|
2004
|
|
|
Eta irudimenak soinuaren sortzailea erakutsi zidan ametsetan bezala: txori
|
handia
zen, zapelatzak berak baino dotoreago hegan egiten zekiena, eta luma urdin bizikoa.
|
|
|
Gaurko egunetik begiratuta, bizitzak eman didan esperientziarekin, Pauline Bernardetteren kontrako izpiritua zela iruditzen zait. Izanez ere, nire mojatxoak zera ematen du, bihotz baten partez hamar bihotz ttiki ttiki dituela
|
handik
eta hemendik partituak, hamar bihotz ttiki katuen txintxarriak bezalakoak, eta beraietan mugimendu handia dabilela beti, alai edukitzen dituela esate baterako hiru, goibel eta mutu bi, eta beste bat zartatua, eta beste lau haserre eta soinu txarrarekin. Horregatik erantzuten dit erantzuten didan bezala, eguna komentutik kanpora pasatzen duenean:
|
|
|
Gaurko egunetik begiratuta, bizitzak eman didan esperientziarekin, Pauline Bernardetteren kontrako izpiritua zela iruditzen zait. Izanez ere, nire mojatxoak zera ematen du, bihotz baten partez hamar bihotz ttiki ttiki dituela handik eta hemendik partituak, hamar bihotz ttiki katuen txintxarriak bezalakoak, eta beraietan mugimendu
|
handia
dabilela beti, alai edukitzen dituela esate baterako hiru, goibel eta mutu bi, eta beste bat zartatua, eta beste lau haserre eta soinu txarrarekin. Horregatik erantzuten dit erantzuten didan bezala, eguna komentutik kanpora pasatzen duenean:
|
|
|
Zoriona ez zen, halere, Genovevak niri emandako trataera bereziaren ondorio bakarra. Tratamenduak itzala ere eman zidan, zerbait
|
handia
izan banintz bezala tratatzen ninduten ukuiluko behi makalek. Gauzak hola, areagotu egin zen nik Balantzategiko etxe ondoan aurkitzen nuen gozotasuna.
|
|
|
Bera oso gutxitan azaltzen zen ukuilutik, Genovevak disko bat jartzen zuenean eta holako aldi berezietan, eta gurekin hitzik gurutzatu gabe betetzen zuen aldi hura. Altxa bere buru
|
handia
, eta mespretxuz begira egoten zitzaigun:
|
|
|
Komentuko lorategia izugarri
|
handia
da, eta zitadela bat iduri du jira guztian dituen murruak direla-eta. Bertan denetarik dago, eta ez belarra eta lorea bakarrik.
|
|
|
Oilategiak ere badaude, eta baita ukuiluak ere, ukuilu berezi eta ederrak; bereziena eta ederrena nirea dela, noski. Gauzak hola, eta lorategia hain
|
handia
zenez, ez zegoen arazorik, gazteak lorategian geldi zitezkeen, beren denda eta guzti. Arazoa zen komentuko legeek galarazi egiten dutela edozein kanpotarren sarrera, zeren gure komentua itxia baita, klausurakoa.
|
|
|
—Urde adar
|
handiak
! Filisteo faltsuak, joanen zireia fite hemendik!
|
|
|
—Urde adar
|
handiak
! —berritu zuen Pauline Bernardettek, eta, makila astinduz, dendaren alboan zeuden bizpahiru zerbeza botila puskatu zituen.
|
|
|
Ez zen bigarren abistuaren premiarik izan. La Vache erreka zokoan azaldu zen, eta Balantzategin inork ez zeukan bezalako sasoiarekin igo zuen
|
handik
etxerainoko aldapa. Itsusia izango zen, baina indar handikoa ere bai.
|
|
|
La Vache erreka zokoan azaldu zen, eta Balantzategin inork ez zeukan bezalako sasoiarekin igo zuen handik etxerainoko aldapa. Itsusia izango zen, baina indar
|
handikoa
ere bai. Argia eta gartsua izateaz gainera, noski.
