|
2008
|
|
|
Urte batzuk geroago, Proposito Experimental. 1956 izeneko eskulturetan oso
|
modu
argian praktikan jarriko zituen ideia horiek.
|
|
|
Oteizak ikusi eta aztertu nahi zuen nola garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo horietan, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen dituen mitoen bitartez sendotzen baitira. Ikerketa horien emaitzak 1948an Bilbora itzuli ondoren plazaratu zituen, 1952an Madrilen argitaratu zen Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana testuan, Oteizak argitaratutako lehen liburuan17 Liburu hori, Quousque tandem?! en
|
modura
, zati ezberdinez osatu arren, osotasun bat bezala uler daiteke. Perez de Barradas eta Konrad Preuss etnologoek eginiko ikerketetatik abiatuta, berauei estetikaren esparrutik korrekzioak egiten zizkien Oteizak.
|
|
|
1947ko. Reinvencion de la estatua? testuan idatzi zuen bezala, eskulturaren etorkizunean garrantzitsuak ziren bi prozedurak, ezabaketa eta sakrifizioa, eskultura hauetan frogatzen ditu lehen aldiz, eta ondorengo eskulturetan
|
modu
erradikalean erabiliko ditu. Coreano eta Figura para regreso de la muerte obren garapena izango da Oteizaren lanik ezagun eta garrantzitsuena, gerora hainbeste buruko min emango zizkion Arantzazuko apostoluen estatuaria.
|
|
|
Nietzscheren. Jainkoa hil da? esaldiaren ondoren, krisian zeuden kristautasunean ohikoak ziren adierazpide
|
moduak
, era zabalago batean modernitateko hizkuntzen krisi gramatikala deitu izan dena (Duch, 2002: 460).
|
|
|
Testua erabat programatikoa zen, aurkeztutako eskulturak eta haiekin burutu nahi zuen asmoa azaltzeko idatzirik zegoena. Bertan Kandinsky, Mondrian eta Malevich en lanak aztertzen zituen, eta Oteizak azken horren jarraitzaile
|
modura
aurkezten zuen bere burua. Serie horretako eskulturetan, lehenago hutsunea deitu zuen ezaugarri formala orain nabarmendu egiten zen, espazio desokupatua bihurtuta.
|
|
|
1961eko lehiaketan garaile suertatu arren, Quousque tandem?! liburuan azaltzen duen
|
modura
ezin izan zuten proiektua burutu (Oteiza, 2007a: 516).
|
|
|
Harrespilaren sorkuntza errealitateari eta bizitzari aurre egiteko
|
moduan
euskaldunak gordetzen dituen ezaugarri barnenekoen eraketarekin uztartzen dugu. Ezagutzen ditugu gisa honetako baieztapenen zailtasuna eta arriskuak.
|
|
|
Horretarako, ordea, beharrezkoa da Oteizaren eskultura eta testu ugariak testuinguru zabalago batean kokatzea, euskal kulturara soilik mugatu gabe. Era horretara, Oteizaren sorkuntza lan garrantzitsua
|
modu
egokiago batean uler daiteke, bere garaikoak ziren beste artista eta jokabideekin harremanetan jarriz.
|
|
|
Quousque tandem?! ere
|
modu
honetara deskriba daiteke: zati ezberdinez osaturiko osotasun iheskor bat, abiapuntu ezberdinetatik irakur daitekeen liburua; aurretik, atzetik edo erdiko aldetik.
|
|
|
Liburuaren erdiko aldean argazki sorta bat aurkitu dezakegu. Beraien antolakuntzak argitzen digu nolakoa den egilearen pentsatzeko
|
modua
, ezin esan baitaiteke irudi hauek liburuan esandakoaren ilustrazioa direnik. Kontzeptuen bidez baino gehiago imajinen bidez pentsatzen du Oteizak, bisualki, irudi bat beste batekin kontrajarriz, edo irudi batetik bestera salto azkarrak eginez.
|
|
|
Oteiza ez da teoriko bat, ez da kontzeptu sortzaile bat, irudi sortzaile bat baizik, eta are gehiago, sinbolo sortzaile bat da. Bere estetikak munduari
|
modu
ezohiko batetik begiratzeko irudieta sinbolo sistema bat osatzen du4.
|
|
|
Euskal kulturaren barnean, autoktonoa? zenaren interpretazio baten bidez, gutxietsiak ziren hainbat kultur adierazpen
|
moduren
garrantzia eta balioa defendatzen zuen Oteizak. 2 urte geroago, 1965ean Hendaian argitaratuko zuen Ejercicios espirituales en un túnel liburuan interpretaziozko ildo hori areagotu egin zuen8.
|
|
|
argitaratu zenetik hurrengo urteetan euskal gizartean eta kulturan zer gertatu zen ongi islatzen dute. Oteiza euskal kulturaren epizentroan kokatu zen, ekintza politiko eta kulturalak gauzatzeko orduan jarraitu beharreko gidari baten
|
modura
, eta bere presentzia hutsak, bere zalapartak, polemikak eta haserreak, bere lanaren ikerketa oztopatu izan dute urte askotan. Oteizari buruz hitz egitean ohikoa izan da mitifikazioa, baina ez ikerketa ezta hausnarketa ere.
|
|
|
Beren hizkuntza plastikoa garatzen joan ziren heinean, aldiz, mundu mitiko hau alderatu eta artelan abstraktuak egiten hasi ziren. Uste zuten arte abstraktua egia sakonak azaltzeko baliabidea zela, errealitatetik abiatu eta erredukzio prozesu baten amaieran jaiotzen zen egia espiritual eta sakratua azalarazi eta aurkezteko
|
modurik
egokiena (Golding, 2003).
|
|
|
Hari horri jarraituz, argi geratzen da Oteizarentzat artearen aspektu formalek inplikazio espiritualak ere badituztela. Oteizarentzat, arte abstraktuak zentzu erlijiosoa du, eta hori azaltzen saiatzen da une oro, batzuetan argitasun osoz, besteetan
|
modu
nahasi eta ilunean.
