|
2000
|
|
|
Liburu
|
honen
salneurria: 3 €+ BEZ.
|
|
|
© edizio
|
honena
: Susa
|
|
|
Edizio
|
hau
: 2011ko ekaina
|
|
|
zaldituko arnasa huts
|
hau
zure abiadan.
|
|
|
olerki
|
honetako
gezur aitortza bakoitza.
|
|
|
masusta aho
|
honetara
,
|
|
|
Eritasun
|
hau
degeneratiboa da.
|
|
|
" Urrun ezazu nigandik edari samin
|
hau
;
|
|
|
Oraingo
|
honetan
ez hitzak irabazi du:
|
|
|
Mito larregi zegoen burutxo
|
honetan
.
|
|
|
– Igande
|
honetan
ez dut bisitarik izango –esan dit Antxonek.
|
|
|
Margarita ospetsua zen bere perlengatik kolonia garaian. Uharte
|
honetan
lurreratu zen Lope Agirre, eta bada han hiri bat El Tirano deritzana, haren omenez. Iritsi bezain laster fraideen priorea garbitu zuen Lope Agirrek.
|
|
|
Han lana aurkitu nuen, Donostiako Garatetar batekin. Garate
|
hau
Caracasen bizi zen 50etatik. Kroaziar batekin harremanetan ipini ninduen.
|
|
|
Caño Casiquiare igaro ondoren, beraz, Rio Negrora heldu ginen. Erabat ezberdina da ibai
|
hau
; Orinocok ur horiak ditu, eta Rio Negrok, izenak dioen moduan, ur ilunak, beltzak. Santa Rosara abiatu ginen Rio Negron behera.
|
|
|
Ikastaroa egin nuen beste batzuekin batera, hainbatek egina izango duten moduan Erakundearen historian. ETArekiko harremanaz eta jarduera pertsonalaz ez naiz ariko,
|
hau
ez delako horretarako lekua, eta beti daudelako isilik gorde beharrekoak.
|
|
|
Nik praka bete lan daukat Antxonen idazkari izate kontu
|
honekin
.
|
|
|
Halaxe da. Kartzela
|
honetan
ez da ikusten jendea azken gabeko eske negartian, zigarro ziztrin bat bi hiruren artean erretzen... Dirudienez, ez dago eskasiarik.
|
|
|
Espainiar gutxi dago modulu
|
honetan
; laurogeitik sei zazpi baino gehiago ez dira izango. Valentziar gazteak ez du bere burua espainiarren artekotzat.
|
|
|
Iruditzen zait, nola dabiltzan ikusita, preso espainiar horiek badutela hemengo kartzeleroekin korporatibismo moduren bat, sentimendu komunen bat. Nazionalismoa izango da beharbada, euren nazionalismo zentzu propioa, Babel
|
honetan
. Arabiarrak, Afrika beltzekoak, latinoamerikarrak, alemanak, frantsesak, espainiarrak, euskaldunak...
|
|
|
Galerian lagunekin hitz egitea debekatuta zegoen. Kartzeleroak txaloa jotzen zuenean jaitsi behar zenuen galeriatik patiora, txaloa jotzen zuenean egin behar zenuen
|
hau
edo hura. Beti bazen kartzeleroaren txaloren bat edozein aitzakiarekin.
|
|
|
Ustekabe handia izango zen hura kartzeleroarentzat. Txalo jo eta
|
hau
, txalo jo eta hura, horrela ohituta zeuden; panpinak bezala erabiltzen gintuzten. Bat batean goizeko errekuentoan ez nintzela jaikitzen eta kasurik egiteko asmorik ez neukala ikustea ezin izango zuen sinetsi.
|
|
|
Esango nuke, sakabanaketa plangintza
|
honetan
, nahiz eta agindu orokorrak Madrildik bideratu, kartzela bakoitzeko zuzendaria edo zuzendaritza taldea izan dela leku bakoitzean bere arau propioak ezarri dituena. Zuzendaritza talde horiek izan dira lekuan lekuko tirania propioa ezarri dutenak presoongan eta senide eta lagunengan, beren aburuen araberako jazarpena eta jarraipena eginez, deserosotasuna sortuz, Madrilekiko helburuetan beren apurtxoa aportatuz.
