2006
|
|
Gure aldizkari honen aztertze arloa oro har soziolinguistika da, euskal soziolinguistika bereziki, bere zentzu zabalean hartuta:
|
hainbat
tradizio disziplinarren arteko lotura egiten dakiena, bertan sortzen diren ibilbide eta ikuspegi anitzak osagarri moduan lantzen dituena, teorikoa eta aplikatua dena, unibertsaltasuna eta lekukotasuna maneiatzen dakiena, eta abar. Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar.
|
|
5 Sexuaren arabera ere aldeak nabari dira. Labov ek egindako ikerketa ezagunean, erakusten du emazteak prestigiodun modeloetara sentiberagoak direla eta beraien hizkuntza gehiago zaintzen dutela,
|
hainbat
kasutan berritzaileak izan arren. Honakoa gertatzen da:
|
|
Hobentasun sentimendu handiena baserritarren artean aurkituko dugu. Izan ere, mende hasieran, okzitandarra oso estigmatizatua zen eskola munduan eta
|
hainbat
neska mutil zauritu eta mindu zituen beraien hizkuntza erabiltzeagatik zigortuak baitziren. Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren.
|
|
Center for Basque Studies; ikus webgunea) batez ere ikerkuntzan dihardu. Bere euskal gaiei buruzko liburutegia oso ezaguna da Euskal Herrian eta asko dira Europatik aldi labur batean
|
hainbat
dokumentu, artikulu, eta liburu begiratzeko bertaratzen direnak. Euskal Bildumak 50.000 liburu eta 1.500 aldizkari ditu.
|
|
Euskal Ikasketetan minor a, batetik, eta doktorego ikasketak, bestetik. Horretzaz aparte, graduko
|
hainbat
online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren hizkuntza bezala ikastekoak, Euskal Kultura, Euskal Herriko Ekonomia, Euskal Herriko soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 93
|
|
Euskal Ikasketetan minor a, batetik, eta doktoregoikasketak, bestetik. Horretzaz aparte, graduko
|
hainbat
online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren hizkuntza bezala ikastekoak, Euskal Kultura, Euskal Herriko Ekonomia, Euskal Herriko Historia Modernoa, eta Euskal Soziolinguistika (Basq 456:
|
2007
|
|
Nora joan nahi duen eta nondik joan nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok. Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta horrek arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik,
|
hainbat
abantaila dakartza: honetara dedikatu ahal izateak honetan indar gehiago jartzea dakar azken finean.
|
|
Administrazioek euskara lehenetsi egin behar dute
|
hainbat
kasutan.
|
|
Dirulaguntzak nahiz kontratazioak esleitzen direnean, euskara baloratu egin behar da. Administrazioek euskara lehenetsi egin behar dute
|
hainbat
kasutan.
|
|
Honetarako
|
hainbat
arrazoi aipa badaiteke ere (lan egoeraren aldaketa, jendeak geroz eta denbora gutxiago duela zernahitarako,...), bada sektorearen beraren bilakaeran datu aipagarri bat: euskaltegietan programa orokorrak nagusi (edo ia erabatekoak) ziren garaitik, ikasleen beharrei zuzendutako ikastaroak antolatu eta ematera pasatu da.
|
|
Bestetik,
|
hainbat
proiektu garatu izan ditugu euskaltegietan: erabileraren ingurukoak, ikasle ohiekin egindako hainbat esperientzia, euskaltegietan txoko ezberdinetan erabilera anitzeko proiektuak.
|
|
Bestetik, hainbat proiektu garatu izan ditugu euskaltegietan: erabileraren ingurukoak, ikasle ohiekin egindako
|
hainbat
esperientzia, euskaltegietan txoko ezberdinetan erabilera anitzeko proiektuak. Halako asko garatu da urteetan barrena, baina hauetako asko ere bertan behera geratu da, baliabide faltagatik gehienetan.
|
|
Zentzu berean ulertu behar dugu ikasleak euskaltegietara erraztasunez hurbiltzeko beharrezkoak diren fondoak garatzea beka sistemetarako. Zentzu honetan, Nafarroako
|
hainbat
udalen eta mankomunitateren lana aipatu gabe ezin utzi, bertako biztanleei berezko eskubidea duten euskara ikastea ekonomikoki hain pisutsua ez izatea ahalbideratzen dutelako.
