|
2008
|
|
|
Ildo berekoa izan da, izan ere, duela hiru urte Plazaberri albiste emaile elektronikoa sortzea eta garatzea. Gerokoak erakutsi duen bezala,
|
horretan
izan du Euskararen Akademiak agerbide berezia, web orriaren pizgarri eta eragile.Aldiek, hala ere, aurrera joatea eskatzen dute etengabe, eta horrek ekarri du, beste behin ere, emanaldi berri hau.
|
|
|
Ildo berekoa izan da, izan ere, duela hiru urte Plazaberri albiste emaile elektronikoa sortzea eta garatzea. Gerokoak erakutsi duen bezala, horretan izan du Euskararen Akademiak agerbide berezia, web orriaren pizgarri eta eragile.Aldiek, hala ere, aurrera joatea eskatzen dute etengabe, eta
|
horrek
ekarri du, beste behin ere, emanaldi berri hau.
|
|
2009
|
|
|
Aurkezpena, Nafarroa Oinez 2009 dela eta, Euskaltzaindiak gaur Etxarri Aranatzen eginen duen ageriko ekitaldiaren barnean egingo da. Ekitaldi
|
hori
arratsaldeko 18:00etan hasiko da, eta Etxarri Aranazko Andra Mari ikastolarekin batera burutuko du Akademiak.
|
|
|
Bere euskaltzaletasuna oso agerian utzi izan du beti, bai eta aitortu ere euskaltzaletasun
|
horrek
bulkatu zuela euskaraz bizitzera eta idaztera. Idatziei dagokienez, bi epe bereizten ahal dira, fraide izan zenekoa eta ondorekoa.
|
|
|
Fraide izan zen garaian, Iruñeko komentuan egon zelarik, Kaputxinoek 1954an berrabiarazi zuten Zeruko Argia aldizkarian parte hartze zuzena izan zuen, bai antolaketan, bai idazle gisa ere. Bere gain hartu zuen aldizkari
|
horretako
Kristau Ikasbidea atala (Lizarrrusti izenpetu zuen) eta bertze zenbait artikulu ere idatzi zituen Ipuinak atalean (Aitona izenpetuak) batik bat. Hiru liburuxka ere argitaratu zituen:
|
|
|
Aipatzekoa da,
|
horretaz
gain,
|
|
|
Gainera, Euskaltzaindiari dagokion hizkuntza gidaritza aitortzen bazion ere, ez zuen bat egin Akademiak 60ko hamarkadaz geroztik hartutako erabaki garrantzitsuenekin, grafia kontuetan batik bat.
|
Hori
dela eta, liburu honetan transkribatu ditugun testuetan egilearen grafia errespetatu dugu.
|
|
|
Ostiral arratsalde arratsean, 2009ko urtarrilaren 2an hil zen Antonio Zavala jesulagun ezaguna, gure lagun eta adiskide mina eta Auspoa sail harrigarriaren hauspoa, arnasa eta bizi emailea berrogeita hamar urte emankor eta handi honetan.Ez beti gustura, gehienetan gure aitormen handirik gabe, iturriaren berririk eman nahi ez duen harrapakari askoren erasopean, baina berari gustatzen zitzaion lana egin du Antoniok joan deneko berrogeita hamar urte pasa honetan. Eta
|
horren
poza eraman du, ezbairik gabe.
|
|
|
Mendiarekin zoramena zuen; eta mendiko artzain eta nekazariekin topo egitean hau galdetu eta beste hura esan ibili ohi zen. Jende
|
orrekin
izketalditxo bat egin gabe ezin utzi, eta izketaldi oiek bultza ninduten ontan sartzera.
|
|
|
Ez beti gustura, gehienetan gure aitormen handirik gabe, iturriaren berririk eman ez duen harrapakari askoren erasopean, baina berari gustatzen zitzaion lana egin du Antoniok joan deneko berrogeita hamar urte pasa honetan. Eta
|
horren
poza eraman du, ezbairik gabe.
|
|
|
Hala ere, ikaragarri lan gogorra izango da guretzat, orain ez baitugu bere memoria historikoaren laguntasunik izango, nahiz eta jende ikasia eta iaiotua den Aldundiak
|
hortarako
jarri duena.
|
|
|
Bitartean, ezin dut etsi berriro Antonio Zavalaren telefono deirik hartu gabe, badakidan arren abenduaren 30ean hitz egin nuela azkenengo aldiz. Sinismen handiko gizona zen, eta sinismen
|
horretan
eutsi dionak jakingo ahal du nola saritu haren leialtasuna.
|
|
|
Bego
|
hori
dioena. Nago, ostera, ez ote dugun herri literaturaren altxorra ere barneratu behar euskarak aspalditik premiazko duen corpus esanguratsu horretan.
