|
2001
|
|
|
Esaldi horretan biribilduta dago Mitxelenak hiz  kuntzari buruz pentsatzen zuena.
|
Hainbat
hiztunek bitarteko moduan hautatu dugu euskara, elkarrekin komunikatzeko hitzezko adierazpide gisa. Naturaltasun osoz batzuek, borondate zehatz adierazi batez beste hainbatek...
|
|
2005
|
|
|
Hain hizkuntza txikia izanik eta hain gutxi izanda, liburu horrek hizkuntzan duen pisua ezin da konparatu ingelesez, frantsesez edo gaztelaniaz liburu txar batek (edo joera txar batek) duen eraginarekin. Gaztelaniak, ingelesak eta frantsesak lujo hori izan dezakete;
|
hainbat
hiztun, sektore, ghetto erdara txarrez aritzekoa. Gure artean berriz, liburu batek egundoko kaltea egin dezake.
|
|
|
Eremudialektal geografikoanerkidegoarenbarrenera begiradauden tradiziozkojarreraberdintzaile etakonbergenteekikohiztunak nolako kokaguneahautatzen duenazterdaitekeen gauzada.Horretarako, gizartearen barrenekosareketan norbanakoakdituen hartu emanetaerlazioak nolakoak diren etaerreferentziatzatzein talde jotzen d (it) uen ezagutzea baitezpadako baldintza da; norbanakoarenhizkera jardueranoinarriturikjoereketanorabideekberekin loturik daramaten prestijioarenarabera hiztunak bereburua non kokatzen duen edo non kokatu nahiko lukeen antzeman dezakegu2? Ezin ahantzi dugu prestijioaren ifrentzuanestigmaizpiak edota
|
hainbat
hiztunen ziurtasun linguistikorikezasumaditzakegula; ikerketa xeheekerakutsi dutenez, hiztunokhizkuntzarenbaitakoautogorrotorainoedotaprosodiarenaldetikako ahoko giharreendoitze kulturaledogizartezko etarainoiritsgaitezke; horretaz jabetzea ezlegokegaizki: hizkerarekikojarrerarenikuspegi kognoszitiboan, sinesteak, estereotipoaketa perzepzioaksar ditzakegu eta alderdiafektiboan, zirrarak etasentim...
|
|
|
5 Izan ere, Euskaltzaindiak lan horietan proposaturiko ereduetatik urrun dauden erabakiak hartu dituenean, arauak aldatzen ari zela ulertu dute
|
hainbat
hiztunek.
|
|
|
kasutan erreferentziazko adjektiboak, edota erreferentziazkoen morfologia hera duten tasunezko adjektiboak34 ezinbestean mailegatu behar ditugu35 eta arrazoi hori erabiltzen dute
|
hainbat
hiztunek erreferentziazko erdal adjektiboak erruz mailegatzeko; heste hiztun batzuek aldiz, itsuki erabiltzen dute Euskaltzaindiaren gomendioa, adjektiboa mailegatzea egokiagoa denean ere horren euskal ordain bat bilatu nahirik. Lehen kasuan ondorioa erdal sistemarekiko hurbiltze ahulgarria da eta bigarrenean aldiz, justifikatu gaheko urruntzea, euskararen erabilgarritasuna mugatzen duena.
|
|
2006
|
|
|
Bestelako irakurketa bat egin dakioke gertakariari, ordea. Nolabait esateko, euskararen eta erdararen arteko espazioan
|
hainbat
hiztuni eusteko tresnatzat ere jo liteke. Alegia, euskaldun ez baina erdaldun ere ez diren hainbat hiztuni eusteko tresna.
|
|
|
Nolabait esateko, euskararen eta erdararen arteko espazioan hainbat hiztuni eusteko tresnatzat ere jo liteke. Alegia, euskaldun ez baina erdaldun ere ez diren
|
hainbat
hiztuni eusteko tresna. Erreserba moduko bat.
|
|
|
utikan ergatiboa euskaratik, eta eutsi absolutiboari. Akabo hiztun berri guztien nekeak, eta
|
hainbat
hiztun zaharren zalantzak eta akatsak.
|
|
|
Manifestazio baterako leloa dirudi, baina arrazoi indartsua iruditzen zaigu guri. Indar guztiak edo gehienak kalitatean jarriz gero, eta horrekin obsesionatuz gero, beharbada iritsi ezinezko maila jarriko diegu euskarara ekartzen ari garen
|
hainbat
hiztuni, erdararekin eta euskararekin oreka zail samarrean dauden hiztunei, eta gaur egun oso nekez lor dezaketen helburua eskatuko diegu.
