|
2000
|
|
|
Aspaldiko partez txapelketan kantari aurtengo Gipuzkoakoan ikusi zaitugu, Erniope taldeko
|
buru
, baina lehendik ere makina bat txapelketa jokatu izan dituzu...
|
|
|
Alderdirik ez zegoen Berrobin, baina herrian beti izaten dira pixka bat mugitzen direnak. Ni
|
buru
jarri eta talde bat osatu genuen. Garai hura oso berezia zen:
|
|
|
Trantsizio garaiak bizi ditu euskal gizarteak, eremu askotan gainera, baina ezin uka denbora dela trantsizio hori behar legez burutzeko. Denbora hori kudeatzeko
|
buru
hoztasuna eta erantzukizuna izango dira balorerik preziatuenak datozen hilabeteetan
|
|
|
Minutu bakar batzuk beranduago aurkitu izan balute gaur egun ez zen bizirik egongo. Espetxeaz lekora, Granadara eraman zuten eta bertako ospitalean egin zioten
|
buru
ebakuntza. Egoera delikatuan zegoenez Basaurira ekarri zuten.
|
|
|
Pena handia eman dit Setienen agurrak. Behin baino ez naiz buruz
|
buru
berarekin egon. Setien hurbilean irabazi egiten duen pertsona da.
|
|
|
Ausardia eta
|
buru
hoztasunaren garaiak dira. Hau ere topikoegia bihurtzen ari bada ere, hala da, ez du beste bueltarik.
|
|
|
Ihes egin zuten militante inkulpatuen arrastoan aritu zen Henri Mazeres koronela Kortsikako Paillot aferan inplikatua Leongo aferaren dosierran zegoen. Bera zen orduan Landetako Jendarmeriaren Komandantzia
|
buru
. Abokatuek deitu dute epaiketara, baina fiskalak ez.
|
|
|
Aurtengoan kirol arlora zabaldu dute eta Osasunari egokitu zaio. Ekitaldian futbol taldeko zuzendaritzako kide zenbait izan zen, Javier Miranda presidentea
|
buru
zutela.
|
|
|
Badagoela tesi baterako gaia: Goyaren zakur
|
buru
baten pinturan, izpiekin begiratu eta lehenago egindako irudi bat azaltzen omen da, baserri etxe batena hain zuzen ere. Arbasoen jaiotetxea ote?
|
|
|
BBVAk ziberbanku hau sortzeko hartu zuen erabakiak Argentariarekin eginiko du jatorria. Francisco Gonzalez
|
buru
duen Argentaria banku espainiarra mota honetako banku baten sorrera bultzatzen hasia zen. Gauzak horrela, BBVAko arduradunek bere egin zituzten banku espainiarrean zentzu honetan eginiko urratsak, eta ziberbanku berri honekin negozio arlo berri bat sortzeko erabakia hartu zuten.
|
|
|
Hori topiko galanta da, dudarik gabe. Denetik dago aktoreen artean, zenbat
|
buru
hainbat aburu. Badira batere lotsatiak ez diren aktoreak, beti txisteak kontatzen dabiltzanak, zomorro samarrak eta kamaleoi hutsak direnak.
|
|
|
Barre egitea bezain ona da, gainera. Niri behintzat, ezinezkoa zait aktoreekin distantzia gordetzea,
|
buru
belarri murgiltzen naizelako, onerako eta txarrerako. Batzuetan, nahiko nuke hotzagoa izatea, baina tira.
|
|
|
Horretan ez dut areriorik eduki. Duela hamar bat urte berriz, harria eta giza probak egiteari utzi eta aizkora munduan
|
buru
belarri sartu nintzen.
|
|
|
Urte askotan bere zuzendaria izan da, baina orain Jesus Altuna berastegiarrak Historiaurreko departamendua zuzentzen du. Jose Miguel Barandiaranen laguntzaile handiena haren izena daraman Fundazioaren
|
buru
da. Bere proiektuak, Ekaingo erreplika, Atapuerca, Zestoako Irikaitz aztarnategia, argitalpenak, bekak, Aranzadi, arkeologia, museoak eta gehiago dira.
|
|
|
Etorkinez gain, kapitala ere bildu zen inguru honetara eta meategietako akziodunak finantza ahalmen handiko oligarkia bilakatu ziren, Ibarra, Chavarri eta Rivas
|
buru
zituztela. Burdin erauzketaren etekinak industria eta enpresa berrietan inbertitu ziren (altzairutegi berrietan kasu).
|
|
|
" Gastibeltzaren karabinak" lana izan zen herriak antzeztutako azkena duela 9 urte. Ekimena berreskuratu nahian," eta Lekeitioko kultur eremua berpizteko gogoa zegoela ikusita, udalean haize berria dagoela aprobetxatu eta
|
buru
belarri ekin diogu obra antolatzeari. Lekeitiarren inplikazioa erabatekoa izan da", diosku Imanol Agirre ideiaren zuzpertzaileak.
|
|
|
Koldo Pastor
|
buru
zelarik, abesbatzak Alacanteko Musika Garaikideko XIV. Nazioarteko Jaialdian parte hartu zuen, hala nola Torreviejako XIII. Topagune Koralean. Halaber," El camino, campo de estrellas" suite koralaren grabazioa azpimarratu genuke, Carlos Etxeberria, Vicent Egea eta Koldo Pastorrek berak konposatutako hiru pieza biltzen dituena.
|
|
|
Iruñerriko Ororbiako lagun baten pasadizoa kasu, hain zuzen ere erdaraz mintzatzeko gai ez zena." Se intereso mucho Don Sancho en como habia sido el curso de la curacion y nuestro buen aldeano la explico, mas o menos de esta clasica forma: Primero picar, zirri zarra, mucho
|
buru
; guero' despues' tradujo Don Miguel, doler mucho buru; eta guero' y luego' volvio a traducir el Boticario polliki, polliki, surtir hizo el pelo, dijo concluyente el aldeano". (104 or.). Gabriel Biurrun 1751 urteaz ari zela oroitaraz dezagun: " un buen aldeano de Ororbia que a Pamplona vino(...) y en la botica le pregunto en lengua vascuence si le daria algo para curarse".