|
|
|
Bego hori dioena. Nago, ostera, ez ote dugun herri literaturaren altxorra ere barneratu behar euskarak aspalditik premiazko duen corpus esanguratsu
|
horretan
. Teknika berriak, bestalde, teknika hitzak egoki adierazten duenez, horixe dira, hain juxtu ere:
|
|
|
Ikusi, herriaren ahotan ikusten ditu berak jatortasuna eta indarra. Azalean dabilenak, ordea, uko egingo dio
|
horri
maila jasoaren sor marka. Jokabide okerra, dena den, halakoa, herriaren ahotsa, esanak eta hizkuntzaren sena hortxe daudelako, herriak gozagarri izan dezan beragandik sorturikoa.
|
|
|
Euskal kulturaren eragileek ere gero eta ozenago aldarrikatu lukete ikusmolde
|
hori
. Urte luzetan herri literaturaren esparruan ibilia, Zavalak badaki norabide ziurrak ematen.
|
|
|
Horiek dira herri literaturaren ale garandu eta garatuak, euskararen ur garbian edan dituenak hau da, herri literaturaren ur jario agorrezinean. Literatura letra larrietan erreibindikatzen denean, herri literatura ere aldarrikatu behar da,
|
horrek
egiten gaituelako, eraberekokeria guztien gainetik, hizkuntza bereizi baten partaide hiztun eta jabekide.
|
|
|
Ahoz aho eta bururik buru ibili da mende askotan euskara; hitz gutxitan esateko, herri hizkera izan dugu luzaroan gure berbeta. Eta herri hizkera
|
horrek
sortu du herri literatura, edo, berba zabalagoetan esanda, herri kultura bera.
|
|
|
Ikerkuntza lana da Auspoaren orrialdeetan nagusi,
|
horrek
egiten baitu Zavala maisu. Bildu ez ezik, landu, jorratu eta apailatu egin du eskutik eskura eta ahoz aho ibilia, aurrerantzean paperezko sorta antolatuan izan dezan irakurle jakinguratsuak.
|
|
|
Ehun bertsolariren bertso idatziak eta biografiak eskaini zizkigun lehenik. Eta,
|
hori
gutxi balitz bezala, herri prosazko 71 obra argitaratu ditu ondoren, 76 liburukitan: berak idazten jarritako herri idazleek onduak gehienak; guztira 33 idazle.Azken batean, ordea:
|
|
|
Elkarte berri
|
horren
xedea Interneteko. eus domeinua lortzea da, euskararen eta euskal kulturaren identitate zeinua izan dadin. Dagoeneko lortua dute beren hizkuntza eta kulturarentzat katalanek. cat domeinua eta guk ere antzeko bidea urratu nahi genuke.
|
|
|
Izan ere, Euskaltzaindiak asmo hau gogo onez hartu zuen agertu zioten une beretik eta elkartekideetako bat da. Une honetan ni neu naiz, Euskaltzaindiak eginkizun
|
hori
izendatu zidalako, Akademiaren ordezkaria PuntuEus elkartean, eta honen lehendakari ere bai.
|
|
|
Tesiaren helburua izan da Agirreren Eracusaldiac (1850) obraren sermoiak ezaugarritzea, beti ere sermoia produktu historiko gisa kontsideratuz. Ezaugarritze
|
hori
egiteko perspektibarik egokiena mintzairaren ikuspegi sozio diskurtsiboaren baitan (Bajtin Voloshinov, 1929/ 1992, Bronckart, 1996, 2005) aurkitu dugu eta, hala, horren baitan burutu dugu sermoiaren ezaugarritze diskurtsiboa.
|
|
|
Tesiaren helburua izan da Agirreren Eracusaldiac (1850) obraren sermoiak ezaugarritzea, beti ere sermoia produktu historiko gisa kontsideratuz. Ezaugarritze hori egiteko perspektibarik egokiena mintzairaren ikuspegi sozio diskurtsiboaren baitan (Bajtin Voloshinov, 1929/ 1992, Bronckart, 1996, 2005) aurkitu dugu eta, hala,
|
horren baitan
burutu dugu sermoiaren ezaugarritze diskurtsiboa.
|
|
|
Koldo Mitxelenaren laguntzaile izan zen Arabako Ikastetxe Unibertsitarioan. Gero, Gasteizko Filologia, Geografia eta Historia Fakultatean irakasle izendatu zuten eta
|
horretan
jardun du hil arte. 1987an, Euskal Filologiako Doktore titulua eskuratu zuen, Maurice Harriet apaizaren hiztegi argitaragabeari buruzko tesi batekin, Koldo Mitxelenaren zuzendaritzapean.
|
|
|
liburua,
|
horren
emaitza eta berak bakarrik geroago. Urteaga, Garbizu, Olaizola eta Bengoa musikalariek musika jarri zizkieten.
|
|
|
Aurrerantzean, Derioko Udako Ikastarotik sortu zen Labayru Ikastegiaren bultzatzaile handienetarikoa ere izan zen. 1995eko irailaren 8an, 63 urte zituela, Bilboko gotzain laguntzaile izendatu zuten, eta zeregin
|
horretan
ibili zen ordutik 2008 urtera arte, jubilatu zen arte.
