta emakumeen %26, 8)
|
buru
nahaste bat jasateko arriskuan dago. Hala, etorkizunean laguntza psikologikoa edo psikiatrikoa behar duten balizko gaizkileen (tristura, larritasuna, estresa, lo egiteko arazoak) prebalentzia hautematen da, baina emakumeen artean handiagoa da (%26, 8) gizonen artean baino (%15, 6).
|
|
|
|
Buru
nahasteak dira, oro har, gaixotasun kargaren kausarik ohikoena Europan, gaixotasun kardiobaskularren eta minbiziaren aurretik. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, gainera, gaixotasun horien eragina hazi egiten da, eta 2020an gutxienez pertsona bat egongo da buru eritasun batengatik lau familiako.
|
|
|
Ikerketa askoren arabera, azido horiek onuragarriak izan daitezke
|
buru
nahaste horren kontrolean eta tratamenduan.
|
|
|
Ikerlariak adierazi zuenez, prebentziodira “arazo horien eragina murriztera bideratutako jarduerak, indartu eta hobetu beharrekoak”. Espainian, bost milioi pertsona baino gehiago daude depresioak, antsietateak edo bestelako
|
buru
nahasteek jota, Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) 2007ko amaieran argitaratutako datuen arabera. Europako Batzordeak eta Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) ohartarazi dute azken urteotan gazteen osasun egoera degradatu egin dela, eta lehentasuna eman diote suizidioaren eta depresioaren arazoari.
|
|
|
Espainiako Psikiatria Elkarteak (PSE) eta Espainiako Lehen Mailako Arretako Medikuen Elkarteak (SEMERGEN) berriki Sitgesen (Bartzelona) egindako topaketan, 250 espezialista baino gehiago bildu ziren, eta gai hauek eztabaidatu ziren, besteak beste: epe luzeko depresioa, atzoko eta gaurko mendekotasunak,
|
buru
nahaste larria duen gaixoaren jarraipena eta medikuaren arteko koordinazioa. Hona hemen ateratako ondorioetako bat:
|
|
|
Déjà vu adimenaren fenomenoa (frantsesez “jada ikusia”) indibiduo osasuntsuetan edo
|
buru
nahaste bati lotutakoetan gerta daiteke. Jatorria edozein dela ere, oso eztabaidatua, fenomeno paranormalekin lotu izan da, agian ezjakintasunagatik.
|
|
|
Hori gogoan hartzen baduzu, osasunerako bidean jarriko zara, zaude ziur. Deabruaren egitekoetako bat gure
|
burua
nahastea baita, eta deabrua ez baitago kanpoan, gure baitan eta gure buruan baizik, aingeru guardakoa ere buruan daukagun bezala. Horregatik da, Millan, hain garrantzizkoa gidari espiritual argi bezain osasuntsu bat aurkitzea:
|
|
|
" Zoro garbia" deitzen zaion gizakia
|
burutik
nahasia baldin badago, orduan nahasi gabeko zuhur sano purua zikina dago, edo da.
|
|
|
Hura da elkarrizketa platonikoen adiera nagusia; horrela, Menon elkarrizketan, pertsonaia batek zera aurpegiratzen dio Sokratesi: " zuk zure
|
burua
nahasten duzu (aporeis) eta besteak nahastea (aporein) eragiten duzu" (80a2). Eta Sofista elkarrizketan, atzerritarrak zera baieztatzen du:
|
|
2009
|
|
|
Batzuek besteek baino gehiago, baina botikek beti izaten dituzte nahi gabeko ondorioak, era askotakoak, gainera: gerta daiteke zorabiatzea, logalea sartzea,
|
burua
nahastea, haserretzea, urduri jartzea, muskulu espasmoak izatea, lanbrotuta ikustea, arreta galtzea, konortea galtzea, nekezago erreakzionatzea...
|
|
|
Biktimaren familiak, Fiskaltzak, Clara Campoamor elkarteak eta Arabako hainbat erakundek 20 urteko espetxe zigorra eta bikotekidearen kontrakoa indarkeriagatik 3 urte eskatu dituzte. Halere, epaileak zigorraldi laburragoa ezarri dio El Vikiri
|
buru
nahaste iragankor inguruabar aringarri gisa.
|
|
|
|
Burua
nahasia du. Dena ilun dakusa.