|
|
|
Iruñerriko Ororbiako lagun baten pasadizoa kasu, hain zuzen ere erdaraz mintzatzeko gai ez zena." Se intereso mucho Don Sancho en como habia sido el curso de la curacion y nuestro buen aldeano la explico, mas o menos de esta clasica forma: Primero picar, zirri zarra, mucho buru; guero' despues' tradujo Don Miguel, doler mucho
|
buru
; eta guero' y luego' volvio a traducir el Boticario polliki, polliki, surtir hizo el pelo, dijo concluyente el aldeano". (104 or.). Gabriel Biurrun 1751 urteaz ari zela oroitaraz dezagun: " un buen aldeano de Ororbia que a Pamplona vino(...) y en la botica le pregunto en lengua vascuence si le daria algo para curarse".
|
|
|
Etxean hartu nindutenek animazioan egiten zuten lan. Animazio ikastaroa jarri zuten abian eta
|
buru
belarrri sartu nintzen. Ordutik garbi nuen animazioa egin nahi nuela, baina ezinezko iruditzen zitzaidan pelikula bat egitea.
|
|
|
Inasmetek presentzia handia du nazioarteko proiektuetan, hainbat arlo eta berezitasunetan
|
buru
diren enpresa eta entitateen bazkide gisa. Beraz, esperientzia emankorra bereganatu du, enpresa jakinen industri arloko berrikuntza premiei erantzuteko ezagutza eta irtenbide teknikoen esparruan.
|
|
|
Mugaz bestaldean ez bezala ordea, egoera oso larrian daude, ezagupen barik eta transmisioa etenda. Aspaldion mugimendu leonesistak, Gaztela Leongo autonomia erkidegotik bereizteko korronte ideologikoak, indarra hartu du ordea, UPL alderdi erregionalista
|
buru
. Gazte eta ez hain gazteen artean Leon eta Zamorako probintziako zenbait lurraldetan eutsi zaion hizkuntza berreskuratzeko nahia biztu da, eta ikastaroak ere han hemenka ugaldu dira, baina hortik aurrera urrats gutxi izan da.
|
|
|
" Euskaraz
|
buru
belarri" lemapean Nafarroa Oinez jai handiaren 20 edizioa burutuko da urriaren 22an. Aurten Zizur Txikiko San Fermin Ikastola izan da urtez urte milaka euskaltzale bildu ohi dituen ekitaldiaren antolatzailea.
|
|
|
Venezuelan," Eusko Gaztedi" eta" Euzkadi" aldizkarietako zuzendari (1948)," Elite" astekarian erredakzio
|
buru
(1948)," Nosotros" aldizkariko zuzendari (1954 Aldizkaria petrolio konpainia batena zen: " Creole Petroleum Corporatinon" ena), eta" El Nacional" egunkarian aritua.
|
|
|
Areago, eskubideaz haratago joanez, gobernu hau gutxiengoan geratu den unetik (EHren sostengu parlamentarioa joan bai tzaio) zentsura mozioa aurkeztea betebehar bat da. Ibarretxek, ez oposizioaren konfiantza botorik eskatu, ez hauteskundeak
|
buru
tzera deitu dituenez, estatutuaren ikuspuntu historikotik begiratuta, zentsura mozioak zedarri historiko bat markatu du; iraganaren eta geroaren arteko mugarria.
|
|
|
Euskara zuzendari lanetan. Aurreko eginbeharretaz ahaztu gabe, sustapenean sartu dira
|
buru
belarri" Euskara zure unibertsoan" kanpainaren bidez. Noiz eta zein helbururekin sortu zen Gipuzkoako Foru Aldundiko Euskara Zuzendaritza?
|
|
|
Abiadurarengatik ala momentu politikoarengatik izan dadin, horren zentzua ulertzen ez den ber, harremanak ez dira aldatuko. ABren sortzeak antolaketa berri bat ekarri digu, politikan aritzeko tresna gehiago, jende gehiago, prentsan agertze gehiago, baina ororen
|
buru
emaitza berdinak eta tokian tokiko jendearekiko harremanetan aldaketarik ez. Eremu hori dugu lantzekoa bizitza abertzale bat sortu behar baita herrietan, euskararen desagertzearekin euskal nortasuna urtzen ari baitzaigu eta hau ez da biltzar nagusietan boz batzuen bitartez trenkatzen, eguneroko lanarekin baizik.
|
|
|
Agur esaten jakitea garrantzitsua da". Joxe Ripiau laukotearen
|
buru
Iñigo Muguruzaren hitzak dira, eta ez gaur goizean esandakoak. Taldea desegiteko erabakia eta data iazko urte amaieran hartu omen zuten; hitzok, ordea, duela hiru urte baino gehiago, 97ko ekainean, esan zizkion Muguruzak ARGIAri.
|
|
|
Hitzez haratago joanez, 350.000 behi aztertzea adostu zuten espainiar ministroak eta autonomia erkidegoetako nekazal sailburuek. EAEn, 13.000
|
buru
aztertzen ari dira. Behien errausketa arautzeko dekretu bat ere onartu zuen Espainiako Gobernuak.
|
|
|
Bizkaiko bertsolarien txapelak aurreko
|
buru
berean dirau, Igor Elortzarenean, hain zuzen. Gainontzean, berrikuntza garrantzitsuak izan dira txapelketan.