|
|
|
Edozein lekutako euskaldunok konturatu ginateke zer garrantzitsua den Euskal Autonomia Erkidegoko hiriburuaren toponimiaren ikerketaren uzta aberatsaren argitalpena prestatzea, hiritarren gozamenerako eta administrazio desberdinen erabilerako. Gozamenerako, diot, zeren eta ikerketaren emaitzetatik argi eta garbi ikusten baita gure hiriburuaren toponomastikaren gehiengo nabarmena euskarazkoa edo euskal jatorrizkoa dela,
|
horrek
duen balio kulturala eransten duelarik.
|
|
|
Jose Angel Cuerda orduko alkateak, Gasteizko Udalaren izenean, eta Jean Haritschelhar euskaltzainburuak, Euskaltzaindiarenean, lankidetzarako hitzarmena sinatu zuten. Hitzarmen
|
horren arabera
, Akademiak hizkuntzari buruzko ikerketak egin eta argitalpenak prestatuko zituen, Udalaren dirulaguntzarekin. Orduan sinatu zen dokumentuan, Gasteizko toponimia ikertzeko egitasmoa beren beregi aipatu zen.
|
|
|
Elena Martinez de Madina, José Antonio González Salazar, Juan José Galdos, Montserrat Ocio eta Blanca Rescalvo ikertzaileak. Knörr hil ostean, Jose Luis Lizundia euskaltzain oso eta Exonomastika batzordeko buruak hartu zuen bere gain zeregin
|
hori
.
|
|
|
Esan bezala, Henrike Knörr zena burua zela, talde
|
horri
egokitu zitzaion egitasmoaren lehen fasea osatzea: artxiboak arakatzea, informazioa sailkatzea, toponimo guztien bilketa sistematikoa egitea.
|
|
|
2006ko uztailean lan
|
hori
amaitutzat eman zen. Ordutik aurrera, Henrike Knörr-ek eta Elena Martinez de Madinak, bildutako informazio guztia gainbegiratzeaz gain, datu eta testuak hautatzeari ekin zioten.
|
|
|
Alfred Morel Fatio() hispanista frantses handiaren ikasle, jarraitzaile eta ordezkoa izan zen Collége de France n maisuaren azken urteotan(); kadira
|
horretan
eman zituen gaztelaniazko klaseekin batera euskarazkoak, berau izanik ziur aski unibertsitate batean euskarari buruzko klaseak eman zituen lehena. Halaber, Baionako Societé des Sciences, Lettres et Arts eko kidea, RIEVeko kolaboratzaile arrunta eta Eusko Ikaskuntzaren III. Biltzarrean (Gernika, 1922) partaide izan zen.
|
|
|
Jean Baptiste Daranatzek() haren artxiboaren berri ematen digu, gaineratuz haren alargunak Bordeleko Michel de Montaigne Unibertsitateari eman zizkiola dohaintzan, Saroihandi hango irakasle izan baitzen urtebetez eta unibertsitate
|
horretan
bai baitago mota horretako ikasketaren tradiziorik. Artxiboa oso osorik digitalizatu da, jatorrizko ordenamenduari segituz.
|
|
|
Jean Baptiste Daranatzek() haren artxiboaren berri ematen digu, gaineratuz haren alargunak Bordeleko Michel de Montaigne Unibertsitateari eman zizkiola dohaintzan, Saroihandi hango irakasle izan baitzen urtebetez eta unibertsitate horretan bai baitago mota
|
horretako
ikasketaren tradiziorik. Artxiboa oso osorik digitalizatu da, jatorrizko ordenamenduari segituz.
|
|
|
Jean Saroihandiren artxiboa haren alargunak eman zion dohaintzan Bordeleko Michel de Montaigne (Bordeaux III) Unibertsitateari eta, beraz, haren jabetzapekoa da. Jatorrizko dokumentuak biblioteka
|
horretan
kontsulta daitezke.
|
|
|
Debekatuta dago helburu
|
horretatik kanpoko
erabilera oro.
|
|
|
Beraz bi leize horiek bete zitzakeen obra orokor bat falta zitzaigun, agerturiko bi liburuen ekarpena bilduz ber denboran. Hutsune
|
hori
betetzen du liburu honek.
|
|
|
Euskaldun zaharrek dio Txomin Peillenek biziaren hiztegitik abiatuz, munduaz zeukaten irudi bereziaren berpizten saiatuko naiz. Horretarako, lehenik hiztegi
|
horren
lekukotasun zaharrenak bildu eta bilketa II. mendetik, XV. menderarte hedatuko da. Ondotik, sinesteen eragina ikusiko dugu.