|
|
|
Ukuiluko saiateraz kanpora, iluna besterik ez zen ikusten; izarren bat, denez ere. Eta La Vache qui Ritek ere ezin zuen ezer
|
handirik
ikusi, nahiz bera ukuilu ateko zirrikitu batetik saiatu. Belarriz jakindakoarekin konformatu beharra zegoen.
|
|
|
Eta nik ezetz, eta harek baietz. Orduan nire kanberan giltzez zerra eta
|
handik
haboro ez elkhitzeko xedea hartu nizun. Baina Piarres ene galeria aintziñala joaiten zuzun arratsoroz kantari aritzen zelarik.
|
|
|
Zoritxarrez, poz hori hasieran bakarrik izaten da, berehala azaltzen baita Bakardade basamortua zeharkatu behar dutenen arrisku eta etsairik
|
handiena
: Asperkeria.
|
|
|
Gauza gutxi dago goialdeetan, eta bertan bizitzea zotz batekin sua egitea bezalakoxe lana da. Ukuiluko behiek, eta areago granja edo herri
|
handietan
bizi direnek, mila gauza desberdin dauzkate egiteko eta ikusteko: batean, kamioi berrian eramango dituzte; bestean, musika ezezaguna jarriko diete; hurrengoan, pentsu bitxiren bat emango die ugazabak.
|
|
|
Egia
|
handia
da Pauline Bernardettek egun hartan adierazi zidana, neronek ikusi nuen garbi asko mendi mendian pasatako bolada hartan. Hasiera batean, luze egiten zitzaidan denbora, eta ahal izan guztietan freskura zeukan txoko bat aurkitu eta bertan gelditzen nintzen lotan.
|
|
|
—Zergatik ez dugu baso
|
handi
hori zeharkatzen? —esaten zuen biotako batek, eta hurrengo mementoan bagindoazen, bagindoazen biok martxa politean baso hartarantz, bagindoazen trostan.
|
|
|
Ondo nekien nik La Vacheri gertatzen zitzaiona. Bere barruan borroka
|
handi
bat zeukan, basurdetasunaren eta behitasunaren artekoa, eta borroka hori mindu egiten zen gure bost auzoak aurrean jartzen zitzaizkionero. Bere Ahotsak, garai batean" jo, sartu adarra, alde egin baso itxira" esaten zionak," utzi lagun zaharra eta hartu berriak, pasa basurdeen aldera" esaten zion orain.
|
|
|
Jakina, horrek ezin zuen iraun. Azken batean, ez zen zuzena, ez zen justiziakoa, desberdintasun
|
handia
zegoen kontu hartan, zeren berak pagatzen ez zuen prezioa pagatu beharra baineukan laguntasunagatik. Nik ez nion ezer eskatzen laguna izateagatik, bakarrik horixe bera, laguna izatea; berak, berriz, laguna izatea eta umiltasun gehiegizkoa eskatzen zidan.
|
|
|
Eta leku asko ere bai. Esate baterako, India eta Pakistan bezalako nazio
|
handi
eta miresgarriak daude.
|
|
|
—India eta Pakistan, bai. Eta ba al dakizu zein den, nazio
|
handi
horietan, animalia jainkotua, animalia mila aldiz bedeinkatua, animalia sakratua?
|
|
|
Orduan, zer egin dute setiatzaile haiek? Bada egurrezko behi
|
handi
erraldoi bat eraiki, Troiako behia noski, eta bere barruan ezkutatu. Eta troiarrek, tramankulu hura ikusiz, zer egin dute?
|
|
|
Gizon izugarri
|
handia
zen, idi parea aise menderatzen duten horietakoa, eta bularra zabaldu eta zabalduz ari zen, alaiki eta bizkor, eztarritik oso ahots goxoa ateraz. Gezurra zirudien halako gizon puskak halako ahots goxoa edukitzeak.
|
|
|
" Ondo izua da, behintzat!", pentsatzen nuen itzalari begira, eta, garai bateko udazken hostoekin bezala, apustuak egiten nizkion neure buruari: baietz
|
Haundia
hiru egunetan aspertu, baietz laster utzi kantatzeari.
|
|
|
|
Haundia
pazientziako gizona izan ordea, eta ez zituen bere saioak moztu. Hori bai, aldatu egin zuen kanta.