|
|
|
Oroitzen naiz haietako batez, Gomez abizena zuena, Errenterian jaioa, Moskuko Dinamo futbol taldeko jokalaria izana. Gomez
|
honekin
ezagutza egin nuen nik, eta berarekin poteatzen eta berriketan ibilia naiz. Adiskide egin ginen.
|
|
|
Jangelako mahaian eserita gaude, egunkariak
|
hau
dakarrela edo irratiak hori esan duela, su etenarekin zer gertatuko ote den, dena geldi eta bare dagoela ematen duela, geldi dauden urak usteldu egiten direla denborarekin... Halako kabalak egiteaz aparte, eginasmo faltarik ez du Antxonek.
|
|
|
Luze egin zait bidea 6 modulu
|
honetara
. Lorategi eta zelaitxoen ondotik joan naiz:
|
|
|
Irrati txikiarekin ezer gutxi hartzen dut. Badirudi uhin guztiak ezabatzen direla inguru
|
honetan
. Telebista, ostera, oso ondo eta garbi hartzen da, hainbat kate gainera.
|
|
|
Liburu
|
honen
salneurria: 3 €+ BEZ.
|
|
|
© edizio
|
honena
: Susa
|
|
|
Edizio
|
hau
: 2011ko ekaina
|
|
|
Neure izena ikusi nuen haien artean, Palenciara hurbilduko nindutela. Eta Itziar (Bonxen zegoen
|
hau
ere) Avilara, bere lagun Errota lehengo lekuan utzita eta, era horretan, elkarrengandik bananduta. Gure lekuak betetzeko, Galiziara, Bonxera alegia, beste bi hurbilduko zituzten, Valenciatik bata eta Herreratik bestea.
|
|
|
Modulu arruntetara garamatzaten egunean, hirugarren egunean, beste lagun bat heldu da sarreretako
|
honetara
; Castellondik dakartena. Eup!
|
|
|
Halaxe esan zidan: " Kartzela
|
honetako
barroteetatik batzuk gure forja tailerrean eginak dira", bere aitaren, osaba Jesusen tailerrean alegia. Ustekabeak ematen ditu bizitzak edozein jirauneren ostean.
|
|
|
Ni baino bost sei urte nagusiagoa izango zen. Nieves
|
honek
meza liburua oparitu zidan behin; mezatara joan bakoitzeko duroa emango zidala agindu zidan. Eman ere bai, baina Gurrutxaga maisua organoa jotzen entzutearren joaten nintzen elizara, ez mezagatik.
|
|
|
Eta hor noa estankora; eman diot txartela hango andreari; eta hark: " norena da
|
hau
–"; eta nik: " Anaia nagusiarena", lotsagabe eta lasai asko erantzun.
|
|
|
Belarri bateko entzumena galdua dut gehiena. Eta bietako entzumen osoa galtzen badut bakarrik sendatuko omen zait Menier sindrome
|
hau
.
|
|
|
Goizetan, patiora irteten garenean, hotz egiten du; haize fina eta hotza dabil, hezurretaraino sartzen dena, ondo jantzita egon arren. Hezetasuna baino hobea dela haize
|
hau
, esaten du Antxonek; Castellonen zeukaten jasanezinezko hezetasun hura dela izan litekeen gauzarik txarrena.
|
|
|
Hemen, La Moraleja
|
honetan
, kanpoan ez ezik barruan ere haizea dabil; haizearekin funtzionatzen baitu berogailuak ere. Dena haize izango dugu, beraz, hemen.