|
|
|
Gaztetan Jon Mirande ezagutu zuen Parisen eta,
|
horrek
lagunduta, bere euskarazko lehen artikulu eta poesiak argitaratzen hasi zen hainbat aldizkaritan. Miranderekin sortu zuen gero Igela aldizkaria.
|
|
|
1962an idatzi zuen bere lehen eleberria, Amodiozko baratzetan izenekoa. Lehenbiziko ipuinak ere garai
|
horretakoak
dira: Azken inkesta, Tximinuaren segretua, Tristan ta Isolt.
|
|
|
Pirinioetako hizkuntzak, euskara izan ezik, latinetik datoz, beti ere, tokian tokiko hizkuntzek aldatuta. Mendetako prozesu
|
hori
dela eta, lurraldeari begira hurbil dauden baina elkarren artean ondo baino hobeto bereizita dauden hizkuntzak sortu dira. Literaturaren bidez, hizkuntza horiek aurrera egin dute, eta, aldi berean, aberastu eta beraien muga linguistikoetatik kanpora zabaldu dira, kalitate artistikoa ere irabazi dutelarik.
|
|
|
Apirilaren 20az geroztik, Zornotzako Zelaieta zentroan, zabalik dago herri
|
horretako
toponimiari buruzko erakusketa: Leku izenak eta kokapena.
|
|
|
Erakusketak, Rakel Iruarrizagak eta Ane Olabarrik egindako ikerketaren emaitza jasotzen du. Ikerketa
|
horren
xedea Zornotzako toponimia biltzea eta finkatzea izan da eta Iratxe Lasa Euskaltzaindiaren Onomastika batzordeko kidearen gidaritzapean burutu dute bi ikerlariek.
|
|
|
Adituen Komiteak Europako Gutunaren aplikazioa kontrolatzea du betekizun. Gutuna berretsi duten estatuek hiru urtean behin txosten bat igorri behar diote Europako Kontseiluari eta argibide zehaztak eman behar dizkio Estatu
|
horrek
haren barnean egiten duen Gutunaren aplikazioaz.
|
|
|
Hori guztia oinarri hartuta Komiteak Estatuari buruzko haren txostena egiten eta onesten du Komitearen osoko Bilkuran. Ondoren, txosten
|
horretan
oinarrituta, hala badagokio, Europako Kontseiluko Ministroen Komiteak Gomendioak zuzentzen dizkio dagokion Estatuari.
|
|
|
Beste hizkuntza guztietan bezala, euskaraz ere errusierazko edo ukrainerazko hitzak nola idatzi jakin behar da, eta
|
horretarako
proposamena aurkeztu dio Akademiaren Exonomastika batzordeak Euskaltzaindiari, eta Akademiak onartu.
|
|
|
Errusian eta Ukrainan idazten den bezala idatziko ditugu euskaraz ere. Tira, pentsatu bai,
|
hori
pentsa dezakegu. Hala jokatzera, goiko bi galdera horien erantzuna hau izango da:
|
|
|
Alfabeto zirilikoa irakurtzen eta idazten jakingo bagenu, ez legoke arazorik. Baina
|
hori
, gure artean, oso jende gutxik daki. Testu ulergarri bat, irakurgarri bat, lortu nahi badugu, jatorriz alfabeto zirilikoan idazten diren izen horiek gure alfabetora aldatu ditugu:
|
|
|
Testu ulergarri bat, irakurgarri bat, lortu nahi badugu, jatorriz alfabeto zirilikoan idazten diren izen horiek gure alfabetora aldatu ditugu: transkribatu egin ditugu (edo, letraz letrako aldaketa egiten badugu, transliteratu egin ditugu). Eta
|
hori
guk asmatu behar al dugu. Ez ote dute errusiarrek berek, edo nazioarteko erakundeek bestela, moduren bat alfabeto zirilikoan idatzitako hitzak latindar alfabetora aldatzeko. Horixe da, hain zuzen ere, egin beharreko lehenengo galdera.
|
|
|
Baina zeinu bereziak daude hor! Eta, gainera, nola irakurri behar da
|
hori
–Hori ez da gure inguruko hizkuntzetan ikusten den idazkera.
|
|
|
Eta, gainera, nola irakurri behar da hori?
|
Hori
ez da gure inguruko hizkuntzetan ikusten den idazkera. Konplexua da, eta zeinu batzuk ezin dira gure ohiko hitzak bezala idatzi ordenagailuan.
|
|
|
Konplexua da, eta zeinu batzuk ezin dira gure ohiko hitzak bezala idatzi ordenagailuan. Zeinu diaktritiko bereziak erabiltzen dira; horregatik, ISO erakundeak eta Errusiak berak proposatu duten sistemak ez du arrakastarik izan ohiko erabileran, eta idazkera
|
hori
ez da ikusten ez gaztelaniaz, ez frantsesez, ez ingelesez... ohiko testuetan (komunikabideetan, eskola liburuetan, literatura lanetan...).