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar bezala ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. ...o irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean burutu ez lituzketen
|
hainbat
lan burutzen. Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu.
|
|
Euskaltegi hauek egoitza finkoak dira eta hauetan urtero eskolak ematen ditugu. Honez gain, euskaltegi hauetatik kanpora
|
hainbat
lekutara joan ohi gara. Esanguratsua da Sakanan urtero herri batean edo bestean sortu ohi dira taldeak, edo Erriberan Cascanten eman ditugu eskolak oraintsu arte; Faltses beste adibide bat izan daiteke.
|
|
Euskaltegian euskara ikasi baina erabiltzeko aukera gutxi duten horiei begira, bada hiru urte, Mintzakide proiektua martxan jarri zela Topagunea eta beste
|
hainbat
talderekin batean. Euskaraz aritzeko ohitura duen jendea gutxitan aritzen den hauekin harremanetan jarriz proiektu honen bidez.
|
|
Gehienetan lantegi bateko ikasleak dira edota lanbide berdina duten pertsonak. Lehenago ere
|
hainbat
esperientzia batzuk izan baziren ere, arlo hori iraunkortu da azken urte hauetan, euskararen presentzia jendarteko zenbait alorretan hedatu arau. Hala nola, 2002tik Euskal Konfederazioak Herriko Etxeei proposaturiko hitzarmenaren ildotik euskararen presentzia bermatzen hasi da herri administrazioan eta ondorioz bertako langileen formakuntza garatzen.
|
|
Sei eztabaida talde
|
hainbat
gizartearlotakoak: administraziokoak, industriakoak, etxekoandreak, gurasoak, gazte langabetuak...
|
|
teknika. Datuak
|
hainbat
analisi estatistikoren bidez aztertu ziren: ANOVA, Analisi diskriminanteak, LISREL analisiak...
|
|
Kuadrillategi egitasmoa. Egitasmo hori
|
hainbat
herritan ari da garatzen, eta, Jauregiren azterlan hura du oinarri (Jauregi, 1994, 1996, 2003; Jauregi et al., 2000; Egizabal, D., Jauregi, P., Huegun, A. 2004; Egizabal, 2004).
|
|
Kontzientzia metalinguistikoa da hizkuntzari objektu gisa begiratzeko ahalmena, funtzio komunikatiboa bazter utzita. Emaitza horrek
|
hainbat
galdera piztu zizkigun gogoan harturik gero eta ozenago entzuten dela beste inguruneetan hizkuntzaren formari erreparatzea komeni dela diotenen ahotsa; bai baitzirudien, komunikazioaren komunikazioaz, hizkuntzaren forma lantzeko ariketak zeharo zokoratu behar zirela. Pikabeak, bere aldetik, bost hilabetez iraun zuen esku hartze programa abiarazi zuen ikasleen ikas estilo eta ikas estrategiak jorratu eta ikasgelatik kanpoko erabilera ohituretan zuten eragina aztertzeko.
|
|
Metodologia horren bidez euskara irakasteko materialak ez ezik beste hizkuntzak irakastekoak ere azter daitezke. Tresna baliotsua da
|
hainbat
eta hainbat adierazle multzo kontuan hartzen dituena ikas-materialak xehe xehe aztertzeko. Euskarari dagokionez, AISA, Aditu eta Ostalaritza ikas-materialak aztertuak ditu metodologia hori baliatuta (Ezeiza, 2006b, 2006c, 2007).
|
|
Metodologia horren bidez euskara irakasteko materialak ez ezik beste hizkuntzak irakastekoak ere azter daitezke. Tresna baliotsua da hainbat eta
|
hainbat
adierazle multzo kontuan hartzen dituena ikas-materialak xehe xehe aztertzeko. Euskarari dagokionez, AISA, Aditu eta Ostalaritza ikas-materialak aztertuak ditu metodologia hori baliatuta (Ezeiza, 2006b, 2006c, 2007).
|
|
|
Hainbat
eta hainbat urrats egiten ari dira. Ikertzailetako askok, gainera, lotura zuzen zuzena dute euskalduntze alfabetatzearekin, eskolak ematen baitituzte euskaltegietan.
|
|
Hainbat eta
|
hainbat
urrats egiten ari dira. Ikertzailetako askok, gainera, lotura zuzen zuzena dute euskalduntze alfabetatzearekin, eskolak ematen baitituzte euskaltegietan.
|
|
Esan gabe doa, irakasleak berak dira partaiderik funtsezkoenak ikasgela barruko ikerketa arlo horri ekiteko. Eta, gaur egun, sare telematikoak lagun, bidea erraztu egiten da
|
hainbat
ingurunetatik eskuratutako datuak elkarrekin jorratzeko.