|
|
|
Katedralaren azpian bi sala handi zeuden, sotano moduan; sala horietako batean elizaren harribitxi eta ondasunak zeuden, eta haien artean Ameriketan hartutako lehen hamalau kilo urreak ere bai, sagrario bihurtuta. Bigarren sala handia Inkisizioari eskainia da; eta sala
|
honetan
, besteak beste, torturatzeko erabiltzen zituzten tramankuluak daude. Traste haien artean oso berezi nabarmen zen Ama Birjinaren burdinazko irudi bat, besoak zabalik zituena; Ama Birjina haren kontra lotuta ipintzen zuten zutik galdekatu behar zuten akusatua; Ama Birjinaren atzealdetik giltza bati eragiten zion inkisidore galdetzaileak; giltzari koska bat estuago eragin ahala, besoak itxi egiten zituen Ama Birjinak, akusatu bekataria besarkatuz; eta besoak ixten eta besarkada estutzen zihoan heinean, titimuturretatik bi iltze zorrotz eta mehe irteten zitzaizkion Ama Birjinari, akusatuaren haragian sartzeko.
|
|
|
Diplomatikoren batek Carrero Blancori oparitutako dalmata eder bat ere erakutsi zidan. Delako komandante
|
hau
teniente koronel egingo zuten gerora. Almeria kasuagatik egin zen ospetsu.
|
|
|
Ilusioa, euforia, indarra nabari ziren bai Sorbonan bertan bai handik kanpora, gizartean orokorrean.
|
Honez
gainera, sasoi berezia zen nazioartean: Vietnam, gerraren aurkako estatubatuar zenbaiten ekimenak, beltzen mugimenduak (Martin Luther King, Malcom X), Washingtongo martxak, Kaliforniako ikasleen protestak...
|
|
|
Antxonen historia entzuteko prest nengoela uste nuen hasieran. Baina ez nuen
|
hau
espero.
|
|
|
Bilore xaboi fabrikako zuzendari izango zen gizona aurrerago. Santa Ana kolegioan ematen zizkigun
|
honek
eskolak, benetako kolegioan. Antonio Hidalgoren anaia Victor egin zen txikienon kargu:
|
|
|
Halako batean ordea, han ikusi dut Rompecamisas deitzen genion baserritarraren zakurra gereziondoaren azpian. Rompecamisas
|
hau
, Iriarte baserritik Aramarako bidean zegoen baserri bateko nagusia zen; bereak izango zituen fruituak, eta oihuka hasi zitzaigun. Beldurtuta, nik lortu nuen ezkutatzea.
|
|
|
Horrela aritu da goizean, Puertoko kartzelaz eta lezioak eman asmotan hurbildu zaion matrikulatu uste batekin: zazpi urte daramala kartzelan eta Antxoni
|
hau
eta hura esplikatzen. Zazpi urte urte asko da kartzelan egiteko, baina hemezortzi daramatzan bati lezioak emateko adina ez agian.
|
|
|
Dueñaseko presondegi
|
honek
La Moraleja du izena. Kontu, ipuin, fabula edo istorio batetik ondorio gisa ateratzen dugun irakaspena edo antzeko zerbait da moraleja.
|
|
|
Alde pertsonalari dagokionez, berriz, hamazazpi egun egin ditut bidean, Castellondik modulu
|
honetara
. Sendagiletan nenbilen Castellonen, eta handik atera ninduten egunean, irailaren 13an, azken kontsulta izan behar nuen neurologoarekin.
|
|
|
Hona heldu eta hamalaugarren egunean medikuak esan dit, Castellonera itzuli dudala azken kontsulta hori egitera.
|
Honetatik
ere aise atera liteke beste ondorio bat Instituciones Penitenciarias eko sendagileek euskal preso politikookin duten etika deontologikoaz.
|
|
|
– Kontxo, Sanchonuño –esan du, erremolatxaren plastikozko zorroari beha– Segovia eta Cuellar artean dago herri
|
hau
. Alkateak Jose Luis izena du, eta emazteak Sara, Sarita.
|
|
|
Maria Victoriak txikitatik ezagutzen zuen Sarita. Castellonen nengoela, kartzeleroen bitartez bidaltzen zizkidan goraintziak Jose Luis
|
honek
. Herri txikia da Sanchonuño, edo txikia zen behintzat.