|
|
|
Gure inguruko erdarek sistema
|
hori
erabiltzen ez badute, nazioartekoa eta ofiziala izanik ere, euskaraz ere ez dugu erabiliko, ez dugu bide zaila hartuko. Beraz, zer egin?
|
|
|
Michail Gorbatschow; ca: Mikhaïl Gorbatxov;... Hizkuntza bakoitzak bere sistema, bere transkripzio praktikoa, erabiltzen du, hizkuntza bakoitzaren grafiara eta ahoskerara moldatua.Nazioarteko sistema onarturik ezean, bide
|
hori
hobetsi du Euskaltzaindiak euskararako, hau da, euskararako transkripzio praktiko bat erabiltzea. Erabaki hori hartzeko orduan, xehe aztertu du azken urteotako erabilera, eta argi ikusten da euskal entziklopedietan, euskarazko komunikabideetan eta euskarazko eskola liburuetan eta literaturan euskararako transkripzio praktikoaren bidea guztiz hedaturik dagoela, transkripzio praktikoa gauzatzeko orduan kasu gutxi batzuetan aldaera bat baino gehiago ikusten bada ere.
|
|
|
Mikhaïl Gorbatxov;... Hizkuntza bakoitzak bere sistema, bere transkripzio praktikoa, erabiltzen du, hizkuntza bakoitzaren grafiara eta ahoskerara moldatua.Nazioarteko sistema onarturik ezean, bide hori hobetsi du Euskaltzaindiak euskararako, hau da, euskararako transkripzio praktiko bat erabiltzea. Erabaki
|
hori
hartzeko orduan, xehe aztertu du azken urteotako erabilera, eta argi ikusten da euskal entziklopedietan, euskarazko komunikabideetan eta euskarazko eskola liburuetan eta literaturan euskararako transkripzio praktikoaren bidea guztiz hedaturik dagoela, transkripzio praktikoa gauzatzeko orduan kasu gutxi batzuetan aldaera bat baino gehiago ikusten bada ere. Horregatik, jatorrizko hizkuntza aurrean izanik, gure inguruko hizkuntzen transkripzio praktikoak azterturik, eta nazioarteko sistema ere kontuan izanik, euskararako transkripzio sistema praktiko bat arautu du Euskaltzaindiak, eta 156 araua plazaratu(
|
|
|
Arauan, taula baten bidez, alfabeto zirilikoaren letra bakoitzak edo letra multzo bakoitzak euskaraz zer ordain duen erakusten da, eta,
|
horrekin
batera, adibideak ematen dira. Kasu bakoitzean, gaztelaniaren, frantsesaren, ingelesaren, alemanaren eta katalanaren transkripzio praktikoa erakusten da, baita ISO 9 arauaren araberako transliterazioa ere.
|
|
|
Hona hemen taula
|
hori
erabiliz ateratako adibide batzuk:
|
|
|
eremuan kokatuz. Baina planteamendu
|
horren
aingerukeria inon baino nabarmenagoa da aldian aldian hizkuntza guztietan pizten diren ortografia gerretan. Adibidez, Txekian.
|
|
|
Gertakari
|
hori
krisialdiaren gailurra izan zen, baina liburuan zehar zehat mehatz eta ñabardura ugariz dokumentatzen den bezala, funtsean txekieraren historia gorabeheratsuan episodio bat gehiago da, besterik ez.
|
|
|
Hurrengo hiru kapituluetan txekieraren historia sozial bat marrazten digu, biziki interesgarria euskaldunontzat; ez dezagun ahantz nazionalismo kulturala, Euskal Herrian edo Katalunia bezalako lekuetan gaur egun praktikatzen den gisan, funtsean txekiarren asmakizun bat izan zela (eta ez alemanena, normalki esaten den bezala) eta nazionalismo mota
|
horretan
hizkuntza elementu nagusia izateaz gain, politika asmo horiek, gainera, eragin erabakigarria izan dutela eta dutela hizkuntzaren historian, besteak beste batasunaren eta honek dakarren kodifikazioaren (normatibizazioaren) afera gatazkatsuan. Ondoren, bosgarren kapituluan krisia bera aztertzen du, gertakarien segimendu zehatza eginez.
|
|
|
Ondoren, bosgarren kapituluan krisia bera aztertzen du, gertakarien segimendu zehatza eginez. Hurrengo hiru kapituluetan azterketa
|
horrekin
segitzen du, beste zenbait eremutatik abiatuta. Azken kapituluan ondorioak aurkezten dira.