|
|
|
Bukatzeko, hendaiarrak erabilitako euskalkia izango dugu komentagai: " kostaldeko euskalkia erabiltzen du idazle Hendaiarrak, bainan ez da traba handirik alde hortarik eta kondaketan sartuz gero, ororen
|
buru
, irakurt errexa da testoa." (Maiatz 22)
|
|
|
Kasu honetan bata" abertzaleak" eta, besteak," karlistak" eta nazionalak.(...) Abertzaleen aldetik" Iraeta" tarrak," Txomin"
|
buru
delarik. Eta, bestea," karlistak", Murua tarrak," Jenaro" alkatea buru.(...) Bakoitzak ditu bere espazioak.
|
|
|
Kasu honetan bata" abertzaleak" eta, besteak," karlistak" eta nazionalak.(...) Abertzaleen aldetik" Iraeta" tarrak," Txomin" buru delarik. Eta, bestea," karlistak", Murua tarrak," Jenaro" alkatea
|
buru
.(...) Bakoitzak ditu bere espazioak. Halanola" Iraeta" tarren ildotik dabiltzanek, abertzaleek, badute bere" Batzokia"," Perutegi" taberna, eta" besteak" berriz, boterearen nagusi direnek," Udaletxea"," Karlisten zirkuloa" eta" Sastrenea" taberna, besteak beste." (Etxebarria, Gillermo:
|
|
|
Gero, 1936 urtean militarrak altxatu eta Franco
|
buru
jarri zenetik, gizaki soil bakoitzaren eskubideak kontuan hartu gabe, berrogei urteko diktadurak iraun zuen, katolikotasunaren izenean kristautasunaren printzipioei jaramonik egin gabe. Ikus bestela Unión Internacional de Malinas erakundeko C. Martí Martí eta R.
|
|
|
Argi zioen Arantzadi Natur Zientzia Elkarteko
|
buru
den Jesus Altuna paleontologoak: euskara dela pre historiatik datorkigun altxor bakarra.
|
|
|
Atzizkizbaliaturik, hitzeratorriaksortzekojoerahandiadu, bereziki tuerantsizaditzaksortzeko:
|
buru
erichitu, lotsagalducotu, deungatu, naicotu, ganadutu, apiau, naitu, obatu, sistu, irotu, gorrototu, goixtartu, jandu, luurtu...
|
|
|
Dantzaarijac daviltz, suguialeguezedosierpialeguez, giracataoquerca,
|
buru
zitala (Aurescuduna) ansartutaemenatera, batianezcutauta bestianaguertu, ainlasteronduan, ceinguerrijandaravilelaEuscal errijetaco... (139).
|
|
|
desberdinez ere hitzegin dute zenbait autorek. Honela, esate baterako, Driedger ek (1989; ikus Bourhis et al, 1997) bost ideologia prototipikoak azaltzenditu, continuum baten arabera banaturik;
|
buru
batean delako, ideologia pluralista, edo, anitza, kokatzen da eta beste buruan, ideologia etnizista?.
|
|
|
Ororen
|
buru
, Suediako errege izendatu zuten,. Karlos XlV.a, izenaz.
|
|
|
Helburua ez da bizia salbatzea, norbaiten analisiari jarraipena eman ahal izatea baizik. Eta hala, jakinguraren izenean, batzuetan analistakbadirudi biziaz balio bat egiten duela, eta badaki
|
buru
hiltzea errepresioaren garaipena dela beti, suizidioa, ezer jakin nahi ezaren, muturreko era dela.
|
|
|
Beraz, fantasiak egitea funtsezko
|
buru
jarduera da, motorea desira izanik, benetan ase gabeko desira, zehatzago esanda. (Boulanger, 1981).
|
|
|
Freud-en iritziz, fantasia errealitatearen aurkako defentsa bat da bere alderdifrustragarri eta gatazkatsuetan, desirak asetzeko modu estalia; Klein-en iritziz, aldiz, funtsezko
|
buru
jarduera da. Jarduera psikiko jatorrizkoena da, bizitza osoanaktibo irauten du, eta afektiboki esanguratsua den prozesu mental ororen barruandago.
|
|
|
Ez ditut aipatuko bere bizi guztian EAJriegin salaketa urrikalgaitzak. Espiritu librea, hautsi mautsi gabeko abertzalea, energiaguztiarekin bultzatzen duen Branka aldizkariaren aleetan adierazten duen gogoeta talde baten
|
buru
. Belaunaldi abertzale aitzindari baten umoia izan zen, oraindikEuskal Herriaren askatasuneranzko ibilaldia hozka ezabagaitzez markatzen duena.
|
|
|
Bizitzak, baina, itzuli ugari egiten du; ustekabe franko eta, oro har, amaigabekoaldaketak eraginik. Alde batetik, Mikel, Euskal Herriko merkataritza elkarte kontserbadore eta kapitalistenean
|
buru
belarri murgildu zen, 1960an, ETAtik alde eginondotik. Egitez, haatik, hein batean berari zor dio izena gure erakundeak:
|
|
|
Edozein gisaz ere, 5 Biltzar Nagusia bururatu eta, handik egun gutitara, lauetakidek (ez nornahi, haietarik hiru sortzaile baitziren: J. M. Benito del Valle, AgirreBilbao eta Jose Luis), hain zuzen ere Txillardegi bera
|
buru
zutela, zelanbaitekomanifestu bat argitara eman eta hedatu zuten. Hauxe zioten:
|
|
|
Jakin besterikez dago, EHEren sorreran Txillardegi egon zela eragile eta, ideologo? nagusietako, etaEKBren sorreran ere partaidetza bizia eta erabakigarria izan zuela7 Beti egon da euskararenaldeko herri mugimenduan
|
buru
belarri inplikatuta. Horren izenean kritikatu du, baita ere, erakunde publikoen zenbait jokabide politiko, mugimendu hori makaltzera datorrena:. Harrokeriak puztutako erraldoikerien truke ekimen herrikoi apalak suntsitu nahia, zinez, sinetsi ezina da?
|
|
|
Mundu honetakoa ez den erregetzak, nekez argituko digu hemengoa nolaantolatu behar dugun. Naturaren aurrean gure naturaren indarrekin buruz
|
buru
biluzikaurkitzen gara. Azter ditzagun barnekoa eta kanpokoa, begiak ongi irekita, ez itsumustuka.