|
|
Ikasleriaren tipologia, esaterako: gero eta adin altuagoa, gero eta zailtasun handiagoak egunero
|
hainbat
orduz euskara ikasten jarduteko... Eskariak hala aginduta eskaintza ere gero eta berezituagoa da:
|
|
Esan genezake hasita gaudela, zorionez,
|
hainbat
galdera egiten euskalduntze alfabetatzean, hainbat arazo ikusten... halako arloetan non orain dela hogeita bost urte ezta arlorik ere ez baikeneukan.❚
|
|
Esan genezake hasita gaudela, zorionez, hainbat galdera egiten euskalduntze alfabetatzean,
|
hainbat
arazo ikusten... halako arloetan non orain dela hogeita bost urte ezta arlorik ere ez baikeneukan.❚
|
|
Baina, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka apurka indarra hartzen ari bada ere, gero ikusiko dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako
|
hainbat
arrazoi.
|
|
Baina, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka apurka indarra hartzen ari bada ere, gero ikusiko dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako
|
hainbat
arrazoi. nez, ikastaroak, hizkuntza eta kultur gaien ingurukoak baita noizbehinkako aldizkariren bat plazaratzea ere proposatu zuten. Bistan denez, irakasleen prestaketa, irakasteko teknikak eta horien gaineko gogoetak zabaltzea, esperientziak elkarrekin trukatzea... oso aintzat hartzen ziren.
|
|
Euskara helduaroan ikastea ez da lehenengo begiratuan irudi lukeen bezain gertaera berria. XX. mendearen hasieran
|
hainbat
eta hainbat liburu eman ziren argitara euskara irakasteko eta lantzeko asmoz. Garai hartako izenburuak oso esanguratsuaK dira:
|
|
Euskara helduaroan ikastea ez da lehenengo begiratuan irudi lukeen bezain gertaera berria. XX. mendearen hasieran hainbat eta
|
hainbat
liburu eman ziren argitara euskara irakasteko eta lantzeko asmoz. Garai hartako izenburuak oso esanguratsuaK dira:
|
|
Hizkuntza normalizatua esparru guztietan dago eta, ondorioz, ikasleek kalean aurkitzen dute ikasten duten hizkuntzan edozein funtzio garatzeko aukera. Gure kasuan, berriz, euskarak baditu arrotzak zaizkion
|
hainbat
eremu.
|
|
Honek ez du esan nahi eskolak monotematikoak izan behar direnik; ikasleak nahi, desio, behar eta irrika ezberdinak izango baititu. Hau da, postaria, gutunak banatzeaz gain, ama, kirolzalea, irakurzalea, eta beste
|
hainbat
gauza ere izango da. Gure helburua, lehen esan bezala, euskaldun osoak sortzea da.
|
|
Hizkuntzaren erabileran eragiteaz ari garenean,
|
hainbat
ikerketa eta adituren iritzi izaten ditugu aintzat eta horietan oinarritu ohi ditugu gure programak. Batzuetan modu kontzientean egin da hori, beste batzuetan intuizioz, baina horrek ere balio du, intuizioa inguruaren behaketan oinarritua egoten baita gehienetan eta bertatik jasotzen baititugu egitasmoak sortzeko adierazle egokienak.
|
|
Daniel Golemanek" emoziozko adimenaren" 3 teoria bultzatu du. Haren arabera, pertsonengan aldaketa eragitea
|
hainbat
faktoreren baitan dago. Hizkuntzaren erabilera ohiturak aldatzean Goleman en ustez abilezia teknikoek baino (hau da hizkuntza gaitasuna, edo ezagutza edo hau ikasteko duen koefiziente intelektuala...) abilezia emozionalek izango dute garrantzia edo eragina (euskara erabiltzeak sortzen dion sentsazioa, euskarak suposatzen dizkion lotura afektiboak, emoziozko aldaerak...).
|
|
irteerak, asteburuak, euskararen egunak, euskal jaiak, kultur emanaldiak, ikastaroak. Urteekin ekimen puntualak izatetik programetan antolatzera pasatu dira
|
hainbat
lekutan. Euskaldun berrientzako jarduera soziokulturalen programak sortu dira horrela, gehienetan bestelako jarduerekin integratuta:
|
|
Soziolinguistikaren adierazleen artean ohikoenak inkesten bitartez lortzen direnak dira, kasu horietan lortzen ditugun emaitzak aitortuak dira. Alegia, inkestatuak
|
hainbat
galderari erantzuten dio: bere hizkuntza ezagutzari buruz, bere hizkuntza ohiturei buruz, bere hizkuntza iritziei buruz eta abar.