|
|
|
Halako batean, ahulak ahulgarria berarekin izaten duela-eta, eguraldia txartu zitzaion
|
Haundiari
: udako zerua, normalean hain urdin eta alaia, lainotu egin zen zeharo.
|
|
|
Ez zen oso kantu alaia, are eta gutxiago egiten zuen eguraldi txarrarekin entzunez gero, eta beharbada horregatik balkoiko itzala desagertu egin zen guztiz. Egun batez, ari zen
|
Haundia
Xarmegarria zure berririk kantatzen, eta hosto bat erori zitzaion balkoiaren ondoko intxaurrari. Kolpetik isildu zen.
|
|
|
Hura guztia konprenituz, jiratu eta bere etxera sartu zen.
|
Haundiaren
saioak bukatuak ziren betiko.
|
|
|
Udazken hasiera hartako egun haizetsu batean izan zen. Banenbilen hara eta honaka
|
Haundiak
kantatzen zuen balkoipe hartan, eta hor non norbait gainera erortzen zaidan. Erori eta zankalatraba gelditu zitzaidan lepo inguruan.
|
|
|
Omegaz hitz egiten dit. Sekretuen Gurpil
|
Handia
jiraka hasten da.
|
|
|
Zergatik hainbeste nahigabe behi izateagatik? Behi izatea gauza
|
handia
duzu!
|
|
|
—Zaldiak badu dohainik, lagun, ez dut esaten ezetzik. Gauza
|
handia
da, batzuetan gu baino handiagoa ere bai. Eta korri ere, ondo korritzen du.
|
|
|
—Zaldiak badu dohainik, lagun, ez dut esaten ezetzik. Gauza handia da, batzuetan gu baino
|
handiagoa
ere bai. Eta korri ere, ondo korritzen du.
|
|
|
Urduriegia da horretarako. Eta hori akats
|
handia
da, nire ustez. Izan ere, gure bizitzaren parte handi bat lotan pasa beharra daukagu, eta lo txarra esatea bizitza txarra esatea da.
|
|
|
Eta hori akats handia da, nire ustez. Izan ere, gure bizitzaren parte
|
handi
bat lotan pasa beharra daukagu, eta lo txarra esatea bizitza txarra esatea da. Gaua gaizki pasatzen duenak eguna ere ez du ondo pasako.
|
|
|
Ez dakit zenbat gauza ikus daitezkeen batera, hamar ikus daitezkeen edo hamabost edo berrogeita bost, baina nik behintzat basotik errota zaharreraino jaitsi eta ikaragarri gauza pila ikusi nituen. Ilargia ikusi nuen arratseko zeru garbian, eta mendi
|
handi
bat urruti, ordurako erdi itzaletan zegoena; eta mendi horren aurrean, beste bat, ttikiagoa; eta mendi ttikiago horren aurrean, beste bat, are eta ttikiagoa; eta mendi are eta ttikiago horren aurrean, muino lerro luze bat. Ordea ez nuen hura bakarrik ikusi.
|
|
|
—Behin batez, gizonak hasi ziren eraikitzen zelurat heltzeko zen izigarrizko torre
|
handi
bat, zeren eta gogo beitzien Jinkoaren pare izaitia —esan zidan behin komentuko lorategian geundela— Eta ari ziren lanean, eraiki zien torrearen zati bat beren aitzur, pala eta pikotxekin eta horra non Jinkoak nahasi zituan haien mihiak. Ustegabeian, ez zeioen elkarri entelegatzen.
|
|
|
Ala norbaitek, aurreneko aldiz, lagun bezala tratatzen ninduelako? Ez dakit, baina nolanahi ere egun hura
|
handia
izan zen nire bizitzan.
|
|
|
ttikiegia gainerako behien aldean, eta moztaka lepo, beso eta hankaz. Burua, berriz,
|
handiegia
zuen, oso kopeta zabalekoa. Kolorez, esan dut lehenago ere, ni bezalakoxea zen:
|
|
|
—Ez, ez dira erreteila egiten aritu, baizik eta teilatuari leiho
|
handi
bat zabaltzen. Eta horixe da ulertzen ez dudana.