|
|
|
Kierkegaard-en arabera, bizimolde estetikoari buruz
|
buru
kontrajarria da bizimolde etikoa. Gizaki etikoak, eginbeharra, obligazioa eta inperatibo morala bizitzanabsolutuki inkarnatzean bilatzen du bere zoriona.
|
|
|
deituz, konpromiso erradikalera?. Exkixu n bezala Leturia n ere, azkenean (agian azpitiklokarri sakon bat dago gerra galdua eta amor fati estoiko harekin), norbere
|
buru
etabizitzaren sakrifizio osoa, Camus-en eran, galdatzen duen konpromisora. Besteen aldeemateak ematen dio zentzua, azkenean, bizitzari.
|
|
|
Txillardegik existentzialistekin jarraitu du
|
buru
belarri. 1957an, DiputazioanLiburutegiko aretoan egiten ziren. Urkijo Mintegiko Solasaldiak?
|
|
|
PSOE renideologo espainolek. Juaristi-k eta gainerakoek? Arana Goiriren enuntziatu politikoa gorrotatzen dutelarik (inoiz sinetsi zutelako edo...), haren balizko objektibaziohistorikoari egiten diote bortizki eraso, eta
|
buru
belarri horretara dedikaturik bizi dira, Estatuaren bedeinkazio eta prebenda guztiez baliatuz. Leku berberorretatik datoz, halaber, gaurko politikan eskubide historikoen errebindikazioa eta horrek arlo juridikoan izango lukeen luzapena.
|
|
|
neska sarra (i.s.)
|
buru
andidxe (i.s.)
|
|
|
Altxamenduak garaipena lehen egunetan lortu ez zuenez gero, 1936ko uztailaren 24an. Junta de Defensa Nacional? deitua moldatu zen, M. Cabanellas Jenerala
|
buru
zuela. Franco-k ez zuen Estatu Gobernuen Gidaritza 1936ko urriaren1ean baizik hartu, eta artean ere Gobernu Taldea ez zen Gobernu,. Junta Tecnica delEstado?
|
|
|
Beste hainbat eta hainbat arlotan bezalatsu, ezin konta ahala baitira Txillardegireneragina aldez edo moldez jaso duten euskal eremuak; hain zuzen, euskal soziolinguistikaren jardunbidean ere
|
buru
buruan ageri zaigu. Ezker abertzalearen pentsamendueta ekinbide politikoa abian jarri zenean, 1960 hamarkada hartan, inor gutxi arduratuzen hizkuntzaren eta abertzaletasunaren arteko loturak aztertzen.
|
|
|
aberriaren soineko apaina alegia, geroago ikusi ahal izangodugun moduan. Jarrera honek sutan jartzen zituen Txillardegiren
|
buru
bihotzak.
|
|
|
Barkatukodidazu baina, ahaztu egin zait zure izena. Nire
|
buru
zahar hau...
|
|
|
Alde egiteko garaia zen, baina lehengo galderen ordez zalantza izugarriagoakneuzkan orain,
|
buru
bihotzen barruan. Aitari hitzik ez esatea erabaki nuen,.
|
|
|
Hala ere, bestelako ahoskerakegoki eta zuzen dira gainerako hizkera mailetan: telefonua, mendiya, mendixa, mendi, mendie, buruba, burue,
|
buru
–
|
|
|
Joera hark irratia ere jo zuen. Urteak joan eta urteak etorri, lokalismo, tradizionalismo eta erregionalismoari gerra deklaratu zioten pertsonetariko asko damuturik edo ikusten ditugu, oraindik ingelesez ere jakin gabe eta kazeta erregionalak erosten edota proiektu erregionaletan
|
buru
belarri sartuta, Europaren eraikuntzan herrialde eta estatugabeko nazioek zer paper garrantzitsu jokatzen duten jabeturik. Bistakoa da globaltasuna eta lokaltasuna azken urteotan etengabe garatuz joan diren joerak direla.
|
|
|
XX. mendeko 40 hamarkadararte, ardiak behiak baino ugariagoak ziren. 1935 urtean Karrantzan 13.785 ardi
|
buru
zeuden, hamar urte beranduago erdira murriztuz; eta joera hori 80ko hamarkada arte luzatu zen. Azken urteotan, berriz, ardi produktuen salmenta hobeak direla eta, ardiak emendatzen ari dira, eta gaur egun Karrantzan 7.000 ardi buru inguruk larratzen dute.
|
|
|
1935 urtean Karrantzan 13.785 ardi buru zeuden, hamar urte beranduago erdira murriztuz; eta joera hori 80ko hamarkada arte luzatu zen. Azken urteotan, berriz, ardi produktuen salmenta hobeak direla eta, ardiak emendatzen ari dira, eta gaur egun Karrantzan 7.000 ardi
|
buru
inguruk larratzen dute. Haraneko ardi arraza nagusia karrantzarra da; latxaren antzekoa, karrantzarrak kolore gorriagoa, tamaina handiagoa eta mutur konbexuagoa ditu.
|
|
|
Saien bazkalekua 1987an zabaldu zuen Bizkaiko Foru Aldundiak Saltipinian, eta bertara eramaten dituzte harrezkero, haranean hildako abereak. Urteko 70 ganadu
|
buru
inguru dira sai arreei ematen zaizkienak, eta inoiz 240 sai ikusi izan dira batera. Raneroko haitzetako sai arreez gain, Mena, Oriñon, Urduña eta beste lekuetatik joaten dira saiak Saltipiniako bazkalekura, sarraski bila.
|
|
|
Bigarren Karlistadako gertakizun militar aipagarrienetakoa Sucesoko borroka izan zen. Armada liberala, Moriones Generala
|
buru
zela, Menatik Karrantzara pasatu zen. Villaverderako bidean zihoala, Kantabriako Batailoi karlistak aurre egin zien liberalei.