|
|
|
Ordenazalea da bera, betidanik. Desordena
|
buru
nahasiaren isla baino ez da, desorekaren ondorioa.
|
|
|
Itzulera hori errege bilakatua irudikatzeko ahalmen motela nuen, dena dela.
|
Burua
nahasten hasten zitzaidan gogoan sartzera saiatzen nintzelarik inoiz Nafarroara itzultzekotan, erresumako buru izateko itzuli nuela.
|
|
|
Horrela,
|
buru
nahasteak kontzeptu askoren bidez definitu izan dira (adib.: ondoeza, kontrol gabezia, gaitasun batzuetan mugak edo ezintasunak azaltzea, malgutasunik eza, irrazionaltasuna, patroi sindromikoa, etiologia, hots, nahastearenkausak?
|
|
|
Haurtzaroko nahaste psikiatrikoen sailkapen diagnostiko hauek Kanner-ek (1935) gaiaren inguruan eginiko eskuliburuarekin izan zuten beren sorrera ofiziala.Kanner ek nahaste guztiak «nortasunaren zailtasun» gisa sailkatu zituen lanhorretan. Lehenengo sailkapen horretatik abiatuta APAk (American PsychiatricAssociation) eta OMEk (Osasunaren Mundu Erakundea) plazaratutako sailkapenakjoan dira eguneratzen, DSMa edo
|
Burutiko
Nahasteen Diagnosi eta EstatistikaEskuliburua (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) eta ICDa edoGaixotasunen Nazioarteko Sailkapen Estatistikoa (International StatisticalClassification of Diseases and Related Health Problems), hurrenez hurren (Wienereta Dulcan, 2006).
|
|
|
DSM IV TRn (American Psychiatric Association, 2000) edo
|
Burutiko
Nahasteen Diagnosi eta Estatistika Eskuliburuaren azken bertsioan (laugarrena berriskupen terminologikoarekin), nahaste garrantzitsuak bi modutara sailkatzen dira: batzuk «Lehen haurtzaroan edo nerabezaroan dituzten nahasteen» barruan, eta besteak, adin tarte guztietara zabaltzen diren eta helduentzat erabiltzen diren irizpidediagnostiko berdinak dituztenen barruan. DSMaren edizio horretan buru nahasteaondoezari, desgaitasunari, mina nahiz heriotza sortzeko arrisku esanguratsuari, edota askatasun galerari loturiko sindrome edo jokaera patroiei lotzen zaie.
|
|
|
Psikopatologiaren definizioaren nondik norakoak aztertu ondoren, kulturaarteko ezberdintasunen eragina barne? datozen lerroetan
|
buru
nahasteen epidemiologiaz arituko gara. Kapitulu honen aztergaia neskek eta mutilek jokaerarennahasteetan adierazten dituzten ezberdintasunak izanik, haurtzaro eta nerabezaroanzehar nahaste psikopatologikoetan ikusi diren genero ezberdintasunen azterketariekingo diogu, eta horren ostean ezberdintasun horiei egozten zaizkien aldagai azaltzaileak ere azalduko ditugu.
|
|
|
Atal honetan, DSM IV TRko sailkapenean oinarrituz, haurtzaro eta nerabezaroan hasiera duten nahasteetan aurkezten diren generoaren araberako prebalentziak aipatuko ditugu. Nahiz eta
|
buru
nahasteen sailkapen honetan «haurtzaroanedo nerabezaroan hasten diren nahasteak» deituriko kategoria 0tik 18 urtera bitartean hasten diren nahasteetan zentratu, garrantzitsua da jakitea helduen ataleansailkatzen diren nahaste gehienak, hala nola elikadura nahasteak, depresioa, eskizofrenia, edota antsietate arazoak, haurtzaro edo nerabezaroan ere ager daitezkeela.
|
|
|
|
Buru
nahasteetan interesa zuen medikua zen; epaitegietan peritu lan egitenzuen, bereziki mota sexualeko hilketetan jarduten. Krafft Ebing ek (1886) gizabulkada sexuala beste jokaeren azpian dagoen motibazio indartsua zela zioen, baina era berean oso arriskutsua.