|
|
|
La Vache qui Ritek eten egin zuen bere hizketaren haria, eta isilaldi bati ekin zion. Nire aldetik, amore emanez, begira jarri nintzen, eta ilargi
|
handi
bat ikusi nuen zeruan. Harana isil isilik zegoen, hego haizeak han eta hemen ateratako txintak besterik ez ziren entzuten.
|
|
|
Ostera korrika hasi ginen, gogo
|
handiz
, baina ez guk uste izandako ondorioekin. Kosta egiten zitzaigun bide on bat hartzea.
|
|
|
Gehien gehienak, zerbait igo eta, gutxiena ematen zuenean, beheraka abiatzen ziren, haran zokora. Eta izan, ezbehar
|
handia
zen hura guretzat: alferrik galdu egiten genituen geure indar gutxiak, eta bide berri bat aukeratzeko zorian suertatzen ginen; gure nekatuan, gure zauriekin, gure lehenbailehen igotzeko presaz.
|
|
|
Hau bakardadea, lagun! Zein desolamendu
|
handia
! Hemen ikusten da zein gauza gutxia garen!
|
|
|
Behiak badaki zer den bakardadea, zer den desolamendua, eta jakintza horrekin aurre egin diezaioke bizitzari. Bai, behi izatea gauza
|
handia
da! Benetan!
|
|
|
—Hogeigarren mendea da, lagun, edo zehatzago esatearren, 1940 urtea, baina hau Euskal Herria da, eta Euskal Herria gerra batean ibili da orain dela gutxi arte, eta gose asko dago, pobrezia
|
handia
, jende gutxi basoak garbitzeko, eta hotsa dabil, otsoz beteta daudela mendiak.
|
|
|
Den denak atera nizkion kolpearekin. Handik pixka batera, etxeko ukuiluaren babesean nengoen, eta Setatsuari esker, neurri
|
handi
batean. Esan dut aurrerago ere:
|
|
|
Jaiotzekoa izango nintzen noski, eta azkenean jaio egin nintzen Euskal Herriko baso batean 1936ko gerra bukatu eta
|
handik
gutxira. Basoa Balantzategi izeneko etxearen terrenoetakoa zenez, bertako ukuiluan egin zidaten tokia, eta erabakita gelditu zen hartara nire mundu honetako txokoa, txokoa edo aberria:
|
|
|
Ni ez naiz izango ez xoxo, ez birigarro eta ez inolako txori, zerbait
|
handiagoa
eta pisuagoa ere banaiz-eta, baina halere ez diot gezurrik nire bihotza eta haiena alderik gabekoak direla esatean. Txori bihotzekoa naiz ni:
|
|
|
—Ardia izatea merezi zenuke —arrapostu nion nik lotsa gabetasun
|
handiarekin
, eta buelta eman eta alde egin egin nuen.
|
|
|
Desertuan aurrera, gero eta bakartiago, gero eta aspertuago, lehenengo erorialdiak nozitu nituen, eta sufrimendu
|
handia
eragiten zidaten indarrak egin behar izaten nituen Balantzategiko ukuiluaren epelera ez itzultzeko; ukuiluaren epelera eta ukuiluaren musikara, zeren nenbilen bezala, behi makalengandik bereizita eta beste, galdu egiten bainuen Genovevaren diskoak entzuteko txanda. Baina ez nuen nolanahiko behia izan nahi, eta itzuli ordez, denbora pasatzeko modu berriak asmatzeari ekin nion.
|
|
|
Oro har, denbora asko behar izaten zuten hostoek adarretik airera, eta airetik lurrera erortzeko. Aurrena mantxa hori bat ateratzen zitzaien berdean, eta segidan beste mantxa bat, horiagoa eta
|
handiagoa
; hurrena, berriz, den dena hori gelditzen ziren, baina mantxa marroi batekin. Kolore marroia erabat zabaltzen zenean, puntu gorri batzuk azaltzen zitzaizkien, eta erori bezperan zeuden.