|
|
|
Honen ardura hartu zuen Fourccroy ko Kondeak hezkuntza sistemaren honako egituraketa proposatu zuen85: oinarrizko eskolak, udalen kontrolpean baina, Estatuaren begiradapean; bigarren irakaskuntza (esku pribatuetan egon zitekeena, baina Estatuak kontrolatuta); lizeoak86, eskola zentralen ordezko institutu moduan; eta azkenik, beste hiru maila horien
|
buru
gisa, eskola espezializatuak. Baina Napoleon-en garai honek eskaintzen duen erreferentziarik garrantzitsuena, inongo zalantzarik gabe, unibertsitatearena da87; kontzepzio politikoak zuzentzeko nahia gauzatu ahal izateko, 1806an unibertsitate inperiala sortzeko asmoa iragarri zen, Estatuko hezkuntza sail modura, bakarra eta zeharo zentralizatua:
|
|
|
ziurtatzeko, probintzia bakoitzeko buruak izendatuak ziren, beste arrazoi batzuen artean, Estatuak oinarrizko irakaskuntza garatu eta zabaltzeko hartutako erabakiak burutu zitezen ardura hartuko zutenak alegia, kontrol eta zaintze funtzioak nabarmenduz. Hitz batean esanda, Estatuaren makineria muntatuta eta prest zegoen, Administrazioaren eta tokian tokiko botereen arteko artikulazioa azken hauen
|
buru
makurtzearen bidez ziurtatuz155.
|
|
|
Op. cit; 42 Jadanik 1812ko Konstituzioak ezartzen zuen erregeak izendaturiko, jefe superior, aren ardurapean geratuko zela probintzia bakoitzaren gobernua; 1813an. Jefe Político? deitu zitzaion irudi horri, eta 1814ean
|
buru
militarrak hartu zuen horren ardura. 1823an berriro buru politikoak izan ziren, 1833an aipatu. Subdelegado Principal de Fomento?
|
|
|
deitu zitzaion irudi horri, eta 1814ean buru militarrak hartu zuen horren ardura. 1823an berriro
|
buru
politikoak izan ziren, 1833an aipatu. Subdelegado Principal de Fomento, izatera pasatzeko.
|
|
|
Burgos-ek markatu zituen administrazio antolakuntza formalaren lehenengo ardatzak; eta aipatu ditugun hauek, bera. Fomento? ministerioko
|
buru
zenean hartutako erabakiak dira.
|
|
|
–Consejo de Instrucción Pública? (aholkularitza lanak beteko zituen eta ikuskariak eta
|
buru
politikoak izango ziren horren kontrol eta burutze agenteak) eta. Junta de Centralización? (administrazio ekonomikoa) izeneko erakundeen sorrera; desagerturiko. Dirección General de Estudios?
|
|
|
hura aldarrikatu zenerako, gutxieneko hezkuntza egitura jadanik eraikita zegoela esan daiteke. Oinarrizko irakaskuntza 1838ko legeak arautzen zuelarik (orain egitura oinarri hobearekin kontuan hartu, adibidez, irakasle eskolen kopurua areagotuz joan zela, edota gobernuak probintzietako batzordeen bidez zein
|
buru
politikoen eraginez bere presentzia eta gero eta modu eraginkorragoaz ziurtatzen zuela), plan honek bigarren eta goi mailako irakaskuntza arautzeari ekin zion, maila horietan sistema koherente eta antolatuaren beharra nabarmena izanik. Laburbilduz, nagusitu zen elementurik aipagarriena irakaskuntza maila horiek egituratzeko ahalegina izan zela esan genezake.
|
|
|
irakasleriaren prestakuntzaren arazoari erantzun zitzaion. Instituto Central Normal? delakoaren sorrerarekin (oinarrizko irakaskuntzako irakasleentzako zen. Escuela Normal Central, aren modura); hiru mailatan banatu zen (oinarrizkoa, goi mailakoa eta osagarria); azterketa sistema ezarri zen; zentro pribatuarekiko kontrola ziurtatu nahi zen(
|
buru
politikoen baimena eta azterketa publikoa beharrezkoak izango ziren edota gobernuak edozein momentuan hartu ahal izango zuen zentro bat ixteko erabakia); oro har, kontrolak izugarrizko garrantzia izan zuen, horretarako probintzia bakoitzean buru politikoak zuzentzen zuen. Comisión Superior de Instrucción Provincial, izeneko erakundea sortuz (hemen oinarrizko irakaskuntzako ikuskaritza integratu zen, eta bigarren mailako irakaskuntzarako gobernuko ikuskarien izendatze funtzioa beteko zuen), etab.
|
|
|
irakasleriaren prestakuntzaren arazoari erantzun zitzaion. Instituto Central Normal? ...dura); hiru mailatan banatu zen (oinarrizkoa, goi mailakoa eta osagarria); azterketa sistema ezarri zen; zentro pribatuarekiko kontrola ziurtatu nahi zen (buru politikoen baimena eta azterketa publikoa beharrezkoak izango ziren edota gobernuak edozein momentuan hartu ahal izango zuen zentro bat ixteko erabakia); oro har, kontrolak izugarrizko garrantzia izan zuen, horretarako probintzia bakoitzean
|
buru
politikoak zuzentzen zuen. Comisión Superior de Instrucción Provincial, izeneko erakundea sortuz (hemen oinarrizko irakaskuntzako ikuskaritza integratu zen, eta bigarren mailako irakaskuntzarako gobernuko ikuskarien izendatze funtzioa beteko zuen), etab.