|
|
|
Bada gai biziki zirraragarririk, adibidez, erregimen komunistarekin eta haren erorketaren izandako harreman bihurria; halaber, bitxia eta jakingarria da ikustea erregimenaren ideologia ofizialak izan zuen eragina unibertsitarien artean, bereziki hizkuntzalaritzaren esparruko zenbait teoria (Pragako Eskolako Funtzionalismoa) sustatzeko orduan, eta horien gainbehera komunismoa erori zenean; edo hizkuntza purismoak txekiar gizartean lortu duen arrakasta izugarria, non eta esan daitekeen ia ia bi estandar desberdin direla gizartean naturaltasun osoz erabiltzen direnak: bata informala, ahozkoa, aski zabarra; baina bestea, idaztekoa eta testuinguru formaletan erabiltzekoa, izugarri garbizalea; bien arteko aldea hain da handia ezen txekiar umeek ordu asko ematen omen duten eskolan ikasten eguneroko bizitzan esaten dituzten hainbat hitz gero ez direla idazten, haien kideko garbiak baizik(
|
horretara
goaz geu ere?). Bada kontu aipagarri gehiagorik, baina bego hemen.
|
|
|
Ez da erraz konpontzeko moduko kontua: gorago azpimarratu dugun legez, zinez ugariak dira jokoan sartzen diren faktoreak; arazo nagusia, hain juxtu ere, eragile horietako bat isolatu nahi izatea da, ardura nagusia (bakarra, sarri) hari egotziz; hurrengo pausoa eragile zehatz
|
horren gainean
(direla hizkuntzalariak, direla politikariak, direla kazetariak...) erruak pilatzea izaten da, hots, borrokak areagotzera baino ez daraman bidea. Zeren gezurra ematen du ikusteak txekiarrek beren ortografia eztabaidatzeko erabiltzen duten kar saindua... ikusiko ez bagenu oso antzeko kasuak Espainian, Holandan, Frantzian, Norvegian, Azerbaijanen, Galizian edo Euskal Herrian bertan.
|
|
|
|
Horrek
esan nahi du euskarak lotura estua izan duela naturarekin. Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek baina mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela.
|
|
|
Gero dio Sorbonan, Mitxelena Parisen zegoenean, semantikazko klaseak hartu nituen. Lehenik tropoen sailean sarturik A letratik Z letraraino hitz bakoitzaren hedadura aztertu eta
|
hori
lanaren erdia baizik ez zen izan.
|
|
|
Euskaldun zaharrek, biziaren hiztegitik abiatuz, munduaz zeukaten irudi berezia berpizten saiatu dela aitortzen du Peillenek. Bai, dio, hiztegi
|
horren
osagai asko animista giro batean sortuak dira, horregatik lurbiraz eta kosmosaz antzinako artzain eta menditar ikuspegia ematen digute hala nola ura, lurra, sua, haizea eta zurra, baita eguzkia eta ilargia ere.
|
|
|
Euskaldun zaharrek, biziaren hiztegitik abiatuz, munduaz zeukaten irudi berezia berpizten saiatu dela aitortzen du Peillenek. Bai, dio, hiztegi horren osagai asko animista giro batean sortuak dira,
|
horregatik
lurbiraz eta kosmosaz antzinako artzain eta menditar ikuspegia ematen digute hala nola ura, lurra, sua, haizea eta zurra, baita eguzkia eta ilargia ere.
|
|
|
Oraingo joera ikusi azaltzen du eta euskaldunek literatura idazleak izan ezik hitzen sortzeko eskubidea galdu dute eta nazioarteko izateko aitzakian gaztelaniazko termino zarrasta bat sartu digute. Oroitzen naiz UZEI erakundeari, orduan haiekin lanean abiatu nintzelako, protesta egin niola, haien garairaino erabiltzen genuen jakintza bazterturik hitz
|
horren ordez
, gaztelaniazko zientzia inposatu zigutela eta galdetu nien zer iritzi izango zuten Iparraldekoak frantsesetik hartuz zianza idazten hasi bagina, baina ordukoz euskaniolaren atea irekia zegoen eta internazionalak gara.
|
|
|
Izena emateko epea hil honen 28ra arte zabalik egongo da.
|
Horretarako
mezua igorri behar da info@euskaltzaindia.net helbidera.
|
|
|
Hau izango da egun
|
horretako
egitaraua:
|
|
|
Bertan Onomastika eta Administrazioaren arteko lanez ari ziren hizlariak eta egin daitezkeen zenbait adibideen berri eman. Ikastaroan egindako gogo betetasun inkestak argi utzi zuen arratsaldeko saio praktikoa, interes handikoa, labur gelditu zela eta
|
hori
dela-eta bigarren bat antolatzea erabaki zen.
|
|
|
Bigarren ikastaro hau, Toponimia gizarteratzea: aukerak eta egindako lana izenekoa, askoz ere praktikoagoa izatea nahi du batzordeak, eta
|
horretarako
gonbidatu dira euskara teknikari batzuk beraien udaletan egindako lana ezagutarazteko. Guztiek daukate abiapuntu berbera, lehenago egindako ikerketa, baina geroagoko erabilerak bereizten ditu, gizartean jartzeko momentuan dauden aukera desberdinez baliatu baitira.