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik dakite benetan zein hizkuntzatan hitz egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan hitz egiten duten, eraiki dute iritzi bat eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin zer ikusirik ez duen
|
hainbat
aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
Ibilbideak aurretik finkatuak izaten dira herriz herri eta, fitxan, entzundakoen
|
hainbat
ezaugarri jasotzen dira: adin taldea, generoa, entzundako taldearen ezaugarriak etab. Kale neurketetan, noski, ez da norbanakoaren hizkuntza erabilera jasotzen, baizik eta taldeen erabilera; izan ere kalean zehar taldeak baino ezin izango ditugu entzun, gutxitan entzungo dugu norbait bere buruarekin hitz egiten.
|
|
Datuak aurkeztu baino lehen komeni izaten da datuak aurreikustea eta hipotesi batzuk proposatzea. Soziolinguistika Klusterra
|
hainbat
aditurekin jarri da harremanetan datuak landu baino lehen hipotesiak proposatzeko.
|
|
Ikerketa hau ez zen burutuko
|
hainbat
lagunen borondate eskuzabalarengatik ez balitz. Neurtzaileok eta herrialdeetako koordinatzaileok; Rosa Ramos, Xabier Isasi eta Martinez de Luna, batzorde zientifikoko kideok; Nestor Urrestaratzu, datu basearen egilea; Yosu Yurramendi, estatistika aholkularia; datuak aztertu dituzuen artikulugileok:
|
|
Orotara, beraz, 62 udalerri neurtu dira, eta horiekin lortu ditugu Euskal Herriko, herrialdekako eta hiriburuetako emaitzak (Baiona salbu). Ondorio horietara iristeko
|
hainbat
haztapen eta kalkulu estatistiko egin dira.
|
|
Ez dut uste, erantzuna adjektibo bakar batean bildu daitekeenik. Erabileraren hobekuntzak –txikia izan arren– balorazio positiboa izan arren, hazkundearen erritmomotelak eta ondoren ikusiko ditugun,
|
hainbat
aldagairen araberako emaitzek, kezkak uxatzetik oso urrun kokatzen gaituzte. Bestalde, datuen interpretazio egokiagoa egin ahal izateko, ezagupenaren inguruko emaitza berriak ezagutzera itxaron dugu.
|
|
2
|
Hainbat
egile (2002): " Kale erabileraren IV. Neurketa, 2001" in BAT Aldizkaria, 43 zka.
|
|
Euskal Herriko euskararen kale erabileraren neurketa honek interes handia piztuko du, zalantzarik gabe, euskalgintzan eta
|
hainbat
gizarte eragileengan. Izan ere, bost aldiz errepikatu den eta hamazazpi urteko bilakaera jasotzen duen neurketa bat ez da, euskal soziolinguistikan, ahutzaren gauerdiko eztula.
|
|
Besteak beste, Arabari buruz bilduriko informazioak
|
hainbat
puntu azpimarragarri eskaintzen digu, ondoko lerroetan azalduko dugun bezala.
|
|
Neurketa horietako bakoitzean diseinu eta prozedura berbera erabili arren, nork ziurta dezake neurgai den egoeraren egonkortasuna? Bestela esanda, kokapen berean, urte sasoi berean, ordutegi berean eta neurketaren gainontzeko baldintzak urtez urte berdin berdin mantendu arren, onartu dugu ikusmiran suertatzen zaizkigun solasaldiak ezberdinak izan daitezkeela,
|
hainbat
gora-beheren arabera: hileta elizkizuna aldameneko elizan bada behaketa egiten dugun orduetan, hildakoa familia euskaldun bateko kidea izan edo familia erdaldun batekoa izan, eta gure datuen egonkortasuna pikutara joango da.
|
|
da Arabako eta Gasteizko haur, gazte eta helduengan antzeman den kaleko euskararen erabileraren gorakadatxoa, arloan arloko hizkuntza politiken zeharkako ondorioa izango dela. Bestela esanda, irakaskuntzan, batez ere, eta eremu publiko zein pribatuko
|
hainbat
planHamazazpi urteko tartea osorik hartuta, haur, gazte eta helduengan norabide berdineko joera agertzen zaigu Araban eta Gasteizen: euskara gero eta gehiago erabiltzearena.
|
|
Bestela esanda, irakaskuntzan, batez ere, eta eremu publiko zein pribatuko
|
hainbat
plangintzatan pixkanakapixkanaka ezartzen ari diren euskararen aldeko neurriak euskararen kaleerabileran ere islatzen direla. gintzatan pixkanaka pixkanaka ezartzen ari diren euskararen aldeko neurriak euskararen kale erabileran ere islatzen direla.