|
|
|
Hego Euskal Herriari dagokionez, gai honek izugarrizko garrantzia izango zuen (kontuan harturik gainera, orain dela urte gutxi arte ez dela aldaketarik izan), alde batetik euskal unibertsitate barrutirik ez zegoelako ez baitzegoen euskal unibertsitaterik eta, bestetik, bi unibertsitateekiko menpekotasunak euskal herrialdeen arteko banaketa edota zatiketa indartzen zuelako (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa Valladolid-eko barrutian, eta Nafarroa, berriz, Zaragoza-koan). Unibertsitate barruti bakoitzeko zuzendaritza erregeak izendaturiko errektorearen190 esku geratu zen; eta errektorea unibertsitateko
|
buru
izateaz gain, barrutian zegoen irakaskuntza publikoko zentro guztien goreneko buru ere izango zen191 Bestalde, barruti bakoitzak gobernuak izendatutako idazkari orokorra zuen. Bi horiek unibertsitate kontseilua (errektoreen ahokularitza funtzioa zuena) osatzen zuten, fakultateetako dekano, eta goi eskola, lanbide eskola eta institutuetako zuzendariekin batera (hauek guztiak ere gobernuak izendatutakoak).
|
|
|
Hego Euskal Herriari dagokionez, gai honek izugarrizko garrantzia izango zuen (kontuan harturik gainera, orain dela urte gutxi arte ez dela aldaketarik izan), alde batetik euskal unibertsitate barrutirik ez zegoelako ez baitzegoen euskal unibertsitaterik eta, bestetik, bi unibertsitateekiko menpekotasunak euskal herrialdeen arteko banaketa edota zatiketa indartzen zuelako (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa Valladolid-eko barrutian, eta Nafarroa, berriz, Zaragoza-koan). Unibertsitate barruti bakoitzeko zuzendaritza erregeak izendaturiko errektorearen190 esku geratu zen; eta errektorea unibertsitateko buru izateaz gain, barrutian zegoen irakaskuntza publikoko zentro guztien goreneko
|
buru
ere izango zen191 Bestalde, barruti bakoitzak gobernuak izendatutako idazkari orokorra zuen. Bi horiek unibertsitate kontseilua (errektoreen ahokularitza funtzioa zuena) osatzen zuten, fakultateetako dekano, eta goi eskola, lanbide eskola eta institutuetako zuzendariekin batera (hauek guztiak ere gobernuak izendatutakoak).
|
|
|
Eraikitzen ari zen makineria fintzeko, aipatutako probintzia mailako juntei, udaletan zeuden oinarrizko irakaskuntzakoak gehitu behar zaizkie. Hauek ere probintziako
|
buru
politikoak gobernadoreak izendaturiko pertsonez osatzen ziren (elizbarrutiko ordezkaria ezezik, alkatea,, regidor, zelakoa eta gutxienez hiru guraso) eta probintzia mailakoen betebehar berdinak zituzten(, informar, denunciar y pedir?, Ruiz Berrio ren194 hitzetan).
|
|
|
Baina, Dávila k dioskunez,, hasta la ley Moyano de 1857, podemos decir que las escuelas normales no serán concebidas como centros profesionales de formación del magisterio? 227; hots, garai honetara iritsi arte, ez zegoen irakasle ikasketen inguruko planteamendu globalik, eta, Gil de Zarate-k dioen moduan, urte askotan, irakasle eskolak sortu arren,, la autoridad suprema carecía de fuerza? 228 1843ko araudian229 ikus daitekeenez, gobernua oinarrizko errealitateaz jabetu zen: irakasle eskolak sortzea ez zen nahikoa; kontrolatu egin behar ziren, lan horretaz probintzietako batzordeak arduratuko zirelarik(
|
buru
politikoaren begiradaren pean, noski) 230 1845 urterako, oso epe laburrean beraz, estatuko probintzia gehienek beren irakasle eskolak zituzten (salbuespenen artean Bizkaia eta Gipuzkoarenak nabarmenduko genituzke, Arabak eta Nafarroak berenak zituzten bitartean), prozesu horretan buru politikoak, Estatuko ordezkariak alegia, dinamizatzaile nagusiak izanik.
|
|
|
Baina, Dávila k dioskunez,, hasta la ley Moyano de 1857, podemos decir que las escuelas normales no serán concebidas como centros profesionales de formación del magisterio? 227; hots, garai honetara iritsi arte, ez zegoen irakasle ikasketen inguruko planteamendu globalik, eta, Gil de Zarate-k dioen moduan, urte askotan, irakasle eskolak sortu arren,, la autoridad suprema carecía de fuerza? 228 1843ko araudian229 ikus daitekeenez, gobernua oinarrizko errealitateaz jabetu zen: ...sortzea ez zen nahikoa; kontrolatu egin behar ziren, lan horretaz probintzietako batzordeak arduratuko zirelarik (buru politikoaren begiradaren pean, noski) 230 1845 urterako, oso epe laburrean beraz, estatuko probintzia gehienek beren irakasle eskolak zituzten (salbuespenen artean Bizkaia eta Gipuzkoarenak nabarmenduko genituzke, Arabak eta Nafarroak berenak zituzten bitartean), prozesu horretan
|
buru
politikoak, Estatuko ordezkariak alegia, dinamizatzaile nagusiak izanik.
|
|
|
eman diezadakezu hango hura? Bi
|
buru
agertzen ziren argazki hartan: bata Eider zen, irribarrez eta begiak beti bezain txinpartatsu.
|
|
|
belaunak, sustraietatik agertu behar zuen umeak bidea libreago izan zezan
|
buru
likatsua ateratzean. Indarra egin zuen, bere eskuen noraezean kausitutako beso arrotz bat oratu zion, kexu indartsu batek egin zion ihes eztarritik gora umearen burua ate zarratuak irekitzen ari zela ohartzean.
|
|
|
Engainatu egin zenuen eta kito. Gizonek titi parea behar dugun bezala, emakumeek
|
buru
pixka bat nahi dute, eta zure inteligentzia, Legg, aspaldi ito zen zerbezatan".