|
|
|
Artikuluko deskribapena irakurri ahala, nahi gabe buelta eman diot egoerari, beste norabidean irudikatu. Eta, hizkuntza (eta kultura) baten berreskurapen, normalizazio, biziberritze edo dena delako batean zehar hainbat eta
|
hainbat
hiztunek —eta komunitateak orokorrean— topatzen dituzten" ez da gauza bera sentitzen" horiek ekarri dizkit gogora deskribapenak.
|
|
2007
|
|
|
Oraingo artikulu honetan jorratuko ditut, aurrekoan ez legez, ahozko testuak iparraldeko
|
hainbat
hiztunenak, eta, horretarako, hartuko ditut ipuin batzuk Wendworth Websterenak, zeintzuek osatzen baitute egilearen ipuin bilduma batean lehenengo liburua (Ipuinak I), eta hemen jorratuko ditut hasiera perpausak, aitzineko artikuluan moduan.
|
|
2008
|
|
|
diot, eta ez, sortu?, sortuta dagoelako dagoeneko. Badira
|
hainbat
hiztun, euskara ikasitakoak edo euskara ikasitakoen etxeetan jaioak direnak, eta hizkera hori badarabiltenak. Batuan dihardute, ez hango edo hemengo euskalkian, baina ezta batu jasoan eta jantzian ere.
|
|
2010
|
|
|
Theory and Practice of Assistance to Threatened Languages (1991), In Praise of the Beloved Language; The Content of Positive Ethnolinguistic Consciousness (1997) eta DO NOT Leave Your Language Alone: The Hidden Status Agendas Within Corpus Planning in Language Policy (2006).
|
Hainbat
hiztun elkarte ahul edo txikiren egoera aztertu du mundu osoan. Hizkuntza horietako bat euskara izan da:
|
|
2011
|
|
|
Adiera popularraren kontu hori ez da hemengoa bakarrik, bestalde: beste
|
hainbat
hiztun elkartetan ere (motibo jakinengatik, ez kasualitate itsuz) agerikoa (izan) da adiera konnotatibo hori. b) Diglosiaren adiera teknikoaren barruan ere joera bat baino gehiago nabarmentzen dira.
|
|
|
Beste formulazio asko, zenbaitetan aski diferenteak badirudite ere izendapenez, bidegile horiek zabaldutako ildotik dabiltza: baita kataluniako (eta gero, handik hedatuz, gure arteko, okzitaniako eta beste
|
hainbat
hiztun herritako) conflicte linguistique ren buru biko prozesu ardatza ere, punta batean substitució duelarik eta bestean normalització177 gatozen beraz harira, jatorrizko marko kontzeptualari eutsiz ahal den neurrian.
|
|
|
Ordutik hona fenomeno hori, ezer egitekotan, indartu egin da. esan nahi du hizkuntza ukipenak edo hizkuntza kontaktuak uriel weinreich en 1953ko azalpen ezagunetik hona178 kontaktu horrek baditu bere sorburuak eta bere ondorioak. ondorioei dagokienez ezagunak dira, oro har, hiru emaitza nagusi: batetik, kontaktu horrek hizkuntz (ar) en barne osaeran (hots ebakeran, hitz altxorrean, morfosintaxian,...) eragiten dituen aldaketak; bestetik, hiztun elkarte bateko (edo bietako)
|
hainbat
hiztunengan sortzen den elebitasun moldea; azkenik, hizkuntza bien giza arteko erabileran gertatzen diren galdu irabaziak. ondoko azalpen grafikoan ematen dira hiru ondorio mota horiek: ondorio linguistikoak batetik, norbanako hiztunarengan eragiten diren ondorioak bestetik eta gizartean gertatu ohi direnak azkenik. hiru ondorio multzo nagusi horietatik hirugarrena interesatzen zaigu, hemen eta orain:
|
|
|
Funtsaren funtsean, 1965eko Conflict linguistique et normalisation linguistique bikoteak eraiki zuen soziolinguistika katalanaren (eta, bere bidez, beste
|
hainbat
hiztun elkartetakoaren) berrogei bat urteko paradigma. hitz bikote horrek eta horren altzoan, ezinbesteko hautakizun gisa, txertaturiko dilema famatuak. geroztik behin eta berriro errepikatu denez," ou bien la langue imposée va se substituer lentement mais sûrement à la langue dominée ou bien les usagers de celle ci vont oeuvrer â sa normalisation (c’est à dire à une utilisation ... Alferrik da goliaten eta daviden artean bakeak egiten saiatzea:
|
|
|
Biei egin diegu kasu nahiz eta, aurrera begira, hitzaren adiera teknikoa zehaztea den gure jomuga5 Adiera popularraren kontu hori ez da hemengoa bakarrik, bestalde: beste
|
hainbat
hiztun elkartetan ere (motibo jakinengatik, ez kasualitate itsuz) agerikoa (izan) da adiera konnotatibo hori. b) diglosiaren adiera teknikoaren barruan ere joera bat baino gehiago nabarmentzen dira6 Funtsean adar nagusi bi bereizi izan dira: diskurtso soziolinguistiko teoriko arrunta batetik, eta diskurtso politiko ideologiko jakinaren gidaritzapean eraikitakoa bestetik.