|
|
|
Uruguaiko zenbait biztanle, auzitegietan aurkeztutako lan eta erresidentzia baimenengatiko demandetan, lehenengoz, Estatuaren ondarezko erantzukizuna eskatzen hasiko ziren, beraien baimenak Gobernuak ukatu ondoren auzitegietan aldeko sententziak lortuz gero, kalte ordainak jaso nahian7 Ikuspegi praktiko batetik aztertuta, hori gatazkaren behin betiko ebazpenaren aldeko presio elementu berri gisa eratuko da.
|
Modu
horretan, bai Espainiako bai Uruguaiko autoritateen geroz eta ardura eza handiago horri aurre eginez.
|
|
|
1870eko Tratatuaren inguruan sortutako gatazkaren funtsezko arrazoia ondoren sinatutako akordio sorta baten existentzia litzateke, eta horien artean aurkitu ditzakegu 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukea eta 1992ko uztailaren 23ko Espainia eta Uruguai arteko Kooperazio eta Adiskidetasun Tratatu Orokorra. Bi horiek aurrekoa espresuki indargabetu ez arren, haren edukia
|
moduren
batean aldatzen dute. Inguruabar honek arrazoizko modu batean, lehen aipatutako xedapena aplikatzera eraman ditu auzitegiak, baina jarrera horrek ñabarduraren baten beharra du.
|
|
|
Bi horiek aurrekoa espresuki indargabetu ez arren, haren edukia moduren batean aldatzen dute. Inguruabar honek arrazoizko
|
modu
batean, lehen aipatutako xedapena aplikatzera eraman ditu auzitegiak, baina jarrera horrek ñabarduraren baten beharra du. Izan ere, 30.3 artikulu honen aplikazioa sententzia ezberdinen testutik erator daitekeen erraztasun hori baino konplexuagoa baita.
|
|
|
Bestelako gogoetarik gabe sententziek artikulu horrek dioena aplikatuz,« [e] l Tratado anterior se aplicará únicamente en la medida en que sus disposiciones sean compatibles con las del Tratado posterior». Dena den, xedapen horren itxurazko erraztasunaren atzetik egitura araugile konplexua ezkutatzen da, beste artikuluetara igorpen eta eragorpen ugariz beteta, gai beraren inguruan segidako tratatuen aplikazioa lortzeko
|
modu
progresiboan argitu behar direnak (López Martín, 2002: 105).
|
|
|
105). Zentzu horretan, lehenik eta behin, Vienako Hitzarmenaren 54 artikuluak dioenera jo genuke9, bertan jasotzen baitira tratatuen amaierari dagozkion jarraibideak espresuki ondorengo tratatu batean edota horietatik kanpo beste
|
modu
batean hori izan bada aldeek zuten borondatearen kasua. Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso moduan 59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean gauden aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik zegoelako, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz.
|
|
|
Zentzu horretan, lehenik eta behin, Vienako Hitzarmenaren 54 artikuluak dioenera jo genuke9, bertan jasotzen baitira tratatuen amaierari dagozkion jarraibideak espresuki ondorengo tratatu batean edota horietatik kanpo beste modu batean hori izan bada aldeek zuten borondatearen kasua. Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso
|
moduan
59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean gauden aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik zegoelako, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz. Eta hori horrela izatekotan ezinezkoa genuke, sententziek defendatzen dutena kontraesanez, Vienako Hitzarmenaren 30 artikulua aplikatzea; izan ere, horretarako behar dugun aurresuposturik ez genukeelako, hau da, gai beraren inguruan indarrean dauden bi tratatu ezberdin.
|
|
|
Aldi berean,, facilidades? terminoaren interpretazioak ez dirudi batere pazifikoa; izan ere, Uruguaiko herritarrei
|
modu
bateko edo besteko tratu pribilegiatu bat eskaintzea bezala ulertzea badago ere, hori errealitatean konkretuki zertan datzan zaila delako zehaztea. Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera.
|
|
|
Horrelako interpretazio batek ez baitu argitzen benetan hitz horren esanahia zertan datzan eta, gainera, interpretazio horretaz baliatuta administrazioari erreza gertatu zaio, urtarrilak 11ko Atzerritarren eskubide eta askatasunei buruzko 4/ 2000 Lege Organikoaren (aurrerantzean 4/ 2000 LO) 40 artikuluan jasotzen diren supostu berezietan11 Uruguaiko biztanleak barneratuz, 38 artikuluan jasotzen den nazioaren enplegu egoerari egiten zaion erreferentzia12 ez aplikatzea eta, ondorioz, tratu diferentziaren irizpide hori betetzea. Horrek termino konkretu horretatik eratorritako interpretazioari aurre egiteko aukera emango balio ere, eta, aldi berean, tratu berdintasunaren erreferentziarekin bete, 4/ 2000 Lege Organikoaren 32 artikuluak bestelako puntu batera garamatza, zeren bertan erresidentzia iraunkorra honako
|
modu
honetan definitzen baita: «La situación que autoriza a residir en España indefinidamente y trabajar en igualdad de condiciones que los españoles»13 Ikuspuntu horretatik, bertan azaldutakoa 1992ko Tratatu Orokorrean jasotakoa dela ondorioztatuz, administrazioak eta zenbait auzitegik egindako interpretazioak ez luke horrekin bat egingo eta, ondorioz, Uruguaiko herritarrei erreserbatutako estatusa jarduera hauen egikaritzan espainiar herritarrekiko berdintasun mailan erraztasunak emateari erreferentzia egiten zaionean hau dela eta ez beste bat.
|
|
|
Azken instrumentu horretan, espainiar barne legediaren erreferentzia mantentzen bada ere, dagoeneko ez da hain
|
modu
inperatiboan jasotzen, generikoagoan baizik, eta momentu orotan maila berean aipatuz hura Nazioarteko Zuzenbidearekin bat etorriko dela. Aldi berean,, facilidades?
|
|
|
Hitzarmen horiek estatuek elkarrekiko hainbat eskubideren aurrezagutza zuten helburu, gehienetan eskubide horiek bertako herritarrekiko berdintasun mailan onartuz. Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok
|
modu
zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira. Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea.