|
|
Onartu beharreko pluraltasun horretan kanpoko euskal herritarrek ere (euskal diasporak zein etorkinek) badute zer esanik. (
|
Hainbat
egile, 2006: 156)
|
|
71). litzatekeela, neurri handian. Alegia, irakaskuntzan eta eremu publiko zein pribatuetako beste
|
hainbat
plangintzatan eta euskalgintzaren bultzadaz, pixkanaka pixkanaka ezartzen ari diren euskararen aldeko neurriek euskararen kale erabileran ere eragiten dute.
|
|
Nolakoa, baina? Erantzun bakarra eta egokia bilatzea zaila da, bertan zein kanpoan horren inguruan
|
hainbat
ikuspegi ezberdinetatik teorizatu baita.
|
|
|
Hainbat
egile (2006) Euskal nortasuna eta kultura XXI. mendearen hasieran. Donostia.
|
|
• Euskaldun berri guztiek (gehienak eskola bidez euskaldundutakoak eta beste
|
hainbat
euskaltegietan) erdaraz euskaraz baino errazago egiten dutela
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere, jakin badakigu euskara lehen hizkuntza duten guzti guztiek ez dutela hitz egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz,
|
hainbat
euskaldun berrik bai. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
Ikuspuntu horretatik ere, ez dut egoera sinplea ikusten, ñabardura askotakoa baizik. Hala ere, erantzun borobilik gabe,
|
hainbat
galdera egiteko aukera ikusten dut datuen irakurketan. Esaterako, azken hamarkada hauetan garatutako hizkuntza politika eta normalizazioan aurrera egiteko erabilitako baliabideak lotuta daude herrialde batetik bestera ikusten den erabileraren hazkunde erritmo ezberdinarekin?
|
|
Azken urteotan lan mundua euskalduntzeko ahalegin bereziak egiten ari da
|
hainbat
eragile pribatu zein publiko eta zalantzarik gabe lan hori egin beharrezkoa da. Edonola, Euskara Elkarteen ikuspegitik azpimarratu beharrean gaude" etxegiroa, auzo ingurua eta bizi esparru amankomunak (gertuko Komunitatea)" euskalduntzeak eragin beharreko lehentasunezko esparrua izaten jarraitu behar duela.
|
|
Guneak eraikitzeko bidean, Euskal Herri osoan
|
hainbat
eragilek bultzatuta (euskara elkarteek, bestelako gizarte erakundeek, hezkuntzaren inguruko eragileek eta erakunde publikoek, besteak beste) hainbat jarduera antolatzen dira euskara erabiltzeko guneak sortzeko helburuarekin: ludotekak, jolas tailerrak, udalelekuak, begiraleentzako soziolinguistika ikastaroak, gaztetxokoak,...
|
|
Guneak eraikitzeko bidean, Euskal Herri osoan hainbat eragilek bultzatuta (euskara elkarteek, bestelako gizarte erakundeek, hezkuntzaren inguruko eragileek eta erakunde publikoek, besteak beste)
|
hainbat
jarduera antolatzen dira euskara erabiltzeko guneak sortzeko helburuarekin: ludotekak, jolas tailerrak, udalelekuak, begiraleentzako soziolinguistika ikastaroak, gaztetxokoak,...
|
|
1 ZALBIDE, Mikel(). Hizkuntza gutxituen berreskurapenerako
|
hainbat
hurbilpen teoriko. In Hiznet Hizkuntza Plangintza Graduondoko Ikastaroa (Internet bidezko ikastaroa).
|
|
Euskarak kalean duen erabilpena, hizkuntza honen ezagutzak lurralde bakoitzean duen mailaren adierazle da, hau da, ezagutza altuena duen lurraldeetan erabiltzen da gehien. Baina ez horrena bakarrik, baita euskaldunen trinkotasunarena ere,
|
hainbat
ikerketetan jasoa izan den bezala, zenbat eta euskaldun gehiago izan gizarte ingurunean, euskara erabiltzeko aukera gehiago.
|
|
Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan hitz egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan hitz egingo badu. Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo
|
hainbat
teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena. Hizkuntza erabiltzeko nahia, hizkuntza horrekiko hiztunak duen jarrerak adierazten digu.
|
|
Datuek erakusten digute bestalde, hiriburuetan kokatzen direla gaur egun, euskal hiztun gehien kopuruei erreparatuz. Hiriburuetako joerak aztertu ezkero,
|
hainbat
gauzetaz ohartzen gera, bata, haurrak direla euskara gehien darabilten giza taldea, baina baita ere, Iruña eta Bilboko kasuek erakusten duten bezala, gero eta gutxiago direla beraien artean euskara darabilten gazteak. Irabaziak beraz, haurrengandik datoz, baina haur horiek gazte bihurtzen direnean ez da ziurra hauek euskara erabiltzeko joerari eutsi izatea.