|
|
|
zenbait lekutan" hori eta hori" gertatzen da hizkuntza kontuan, eta gertaera horri diglosia esaten zaio. horra hor, gauzak esanik, bere planteamenduaren muina115 Bide horretan barrena jardun zuten Ferguson-ek (1959), gumperz ek (1962, 1964), Fishman-ek (1967) eta, handik gutxira, heinz kloss ek (1976): soziolinguistika sortu berriaren kontzeptu giltzarrietako bat bihurtu zen diglosia, eta gainerako zientzia jardun gehienetan bezala neutraltasun ebaluatiboz erabili nahi izan zen terminoa. hankaz gora jarri zen ikuspegi hori soziolinguistika katalanean, okzitaniakoan eta, handik aurrera, mundu zabaleko
|
hainbat
hiztun herri minorizatutan: tartean, hemen.
|
|
|
h hiztun elebakar batzuk, eta Lhiztun elebakar besteak68; (c) (diglosia,+ elebitasuna): hiztun elkartea ez da diglosia giroan bizi baina hiztunak(
|
hainbat
hiztun) elebidun dira69, eta (d) (diglosia, elebitasuna): hiztun elkartea ez da diglosia giroan bizi eta hiztunak ez dira elebidun, elebakar baizik70 goiko bigarren berrikuntza ere gogoan izan behar da, punta muturreko lau situazio paradigmatiko horien izaeraz ondo jabetzeko. horrela," elebidun" esaten denean kasuan kasuko hiztunak bi kode linguistiko dituela71 esan nahi da soilsoilik (kode horiek bi hizkuntza diferente edo hizkuntza beraren bi aldaera, hurbil edo urrun, izan litezkeelarik). era berean, hiztun elkarte bat" diglosikoa" dela esaten denean hiztun elkarte horrek bi kode linguistiko72 darabiltzala esan nahi da (kode horiek bi hizkuntza diferente edo hizkuntza bereko bi aldaera, hurbil edo urrun, izan litezkeelarik). oker ulertu da, sarri, Fishman-en lau situazio paradigmatiko edo polarren taula hori. ez da askotan ulertu, hasteko, lau punta mutur deskribatzen dituela ardatz biko taula horrek. egoera posible askoren arteko lau punta mutur bakarrik direla horiek. punta muturreko lau mugarri. errealitatean, Fishman-ek berak argi azaldu izan duenez, oso gutxitan aurkitzen dira justu justu lau gelaxka horietariko batean koka litezkeen hiztun herri edo hiztun taldeak.