|
|
|
DSM III R izenarekin ezagutu den
|
Burutiko
Nahasteen Diagnosi eta Estatistika Eskuliburuaren hirugarren bertsio berrikusia (Diagnostic and Statistic MentalDisorders Handbook III, Revised Version) 1987an garatu zenean, lantaldekoaholkulari batzordeak gehigarrietan kategoria diagnostiko berria sartzea proposatuzuen. Kategoria horrek Dalton-ek Hilekoaren Aurreko Sindromeari buruz egindakodefinizioarekin bat egiten zuen:
|
|
|
Eskuliburu horretan azaltzen da nahastealehendabizikoz buruko beste nahasteekin batera, eta horrek entitate berezia emangodio. Baina esan daiteke eskuliburuaren hurrengo bertsioan, DSM IV an parekatukodela Hilekoarean Aurreko Nahastea beste
|
buru
nahasteekin.
|
|
|
DSM IV(
|
Burutiko
Nahasteen Diagnosi eta Estatistika Eskuliburuaren laugarren bertsioa; APA, 1994) garatzean, Fase Luteinikoaren Amaierako Nahaste Disforikoaren diagnosia aztertu zen, buru nahaste gisa sailkatzeko nahikoa datu otezegoen ikuskatzeko. Izenak nahastea ebaluatzeko metodoa baldintzatzen zuelaikusi zen.
|
|
|
DSM IV (Burutiko Nahasteen Diagnosi eta Estatistika Eskuliburuaren laugarren bertsioa; APA, 1994) garatzean, Fase Luteinikoaren Amaierako Nahaste Disforikoaren diagnosia aztertu zen,
|
buru
nahaste gisa sailkatzeko nahikoa datu otezegoen ikuskatzeko. Izenak nahastea ebaluatzeko metodoa baldintzatzen zuelaikusi zen.
|
|
|
Imagen: Martin Walls Gorputzaren nahaste dismorfikoa (TDC), 1997an EEko
|
buru
nahaste gisa deklaratua. AEBk biztanleen %2 ingururi eragiten die.
|
|
|
Haurtzaroan arreta gabeziak eta hiperaktibitateak eragindako nahastearen diagnostikoa hain da handia ezen AEBetako haurren ia %10 portaera arazoek kontrolatzen dituztela. Bien bitartean, jotzen da haur britainiarren %10ek klinikoki hauteman daitekeen
|
buru
nahasteren bat dutela. Adimen Osasuneko eta Familia Medikuntzako adituek bizitza “ez psikiatrizatzeko” eskatu dute.
|
|
|
Batzuen ausardiak eta besteen
|
buru
nahasteak egin zuten arrakastatsu lehorreratzea. Adolf Hitlerrek uste zuen erasoa Calais itsasartean gertatuko zela, Europaren eta Erresuma Batuaren arteko punturik gertuenean.
|
|
|
Hara batzuk hemen: burua galdu, burutik galdua,
|
burua
nahasi, burutik eginda, burutik maingu, burutik dago, burutik saltatu, burutik jauzi, burutik joana, burua paxatu zaio, burua gelditu zaio, burua zoratu, buru irtena, buruz arindua, buruaz beste egin...
|
|
|
Ezagutu nuen garaian, depresioaren zulo beltzetik atera berri zegoen arren, ez zebilen artean oso fin. Hasieran, deformazio profesionalak eraginda, elorriekin mintzatzeko jarrera hura
|
burutiko
nahasteak sortutako" erreakzio eraketa" izango zela uste nuen. Denboraren poderioz, halere, erreakzio eraketa haren prozesua ez zela ohikoa konturatu nintzen.
|
|
|
Eta hori da gure herrian gertatzen ari dena; baita mundu osoan ere. Horregatik
|
burutiko
nahasteak ere areagotzen ari dira. Une hartan, mundu guztiak buruan neukan galdera, lotsa ematen dit kontatzeak, egin nion:
|
|
2010
|
|
|
Estatistikako Institutu Nazionalak heriotza tasari buruz egin duen azken inkestaren arabera,
|
buru
nahasteek eragindako heriotzek% 4,6 gora egin dute eta 12.879ra iritsi dira. Talde horren baitan, dementzien kasua deigarria da, izan ere, 11.973 heriotzen arduraduna da(% 68,2 emakumeak izan ziren).
|
|
|
adibide hura jarri zigun, bai, eta niri ez dakit zer gertatu zitzaidan, gauzak, emakumeei buruz egiten nituèn gogoetak eta irakaslea ematen ari zèn lezioaren kontzeptuak?