|
|
|
senargai bila nabil aspaldi
|
honetan
,
|
|
|
propaganda bitarteko gerra
|
honetan
.
|
|
|
propaganda bitarteko gerra
|
honetan
.
|
|
|
Liburu
|
honen
salneurria: 3 €+ BEZ.
|
|
|
© edizio
|
honena
: Susa
|
|
|
Edizio
|
hau
: 2011ko ekaina
|
|
|
" Inork ezin du
|
honetaz
ezer jakin",
|
|
|
Bizirik aterako banintz gela karratu
|
honetatik
|
|
|
– Begiraiozu ondo gizon
|
honi
, andereño –esan zion Lauaxetak, eskuarekin ni seinalatuz– Ertzain itxura ikusten deutsozu. Tira, tira...
|
|
|
–
|
Honek
ez zakiat, baina hik behintzat sekulakoa! Altxa esku zuri horiek, kabroia!
|
|
|
" Ez zakiat zergatik, baina hementxe egon beharra nian eta hementxe nagok", esan nion neure buruari," Leku eta tenore egokian. Hainbeste ibilaldi zoro hara eta hona, hainbeste ikasketa eta lan, hainbeste min eta neke, hainbeste izu eta negar, hainbeste amore emate eta umiliazio bizitza osoan zehar,
|
honetarako
–Honetarakoxe ba, honetarakoxe, zertarako bestela?"
|
|
|
– Nik ez hinduket salatuko, Goizeder –animatu nintzen esatera ikusmen hark eragindako harridura gainditu bezain laster– Nik ez ditinat zipaioak maite, ezta banketxeak ere. Eta –Lauaxeta seinalatuz–
|
honengatik
ez kezkatu, hau nirekin zagon. Gainera, edozer gauza esanda ere ez ziokenan inork kasurik egingo.
|
|
|
– Nik ez hinduket salatuko, Goizeder –animatu nintzen esatera ikusmen hark eragindako harridura gainditu bezain laster– Nik ez ditinat zipaioak maite, ezta banketxeak ere. Eta –Lauaxeta seinalatuz– honengatik ez kezkatu,
|
hau
nirekin zagon. Gainera, edozer gauza esanda ere ez ziokenan inork kasurik egingo.
|
|
|
" Beraz, Xalbadorri jarraituz, argi zaudek bi gauza", egin nuen neure kautan: " bata, Goizeder ez dela gaiztagina; bestea, ez dugula zertan Poliziaren beldurrik izan gauez inguru
|
honetan
."
|
|
|
– Hortaz, Goizeder –itzuli nintzen lehengora, Goizederrek Lauaxeta Lauaxeta zela gisa hartan onartzeari sinestezin iritzita–, hik sinesten dun gizon
|
hau
Lauaxeta dela.
|
|
|
– Ez al zain iruditzen gazte samar dagoela gure lagun
|
hau
gerra aurreko olerkaria izateko?
|
|
|
– Ez zakiat, motel. Morroi
|
honen alde
ezer gutxi honezkero, nire ustez. Hemendik lehenbailehen ospa egitea izango duk onena, auto bat etorri baino lehen.
|
|
|
– Baina gizon
|
hau
hil egin juek.
|
|
|
Eta nik ez zaukaat batere gogorik orain pikoletoei esplikazioak ematen hasteko. Nola azalduko diet ba zertan nabilen, paraje hauetan eta itxura
|
honekin
, hire ondoan, lana eta etxea utzita, bidez bide baina ibilbide jakinik gabe, oinez beti, Gorbeiapeko sagasti baterantz. Eta ni baino askoz ere okerrago hago hi inori ezer azaltzeko.
|
|
|
– Argi zagok ez naizela hik bilatzen huen gidaria –komentatu nion Lauaxetari, ilunpean nor bere zakuan sartuta lo egiteko prestatuta geundela– Amorragarria irudituko zaik
|
honetarako
berpiztu haizela pentsatzea, ezta?
|
|
|
– Egia esanda, horixe pentsetan ari nintzuan oraintxe puntuan.