|
|
|
hiztunak (guztiak, gehienak) elebidunak diren gizarte diglosikoa batetik, eta hiztun elebidunik (ia) ez duen gizarte diglosikoa bestetik. diferenteak dira, gizarte horren funtzionamendu linguistiko globala oso bestelakoa delako. gainerakoan, ordea, bat datoz biak Ferguson-ek 1959an diglosia txapelpean deskribaturiko kasu konkretuekin74 oso diferentea da, aldiz, taulako hirugarren kasua: (c) kasua alegia. hiztun elkartea ez da hirugarren kasu horretan diglosia giroan bizi, nahiz eta hiztunak(
|
hainbat
hiztun, ez ezinbestean guztiak edo gehienak) elebidun diren. hirugarren egoera hau oso diferentea da. Soziolinguistikan oro har, eta gure arteko ezagutza edo tradizio soziolinguistikoan bereziki, (c) kasua ez da askotan aurreko bietatik ondo bereizten jakin:
|
|
|
(...)" Ahuldutako hizkuntzaren osasun egoera axal axaletik deskribatzeko eta egoera hori arras negatiboki baloratzeko erabiltzen da diglosia..."(...)" Adiera popularraren indar hori ez da hemengoa bakarrik: beste
|
hainbat
hiztun elkartetan ere (motibo jakinengatik, ez kasualitate itsuz) agerikoa (izan) da". egia da erabilera horren adibideak ugariak direla gure artean. hona hemen horietako bat, herri minorizatuetako eskola umeen artean ezberdintasunaren kontzientzia jorratzearen garrantziaz ohartarazteko Joxe Manuel odriozolak idatzi duen pasartea baliatuta: " Identitate lehian ikaragarrizko asimetria dagoenez, hizkuntzen arteko aldeak eta xehetasunak zehatz mehatz azaltzen ez bazaizkio umeari, ideia okerrek mendean hartuko dute hura.
|
|
|
gizakion uste aburu sinesmenek ezin ukatuzko indar ahalmena dute gizarte osoaren jarduera sozioekonomikoan (eta horren bidelagun diren botere harremanetan) eragiteko. Beste hitzetan esanik, Ak Bn eragiten duen bezala Bk ere An eragin dezake eta, hainbatetan, eragiten du. horrexegatik dugu euskaldunok eta mundu zabaleko beste
|
hainbat
hiztun herri beregainek, mila arazo eta mila kezka-biderekin batera, itxaropenerako oinarri razionalik ere. guztia ez da, zorionez, transformazio bide lineal eta unifaktoriala. konplikatuagoa eta konplexuagoa da etorkizuna: guri dagokigu konplexutasun horretaz jabetzea eta, horren baitan, irtenbide argi, baliagarri eta gizabidezkoa aurkitzea. diglosia berri baten moldaera lanabes egokia izan liteke horretarako:
|
|
|
Nolanahi ere, ez dago gaur europan estaturik bere lurraldean hizkuntza bizi bat eta bakarra duenik. estatu batzuetan onartuago eta zainduago, Itziar Idiazabal – Eleaniztasuna hezkuntzaren derrigorrezko beste utopia bat? eta besteetan ukatuago edo menperatuago, denetan daude estatuaren izena daramana eta ofiziala edo nazionala deitzen denaz gain
|
hainbat
hiztun erkidego, indar eta bizitasun ezberdinekin (Barreña et al., 2005). historian zehar gertatu diren hizkuntza ukipen egoerek, askotan, eta banan banaka, hizkuntza askoren desagertzea ekarri dute. galera horiek historian zehar nola bizitu diren jakitea ez da erraza, baina gaur badakigu arriskuan bizi diren hizkuntza erkidego guztiek kezkaz bizi dutela bere hizkuntzaren galera (Martì et al. 2... 50 bat hiztun izango dira, Amazonia aldean bizi dira, eta orain hogeita hamar urte ia desagertu ziren droga trafikoaren eraginez jasandako sarraskietan. euren hitzetan, gaur aitonak diren lau gizon salbatu ziren eta bere hizkuntza, eta bere oroimenak, kantuak eta erritualak gogoratuz nanuyo hizkuntza bere seme alabei irakastea erabaki zuten nahiz eta haien hizkuntza espainolez nahikoa ordezkatua egon. gaur bizibide eta ondasun oso eskasekin jarraitzen duten arren, harro erakusten dute kapaz direla euren artean nanuyo hitz egiteko, eta badirela zenbait gazte eta haur bere hizkuntza etxean ikasia dutenak eta ondorengoei transmititzeko prest daudenak.1 gaur ukipen egoera bortitzean bizi dira hizkuntza gutxitu gehienak, guztiak ez esatearren.
|
|
|
–Hizkuntza batzuk hedatzeak beste askok
|
hainbat
hiztun edota guztiak galtzea dakar?. Askoren artean, Hizkuntzen mundua.
|
|
|
Beti, behintzat, ez dela beranduegi.