|
buruan
nahasten hasi zitzaizkidala. Izan ere, nik banuen emakume eredu ideal bat, ustez, baina baita bi irudi ere:
|
|
|
Baldar eta ia hitzik gabe arituko da hilketaren arrazoiak zein izan diren aitortzean: egun hartan zegoen eguzki gupidagabearen erruz hil zuen ezezagun zuen pertsona hura, eguzkiak
|
burua
nahasi eta begiak lausotu zizkion eta. Aitorpena inork ez duela estimatu ikustean, arrotz eta deseroso egongo da pantomima bukatu arte.
|
|
|
Galde sorta honen helburua da
|
buru
nahasteak jasaten dituzten gaixoenganager daitezkeen portaera desegokiei buruzko informazioa eskuratzea. Tresna hauAlzheimer eta beste motatako dementziak jasaten dituzten gaixoekin erabiltzekogaratu da eta galde sortaren informazioa gaixoaren zaintzaile baten bidez lortzenda.
|
|
|
Gizonen heriotza tasa gordina 886,8koa izan zen (%2, 3 gutxiago). Heriotza eragin zuten gaixotasunen artean, 2008an gehien ugaritu ziren
|
buru
nahasteak eta portaera nahasteak eta nerbio sistemako gaixotasunak. Buruko eta portaerako nahasteen ondoriozko heriotzak %4, 6 igo ziren, eta 12.879 izan ziren.
|
|
|
Norberaren irudiaren pertzepzio distortsionatua hobetu egiten da psikoterapiaren bidez, bakarrik edo botikekin konbinatuta, hori baita gaixotasun mota horiek tratatzeko metodorik egokiena. Gorputz nahaste dismorfikoak (LDAk), 1997an AEBetako
|
buru
nahaste izendatu zutenak, biztanleriaren %2 ingururi eragiten dio, eta ohikoagoa da oinarrizko nahaste obsesibo konpultsiboa (TOC) duten pertsonengan. Beltzarantzeko obsesioa Beltzaran egoteko eta eguzkitan jartzeko edo UVA eguzki kabinetara joateko edozein aukera aprobetxatzeko obsesioa handitu egin da azken urteotan.
|
|
|
Logurak drogak, alkohola edo
|
buru
nahasteak baino istripu larriagoak eragiten ditu.
|
|
|
Zirkulazio istripuen %20 loturaren apnearekin lotuta daude. Gaixotasun horrek eragiten dituen logura arazoek drogen, alkoholaren edo
|
buru
nahasteen istripuak baino “lau aldiz larriagoak” eragiten dituzte. Hala ohartarazi dute Pneumologiako eta Kirurgia Torazikoko Espainiako Elkarteko (SEPAR) loaren nahasteetan adituak diren pneumologoek.
|
|
|
Adibide bat ere jarri zigun irakasleak, butanoarena eta metil propanoarena —izen hauek amagana naramate beti, Butano Maria eta Metil Propano Maria deituko ez ote zien, haien berri izan balu: ez natzaizu, haatik, burlaren eremutik mintzo, konstatazio garratz baten errealitatetik baizik—; irakasleak —nioen— adibide hura jarri zigun, bai, eta niri ez dakit zer gertatu zitzaidan, gauzak —emakumeei buruz egiten nituèn gogoetak eta irakaslea ematen ari zèn lezioaren kontzeptuak—
|
buruan
nahasten hasi zitzaizkidala. Izan ere, nik banuen emakume eredu ideal bat, ustez, baina baita bi irudi ere:
|
|
|
Itsaso koitadua! Ez zuen bere
|
burua
nahasi nahi ume arrotzen artean eta seguruenik Bilboko gelakideak zituen gogoan. Mar herrian balego, baina Madrilen zegoen abuelita ikusten.
|
|
|
herra. Herrak
|
burua
nahasten eta gal arazten zaukunak: erran arazten, egin arazten sekulan erranen eta eginen ez ginituenak.
|
|
|
Konturatzen naiz zikinkeriaren erdian jarria naizela. Zenbait denboraz, ondoezinak ene
|
burua
nahasten dit. Iratzartzen naizelarik, Lili ikustean saminez betetzen naiz.
|
|
|
Alta, egiazko buruzagi bati armadak gogo onez obedi liezaioke. Indarrak kudeatzeko agintarik ez delarik,
|
burua
nahasten da eta agindua barreiatzen. Agindu bat emana delarik eta segidan beste bat alderantzizkoa, horrek urduritasuna sortzen din.