|
|
— obralaritza propioa darama egitasmo egituratzaile batzuetan, bereziki transmi sioaren alorrean; Kantuketan eta Batekmila Euskal munduak erakusketa ibiltariak herriz herri dabiltza bai eta ere mundu zabalean; Hogeita labelak bermatzen ditu
|
hainbat
ekintza gaztetxoei euskal kultura transmititzeko eta gazteak sorkuntza kulturalera bultzatzeko.
|
|
Lekuak norberarenak direla adierazteko markak dira, batak adierazten du" etxea" bertan eraikiko dela, besteak, berriz, bidea norbanako baten jabetzapekoa dela erasotzen du. Eta horrela jarrai dezakegu beste
|
hainbat
erakunde juridikorekin, baina bego honetan.
|
|
Arazoa, betiere, gertatzen da hizkuntza jakin batek eta kultura jakin batek hartu baino ez diotenean egiten beste bati, orduan" gain jartzapena" ageri da, eta hizkuntza eta kultura hartzaileek indarra galtzen dute, eta, buruenik, hil egiten dira. Horixe da
|
hainbat
hizkuntzari eta kulturari jazo zaiena.
|
|
kulturak eta euren hizkuntzak ez dira aldaezinak, aldakorrak baizen. xxi. gizaldiko euskarak eta xviii.ekoak kate baten begi bi osotzen dituzte, baina une jakin bietako euskara horiek, bat izanda, azalean bederen, bilakaera bat agertzen dute: denborak, ohiturek, aurreramendu teknologikoek eta beste
|
hainbat
eragilek ekarrikoa. Eta gauza bera gertatzen da beste hizkuntza guztietan.
|
|
Lan tresnen esparrua da beste bat, argi erakusten diguna denboraren aldatzea; horretara, bada, antzinako oletako beharginek erabiltzen zituzten tresnak, museoko piezak izateaz gain, liburuetan dauden izenak baino ez dira. Ontzioletan erabiltzen zirenak beste horrenbeste, eta industriaren arloko
|
hainbat
eremutan beste hainbeste. Hori galera ote da?
|
|
Gai honi heldu orduko, kulturaren adigaia zer zaidan argitu nahi dut. Horretara, bada, kultura batek
|
hainbat
osagai ditu: hizkuntza, ekanduak, bizimodua, gizartea bera antolatzeko ikuspegia, munduaren gaineko ikusmoldea, jantziak, kirola eta folklorea, besteak beste.
|
|
Hizkuntzak komunikabide hutsak ote dira? Horiek eta beste
|
hainbat
galdera izan dira gizaldietako pentsalari askoren gogoeta gune, eta, jakina, beste arlo askotan legez, iritziak ez dira era berekoak izan.
|
|
Kultura bezalako kontzeptu zabala ez da erraza definitzen, nahiz eta gure eguneroko bizitzako parte den eta giza portaeretan hainbeste eragiten duen. Hizkuntza komunitate guztiek dute zuzenean berauekin lotuta dagoen kultura bat eta jendarte gehienek
|
hainbat
kultura ezberdinen eragin zuzena dute. Kultura guztiek dituzten ezaugarri komunak zerrendatu eta tokian tokiko berezitasunak aipatu eta azal daitezke, baino definizio bakarra hertsiegia litzateke denboran zehar eta batetik bestera hain aldakorra den zerbait azaltzeko.
|
|
5. Kultur adierazpenok
|
hainbat
funtzio betetzen dituzte.
|
|
Zabalkundearen alorrean
|
hainbat
ekimen, ekitaldi eta zirkuitu daude martxan: Kultur Errota 1500 emanalditik hurbil (100 kulturgile, harrobi lana, zabalkunde handia), film laburren zirkuitua (euskarazko zine produkzioak zirkuitua izan dezan), irakurle txokoak, aste eta hamabostaldi kulturalak, ikastaroak...
|
|
Ukipen egoeran dauden hizkuntzen hiztunek horien artetik bat hautatu dute,
|
hainbat
egoeratan. Adibidez, euskararen alde egingo badute, hiru maila horietako batzuetan baldintza gehienak bete dira, neurri handian.
|
|
Elebidunen hazkundea Nafarroan eta, batez ere, EAEn gertatu da. Iparraldean, aldiz, oraindik ere galerak daude, baina gazte elebidunen kopurua hasi da dagoeneko gora egiten." Aurrera pauso hori garrantzitsua izanik ere, jakina da muga nabarmenak daudela
|
hainbat
euskal hiztunengan, euskararen gaitasun erlatiboari dagokionez. Asko eta asko dira erdaraz gaituago daudenak euskaraz baino eta, horregatik, azken hizkuntza horretan erosoago sentitzen dira.