|
Hainbat
hiztun herrik lortu egin du, zinez, bere hizkuntza ahula indarberritzea?. Mikel Zalbide,. Ahuldutako Hizkuntza Indarberritzea:
|
|
|
–Kultur indentitatea sendotzeari esker, jarrera aldaketa nabaritu dugu hainbat eta
|
hainbat
hiztun herritan. Jatorrizko hizkuntzari eusteko ahaleginari darion aldarrietan islatzen da jarrera aldakera hori, nahiz eta munduko herri indigena gehienen baldintza ekonomikoak eta sozialak arras makurrak izan.
|
|
|
Noski, Fishmanek dioenez, oso litekeena da maila honetan ere hizkuntza txikiaren
|
hainbat
hiztun konforme ez egotea: edo hizkuntza hori ez delako lurraldearen hizkuntza ofizial bakarra eta hizkuntza nazional bakarra; edo hizkuntza txikiaren komunitatean oraindik ere hizkuntza handiaren presioa handia delako.
|
|
2013
|
|
|
Euskal herrian
|
hainbat
hiztun komunitate daude. Erdal elebakarrek ezin dituzte Euskal Herriko erdal eta euskal hizkuntz komunitateak kohesionatu.
|
|
2014
|
|
|
Batetik, orain arteko albiste urritasunagatik beragatik: Erronkari iparraldeko herrietan hurbiletik aztertu ziren euskararen azken arrastoak, eta horrek ezagutarazi dizkigu 1991n hildako Fidela Bernat uztarroztarra2, Izabako Antonia Anaut (1976), Maria Ezker urzainkiarra (1974), eta beste
|
hainbat
hiztun; Bidankozeko aldaerari dagokionez, aldiz, gaur arte idatziz paratu diren albisterik berantiarrenak 1930eko hamarkadakoak dira, eta gerraostean eman ziren argitara Euskera aldizkariaren bidez (Irigarai, 1956: 42).
|
|
2015
|
|
|
euskararen eskala bat osatzeko proposamenak" artikulua argitaratu da. Egilearen hitzetan" munduko hainbat hizkuntza hilzorian direnez, eta beste hainbeste egoera gutxituan daudenez,
|
hainbat
hiztun eta eragilek egoera hori iraultzeko hamaika ekimen jarri dituzte abian. Egoeraren azterketa zehatza edo diagnostikoa egitea behar beharrezkoa da eta horretarako sortu dira hizkuntzen bizi indarra neurtzeko eskalak".
|
|
|
Laburpena. Munduko hainbat hizkuntza hilzorian direnez, eta beste hainbeste egoera gutxituan daudenez,
|
hainbat
hiztun eta eragilek egoera hori iraultzeko hamaika ekimen jarri dituzte abian. Ekimen horiek eraginkorrak izan daitezen, ordea, egoeraren azterketa zehatza egitea behar beharrezkoa da eta horretarako sortu dira hainbat erakundek erabiltzen dituzten hizkuntzen bizi indarra neurtzeko eskalak.
|
|
|
diot, eta ez, sortu?, sortuta dagoelako dagoeneko. Badira
|
hainbat
hiztun, euskara ikasitakoak edo euskara ikasitakoen etxeetan jaioak direnak, eta hizkera hori badarabiltenak. Batuan dihardute, ez hango edo hemengo euskalkian, baina ezta batu jasoan eta jantzian ere.
|
|
|
–(...) Esan behar da, gainera, euskararen arazoa ez dela kopuru arazoa. Izan ere, [euskal hizkuntz komunitatea] Euskal Herriko lurraldeetan (kanpoan daudenak kontatu barik) 15 urtetik gorako 546.500 hiztun dituen Hizkuntz Komunitatea izanik(...) badu bere biziraupena ziurtatzeko behar
|
hainbat
hiztun eta gehiago. Kontua da Hizkuntz Komunitate hori hizkuntzaren funtzioen arabera artikulatzea eta konpaktatzea.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko gizartean eta hiztun euskaldunen gogoan frantsesa sakon errotu delarik, aldaketa gaitza gertatzen ari da hiztun ipartar anitzen hizkuntza ohituretan.1980ko hamarkadan entzuten nituen 80 urte inguruko hiztun franko eta orain entzuten ditudan 80 urte ingurukoak ez dira berdinak euskararen erabileraren aldetik: bokalen ahoskera, dardarkariarena, hasperena, lexikoa oro har... aldatuz doaz, egungo
|
hainbat
hiztun ez dira fonikoki ordukoak bezain osoak, semi hiztunaren tankera hartzen dute batzuek adierazpenak egiteko etengabe frantsesera jotzen dutenean; gutienek ezintasunagatik egiten dute, anitzek eguneroko ohitura edo inertziagatik, gizarte presioagatik, baina emaitza halako kode aldaketa da. Ez dezagun ahantz ez gutik prestigioagatik egiten dutela:
|
|
|
Mitxelenaren ustez, diglosia kontuarekin ez zen nolahala jardutea komeni: aho biko ezpata izanik zen diglosia, mende luzez, guretzat eta gurea bezalako beste
|
hainbat
hiztun elkarterentzat. Bera ez zen euskal elebakartasun territorial hutsaren aldeko?.