|
|
|
Egun batez, arratsa izango zen, behi bat sumatu nuen niregana inguratzen. Aurrena, isil isilik zetorrenez, ez nion diosalik egin; baina hurbildu eta hamar bat metrora jarri zitzaidanean, bere buru
|
handia
ikusita eutsi ezinezko marru bat atera zitzaidan: " La Vache qui Rit!".
|
|
|
Eta jakin genuen, horixe jakin genuela, eta uste baino azkarrago gainera, zeren negu hura, beste lekuetan isila eta geldia bezala, builosoa gertatu baitzen Balantzategin. Iduri izan zuen gurpil
|
handi
bat, ordu arte lokatzetan frenatuta egondako gurdi gurpila, libratu egin zela eta jiraka hasi, eta gero eta abantada handiagoan. Eta, jiratzen zuenarekin batera, gurpil hark —Sekretuen Gurpil Handiak, noski—, bere lokatz izpiak botako zizkigun; lokatz izpi on onak, gure galderei erantzun eta Balantzategiko egiaren forma hartuz joango zirenak.
|
|
|
Eta jakin genuen, horixe jakin genuela, eta uste baino azkarrago gainera, zeren negu hura, beste lekuetan isila eta geldia bezala, builosoa gertatu baitzen Balantzategin. Iduri izan zuen gurpil handi bat, ordu arte lokatzetan frenatuta egondako gurdi gurpila, libratu egin zela eta jiraka hasi, eta gero eta abantada
|
handiagoan
. Eta, jiratzen zuenarekin batera, gurpil hark —Sekretuen Gurpil Handiak, noski—, bere lokatz izpiak botako zizkigun; lokatz izpi on onak, gure galderei erantzun eta Balantzategiko egiaren forma hartuz joango zirenak.
|
|
|
Iduri izan zuen gurpil handi bat, ordu arte lokatzetan frenatuta egondako gurdi gurpila, libratu egin zela eta jiraka hasi, eta gero eta abantada handiagoan. Eta, jiratzen zuenarekin batera, gurpil hark —Sekretuen Gurpil
|
Handiak
, noski—, bere lokatz izpiak botako zizkigun; lokatz izpi on onak, gure galderei erantzun eta Balantzategiko egiaren forma hartuz joango zirenak.
|
|
|
—Jan nahi duzun guztia —erantzun nion azalean ezin kabituz. Senaz edo, garrantzi
|
handiko
deskubrimendu bat egina nuela konprenitu nuen. Zergatik zen garrantzi handiko, hori zen une hartan burura etortzen ez zitzaidana.
|
|
|
Senaz edo, garrantzi handiko deskubrimendu bat egina nuela konprenitu nuen. Zergatik zen garrantzi
|
handiko
, hori zen une hartan burura etortzen ez zitzaidana. Gauzak hola, laguntza eskatu nion Setatsuari.
|
|
|
Setatsuak Alfaz eta Omegaz hitz egiten dit. Sekretuen Gurpil
|
Handia
jiraka hasten da. Balantzategin gauza latzak gertatzen dira.
|
|
|
La Vacheren begiak gain elurtuetara joan ziren, otsoak artean
|
handik
ote zebiltzan edo.
|
|
|
Bere ikatz begiak busti bustita zeuden, distiratsu. Inolako dudarik gabe, otsoekin eduki nahi zuen borroka bizitzen ari zen bere behi irudimen
|
handiarekin
. Eta, ezbairik gabe, bere barruko basurde ahotsa zuen laguntzaile borroka hartan.
|
|
|
Eta aukera hori daukala jakiteak izugarrizko poza ematen dio basurdeari, gu bezalako jende morroiak behin ere ezagutuko ez duen bezalakoa. Basurdea alfa izango da, baina behia baino kategoria
|
handiagokoa
ere bai, nire ustez.
|
|
|
—Lotsa nuzu, Pere Larzabal! Zinez lanjer
|
handia
duzu Soeur Pauline Bernardetterendako! Bide guzietan soldaduen postuak dituzu.