|
|
|
" Lahincheko atentatu lazgarriaren
|
buru
izan zen Ian Donnelley atxilotua izan zen atzo, Londonderryn. " Ralph" ezizenez ere ezaguna den aktibista honi hamar atentatu egozten zaizkio, gehienak Ipar Irlandan, baina baita Errepublikan egindakoak ere.
|
|
|
Eta gaur hirugarren aldia izan da Jabi hemendik agertu dena. Lehenengo aldian esan nion nire
|
buru
nahasi hau gehiago endredatzerik ez nuela nahi, nahiko borroka handia dudala neure barruan, baina gaur ere agertu da. Lagundu egin nahi didala esan dit.
|
|
|
Egunkariak ez du zalantzarako tokirik uzten: " Iazko uztailaren 13an Lahinchen (Clare konderria) bost lealista hiltzeko IRAk antolatutako sarearen
|
buru
izateagatik atxilotu zuten atzo Ian Donnelley (Ralph ezizenez ere ezaguna), Derryko bere etxean. Atentatu hartan, IRAk sator lana egiteko erabili zuen Donnelley, eta berarekin batera beste zenbait aktibista atxilotu dituztela adierazi dute iturri polizialek".
|
|
|
Kontua da martxoa ez ezik apirila ere ziztuan joan zela, eta noski, maiatzean oso gutxitan azaldu zen Eider pisutik, Irlandako bidaiaren prestaketetan baitzegoen
|
buru
belarri murgilduta, eta Irlanda ez zen beste edozer bigarren mailara pasatzen zuen automatikoki.
|
|
|
Bagoiek handiagoak ziruditen kanpotik. Ez ordea jarlekuek, egur xaflaz egindako eskeleto haiek guk baino bi
|
buru
gehiago neurtzen baitzuten gutxienez. Trenak eguneroko minutu pare laburra iraungo zuen estazioan geldi ziurrenera, baina guk eternitatea zer zen ikasi genuen jarlekuetan jesarririk eta hankak dingilizka genituela.
|
|
|
Eiderrek bere mutilari inoiz aipatuko ez zion arrazoi baten erruz. Eta ez zion aipatu, ez beldur edo lotsagatik, ezpada Londresko city komertzialean eztanda egin zuen lehergailuak bere
|
buru
eta begietan ere danbada izugarria jo zuelako, eta beraz konbentzitu egin zelako esperientzia berezi hura berea eta ez beste inorena zela. 1993ko apirilak lortu zuen munduko azalpen guztiek lortuko ez zutena, alegia, Irlanda promesaz betetako gauetan ia inertziaz zerrendatutako herrialdeetako bat izatetik, Eiderren buruan aurki zitekeen herrialde bakarra izatera pasatzea.
|
|
|
Eta, bat batean, ikusten ari nintzena ezin onarturik edo, ateskarat abiatu, hura ireki, eta barnerat sartu nintzen, oihuka, hirugarrenak —emeak— ihesari eman ziezaion. Eta jalgi zen oreina ate tipi hartarik, baita ni ere haren gibeletik, ezin alegerago, morroien garrasiei eta protestei entzungor egiten niela, neure
|
buru
bihotzetan biktorios... Laburra izan zen, ordea, ene garaitia, zeren oreinak, urrats batzuk kanpoan ibiliz gero, gibela egin baitzuen, oholesian berriro sartzeko.
|
|
|
Baina itzul nadin aitaren erran hartarat: ...itzaiguan, familian bertze protestant bat izaitea!" Banekien nik, bai, nor zuen aitak gogoan, noiz eta hitz haiek xuxendu baitzizkidan; banekien, bai, jaun Esteban Etxegoienen gogaide egin nahi ninduela, familiako lehen luthertar eta ustez bakarrarena, zeinak, noiz eta jakin baitzuen ezen guztia galdua zegoela eta gaztelau tropek inguraturik zegoela, bere burua koldarki hil baitzuen, etsaiari
|
buru
egin beharrean, nola egin baitzioten bere bi anaiek, Pedrok eta Eusebiok, Amaiurren eta Noainen ezin balentkiago guduztatu zirenean, aitona Nikolasi behin baino gehiagotan eta aitari berari ere nehoizka aditu izan nionez. Eta halatan zen gure etxeko ardi beltz hura bi aldiz maradikatua:
|
|
|
bata sototzat eta etxeko upelategitzat hartu zuten, berdintsu eta orobatsu utzi zutelarik bertzea, norat igortzen eta zigortzen baitzituen aitak —edo amak, bakanago— egun baterako, bitarako edo berak zuzen irizten zion aldirako, gaizki portatzen ziren sehiak eta zerbitzariak, haien hutsen eta falten arabera, eta gure gurasoen aldartearen. Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean bere egitekoei
|
buru
egin ahal izan ez zielako. Eta, astebetea iraganik, erdi eroturik bezala jalgi zen gizagaixoa bertatik, erranez ezen gartzela hartarat aspaldi kondenatuak izan zirenen nigarrak eta intziriak —gaizkileenak, nahastekarienak eta gainerako jendailarenak— aditu zituela han barruan, eta amets batean bezala ikusi zituela haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorrari gai hartaz solasten zenean, erakusten zutelarik, gisa hartan, ezen sinestetik hurbilago zeudela ez sinestetik baino.
|
|
|
Nola ez zituen libertatea amesten zuèn osaba Joanikot bezalako gizon batek aintzakotzat hartuko hitz haiek, hiru anaien arteko anaitasuna erlijione diferentzia guztien gainetik jartzen zutenak? Nola ez zitzaizkion, osaba Joanikot bezalako gizon bati, hitz haiek
|
buru
buruan sartuko, eta nola ez zituen, bada, bere bizitzaren ardatz bihurtuko. Eta nola ez zuen amets eginen kartari zerion spiritu franko eta liberal harekin, baita hiru anaiek sinboliza zezaketèn Nafarroa harekin eta aro harekin ere, halako moldez, non azkenean idealizatu eta Nafarroako historiaren urrezko arotzat hartu baitzuen, bere baitarako bai behintzat...?