|
|
|
L. Zergatik aitzinatzen naiz hain emeki eta zergatik
|
burua
nahasten zait?
|
|
2011
|
|
|
Izan ere, zergatik defendatzen ditugu interbentzio militarraren bidez giza eskubideak Libian, eta ez Gazan edo Saharan? Kontzientzia txarraren ondorioz
|
buru
nahaste izugarria dago Mendebaldean. Gaddafiren agintaldia azken zazpi urteetan sostengatu izanak ez agintaldi osoa, ez ahaztu Gaddafi isolatua izan zela 30 urtez kontzientzia gaiztoa eragin du.
|
|
|
Zerbikaletako edo garondoko arazoak dituzten adineko pertsonek ere gorabehera asko izaten dituzte, baita zenbait sendagai hartzen dituztenek ere (depresioaren aurkakoak eta analgesiko indartsuak), horien nahigabeko ondorioetako bat zorabioa eragitea edo
|
burua
nahastea izaten da eta.
|
|
|
|
Buru
nahastearen aurretik egindako testamentua baliozkoa da.
|
|
|
horregatik jo dut, hain zuzen ere, zuregana, ea zer edo zer egiten duzun gure ardi galduaren alde: bere
|
buru
nahasian, izan ere, argialdi bat izan dezake noiznahi, eta hala bada, istantean deitu, gure esku egon baitaiteke Palomaren arimaren salbazioa:
|
|
|
Ontzira itzultzeko erregutzen zuen ontzimutilak, bakarrik geratzeko beldurragatik lehorreratu baitzen. Dortoka haiek marinel naufragatuak janak zituztela zioen,
|
burua
nahasirik, jadanik giza arima zutela. Lotu egin behar izan zuten mutila, beso eta zangoz, eta ahoa ere tapatu zioten.
|
|
|
Hona zerrendatxo bat, sortutako arazoei dagokienez: bateko inkomunikazioa eragiten du, besteko ulertu ezina,
|
buru
nahasteak ere ez dira faltako, eta, azkenik, beldurra nagusituko da umeengan. Orobat, haur horien kultura eta identitatea gutxiestea eta arbuiatzea ere tartean dago, eta eragintza galgarria amaitzeko, muzin egiten diote ikasteari, eskola uzterainoko gorrotoa baitiote hezkuntza jardunari?
|
|
|
Helburu horietan oinarrituta arituko dira lankidetzan terapeuta eta familia.Familiako bitartekaritzaFamiliako bitartekaritzaren helburua da guztien gustuko akordioak gauzatzea elkarrizketaren bidez, gatazkari irtenbide bat bilatu ordez, terapia familiarrarekin gertatzen zen bezala.Bitartekaritzaren bidez, hirugarren pertsona batek, hots, bitartekariak, erdian jarri eta irtenbideak adosten laguntzen du modu neutro eta inpartzialean, aldeak akordio batera irits daitezen.Bitartekaritza esku hartzeko estrategia bat da, eta gatazka egoeran dauden familiako pertsona guztiei dago zuzenduta, bikotekideak, guraso eta seme alabak, anai arrebak??. Akordioetara iristen laguntzea du helburu, bai akordio ekonomikoak, bai familiaren erantzukizunei eta zereginei ekiteko moduari buruzkoak.Alde bakoitzaren borondatez egiten dela kontuan harturik, bitartekaritza ez da egokia izango baldin eta kideren batek ez badu bere borondatea kontrolatzen (adibidez,
|
buruko
nahasteak, patologia psikosozialak, drogazaletasuna eta abar direla medio), edo familiako kideren batek familiaren indarkeria jasan badu (tratu txarrak, sexu gehiegikeria?).
|
|
|
c) Gorputzaren hozte orokorra da_____ _______,__ _ ºC tik azpikoa.
|
Buru
nahastea, haluzinazioak,_____________ galerak, muskulu eta bihotz arazoak nahiz_____________ eragin ditzake.
|
|
|
gorputzaren hozte orokorra, 35 ºC tik behera.
|
Buru
nahastea, haluzinazioak, konorte galerak, muskulu eta bihotz arazoak nahiz heriotza eragin ditzake.. Gorputz atalen tokiko hozteak; adibidez, gorputz adarrak edo aurpegia. Horrek eskuetan mugimendua galtzea eragin dezake, eta eragindako gorputz atala izoztea.