|
|
|
Ikusi duzu atarian zakurrik ez daukatela eta behiok ezer ez dugula egiten. Baina, horretaz gain, ohar zaitez, oilorik ez daukate, ardirik ez daukate, segan ez dakite... hori da
|
handiena
, ez Genoveva eta ez Bizkarrokerrek ez dakitela segan.
|
|
|
Itxoin beharra zegoen. Sekretuen Gurpil
|
Handiak
segituko zuen jiraka, segituko zuen lokatz izpiak airera botatzen; eta guk eskua zabaldu eta izpi haiek jasoko genituen egia osatzeko.
|
|
|
—Lagun on ona —entzun nuen orduan, La Vache eta biok Balantzategira jaisten ari ginela— Ez gehiegi nahastu zure behi buru
|
handia
. Balantzategiko korapiloa ezin da hain bihurria izan.
|
|
|
Baina zu behi osoa zara, alfa utzi eta omegara zuzen doana, eta berehala argituko duzu misterioa. Zaude pixka batean, utzi Sekretuen Gurpil
|
Handiari
hiru buelta ematen, eta ekin ondorenean ahalik eta logika handienarekin pentsatzeari. Eta batez ere, eutsi goiari!
|
|
|
Baina zu behi osoa zara, alfa utzi eta omegara zuzen doana, eta berehala argituko duzu misterioa. Zaude pixka batean, utzi Sekretuen Gurpil Handiari hiru buelta ematen, eta ekin ondorenean ahalik eta logika
|
handienarekin
pentsatzeari. Eta batez ere, eutsi goiari!
|
|
|
Aurrerantzean berak esanda bezalaxe gertatu zen. Sekretuen Gurpil
|
Handiak
hiru buelta eman zituen, eta handik, eta nik jarri nion logikari esker, osatu zitzaigun soluzioa.
|
|
|
Aurrerantzean berak esanda bezalaxe gertatu zen. Sekretuen Gurpil Handiak hiru buelta eman zituen, eta
|
handik
, eta nik jarri nion logikari esker, osatu zitzaigun soluzioa.
|
|
|
Asko, ezbairik gabe. Gauaren pusketa
|
handi
bat. Baina mendiko bidetik ez zen inor jaitsi, eta etxeko argirik ere ez zen piztu.
|
|
|
Isilune bat egin zen Balantzategiko atarian, haranak une hartan zeukan isiltasun
|
handiagoa
sentitzeko aukera eman zuena. Jende guztia lo zegoela ematen zuen:
|
|
|
Logikaz pentsatu beharra zegoen, erne ibili beharra geneukan: Sekretuen Gurpil
|
Handia
bere hirugarren eta azken buelta ematen ari zen. Oso grabea izango zen buelta, gainera.
|
|
|
Oso kontseilu txarra, bide batez esanda. Gaurko egunetik begiratuta, eta bizitzak eman didan esperientziarekin, une hartan uste
|
handiz
jokatu nuela iruditzen zait, munduko azkarrena neu izan banintz bezala. Izanez ere, inork ez zion La Vacheri tirorik bota izango, hori egitea mendikoak erne jartzea izango baitzatekeen, oharraren gainean jartzea.
|
|
|
Uste
|
handiarekin
orduan ere, harroxko teoria bat neukalako, lagunari azalpenak ematen hasi nintzen.
|
|
|
Gu kanpoan uzten gintuztenean, berriz, kontrakoa ulertzen zuten mendikoek," kontuz, arriskua zegok, ez jaitsi". Egun arruntetan, berriz, arriskua hala moduzkoa zenean eta, bada gorriak eta beltzak nahastuan
|
handik
eta hemendik. Eta mendikoak beti jakinaren gainean.
|
|
|
Esana zion Antiaju Berdek berak tiroteoa izan eta
|
handik
gutxira:
|
|
|
—Kastigu
|
handia
izango duela. Kartzelan ustelduko dela —berriro La Vachek.
|
|
|
Ikusiko da. Sekretuen Gurpil
|
Handia
behin ere ez da gelditzen, eta jiraka ari da orain ere. Poliki, baina jiraka.