|
|
|
Gatazka hori dugu Espainiako Erreinuak eta Uruguaiko Ekialdeko Errepublikak sinatutako 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatua indarrean ote dagoen zalantzaren inguruan sortu dena. Hitzarmen horren xedea elkarrekiko zenbait eskubideren ezagutza zen,
|
modu
horretan nazio faboratuen kondizioa gauzatuz edo gutxienez antzeko egoera bati ateak irekiz. Hitzarmen horren 8 artikuluari jarraiki:
|
|
|
Denbora luzean zehar, bertan jasotako eskubideak momentu ez hain oparoetan Uruguaira joandako espainiar etorkinei
|
modu
zabalean praktikara eramatea onartu zitzaien. Hitzarmen horrek, egun, atentzio berria sortu du, oraingoan berriz, amerikar kontinentetik Espainiarako bidean gauzatzen diren migrazio fluxuak direla eta.
|
|
|
Horren aurrean, 2004 urtean zehar autonomia erkidegoetako Auzitegi Nagusiek erabaki horren inguruan egindako ulermena ez zen aurrekoarekin bat etorriko, ulertuz 1870eko Tratatua ezin zela
|
modu
isolatu batean kontuan hartu, gai beraren inguruan ondoren onartutako eta indarrean jarraitzen zuen beste hitzarmen sorta bat alde batera utzita. Batez ere, auzitegi horien ikuspuntutik, azken hitzarmen horien edukiak arauketaren erabateko iraulketa suposatzen zuenean3 Horrela, alde batetik, Bisatuen Desagerrarazte Akordioak, 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukean jasotakoak (BOE, 150 zk., 1982ko ekainaren 24koa, 17333 or.), bere 3 artikuluan jasotzen zuenez, «la supresión de visado?
|
|
|
Sententziaren Bigarren Oinarri Juridikoan onartzen duenez, azken urte hauetan Uruguaiko herritarren egoera juridikoaren inguruko gatazka honen abiapuntua Auzitegi Goren honen sententzia batean aurki daiteke. ...entuan auzitegi honen 2002ko urriaren 10eko sententziaren bitartez, 1870eko Tratatua antzekoak ziren beste zenbait estatutako (bereziki Txileko eta Peruko) Tratatuetako terminoetatik ez zen batere aldentzen eta, horrela izanda, bertan agertzen zen espainiar legediari egiten zitzaion igorpena zenbait eskubide jasotzeko orduan ez zela titulartasunari lotu behar, baizik eta eskubide horien egikaritza
|
moduari
. Horrela ulertuz ezen eskubide horien titulartasuna tratatuan finkatzen zela eta barne legedia ezin zitzaiela aurkatu.
|
|
|
Lerro hauetatik, beraz, berriz ere, aldeen arteko akordioari egin behar zaio dei, bereziki, 1992ko Tratatu Orokorreko lehenengo artikuluan aurreikusitako Goi Mailako Komisioari erreferentzia berezia eginez, hori baita bide azkarrena eta zuzenena behin betiko nazioartean gatazka honi amaiera emateko, aldeek berek talka egiten duten tratatuetariko batean jasotako bidea dela ez ahaztuz. Hori gertatzen ez den bitartean, espainiar auzitegiek hartutako bideak Uruguaiko biztanleei erresidentzia eta lana eragotziko dizkie egitatezko
|
modu
batean, baina Uruguaiko gobernuak hartzen duen jarreraren zain mantendu da betiere Espainiako Administrazioa, nazioarteko ordenamenduan benetako gatazka baten sorrera suposatu dezakeelako eta, ondorioz, bere kontrako ekimenak hartzea gerta litekeelako. Beraz, Espainiako Auzitegi Gorenak Administrazioa lagunduz zauri honi benda jarri badio ere, zauriak itxi gabe jarraitzen du, eta oraingoan ondorioak nazioarteko ordenamendu mailan kokatzen dira.
|
|
|
Egitateetan aipatu
|
moduan
, arlo politikoan aurrera eraman diren ekimenek aditzera ematen dutenez, benetako ardurarik ezin da ondorioztatu bertatik. Harritzekoa bada ere, ekimen legegile hauek kopuru handiago batean izan dira Espainiako Kongresuan, non modu errepikatu batean gobernuaren atentziora gai hau ekarri den16 Uruguaiko barne ordenamenduan, berriz, jarrera pasibo honek biztanleen aldetik kritikak sortu baditu ere, ekimen nabarmenik ez da gertatu eta horren adierazle garbia dugu 1992ko Tratatu Orokorrak jasotzen duen Goi Mailako Komisioaren bileran Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko hartutako erabakia.
|
|
|
Egitateetan aipatu moduan, arlo politikoan aurrera eraman diren ekimenek aditzera ematen dutenez, benetako ardurarik ezin da ondorioztatu bertatik. Harritzekoa bada ere, ekimen legegile hauek kopuru handiago batean izan dira Espainiako Kongresuan, non
|
modu
errepikatu batean gobernuaren atentziora gai hau ekarri den16 Uruguaiko barne ordenamenduan, berriz, jarrera pasibo honek biztanleen aldetik kritikak sortu baditu ere, ekimen nabarmenik ez da gertatu eta horren adierazle garbia dugu 1992ko Tratatu Orokorrak jasotzen duen Goi Mailako Komisioaren bileran Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko hartutako erabakia. Jarrera hori ulergarri egingo lukeen arrazoi bakarra Uruguaiko herritarren aldeko sententzia jasoz gero Espainiako Administrazioa lotuta geratuko litzatekeelako ideiatik etor daiteke, baina ez dirudi hori izan denik Uruguaiko Gobernua horretara mugitu duen arrazoia.
|
|
|
16 Ekimen hauen nondik norakoa ikusita, hemen defendatutako ondorioa oinarritzeko egitate nabarmenena dugu Talde Parlamentario Popularrak aurrera eramandako ekimen sorta, non Uruguaiko herritarren aldeko jarrera argi bat ikus daitekeen baina jarrera horren islarik ezin izan zen
|
modu
berean aurkitu Talde Popularreko kideak Gobernuan izandako aurreko legealdietan.