|
Honetarako
berpiztu ete naz?
|
|
|
– Barruak esaten eustak higaz egon behar dodala, hi hazela aldi berri
|
honetako
nire gidaria, nire laguna. Baina ez jakiat zehazki zergaitik.
|
|
|
Zoratuta zagoze danok! Ez juat gaurko Euskal Herri zoro
|
hau
ulertzen!
|
|
|
– Zer egin daiteke Goizuetan eguraldi
|
honekin
–
|
|
|
Edorta Jimenezen Baleen berbaroa, Harkaitz Canoren Telefono kaiolatua eta Jokin Muñozen Joan zaretenean. "
|
Hau
markaz kanpokoa duk!", esan nuen neure artean. " Ez duk sinestekoa!
|
|
|
Azken fusila oso ondo dago, azken aldian irakurri dudan onenetakoa iruditu zait.
|
Hau
ere uste dut ona izango dela.
|
|
|
– Aurrekoak bezala, liburu berri
|
honetan
ere Erriberako gorabeherak kontatzen omen ditu Muñozek –esan zuen mutilak– Euskal literaturan gutxiegi agertu diren parajeak dira horiek, eta horregatik erosi dut, beste ikuspegi bat izateko. Euskal Herria ez da soilik basoa eta itsasoa, euria eta elurra, baserritarra eta arrantzalea.
|
|
|
Itsasoari begira geratu zen lipar batez Lauaxeta. Bizitza
|
honek
itsasoa dirudiela pentsatu zuen, behiala idatzitakoa berretsiz. Itsasoari buruz poema bat baino gehiago idatzi zuela ekarri zuen gogora, baina itsasoaren narru nabarra pantera batenarekin alderatuz idatzitako lerroen ausardia zela, XX. mendearen amaierako idazle eta kritikarien begietan behintzat, poema haien alderdirik goraipagarriena.
|
|
|
Kaia, itsasoa eta Santa Klara uhartea nituen begien aurrean, gorri handi eta zahar bat orduantxe kaian sartzen, kaio batzuk hegaka. "
|
Hau
Donostia duk", esan nion neure buruari. " Nola heldu naiz, ordea, hona?
|
|
|
Etsi juat, Julen. Bart saiatu nok neure kasa jokatzen, higaz dudan lotura arraro
|
honetatik
libre, baina jabetu nok ezin dodala, hiri lotuta nagoela, eta gustura ganera. Horretaz pentsetan aritu nok gaur goizean, hi lotan hengoala, meza entzun ostean egin dodan osteratxoan.
|
|
|
– Ihesi jarraitu diat han eta hemen, batetik bestera. Muga pasatu diat eta orain alde
|
honetan
ere ihesi jarraitzen diat.
|
|
|
" Sancho Panza bikain askoa etorri zaidak ondora, arranopola!", esan nion neure buruari burlaizez, ondoan zurrungaka nuen laguna gogoan. " Bilatu diagu
|
honentzako
asto egokia!"
|
|
|
Telesforo Monzon euskaldun handiak, 1936ko Euzko Jaurlaritzako Gobernazio sailburu izan zanak, ederto esan eban legez, Maltzagaraino alkartuta joan behar dogu guztiok, bidean eroritakoak otoitzaren laguntzaz lurperatuz, ezinduei lagunduz, alkarri animoak emanez, alkar maitez eta alkarri euskaraz berba eginez. Horixe da nik zuek ataka gaizto
|
honetan
ikusirik esaten deutsuedana, horixe dozue nire mezua, apala eta borondate onekoa, baina tinko eta sendoa, geure ikurrin doneari eusten deutson eskuak behar dauen lakoa...
|
|
|
Puf! Zer da
|
hau
–Non nago?
|
|
|
Bidez bide, mendiz mendi eta presarik gabe.
|
Hau
da benetan Euskal Herria. Hau maite behar dugu, ez kaleko zurrunbilo faltsu hori.
|
|
|
Hau da benetan Euskal Herria.