|
|
|
Amerikako Psikiatria Elkartearen
|
buruko
nahasteen eskuliburuak (DSM IV TR: The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 2000) nortasunaren nahaste dramatikoen artean kokatzen du nortasun antisozialaren nahastea, nahaste nartzisista, mugako nahaste eta nahaste histrionikoarekin batera.
|
|
|
Amerikako Psikiatria Elkartearen
|
buruko
nahasteen eskuliburuak (DSM IV: The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 1994) nortasunaren barne hersturazko nahasteen artean kokatzen du nahaste saiheskaria, mendeko nahastearekin eta nahaste obsesibo konpultsiboarekin batera.
|
|
|
Amerikako Psikiatria Elkartearen
|
Buruko
Nahasteen Eskuliburuak (DSM IV TR: The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 2000) nortasunaren nahaste dramatikoen artean kokatzen du nortasun antisozialaren nahastea, nahaste nartzisista, mugako nahaste eta nahaste histrionikoarekin batera.
|
|
|
familia ingurunearen edo lagunen inplikazio handiagotik (haiekin lotura afektibo sendoak ezarri lirateke, beti gertatzen ez direnak), komunitatean eskuragarri dauden gizarte laguntzako sareetan inplikazio handiagoa (kultura, kirol edo arte elkarteak) eta balio terapeutiko handia izan dezaketenak”. Bakardadea ez da
|
buru
nahaste hori duten pertsonentzat beste zailtasun bat. Jaime Smith Depresiorako Aliantzaren sortzaileak (1995ean sortua, kaltetuei eta senideei laguntzeko) kanpaina hau aurkeztean adierazi zuen bakardadea dela bere garapenaren arrazoi nagusietako bat.
|
|
|
obesitatea, sindrome metabolikoa, gaixotasun kardiobaskularrak, diabetesa, ernalezintasuna eta depresioa, besteak beste. Azterketaren hasieran, boluntarioek ez zuten
|
buru
nahastearen zantzurik, eta, amaitzean, 657 boluntariok garatu zuten. Autoreek, ‘PLoS ONE’ argitalpenean azaltzen dutenez, trans gantz eta gantz ase asko kontsumitzen zuten pertsonek jandako kontsumoa egiten zutenek baino %48 aukera gehiago zituzten depresioa jasateko.
|
|
|
OMEk aurreikusten du depresioa dela mundu osoko bigarren ezintasun arrazoia 2020 urtean. Ondorioztatu zuten, halaber,
|
buru
nahaste horren garapenean faktore garrantzitsu asko izan arren, dietak zeregin independentea duela. Dieta osasungarria egiteak ekar dezakeen babes efektuaren arrazoien artean, zientzialariek fruta eta barazki antioxidatzaileen maila handia aipatzen dute, baita brokoliaren, aza, espinakak, dilistak eta garbantzuak, edo arrainaren gantz azido poliasegabeen (omega 3) maila handia ere.
|
|
|
Hala ere, hau ez da guztia. Jakina da,
|
buru
nahasteak sortzen laguntzeaz gain, patologia asko larriagotu edo azeleratu egiten direla tentsio egoera iraunkor bat mantentzearen ondorioz. Bihotz, digestio, zirkulazio eta hormona disfuntzioen eragina dokumentatzen dute zenbait ikerketak.
|
|
|
Ez burua zigortu, alferrik baita. Lehenago detektatu izan bazenu ere
|
buru
nahaste txiki haien esanahia, lapsusen eta garrantzia, ez genuen askorik atzeratuko gainbehera.
|
|
2012
|
|
|
Lehenak konplikatua dirudi, PSCk eserleku galdu ditu eta historiako emaitzarik txarrenak izan ditu hurrengo hauteskundeetan botoak berreskuratu nahi baditu, nekez hartuko du estrategia onargarri gisa CiUrekin koalizio gobernua osatzea: Iniciativaren hegaletik botoak galdu baditu, PSCk nahiago izango du politika sozialaren mezuei ekitea, bere
|
burua
nahasita ikustea baino murrizketak bai ala bai egin dituen exekutiboan. PPren aukera politikoki logikoagoa da CiUk eta PPk hainbat murrizketa sustatu dituzte elkarrekin joan den legegintzaldian, baina nazioaren ikuspegitik sinesgaitza:
|