|
|
|
Ulertezina egiten bazaigu ere, Auzitegi Gorenaren sententzia bi estatuen aldetik irtenbide
|
moduan
ikusia zen eta 2006 urteko irailaren 26an espainiar jurisprudentziaren doktrina behin betiko finkatua utziko du. Aipatu moduan bertan, mantendutako erabakia 1870 urteko Tratatuaren indarreangotasunaren kontra azalduko da, eta ondorioz:
|
|
|
Ulertezina egiten bazaigu ere, Auzitegi Gorenaren sententzia bi estatuen aldetik irtenbide moduan ikusia zen eta 2006 urteko irailaren 26an espainiar jurisprudentziaren doktrina behin betiko finkatua utziko du. Aipatu
|
moduan
bertan, mantendutako erabakia 1870 urteko Tratatuaren indarreangotasunaren kontra azalduko da, eta ondorioz:
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko egoera desadostasun terminoetan definitu badaiteke ere, bi arrazoik eragotziko dute egoera hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz hitz egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu
|
moduan
, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu. Are gehiago, Goi Mailako Komisioaren bileran argi geratu zenez, bi aldeak ados agertu ziren Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko ideian.
|
|
|
Ikasleek euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez duten gaitasun komunikatiboa ezagutu nahi dugu. Gainera, gaitasun komunikatiboa neurtzeko
|
modu
bat proposatu nahi dugu gaitasun diskurtsiboa ardatz hartuta.
|
|
|
Besterik gertatzen da, aurreratu dugun legez, ingelesezko ariketetan. Hizkuntza horretako probetan oso
|
modu
apalean adierazi dute asmo komunikatiboa. Horrela, zailtasun handiak dituzte ikasleek, deskribatuz nahiz kontatuz, hartzaileari informazioa emateko eta hartzailea eragiteko.
|
|
|
Gaitasun soziokulturala. Komunikazioaren testuinguru sozial eta kultural orokorraren barruan, hiztunari mezuak egokiro adierazteko
|
modua
ematen dioten ezagutzak, hizkuntzaren erabilera desberdinei lotutako faktore pragmatikoen arabera. Aldagai soziokultural garrantzitsuenak 4 kategoriatan banatu dituzte:
|
|
|
Komunikazio estrategien ezagutza eta estrategia horien erabilera kokatu dituzte gaitasun honetan. Helburu pedagogikoei begira egindako eredu honetan, komunikazio estrategiak hobetsi dituzte, horiexek baitira
|
modu
esplizituenean deskribatu direnak eta horiek ikusten baitituzte garrantzitsuenak hizkuntzaren erabileran eta irakaskuntza komunikatiboan.
|
|
|
Argi dago, beraz, garapen jasangarriari dagozkion erabakiak ez direla hautu tekniko hutsak, zeren karga normatiboa duten indibiduo eta komunitateen lehentasunen gaineko balio aukerak baitira, eta beraien arteko kostu, onura eta arriskuen banaketa suposatzen baitute (Meadowcroft, 2003); ondorioz, erabaki horietan parte hartzeak justizia elementuak ere baditu. Zentzu horretan, garapen jasangarriak epe luzeko adostasuna eta konpromisoak bilatzen ditu, baina gerta daiteke hori beti posible ez izatea, eta, beraz, parte hartzea izatea desberdintasunak, kontraesanak eta antagonismoak adierazteko bidea, eta, aldi berean, horiexek kudeatzeko
|
modua
(ibid.), epe motzeko akordioak epe luzeko helburuekin konbinatuz.
|
|
|
|
Modua
|
|
|
1 taula. Parte hartzerako interesak eta
|
moduak
.
|
|
|
|
Modu
nominalean parte hartzea proposatzen duten instituzioen helburua politika baten edo bere lanaren legitimazioa lortzea da, eta objektu diren parte hartzaileen interesa zerrendetan agertzea baino ez da. Modu instrumentalean ere, lehenengo pausoak, gehienetan, instituzioek ematen dituzte beren ekintzen edo programen eraginkortasunak behar duelako, neurri batean edo bestean, beren zerbitzuak jasotzen dituztenen partaidetza.
|
|
|
Modu nominalean parte hartzea proposatzen duten instituzioen helburua politika baten edo bere lanaren legitimazioa lortzea da, eta objektu diren parte hartzaileen interesa zerrendetan agertzea baino ez da.
|
Modu
instrumentalean ere, lehenengo pausoak, gehienetan, instituzioek ematen dituzte beren ekintzen edo programen eraginkortasunak behar duelako, neurri batean edo bestean, beren zerbitzuak jasotzen dituztenen partaidetza. Kasu horretan, parte hartzaileak eraginkortasuna lortzeko bitartekoak dira, baina beraiek programa publikoaren zerbitzu horren onuraren truke egiten dute.
|
|
|
Garrantzitsua da kontuan hartzea ezen
|
modu
eraldatzaileak adierazten duen helburu ikuspegiak ez duela suposatzen parte hartzearen balioa tresna gisa mespretxatzea, guztiz kontrakoa. Taulan proposatzen den molde eraldatzailean parte hartzea aldi berean da tresna eta helburu, kontua da tresna hori erabiltzeko modua desberdina dela 2 edo 4 kasuan.
|
|
|
Garrantzitsua da kontuan hartzea ezen modu eraldatzaileak adierazten duen helburu ikuspegiak ez duela suposatzen parte hartzearen balioa tresna gisa mespretxatzea, guztiz kontrakoa. Taulan proposatzen den molde eraldatzailean parte hartzea aldi berean da tresna eta helburu, kontua da tresna hori erabiltzeko
|
modua
desberdina dela 2 edo 4 kasuan. Azken horretan, herriaren parte hartzeak helburu gisa esan nahi du botere ekonomiko, politiko edo kulturala ez dagoela talde edo elite konkretu baten menpe (Kaufman, 1997).