|
|
|
Bere helburua euskara bultzatuko zuen nazio kultural bat eraikitzea zen. Euskara presente ez zegoen tokietara eraman nahi zuen, berak oso esaldi esanguratsua erabiltzen zuen
|
hori
adierazteko: piano hotsa eta te usaina dagoen tokietara eraman behar dugu euskara.
|
|
|
|
Hori
horrela, ikastaro hartan banatutako gogobetetasun galdetegian jasotako erantzunak eta hitzaldi bakoitzaren ondotik izandako elkarrizketetan agertutako kezka eta beharrak izan ditugu kontuan II. ikastaro hau antolatzean. Hortaz, ahalik eta saio praktikoena prestatzen saiatu gara.
|
|
|
|
Hori
dela eta, Euskaltzaindiari zentzuzko iruditu zitzaion
|
|
|
Hortaz, joan den maiatzaren 29an izandako osoko bilkuran berrikusi eta onartu zuen Euskaltzaindiak eguneratutako zerrenda eta horixe da orain webgunean jarri den 155 araua.
|
Hori
bera izanen da berehala
|
|
|
|
Horretaz
gain, berrikuste honetan eskualdeen inguruko bi zehaztapen egin dira. Alde batetik, lehen eman zen
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak lankidetza hitzarmena sinatu dute gaur, ekainaren 23an, Bilbon. Hitzarmen
|
horrek
, euskara, euskal kultura eta, oro har, munduko hizkuntza ondarearen egoera ikertzeko, irakasteko eta zabaltzeko ekimenak gauzatzea du helburu. Biak elkarlanean arituko dira, bereziki euskararen normalizazioari buruzko proiektuak gauzatzeko eta Euskaltzaindiak euskararen arloan ezarritako arauak zabaltzeko.
|
|
|
Hauek dira hitzarmen
|
horren
ildo nagusiak:
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak beren beregi aitortzen dute Unesco Etxearen barruan lanean ari den Munduko Hizkuntza Ondarearen Unesco Katedra. Hala, katedra
|
hori
kontuan hartuta, bi erakundeok hainbat egitasmo burutzeko konpromezua hartzen dute.
|
|
|
1802an idatzi zen baina 1880era arte ez zen argitaratu, ziur aski arrazoi politikoengatik, baina denbora guzti horretan ezaguna zen elite euskaltzalearentzat:
|
hori
dela-eta, eskuzko kopiek han hemenka zirkulatu zuten XIX. mendean zehar (jatorrizkoa Zarauzko frantziskotarren komentuan zegoen).
|
|
|
Euzkerea aldizkari garbizaleak ere atalka argitaratzeari ekin zion 1936an (Jon Bixargina bezalako moldaketak eginez Maisu Juan izendatzeko), baina gerrak eten zuen argitaraldi
|
hori
.
|
|
|
da Bortzirietako herri
|
horren
izen ofizial bakarra. Hala ebatzi du Nafarroako Auzitegi Nagusiak, Berako Udalak eskatuta, kaleratu duen epaian.
|
|
|
Hala ebatzi du Nafarroako Auzitegi Nagusiak, Berako Udalak eskatuta, kaleratu duen epaian. Epai
|
horrek
jaso duenez, dokumentu historiko ugarik erakusten dute
|
|
|
Gobernuak, baina, ez zuen eskaera onartu, eta Nafarroako Euskararen Legea urratzen zuela argudiatuta, ezezkoa eman zion Udalari. Hau auzitara joan zen,
|
horretarako
Euskaltzaindiaren iritzia eskatu zuelarik.
|
|
|
Argia aldizkariak eta Euskaltzaindiak urte bateko iraupena izango duen lankidetza hitzarmena sinatu zuten atzo, uztailaren 22an, Donostian. Hitzarmen
|
horrek
, bi erakundeen arteko elkarlana sendotzea du helburu, bereziki euskararen normalizazioari buruzko proiektuak gauzatzeko eta Euskaltzaindiak euskararen arloan ezarritako arauak zabaltzeko.2009 urtean, honela gauzatuko da atzo sinatutako hitzarmena:
|
|
|
ren urriko lau zenbakietan Euskara Saila babestuko du. Eta, hirugarrenik, Argiak beren beregi emango du Euskaltzaindiaren 90 urteurrenari buruzko informazioa, batez ere urrian, hil
|
horretan
egingo baita Donostian Akademiaren sorrera ekitaldiaren 90 urte ospatzeko ekitaldia.
|
|
|
Hona ekartzen ditugu Lourdes Otaegik ikastaroari hasiera emateko esan zituen sarrera hitzak. Otaegik eman zuen mintzaldi
|
horretan
, Gerra Zibila eta euskal literatura gaiari heldu dioten beste ponentzia batzuk aipatzen zituen. Horiek ere hona ekartzen ditugu, irakurlearentzat izan dezaketen interesagatik.