|
|
|
10. Aditu Titulua deitutakoa 400 ordu inguruko formazioa da, Euskal Herrian egiten dena hiru hilabetez, jatorrizko
|
hainbat
hiztun komunitateetako eragileak elkartuta. Hizkuntza biziberritzearen inguruko oinarri teorikoak, eta arlo zehatzak lantzen eta eztabaidatzen dira, euskalgintzako eragileen partaidetzaz, klaseak, mintegiak, bisitak eta ekintza osagarriak nahastuz.
|
|
|
Jakitate handiko gizona zen, bereziki hizkuntza soziologia sailan. Hizkuntza gutxituen gainbeherakada eta bizirik irauteko arazoak hobeki ulertzeko, beste
|
hainbat
hiztun elkarte ahul edo txikiren egoera aztertu zuen mundu osoan. Hizkuntza horietako bat euskara izan zen:
|
|
2016
|
|
|
Iñaki Martinez de Lunak idatzi du" Diskurtso multzo koherentea XXI. mendeko giltzarri (bizikidetzarena, identitatearena, berdintasunarena, aniztasunarena, erantzukizunarena, justiziarena eta errespetuarena)" artikulua, gaur egungo euskal hiztunen aniztasuna kontuan hartuta, diskurtso berrituak lagungarriak izan daitezkeelakoan. Izan ere, hainbat eta
|
hainbat
hiztun berri ez dira hiztun komunitatearen kide sentitzen, nahiz eta euskaraz hitz egiten jakin. Egilearen iritziz, ingurune euskaldunik ez dute beren egunerokoan, eta" gabezia horien iturburua euskaldun horiek izandako hizkuntza sozializazioa da".
|
|
|
hizkuntza politikaren xedea oker identifikatzea (hizkuntza politikaren subjektua ez baita hizkuntza, hiztuna baizik); azken 30 urteetan euskararen egoerak izandako bilakaera behar bezala ez aitortzea; dena egina dagoela pentsatzea; euskaraz jakiteari eta euskara erabiltzeari gizartean aitormen desberdina egitea:
|
hainbat
hiztunen artean euskara batuaren balioa apaltzea; euskara aniztasunarekin ez identifikatzea; testuinguru soziala aldatu dela ez ikustea; euskararen biziberritze prozesua periferiatik irudikatzea eta" gutarrentzat" bakarrik diseinatzea. Arriskuak arrisku, honaino iristen asmatu dugu.
|
|
|
Bra pasatzea (eta handik aurrera Bn jardutea) adierazten du batak, luzezabaleko zentzuan; neurri batean edo bestean A eta B hizkuntzez baliatzen den hiztun elkarte edo hiztun talde elebidunean
|
hainbat
hiztunek A eta B hizkuntzak (solasaldi, pasarte edo xeheagoko atal bakanetan) nahas mahas erabiltzea esan nahi du besteak. has mahas erabiltzea esan nahi du besteak. Teoriaz aski horniturik85 daude code alternation, code switching, code mixing, code shifting edo styleshifting moduko kontzeptu terminoak86 Aplikazio alorrean, aldiz, ilunago dira kontuak.
|
|
|
" Ad Hoc Expert Group on Endangered Languages" delako lan-taldea sortu zuen UNESCOk 2003an. Munduko
|
hainbat
hiztun herriren biziindarra zenbatekoa den neurtu ahal izateko lagungarri moduan, dokuMikel Zalbide – Mintzajardunaren egoera eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak mentu interesgarria landu zuen aditu talde hark eta UNESCOk urte hartan bertan kaleratu:
|
|
|
• Gure egungo osasunedo ahuldade egoera ahalik eta modu sistematizatu eta sinpleenean azaltzeko prestatu da taula. Izatez posible den (bizi indar beteko
|
hainbat
hiztun herrik bere baitan duen) egoera osasuntsuagorik ez da beraz kontuan izan328 Diagnostiko guztiek bezala, EODAk argitu nahi duena ez da" ahal izanez gero non egon nahi genuke edo non egotea komeni litzaiguke?"," non gaude?" baizik. Loturik daude biak, hainbat aldetatik, baina gauza bi dira eta bakoitzak bere analisi propioa eskatzen du.