|
|
|
Azken horretan, herriaren parte hartzeak helburu gisa esan nahi du botere ekonomiko, politiko edo kulturala ez dagoela talde edo elite konkretu baten menpe (Kaufman, 1997). Bestalde, parte hartzea eraldaketarako tresna
|
moduan
, aurretiaz baztertuta egon direnen ahotsa eta antolaketarako gaitasunak garatzeko bidea da, gehiengoak beren beharrak eta nahiak identifikatu, adierazi eta ase ditzan, arazo sozialak konpontzeko zuzenki lagunduz.
|
|
|
Azkenik, eta testu honen lan esparrua den garapen lankidetzarako kasuari dagokionez, Parfitt ek (2004) dioenez, parte hartzea bitarteko
|
moduan
ikusten den heinean, objektu diren komunitateen eta agentzia emaileen arteko botere harremanak ez dira aldatzen. Parte hartzea helburutzat hartzeak, ordea, emaileen eta hartzaileen arteko botere harremanen aldaketa dagoela esan nahi du, zeren bigarrenek lehenengoekin dituzten bezerokeria harremanak aldatzen baitira.
|
|
|
Izan ere, boterea multidimentsionala eta dinamikoa baita, eta, beraz, testuinguruaren arabera aldakorra izan baitateke. Ikuspegi horretatik, aldi berean funtzionatzen egon ahal diren lau botere
|
modu
identifika ditzakegu:
|
|
|
Aurreko hausnarketei jarraituz, jada enpoderamendua zer den definitzeko
|
modu
erraz bat dugu: lau botere mota horiek lortzen direneko prozesua.
|
|
|
Lehen aipatu dugu parte hartzeaz dauden ikuspegien arteko bereizketa oso arrunta dela, berau bitarteko gisa edo helburu
|
modura
hartzen duten begiratzea, bada, parte hartzaileen erabakitze gaitasun mailari dagokion sailkapena ere zabalduenetariko bat da. Kasu honetan oinarrizko galdera da ea zer neurritan dagoen erabakien gaineko kontrola aktore desberdinen artean sakabanatua, bereziki aurretiaz baztertuta zeuden subjektuei erreparatuta.
|
|
|
Parte hartze esanguratsua bilatzen badugu, bistakoa da bertan hartzen diren erabakien edukiak gizarte gailentasuna izan behar duela eta biztanleengan eragina duten gaiek izan behar dutela euren interesa pizteko. Prozesu parte hartzaile bat
|
modu
hobezin batean diseinatua izan dena, irekia, justua eta barneratzailea dena, balio gutxikoa izango litzateke baldin eta bertotik eratortzen diren ekintzak eragin sozial txikikoak balira. Are gehiago, parte hartzen duten pertsonek ikusten badute euren lan bikainak ez duela ezertarako balio, edo sentitzen badute txikikeria bat erabakitzeko zela, euren konpromisoa hurrengo prozesuetan arriskuan jartzen da.
|
|
|
Bigarren aspektu bat, barneraketa da, zentzu horretan zenbat eta jende gehiagok parte hartu hobe, edo zehatzago, zenbat eta gehiagok
|
modu
parekidean parte hartzeko aukera izan, askoz hobe. Izan ere, ezin dugu ahaztu, batetik, espazio batekiko mesfidantza dagoenean, autobazterketa, defentsarako eta eraldaketarako estrategia egokia izan daitekeela; eta, bestetik, akto publiko eta masiboek barne boterearen banaketak ezkutatzera jotzen dutela.
|
|
|
Orain artean aipatu diren eztabaida ildo ia guztiek parte hartze eredu trinko batera jotzen dute, eta hala ere funtsezkoa da gogoratzea ezen perspektiba eraldatzaileak parte hartze bera tresna gisa onartzen duela, eta orobat espazio desberdinetan estrategia ezberdinak zilegi direla onartzen duela, eta horrexegatik komeni da aztertzea parte hartzeak orokortu daitekeen mekanismo moduan duen bideragarritasuna. Gizarte konplexu batek oinarrizko behar material asko ditu, eta gerta liteke horiexek gehiengoaren parte hartze barneratzaile baten bitartez
|
modurik
eraginkorrenean ez betetzea. Zentzu horretan, Meadowcroft ek (2003) baieztatzen du parte hartze intentsiboena, zabalena, edo ugariena ez dela nahitaez parte hartzerik hoberena, eta zalantzan jartzen ditu horrelako ebaluazio batek ezkutatzen dituen dimentsio bakarreko balizkoak.
|
|
|
Baina efektu hori positiboa edo negatiboa izan daiteke, estimua edo arbuioa, atxikimendua edo mespretxua... Izen berberak ere
|
modu
askotara ulertu ahal dira; izan ere, izen baten balioa ezagutzeko zein gizarte eremutan, zein zentzu komunitatetan eta zein koderen arabera sortu den jakin behar dugu.
|
|
|
Erreferentzi taldea, bistan da, Euskal Herria izan da. Euskal Herriarekiko atxikimendua erakusteko
|
modu
bizia eta erreza izan da euskal izenen hautua. Zein izan da ordezkapenaren erritmoa eta abiada?
|
|
|
Esanahia ez baitago izenean bertan, izena jendartean erabiltzean baizik. Eta ondorioz, izen bat edo beste erabiltzeak,
|
modu
batez edo bestez erabiltzeak, pertsonaren ezaugarri sozialei buruz zerbait esango digu; ez da gauza bera, esate baterako, Jon, Jontxu, Juan edo Jon Jauna...
|
|
|
Habitus delakoa atondura batzuen multzo sistemikoa da, hau da,
|
modu
jakin batean sentitzeko, pentsatzeko eta ekiteko jendeak dituen aurreatondurak, joerak edo jauginak. Gizarteratu ahala barneratu ditugu, geure egin ditugu eta neurri batean edo bestean egonkortu.