|
|
|
Erabilera estrategikoa liburuari arreta berezia eskaini zaio, eta gai berezi bezala jorratu. Liburu
|
hori
2008ko irailean aurkeztu zen Iruñean, Euskaltzaindiaren Corpus batzordeak antolatutako XII.Jagon Jardunaldietan. Akademiaren Corpus batzordeak landu eta Pello Esnalek koordinaturiko lan honek euskararen egokitasuna du langai.
|
|
|
Akademiaren Corpus batzordeak landu eta Pello Esnalek koordinaturiko lan honek euskararen egokitasuna du langai.
|
Horretaz
gain, testu antolatzaileak zehaztu eta sailkatu dira liburuan.
|
|
|
Bertan euskaltzain izan diren eta direnen obrak eta eurei buruzko azterketak argitaratuko ditu Akademiak. Bestalde, Euskaltzaindiaren historiarako esanguratsu gertatu diren hainbat egileren lanak ere kaleratuko dira bilduma
|
horretan
.
|
|
|
Euskaldun zaharrek biziaren hiztegitik abiatuz, munduaz zeukaten irudi berezia berpizten saiatu da egilea. Horretarako, lehenik hiztegi
|
horren
lekukotasun zaharrenak bildu ditu eta ondoren, besteak beste, euskarazko literaturan nola ikusi den jendea ikusi du, baita geroago nola biziaren hiztegiak geografiari matematikari, psikologiari, zuzenbideari eta beste jakituriei hitz asko eman dizkien ere.
|
|
|
Liburua Euskaltzainak bildumaren zortzigarren zenbakia da. Espainiako Gerra Zibilaren eta 40 urteko diktaduraren ondorioz, fusilatuak, gartzelaratuak edota erbesteratuak izan ziren euskaldun batzuren memoria berreskuratu nahi izan du Gorka Aulestia egileak,
|
horretarako
euskaldun askoren ia gehienak idazleak testigantza eman duelarik.
|
|
|
Knörr eta Martinez de Madinarekin batera, José Antonio González Salazar, Juan José Galdos, Montserrat Ocio eta Blanca Rescalvo ikertzaileek osatu duten taldea aritu zen informazioa biltzen. Knörr taldeko zuzendaria zen, eta hil ostean Jose Luis Lizundia euskaltzain oso eta Exonomastika batzordeko buruak hartu zuen bere gain zeregin
|
hori
. Lehen liburua Gasteizko hiriari dagokio, soilik, eta bi zatitan banatzen da:
|
|
|
bata, egungo idazleen kanona ez dela izaten, inondik ere, tokian eta garaian arrakasta handia izan zuten idazleen zerrenda, eta bi, Pierre Lhande zinez idazle arrakastatsua izan zela XX. mendearen lehen erdian, Frantzian bereziki, Europa katolikoan orobat, frantsesezko edizio ugariak eta gaztelaniara edo italierara egin zizkioten itzulpenak lekuko. Gaur hemen aipatzen dugun liburua
|
horren
adibidea da.
|
|
|
Handik hartuak dira hemengo albisteak eta oharrak. Eta, hortaz gain, Danteren hizkuntzaren musikaltasun berezi
|
horrekin
gozatu nahi duenak, Azkue Bibliotekan du aukera berria, hala nola alitzira zabaldutako pasarte honetan:
|
|
|
Euskalgintzako gizon argi bat iruditu zitzaidan. Urte zailak ziren eremu
|
horretan
genbiltzan askorentzat, baina, Mikelek argiro ikusi zuen aldizkariaren norabidea, hots, euskarak gure hizkuntza nazionala izan behar baldin bazuen, batasuna behar zuela eta ez dialektalismoa. Disgustu bat baino gehiago jasan behar izan zituen hori zela eta, baita adiskide edota lagun batzuen haserrea ere.
|
|
|
Urte zailak ziren eremu horretan genbiltzan askorentzat, baina, Mikelek argiro ikusi zuen aldizkariaren norabidea, hots, euskarak gure hizkuntza nazionala izan behar baldin bazuen, batasuna behar zuela eta ez dialektalismoa. Disgustu bat baino gehiago jasan behar izan zituen
|
hori
zela eta, baita adiskide edota lagun batzuen haserrea ere.
|
|
|
ESEI alderdi sozialdemokratako kide izan zela uste dut eta haren izenean 1979.ko udal eta foru hauteskundeetan Euskadiko Ezkerreko zerrendetan aurkeztu. Alderdi txiki
|
horren
iraupena laburra izan zen, berea laburragoa, oker ez banago oraindik eta EAJ/ PNVra pasatu zen eta gainontzeko urteak jeltzale zintzo izan dela baieztatu didate. Bere abertzaletasuna ez zuela alderdikeriaz eramaten zin dagit, hain zuzen, nire ageriko bizitza politiko aktiboa utzi nuenean, begirunezko komentarioak Ardantza Lehendakariaren aurrean egin zituen, baita Deia egunkarian idatzi ere.
|