|
|
Batzuk dira hizkuntzaren inguruan legeak finkatuta dituen estatusa eta horren araberako garapen normatiboa: hizkuntza koofiziala izan ala ez, adibidez, eta hortik eratorriko den
|
hainbat
zehaztasun hiztunen eskubideen inguruan: hezkuntzan, komunikabideetan, herri administrazioan, erabilera publikoan, eta abarretan.
|
|
Egunerokotasuna eraikitzen duten egoerek
|
hainbat
baldintza ezartzen dizkiete hiztunei.
|
|
Hautu horretan, (dimentsio mikroko) eguneroko gizarte egoeren izaerak eta beren baitako harremanek pisu handia dute. Egunerokotasuna eraikitzen duten egoerek
|
hainbat
baldintza ezartzen dizkiete hiztunei, adibidez: aurrez aurre dituzten solaskideak hizkuntza jakin batetan gaituak diren ala ez jakitea; hizkuntza bereko hiztunak izanda, elkarrekin harremanak trinkoak izatea eta ez egotea beste hizkuntza baten harreman sareetan barreiatuta; egoerak ezartzen duen marka linguistikoa tarteko, hiztunak hobesten duen hizkuntzaren aldeko hautua egiteko ahalmena izatea; taldeko kide gehienak hizkuntza horretan aritzeko gai izatea ere (Amonarriz, 1991).
|
|
Hizkuntza politikak zonalde erdaldun edo ertainentzat onurak ekarri baditu, desegokia ote da gune euskaldunenetarako ala ahaztuta utzi ote ditu euskararentzako behar beharrezkoak diren arnasgune horiek? Hezkuntza sisteman edota herri administrazioan ezarri diren
|
hainbat
neurrik eragina izango dute gune horietan ere, baina, antza, ez neurri horiek ez dira nahikoak. Atzerapausoak eman badira, euskarak bestelako politikak edo programak ditu joera arriskutsu hori ekiditeko.
|
|
Ba ote dago logika bat aurrerapauso, geldiune eta atzerapauso horien atzean? Galdera horiei erantzun egokiak bilatzeko asmoz, ikerketa horien bitartez lortu diren ondorioen muina
|
hainbat
puntutan laburbiltzen eta multzo ezberdinetan antolatzen saiatuko gara artikulu honetan. • Hitz gakoak:
|
|
Zenbaki honetako artikuluan bertan Iñaki Iurrebasok dioenez: " bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut dezakegu euskararen egoera eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino." Aurrerapauso handia eta txalotzeko moduko ahalegina da bi ikerlan horien emaitzak uztartu eta
|
hainbat
lekutan elkarrekin aurkeztu izana; aro berri baten beste zantzu bat.
|
|
Galdera horiei erantzun egokiak bilatzeko asmoz, hasiko gara ikerlan horietatik1 lortu diren ondorioen muina
|
hainbat
puntutan laburbiltzen eta multzo ezberdinetan antolatzen:
|
2008
|
|
|
Hainbat
datuk argi itzalak erakusten dizkigute, adibidez:
|
|
|
Hainbat
datuk erakusten dizkigute.
|
|
Adibidez, Windows sistema eragilearen euskarazko azken interfaze paketea XPrena da, ez dago euskarazko Windows Vistarik. Euskarazko Mandrake Linux 10 da dagoen azkena, baina geroztik
|
hainbat
bertsio atera dira (orain Mandriva izenarekin), euskarazko Debian Linux 2005ekoa da, baina geroztik 2007an beste bertsio bat atera zuten eta hori ez dago, nik dakidala, euskaraz, etab.
|
|
Beraz, Informazioaren eta komunikazioaren aroan bizi gara eta, hori dela eta, unibertsitateak, ikerketa zentroak eta enpresak hizkuntzen trataera berezia egiten duten teknologiak garatzen ari dira," infoingeniaritza linguistikoa" edo" hizkuntzen teknologiak (Language Technologies)". www.euskadi.net/euskara_soft helbidean
|
hainbat
produktu eskura daiteke doan: Windows XP (interfaze paketea) eta Linux sistema eragileak; MS Office 2003 (interfaze paketea) eta OpenOffice.org 2.2 bulegotika paketeak; plugin ak (Elhuyar hiztegiak, UZEIren sinonimoen hiztegia, QuarkPress erako hitz zatitzailea; OCR 1.1); web garapenerako Miatu erraz liburutegia; Xuxen zuzentzaile ortografikoaren bertsio guztiak (kode irekikoa ere bai); eta enpresentzako kudeaketako softwareak (SAP 4.6c bertsioko bost modulu; Sugar CRM 4.2.0).