|
|
|
sortzen den berezko erresistentzia azpimarratu nahi izan zuen. Arte horiek ez dute mintzaira propiorik, ezin dute euren buruaren konturik eman eta ez dira gai gogoeta eta berbaldi propioa egiteko, baina arte horiek dira eguneroko bizitzaren jakintza, eta bizimodu arruntean
|
modu
askotara agertzen dira trebetasun praktiko horiek. Haietan ikusten du De Certeau k, erresistentziaren erregimena?:
|
|
|
Haietan ikusten du De Certeau k, erresistentziaren erregimena?: erresistentziari buruzko diskurtsoek eta gogoetek ekintza arautzen ez duten abagunetan egiteko
|
moduei
darien erresistentzia agertzen da, egiteko modua da erresistentzia hori, ez pentsatzeko modua, diskurtso ideologikoetatik libre dabilen berezko ekimena baizik. Adibidez:
|
|
|
Haietan ikusten du De Certeau k, erresistentziaren erregimena?: erresistentziari buruzko diskurtsoek eta gogoetek ekintza arautzen ez duten abagunetan egiteko moduei darien erresistentzia agertzen da, egiteko
|
modua
da erresistentzia hori, ez pentsatzeko modua, diskurtso ideologikoetatik libre dabilen berezko ekimena baizik. Adibidez:
|
|
|
Haietan ikusten du De Certeau k, erresistentziaren erregimena?: erresistentziari buruzko diskurtsoek eta gogoetek ekintza arautzen ez duten abagunetan egiteko moduei darien erresistentzia agertzen da, egiteko modua da erresistentzia hori, ez pentsatzeko
|
modua
, diskurtso ideologikoetatik libre dabilen berezko ekimena baizik. Adibidez:
|
|
|
Izenaren eufonia, esanahi etimologikoa, identitate edo jatorri kulturala eta linguistikoa, originaltasuna, hurbiltasuna... ezaugarri horiek guztiak hartu behar dira kontuan artez hautatzeko. Beti ez da
|
modu
esplizitu batez eta intentzio argiz egiten, baina gurasoek badakite zer dagoen jokoan, oso dira jakintzaren gainean. Bourdieu k, jarrera naturala?
|
|
|
8 Esku hartze eta mugak gainditze horren sintoma bat da Erregistroak izen abstraktuak edota fantasiazko izenak onartu izana. Literaturako, mitoetako edo toponimia zabaleko izenak onartu dira
|
modu
horretan. Legeak dionez «kontuan hartu behar da gure herriaren errealitate sozial, kultural eta politikoa», baina kasu guzietan Erregistro Zibilak du azken hitza.
|
|
|
Elkarrizketatu dugun jende askok ez du ikusten izenetan genero bereizketa ezartzeko inongo behar praktikorik, ez, behinik behin, beste
|
modu
batez bete ezin den beharrik. Hala ere, asko izan dira haien ustetan inozoa den lege mugapen bati aurre egin behar izan diotenak.
|
|
|
ezen Septentrio k aurkezten digu delako bilduma ludiko bat, abenturaren Menturari lotu diren gizon batzuen espedizio kontaketa desberdinena, Absolutu gosea, Terra incognita deskubritzeko desioaren gorpuztea zutela xede. Bainan A. Arkotxaren obran, testu horiek beren burua
|
modu
ironiko batean dute eraikuntza alfer gisa islatzen. «Marko Poloren ametsa»rekin, bilduma haste hastetik fikzio, asmakizun gisa agertzen da, bata bestearen barnean kateatuak diren ametsen bidez, «mise en abyme» moduan:
|
|
|
Bainan A. Arkotxaren obran, testu horiek beren burua modu ironiko batean dute eraikuntza alfer gisa islatzen. «Marko Poloren ametsa»rekin, bilduma haste hastetik fikzio, asmakizun gisa agertzen da, bata bestearen barnean kateatuak diren ametsen bidez, «mise en abyme»
|
moduan
: Marko Polok «Zuhaitz Bakarraz» amets egiten du, honek paradisuko «baratzeaz», honek bere errege Aloadinez, honek Kogatraz, honek, iratzarririk, Marko Poloz, eta horrela biak elkartzen dira, Marko Polok begiak irekitzen dituen mementoan, Genevako presondegian.
|
|
|
Orduan zuen amets bat egin nehoiz Rustichellori aipatu ez ziona», 26 or.); baina atal bakoitzaren barnean, ahots narratiboa anizten da: ...duen probintzia bat iraganik, Karaanera helduko zara[?]», 29 or.), ondotik Kogatra pertsonaia femeninoa bera mintzo da («Duela sei urte, Kubilai Khan Handiak deitu ninduen[?]», 31 or.), bere erranetan Kubilai Khanen solasa diskurtso zuzenean tartekatuz, Marko Polo mintzatzerat utzi aitzin lehen pertsonan, berarekilako lehen elkarretaratzea konta dezan, Kogatrak berak orduantxe kontatu duelarik
|
modu
kasik berdinean, abantzu hitzez hitz. Nabari da Le Devisement du Monde honela parodiatuz, A. Arkotxa anitz jostatzen dela, idazteko mekanismoak desmuntatuz, adibidez tresneria narratiboak (ahots narratiboak, istorioaren ganoragabeko iragaitea, ametsa eta delako «errealitatearen» nahasketarengatik) eta ipuinen ohiko gaiak (bidaia, bat bateko maitemintzea, miresgarritasuna). Bere palinpsestoa liburu egin idazkera ekoizpen bat bezala aurkeztuz («nehoiz ahoskatua», 25 or.), jatorrizko testua errespetatzen ez duena, eta Marko Polo gizon erreala fikziozko pertsonaia bilakaraziz, A. Arkotxak joko liluragarritzat erakusterat ematen digu gizakiaren saiakera naturala errealitatea hizkuntzaren bidez islatzeko:
|
|
|
Konturatu garenez, obituario horretan badauzkagu bi eratako datuak Goienetxeren gainean. Batetik, eskertzekoak dira damaizkigun pintzelkada psikologiko ederrak, auzapez azkar eta beroaren izaera begietaratzen digutenak, ezin
|
modu
biziagoan. Bestalde, argi uzten digu Goienetxek eduki izan zuen inplikazio politikoaren norainokoa.