|
|
|
Eta hormatik dilindan zegoen gurutzearen aitzinean buruz
|
buru
belaunikatu —zeren eta gurutze hura baitzen irudi eta imajina orotarik osabak ontzat ha rtzen zuen bakarra—, eskua elkarri eman, eta osabak arestian eginikako zina errepikatu genuen:
|
|
|
Eta ez uste ezen zigortze kontu haietan hasberri inorant bat nintzela, edo ibili nintzela ipuineko nobizio hura bezala, bere burua gau eta egun zigortzen omen zuena baina azkenean ordenatik egotzi omen zutena, ardilarru bat zigortzen zuelako, bere burua zigortu orde...! Zeren ez bainengoen ni sasoin hartan ipuinetarako, ez neure buruaren engainatzeko, eta zeren prestik eta gerturik bainengoen, halatan, ene jokamolde hartaz trufa zitezkeèn estudianteen soei eta haien erran merranei
|
buru
egiteko, baldin zirkunstantziek hartarat baninderamaten... Nahiz eta oraindanik aitortzen dizudan ezen ez zela halakorik gertatu, inguruan egokitu zitzaizkidan ikasle haietarik bat baino gehiago ene egoera bertsuan zegoelako, erran berri dizudan bezala, eta ohitura hura zutelako, beren burua zafratzekoa.
|
|
|
—Lehen erran dizut ezen zerbait utzi dugula bertze egun baterako... Zeren zinez ikusi nahi baitzintuzket bertze egunen batean, horrela, buruz
|
buru
, lasai, edo gehiagotan ere bai, zergatik ez... eta zeren neure egitekoak baititut orain, biharko eta aste osoko eskolak prestatu behar ditudanez gero —eta, aulkitik altxatzen zinela, kontsolamenduzko bertze hitz haiek xuxendu zenizkidan, erraiten zenidala—: Ez nigar egin mudantza honetan gal dezakezunagatik, Joanes, eta arrai zaitez irabaz dezakezunagatik...
|
|
|
Bai, erran liteke ezen, burua hotz mantentzeko gai nintzenean, osabaren alderat eta zientziaren argirat makurtzen zitzaizkidala, oro har, nik bizi nituèn eta ni bizi nindutèn zalantzen arrazoinak, baina beldurra ere arrazoin bihurtzen denean —zeren ez heldutasuna eta ez hoztasuna edo
|
buru
jabetasuna ere izan ohi baitira haurren eta adoleszenteen bertute—, plegatzen eta doblatzen dira arrazoin guztiak beldurraren arrazoinetarat, eta egun hartan guti falta izan zitzaidan.
|
|
|
Eta, urtean bizpahiru aldiz, aitak inguruko jauntxoak bildu eta guztien arteko solasetan berdin gertatzen zitzaidan, eztabaida filosofiko teologikoren bat sortzen zenean... nahiz eta hori bakanetan gertatzen zen, zeren eta aita baitzen
|
buru
haien artean buru, eztabaiden nondik norakoak fintkatzen eta bideratzen zituena, eta hark laketago izaiten zituen ehizarekin loturikako gaiak... eta bertze jaun gehienek ere bai, egia erran. Baina, nehoiz eztabaida filosofikoren bat sortzen bazen, ikusgarria zen nola ibili behar izaiten zuen osaba Joanikotek soka baten gainean bezala, zuhur eta ausart aldi berean, eta nola izaiten zuen aita jesuita zelatari, sokatik noiz eroriko...
|
|
|
Eta, urtean bizpahiru aldiz, aitak inguruko jauntxoak bildu eta guztien arteko solasetan berdin gertatzen zitzaidan, eztabaida filosofiko teologikoren bat sortzen zenean... nahiz eta hori bakanetan gertatzen zen, zeren eta aita baitzen buru haien artean
|
buru
, eztabaiden nondik norakoak fintkatzen eta bideratzen zituena, eta hark laketago izaiten zituen ehizarekin loturikako gaiak... eta bertze jaun gehienek ere bai, egia erran. Baina, nehoiz eztabaida filosofikoren bat sortzen bazen, ikusgarria zen nola ibili behar izaiten zuen osaba Joanikotek soka baten gainean bezala, zuhur eta ausart aldi berean, eta nola izaiten zuen aita jesuita zelatari, sokatik noiz eroriko...
|
|
|
Txinan ibili diren misiolariek erraiten dute ezen txinatarrek erabiltzen dutela suplizio eta tortura mota bat, hitz guti batzuetan azalduko dizudana: lotzen dute biktima goiti beheiti jarleku batean; ipintzen dute iturri baten azpian, zeinari ura, itogin edo itaxur baten modurat, xortaka darion; erortzen zaio biktimari ura
|
buru
gainerat, beti toki bererat, orain xorta bat eta orain bertze bat, harik eta, xortaz xorta, buruan zulo bat eragiten dioten arte... Eta biktimaren izua eta espantua da hura, laztura eta mindura!
|
|
|
Eta amak, eskua
|
buru
gainean jarri, eta erran zidan:
|
|
|
Eta, hala, ogi eta gazta puska bat jan ondoren, eskopeta hartu, sonbrailu lumaduna
|
buru
gainean jarri, eta erran zuen:
|
|
|
Eta bi dorre haiek ziren, bertzalde, bi lerro, xuxenak, paraleloak eta infinituan bat egiten zutenak. Eta dorre haietarik batek bihotzaren jakintasuna sinboliza zezakeen, eta bertzeak adimenduarena, edo, bertze hitz batzuetan, bihotza zuen dorre haietarik batek harroin, eta burua bertzeak, zeren gizona osoa izaiteko eta osorik salbatua izaiteko deitua izan baitzen, eta osotasun hura bihotz buruen eta
|
buru
bihotzen bat egiteaz baizik ezin erdiets baitzitekeen.
|