|
Hau
maite behar dugu, ez kaleko zurrunbilo faltsu hori. Zu ez al zinen, gainera," mendigoxalia"?
|
|
|
– Zer da
|
hau
baina? –haserretu nintzen berriro, ordura arte egon nintzeneko hodeitik bat batean erorita bezala– Telebistako broma horietako bat?
|
|
|
–
|
Hau
poza, Lamarain jauna! –esan zidan ni ikusi eta ezagutzean– Pozgarri jat zu ikustea, honen toki egoki eta esanguratsuan ganera, mendian, Lizardiren omenez iminitako harri sakratu honen ondoan...
|
|
|
– Hau poza, Lamarain jauna! –esan zidan ni ikusi eta ezagutzean– Pozgarri jat zu ikustea,
|
honen
toki egoki eta esanguratsuan ganera, mendian, Lizardiren omenez iminitako harri sakratu honen ondoan...
|
|
|
– Hau poza, Lamarain jauna! –esan zidan ni ikusi eta ezagutzean– Pozgarri jat zu ikustea, honen toki egoki eta esanguratsuan ganera, mendian, Lizardiren omenez iminitako harri sakratu
|
honen ondoan
...
|
|
|
– Tira, garai batean Tolosan bizi nintzen eta toki
|
hau
oso maitea nuen... –esan nuen nik, artean ere neure onera guztiz etorri gabe– Gainera, jakinekoa da –atera zitzaidan, solemnitate arrotz batez, eskuak askatu orduko– euskal bide guztiak Lizardirenganaino heltzen direla.
|
|
|
Tira, bai, horixe izango dut onena. Egia esan –arrazoitu nuen zeruetako hodei grisei begira–, eguraldi
|
honek
ez du kanpoan lo egiteko gogo handirik ematen. Zu ere Tolosara jaistekoa izango zara, noski.
|
|
|
une baten aberastasuna, besterik ez. zukeen hala ere poetak, nahiko zukeen hala ere kantariak pitin bat gehiago iraun zezan egunaren argi geldiak, pitin bat gehiago iraun zezaten" altzifreek, mahastiek, soro landatuen ordena garbiak, gure hizkuntzak, maite izan dudan gauza bakoitzaren gaineko begirada pausatu
|
honek
!". Bai, horixe zen azken funtsean nire bidaia Lauaxetaren esanetan ganorabakoa:
|
|
|
Liburu
|
honen
salneurria: 3 €+ BEZ.
|
|
|
© edizio
|
honena
: Susa
|
|
|
Edizio
|
hau
: 2011ko ekaina
|
|
|
" ba, niri esan, Henri hirian dela". " Hik ba al dakik ukranieraz?", galdetu zion Lazarok Xani;
|
honek
buruaz ezeztatu eta: " segi’zazu euskaraz", esan zion Luziri.
|
|
|
Xanek hura ireki, barruan botila bat ardo zegoen.
|
Hau
–esan gabe, erakutsi zion Xanek.
|
|
|
Orain pantailan neska mutil lerdenak ageri ziren,
|
honek
kolonia bat, hark auto bat iragarriz. Bere besaulkian ernegaturik higitu zen aitatxi.
|
|
|
" Tontakeriak, esaten ditunanak", esan zuen Mariak; hala ere amatxi zaharra lasai asko zegoen; haren begitartea argitu ere egin zen; nonondik galtzerdi bat atera, marmolezko arrautza baten laguntzarekin, hari orpoaldean petatxo bat paratzen hasi zitzaion;" hola bai hautsiko dun bista", egin zion Mariak eraso; berriz ere Xanen apoioa bilatu zuen; berari begira: " ilun
|
honekin
...", esan zuen. " Bai... lanbrosko dago", dibagatu zuen Xanek.
|
|
|
Bazioten bistan da hirurek ere Henriri halakoxe kariñoa. " Nobia bat baino gehiago izan zuen", esan zuen amatxi zaharrak; eta, honako
|
hau
behintzat ez hain ona zen bezalako doinuan: " neskak erakarri egiten zituen, gero ez baitzien eusten".
|