|
|
|
–Kapital Intelektuala. Kontzeptu honek bere baitan biltzen du, stock aldagai
|
modura
, abilezia kognitiboekin loturiko aktibo ukiezinen multzoa. Kapital Intelektualak inplikatzen du ezagutza ekintzara bideratzea.
|
|
|
tranpa hagitz arriskutsua, haiek saihestu eta gainditu ezean. Lidergorako abilezia eta trebetasunez jabetzea eta lidergo hori enpresako maila guztietan
|
modu
eraginkorrean aurrera eramatea nahitaezko aurrebaldintza izango da arazo horiei arrakastaz aurka egiteko. Ordea, lidergo faktorea aski urria da enpresetan.
|
|
|
c. Ezagutza hedatzea, hala
|
modu
formalizatuan nola informalean. Horretarako beharrezkoa da enpresan barrena ezagutza banatu eta barreiatzeko mekanismoak garatzea:
|
|
|
Goiko zerrendako bosgarren urratsari aparteko arreta eskaini diote liderrek, enpresako ezagutza mota guztiak
|
modu
azkar eta eraginkorrean heda daitezen. Ezagutza moten arteko elkarreraginen prozesua 8 taulan ageri zaigu.
|
|
|
Lidergo faktoreak 9 taulako aktibo ukiezin horien barru barruko eta berezko zati bat osatzen du. Izan ere, lidergo faktorea erabakigarria izan liteke sinergia sortzeko langileek enpresan luze iraun dezaten eta enpresarekin identifika daitezen;
|
modu
horretan langileengan halako taldetasun edo kidetasun sentimendu bat garatzen da eta horrek eragiten du gainerako aktibo ukiezinek gero eta garrantzi handiagoa hartzea.
|
|
|
11. Antolakuntza? hitzak, pertsona gehienen iritziz, gaur egun indarrean den eredu tradizionalaren kontzeptu eta printzipioak bere baitan biltzen ditu
|
modu
ia ukigarri, fisiko eta ikusgarrian: hierarkia, funtzioen banaketa, piramide itxurako egitura?
|
|
|
Zeharo bestela,, antolakuntza kultura indartsu? batean baino ez da posible esandakoa
|
modu
ezin eraginkorragoan aurrera eramatea.
|
|
|
14 Proiektu horietako bakoitza talde txiki bati dagokio; taldeak bere estrategia propioa lantzen du eta, laguntza behar izanez gero, enpresako beste kideengana (zuzendariengana ere bai) jotzen du, sare
|
modura
.
|
|
|
Hainbait ikerlan enpirikok aditzera eman dutenez, ingurunea aldakorra eta dinamikoa denean, enpresaren jatorria edo naziotasuna zein den axola gabe, enpresaren baitan talde autoantolatuen presentzia handia bada, horrek enpresaren lehiatzeko gaitasunari
|
modu
onuragarrian eta biziki eragiten dio.
|
|
|
Kontrakoa irudi balezake ere, kanpoko konplexutasunarekin tratatzeko (egokitzeko edo aurre hartzeko)
|
modua
enpresaren barneko konplexutasuna oso osorik askatzea da, ingurunea eta enpresa era sortzaile batean uztartuz. Eta hori lortzeko modurik eraginkor, adimentsu eta, are gehiago, ordenatuena (autoarautua), hain zuzen ere, autoantolaketa dugu15.
|
|
|
Kontrakoa irudi balezake ere, kanpoko konplexutasunarekin tratatzeko (egokitzeko edo aurre hartzeko) modua enpresaren barneko konplexutasuna oso osorik askatzea da, ingurunea eta enpresa era sortzaile batean uztartuz. Eta hori lortzeko
|
modurik
eraginkor, adimentsu eta, are gehiago, ordenatuena (autoarautua), hain zuzen ere, autoantolaketa dugu15.
|
|
|
Amaitzeko, 12 taulak
|
modu
hagitz eskematikoan biltzen eta alderatzen ditu antolaketa eredu tradizionalaren eta berriaren ezaugarriak. Dena dela, argi gera bedi guk hemen antolaketa eredu berriari buruz planteatzen dugun eskema ez dela, inolaz ere, itxia eta zurruna, beste hainbat eredu, guztiak ere elkarrekin partekatutako oinarrizko dimentsio edo ezaugarri batzuk dauzkatenak?
|
|
|
Komunikatzeko bide eta
|
moduak
|
|
|
Nahita (jakitun izanik) eta
|
modu
proaktiboan
|
|
|
Aldaketen premia hazkorra: egokitze teknologikoak, merkaturatze
|
modu
eta banatze era berriak. Lidergo faktorea beharrezkoa.
|
|
|
3 Nordström eta Ridderstrale k (2000: 38)
|
modu
arras poetikoan esan zutenez: «Gaur egun, abantaila konpetitiboak tximeleta baten ametsek baino gutxiago pisatzen du».
|
|
|
Leif Edvinsson i hartu diogun metaforak (ikus 4 taula) enpresa eta zuhaitza parekatzen ditu, eta
|
modu
horretan ezin hobeto justifikatzen du enpresako aktibo ukiezinak kudeatzeko arrazoia; zuhaitzetan sustraien eta fruituen arteko harremana nolakoa, halakoa baita enpresetan aktibo ukiezinen eta emaitza ekonomikoen arteko lotura.
|
|
|
6. Gidaritza integrala? deitzen diogu edozein enpresatan giltzarri diren hiru rolak
|
modu
egokian egikaritzen dituen gidaritzari; hiru rolok enpresaburu ekintzaile, zuzendari exekutibo eta enpresaliderrarenak dira (ikus González eta Guenaga, 2007). Horrez gain, duela urte batzuetako garaiarekin alderatuta, gaurko egunean enpresei ezinbestekoa zaie aldaketen aitzinean erantzun edo erreakzionatzeko bizkortasuna (areago, aldaketoi aurre hartzeko gaitasuna) handitzea eta, era berean, ezagutzaren transmisio prozesua eta ikasketa prozesua are eraginkorragoak bihurtzea.