|
|
|
Bero
|
handiko
eguerdi batez, kanposantu hartan etzanda nengoela, galdera bat etorri zitzaidan burura:
|
|
|
Bero
|
handiena
egiten zuen garaian gertatu zen. Belarra, nahiko latza ordurako, erabat gorritu zen; eta iturriak —nahiko mehetuak ordurako— erabat lehortu ziren.
|
|
|
—enperadore mexantak— Bada orain ikusiren duzu." Eta enperadoreak hala manaturik, Eutropio animaleko marmita batean sartu zizuen, dupela bezalako pertzean, eta han zerraturik utzi. " Otian behar nizie egosi?" —pentsatzen omen zizun Eutropiok kemen
|
handiarekin
, zeren eta federik baitzian. Baina ez zizien egosi.
|
|
|
Enperadoreak, ontsa jakinki mexantak, beharri finetan nahi zeiozun egin min, eta pertza plaza erdian ezarri ondoan, edikt bat eman omen zizun: sari
|
handia
ukanen ziala pertz hari kolpurik handiena emanen zeionak. Eta bai jendea saldoka jin ere, sariarendako, segurki, jendea orduan ere soskoia zelakoz.
|
|
|
Enperadoreak, ontsa jakinki mexantak, beharri finetan nahi zeiozun egin min, eta pertza plaza erdian ezarri ondoan, edikt bat eman omen zizun: sari handia ukanen ziala pertz hari kolpurik
|
handiena
emanen zeionak. Eta bai jendea saldoka jin ere, sariarendako, segurki, jendea orduan ere soskoia zelakoz.
|
|
2010
|
|
|
Filosofian aurrerapauso
|
handiak
ematen ziren bitartean, estatuak erlijio bati lotua jarraitzen zuen, eta honek erreakzio mugimendu bat sortu zuen. XVII. mendeko Ingalaterra hiru adar erlijiosoren arteko dema etengabean bizi zen.
|
|
|
Edo hobeto esanda, derrigorrez konpartitu beharreko egia bakarraren eredua. Erlijioaren izaera ez zen askorik aldatzen; are gehiago, erlijioak gero eta garrantzi
|
handiago
zeukan hainbatentzat, haien bizitzaren ardatz bihurtzeraino. Ingalaterratik Ameriketara joan ziren lehen kolonoak, edo Herbehereetatik Afrikako hegoaldera joandakoak, haien erlijiositatea modu zintzoago eta sakonago batean bizitzera abiatu ziren leku ezezagun horietara.
|
|
|
Hain izan zen
|
handia
arrakasta, ezen metropoliak puritanismo honen aurkako neurriak zabaldu baitzituen. Puritanoek antolaketa kongregazionista (hierarkia ahulekoa) aukeratu zuten eta parte hartze politiko mugatua ezarri zuten beren eragin eremuetan, hots, soilik elizen partaideek zuten boto eskubidea.
|
|
|
Beste hainbat koloniatan ere pluralismo erlijiosoa oso indartsua izan zen. Europako etorkinek beren sinesmenak mantendu egin zituzten eta, era berean,
|
handik
eta hemendik, talde berriak sortu ziren. Honela, Europako edozein mugimendu berri berehala txertatzen zen kolonietako biztanleen artean.
|
|
|
erlijiositate giro honek koloniak independentziaren bidean jarri zituen. Zergen afera ez ezik, metropolien eta kolonien arteko liskarretan erlijioak zerikusi
|
handia
izan zuen. Anglikanoek metropoliarekin geratu nahi zuten, beste guztiek, ordea, independentzia.
|
|
|
Bi jarreron (arrazionalista eta pietista) arteko antza ez zen
|
handia
edukietan, baina biak erlijiositate orokor batean zeuden murgilduta, eta beren hizkera erreferentzia erlijiosoez josia zegoen. Diferentziak, ordea, handiak ziren edukietan.
|
|
|
Bi jarreron (arrazionalista eta pietista) arteko antza ez zen handia edukietan, baina biak erlijiositate orokor batean zeuden murgilduta, eta beren hizkera erreferentzia erlijiosoez josia zegoen. Diferentziak, ordea,
|
handiak
ziren edukietan. Arrazionalistek Jainkoa naturaren legeetan zekusaten eta ez zuten harekin zertan harreman pertsonalik izan, ez errebelaziorik, ez sakramenturik, ezta bitarteko elizkoirik ere.