|
|
|
Hiztun elebidun guztiek ere ez, ezinbestean: aparteko esfortzua egin ohi du
|
hainbat
hiztun elebidunek, A eta B kodeak ez nahasteko.
|
|
|
" datuak ulergarriagoak egiteko, kategoria edo label batzuen azpian aurkezten dira. Esate baterako, euskararen ezagutza mailak bereizteko,
|
hainbat
hiztun talde finkatzen dira. EAEko kasuan, joera izan da hiztunak hiru multzo ezberdinetan sailkatzekoa:
|
|
|
Jende asko da munduan zehar, bere buruari galdera hau egiten diona: " zergatik ari dira hainbat eta
|
hainbat
hiztun herri (hiztun herri osoak, bertako hiztun talde jakinak eta, bereziki, herri (zati) horien hizkuntza propioak) ahultzen, bakantzen eta galtzen. Zergatik gure hizkuntza, konkretuki?
|
|
2017
|
|
|
Baina gure artean dauzkagu txinera, errusiera, arabiera... Ziurrenik elkarbizitzarako balioko liguke eta
|
hainbat
hiztun komunitateren jakintza jasoko genuke. Aniztasuna artikulatzeko modu bat litzateke.
|
|
2018
|
|
|
Egungo gizarteak multilingue eta
|
hainbat
hiztun plurilingue izatearen arrazoi nagusitzat, ondoko hiru jo daitezke: 1) Lurralde berean, historikoki ukipen egoeran egon diren eta dauden bi edo hizkuntza gehiago egotea; 2) Globalizazioak ezarritako komunikazio premiei aurre egitea; 3) Gizatalde migratzaile batzuk harrera gizarteari kanpoko hizkuntzak eramatea.
|
|
|
Jakina denez, azken hamarkadetan, hainbat eta
|
hainbat
hiztun (ume eta gazte bereziki) eskolaren bidez euskaldundu dira. Onartuta dagoenez, horiek dira egun euskararen sostengu nagusienetariko bat.
|
|
|
Egia izan liteke baina kontrako efektua ere lor liteke:
|
hainbat
hiztunak euskararen aldeko jarrera epela du, euskararen alde dago baina berari, hiztun moduan, konpromiso praktiko gehiegi eskatzen ez bazaio. Hiztun horientzat, euskara ezagutzea derrigorrez eskatzeak again jarreraz aldatuarazi egingo du.
|
|
2019
|
|
|
XX. mendeko transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural, lurralde antolamenduzko eta soziopolitikoek eragin ohargarria izan dute arnasguneetan: kalean bezain handia eta, agian, han baino bizkorragoa. eragin bizia sortu dute transformazio horiek arnasguneetako
|
hainbat
hiztunen eguneroko mintzajardun arruntean. ordura arte arnasgune bizi osasuntsu izandako zenbait eskualdek eta hainbat herri herrixkak arnasgune izateari utzi dio XX. mendean: batez ere azken 60 urtean gertatu da hori. horregatik, a) arnasgune izandako ingurumen horien
|
|
2020
|
|
|
5 Ohikoa ez bada ere, ahal eta a partikulak perpaus berean agertzea ez dute guztiz baztertzen ekialdeko hizkeretako
|
hainbat
hiztunek, esate baterako:
|
|
2021
|
|
|
Hala adierazten dute munduan zehar bertako hizkuntza gutxiagotua indarberritzeko sortu diren ekimen batzuek: Madagascar-en malgatxea lantzeko esperientziak (Rabenoro, 2019); aipatu dugun Kolonbiako nasa yuwe hizkuntzaren irakaskuntzaren inguruan sortu den mugimenduak (Idiazabal, 2017); edo Afrikan, Camerunen, esate baterako,
|
hainbat
hiztun komunitatetan integraturiko ekimenek (Sadembouo eta Djomeni, 2019).
|