|
|
|
Laburbilduz, enpresak ezinbestekoa du, gidaritza integral? bat abian jartzea, horrek ahalbidetuko baitio informazioa eta komunikazioa
|
modu
eraginkorrean hedatzea eta aktibo ukiezinak egokiro kudeatzea, bezeroentzako balio erantsia gehitzeko xedez6.
|
|
|
(*) Artikulu honetan Lehiakortasunerako Euskal Institutuarentzat egileak zuzenduriko Kalitatearen kudeaketa eta lehiakortasuna EAEko enpresetan txostenean
|
modu
laburtuan jasotzen diren zenbait gogoeta beste modu zabalago batean ematen dira. Mila esker Institutuari, eta, bereziki, bertako ikertzailea den Mikel Navarro irakasleari, aipatu txostena egiteko aukera emateagatik.
|
|
|
(*) Artikulu honetan Lehiakortasunerako Euskal Institutuarentzat egileak zuzenduriko Kalitatearen kudeaketa eta lehiakortasuna EAEko enpresetan txostenean modu laburtuan jasotzen diren zenbait gogoeta beste
|
modu
zabalago batean ematen dira. Mila esker Institutuari, eta, bereziki, bertako ikertzailea den Mikel Navarro irakasleari, aipatu txostena egiteko aukera emateagatik.
|
|
|
Aipatu gabeko agente horietako bat da, nire iritziz, Administrazio Publikoa; izan ere, zenbait ingurunetan, eta gurean, zalantzarik gabe, hala da?
|
modu
aktiboan sortzen, sustatzen eta zabaltzen du Administrazioak enpresen kudeaketa eta zuzendaritzaren alorreko jakintza berritzailea.
|
|
|
Produktuak taxuz egindakoak direla. Enpresak gauzak
|
modu
antolatu eta sistematikoan egiten dituenez, produktu akastunak izatea ezinezkoa dela. Eta hori guztia, bezeroei konfiantza emateari begira, hirugarren erakunde batek zertifikatu du.
|
|
|
Bestalde, Sei Sigma enpresa kudeaketarako filosofia gisa defini daiteke; filosofia hori prozesuen hobekuntzan oinarritua da, eta, horretarako, prozesuetatik eskuratutako informazioaren trataera estatistikoa egiten du, betiere prozesuen aldakortasuna murrizteko xedez, eta lortutako produktuek edo zerbitzuek bezeroek espero dutena betetzeko edo hortik gora jotzeko
|
moduan
. Ez da kontu berri berria ere, ordea; izan ere, aski ezagunak diren tresna estatistikoak erabiltzen ditu, beste tresna berriago batzuekin eta egitura berezia eta nomenklatura espezifikoa sortzen dituen antolaketa metodologia batekin batera.
|
|
|
Oso
|
modu
laburrean jaso ditudan hiru adibide horiek badituzte, nolabait, enpresa kudeaketa moden aztarnak. Jakina, ebidentziak kontu handiz interpretatu behar dira, distortsioak gertatzen baitira, ezinbestean.
|
|
|
Nire iritziz, kudeaketa kontzeptuak ez dira
|
modu
mimetikoan ezarri behar, kudeaketa modei jarraitzeagatik edo interes taldeen presioagatik. Aitzitik, enpresak hobetzeko ikuspegi pragmatiko eta inkrementala behar da, kudeaketa jarduerak egoera eta toki bakoitzeko arau kultural eta muga ekonomiko eta sozialetara egokitu behar dira.
|
|
|
21 Nafarrete galtzeak polemika berri bat sortu zuen, nahiz eta gerran zehar izandako beste askoren
|
moduan
, ixilean gorde. Gordexola batailoiko konpainia bat Nafarretera heldu zenean, Jakakortaxarena apaizak inguruko tontor bat hartzeko esan zien.
|
|
|
Erasoaldiaren eragingune garrantzitsuena Legutio herria bera izan zen. Gerra Zibila ikertu duten gehienek ahazten duten elementuetakoa da hau, hain zuzen30 Uztailaren 26an udala desegin zen eta gestora bat izendatu, batzokia itxi eta zenbait lagun atxilotu edota urrundu zituzten, susmagarriak zirelako31 Abuztuaren 1ean udal idazkariak herriko mutilak (Elosua, Nafarrete eta Ollerietakoak salbu) eraman zituen Gasteizera matxinatuen armadak errekluta
|
moduan
deitu ondoren (3 boluntario baino ez ziren egon herri osoan eta 8 iheslari, Amerikan zegoen gazte bat eta beste 7 lagun). Azaroaren 30ean ebakuatu zituzten azken zibilak Gasteizerantz, nahiz eta ez den argi geratzen denek egin ote zuten alde32 Edonola ere, uztailetik abendura bitarteko borrokek 14 urteko neskato baten heriotza utzi zuten, (airez egindako bonbardaketa baten ondorioz, gerraren biktima zibil bakarra).
|
|
|
Erasoa hasi eta berehala jaso zuten laguntza bigarren mailan azaltzen da, ez zuten azpimarratzen, besteak beste, hegazkinen babesa eta bitxikeria
|
moduan
, bajak zenbatzean kontaketa berezia egiten dute, hots, errepublikazaleeen bajen berri ematean denak (sektore osoa) hartzen dituzte kontura, 4.500 inguru. Matxinatuenak kontatzean, aldiz, Legutiokoak bertakoak bakarrik aipatzen dituzte, 255 Jarrera hori are nabarmenagoa da Legutioko erasoaldia zeharka aztertzen duten egileen kasuan2.
|
|
|
Ez bata, eta ez bestea, ordea, ez dira saiatzen galdera berriak egiten eta erantzuten. Bitxikeria
|
moduan
aipa dezagun, 1987an Hernández Palacios marrazkilariak Gorka gudari komikia argitaratu zuela eta bertako gai nagusitzat Legutioko erasoaldia aukeratu zuen. Akats batzuk izan arren, oraindik egin gabeko urtegia azaltzen da, adibidez?, ondo erakusten du bertan bizitako giroa.
|