|
|
|
Baita lortu ere, independentziaren ondorengo askatasun erlijiosoak izugarrizko zabalkundea eragin baitzien talde erlijiosoei. Migrazioak eta proselitismo gogorraren kariaz, hainbat sinesmen berri lurralde berrietan arrakasta
|
handiz
hedatu ziren.
|
|
|
mundu ikuskera edo erlijio bat nagusi denean ez dago bestearen onarpenerako zirrikiturik. Alabaina, erlijioak leku batean ugari direnean eta hauetatik bat ere nagusi ez bada,
|
handik
eta hemendik tolerantziaren beharraz ohartzen dira guztiak. Irteera praktikoa arrazoi teologikoz edo utilitarioz janzten da.
|
|
|
Ondoren erlijio aniztasun zabala ontzat eman zen, inor bestearen gainetik jartzeko tentaziorik ez izateko. Honela, bizikidetza derrigorrezkoa zela oharturik
|
handik
eta hemendik egoera deseroso horren justifikazio moduak sortuz joan ziren. Zirela azalpen teologikoak, zirela arrazoi praktikoak... azkenean bizikidetza posiblea zela ondorioztatu zen.
|
|
|
Beste inora begiratu gabe gizakiarengan jarri zuen konfiantza, eta konfiantza honetatik atera zitezkeen ondorio etiko guztiak zukutzen saiatu zen. Gizakia berez zerbait
|
handia
zen eta horrek duintasuna izateko arrazoiak eman zizkion. Moralerako gizakiak Jainkoa gutxieneko baldintza gisa onartu behar zuen.
|
|
|
Errealitatera lotzen zuten kateak askatuz, ideia orokor batera kateatu zuen gizakia Kantek. Gizakia ahaltsua zen, bere kasa pentsa zezakeen, eta ezerk ez zuen determinatzen..., baina aldarri honek berak zamatu egiten zion jokamoldea, mugak ezarriz eta errealitate zati
|
handiak
ezkutatuz. Gizakia erlijio bakarraren diktaduratik, edo erlijioaren diktaduratik askatua zen, baina humanismo orohartzaile batera itzularazi zuen Kanten pentsamenduak.
|
|
|
Elizen eta sekten kopurua handituz doa etengabe, 1.500 izendapen (honela deitzen zaie ofizialki erlijio guztiei) daude, hauetatik 900 kristauak. Talde erlijiosoen eta elizen partaideen kopuruak gora egin du hamarkadaz hamarkada eta talde erlijioso hauen parte hartze politikoa gero eta
|
handiagoa
da.
|
|
|
Garbi dago, beraz, gizarte modernoetan ere badagoela komunitate zentzurik, eta, hara non, historian zehar ezin kontatu ahala arazo sortu duen osagaia, erlijioa, erdi erdian dagoen hiritartasunaren erresuman, AEBetan. Bai, gizarte kosmopolitenak eta liberalenak ezaugarri identitario
|
handiak
erakusten ditu; hori ezin da ukatu.
|
|
|
Arrazoimenaz gainera, gizakia harremanez ere osatuta dago, soziala da, alegia. Kulturaren eta komunitatearen eragina
|
handiagoa
edo txikiagoa ote den komunitaristen artean desberdintasunik izan arren, kultura kontuan hartzeko osagaia dela baieztatzen dute denek. M. Sandel, A. McIntyre edo Ch.
|
|
|
Minoriek diskriminazioaren kontzientzia hartzen dutenean, indar guztia jartzen dute bere identitatearen defentsan. Borroka homosexuala, feminismoak, minoria arrazialak, nazio minorizatuen eskariak... honelako mugimendu sozialek ekarri dituzte langilearen mugimenduaz geroztik aldaketa sozialik
|
handienak
. Orain, eta hemendik aurrera gero eta gehiago, etorkinen oinordekoen aldarrikapenak ugaritu egingo dira eta horiei irteera egokia ematea izango da erronka.
|