|
|
|
Hainbat
plan bideratu du Eusko Jaurlaritzak
|
|
helburua da teknologian inbertitzea, gero kostua murrizteko. Teknologia horien erabiltzaileek badakite, oraingoz, ez direla perfektuak eta
|
hainbat
kasutan (oso desberdinak diren hizkuntzen arteko itzulpena, esaterako) emaitzak ez direla onak. Kalitatearen kontzeptua, ordea, aldatzen ari da eta orain beste bi kontzeptuekin batera ulertu behar da:
|
|
Sistema horiek eragina izango dute munduko biztanleriaren frakzio handi batean. Telefonoak Internetekin konparatuz gero, aplikazioak garatzeko orduan,
|
hainbat
informazio ematen du: pertsonaren generoa (emakumezkoa/ gizonezkoa), adina, heziketa maila, arraza...
|
|
" Euskadi 2000Hiru Ekimena" ren esparruan Eusko Jaurlaritzak
|
hainbat
ekimen sustatu zituen euskal gizartea bete betean sar zedin Informazioaren Gizartean; horretarako, espazio digitala pertsonen zerbitzura jarri zuen.
|
|
Horretaz gain,
|
hainbat
plan bideratu du Eusko Jaurlaritzak Euskadin Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak garatzeko eta euskara berauetan integratzeko:
|
|
Dokumentuen berreskurapena deritzon aplikazio motan helburua da
|
hainbat
eta hainbat dokumenturen artean bakar bat (edo batzuk) hautatzea, kontzeptu bat edo informazio bat daukana. Noski, adibide tipikoena Interneterako bilatzaileena da, esaterako, Google (www.google.com).
|
|
Dokumentuen berreskurapena deritzon aplikazio motan helburua da hainbat eta
|
hainbat
dokumenturen artean bakar bat (edo batzuk) hautatzea, kontzeptu bat edo informazio bat daukana. Noski, adibide tipikoena Interneterako bilatzaileena da, esaterako, Google (www.google.com).
|
|
Elebila k indexazioa eta hitz osoen bilaketa egiten dituen Web bilatzaile estandar bat erabiltzen du (MSN), baina horren gainean programa konplexuago dago. MSNk, Googlek, Yahook eta beste bilatzaileek ez bezala, Elebilak badaki bereizten euskaraz idatzita dauden orriak, eta gainera hitz bat bilatzeko eskatzen diogunean atzizkiak gehituta lortu daitezkeen beste
|
hainbat
hitz zuzen ere bilatzeko eskatuko dio bilatzaile estandarrari. Eskaera guzti horien emaitzak aztertuta osatuko da Elebilak eskainiko digun emaitza.
|
|
Emaitzan euskarazko web orriak bakarrik lortzen direla bermatzeko
|
hainbat
iragazki erabiltzen ditu Elebilak. Iragazki hau zenbat eta zorrotzagoa izan, orduan eta zailagoa da euskaraz ez dauden emaitzak lortzea.
|
|
Euskararen morfologia hain diferentea bazen, beste hizkuntzetarako produktuak gurera egokitzeko arazo larriak aurkituko behar bagenitu beti, hoberena zen morfologiaren azterketari lehenbailehen sakonki ekitea. Beraz, itzulpen kontuak gerora utzi eta lexikoa eta morfologiari ekin genien modu sakonean; tresna horiek geroago itzulpenerako erabili ahal izango ziren... baita beste
|
hainbat
aplikaziotarako ere! Geroago etorri ziren morfologiaren gaineko aplikazio informatikoak, gorago aipatu ditugunak, geroago etorri ziren ere beste tresna eta aplikazio konplexuagoak.
|
|
Sortzen diren produktuak formatu estandarren arabera15 definitu behar ditugu, bai hartuko dituzten datuetan, bai itzuliko dituzten emaitzetan. Horrela berrerabilgarriak izango dira beste
|
hainbat
produktutan eta haien garapena modu inkrementalean egin ahal izango da.
|
|
Badakigu puntu horiek" oso sinpleak" diruditela, informatikako edozein aplikazio garatzeko erabili behar direnak direla, baina gure eskarmentuak dio
|
hainbat
hizkuntzatarako proiektutan ez dela horrela jokatu. Egun euskarak hizkuntza teknologiako lehenengo 100 hizkuntzen artean baldin badago, neurri handi batean estrategia horri jarraitu izan zaiolako dela uste dugu.
|