|
2000
|
|
|
Batasunaren partaide diren
|
hainbat
estatutako agintari sozialistek ere ez dute lortu ezaugarri hori EBri ematea; ingeles erako" sozio liberalismoa" ren desitxuratze estrategien anbiguotasuna areagotu besterik ez baitute egin. Gaur egun Europan boterean dauden sozialdemokratak monetaren egonkortasunaren eta aurrekontu zorroztasunaren izenean, borroka sozialaren bidez azken bi mendeetan lortutako emaitza miresgarrienak suntsitzen ari dira:
|
|
|
Nonbait Meteosat sateliteak bidaltzen dituen argazkiek iragarpenak prestatzeko garrantzi handia dute. Meteosat satelitea Konsortzio batek sortua da eta
|
hainbat
estatuk parte hartu zuten egitasmo horretan: Frantziak eta beste batzuk.
|
|
|
Frantziako lehen kasua 1991 urtean agertu zen ostera. Gaitza Europako
|
hainbat
estatuetara hedatuz joan zen harrezkero. Pertsonon osagarrian eragin gaitza duen eritasun hilgarri honek larrialdi gorriaren alarma piztu zuen berriz ere 1997an.
|
|
|
1 taula: Eguneroko prentsa idatziaren Hedapen IndizeaEuropako
|
hainbat
estatutan (1998) 1
|
|
|
2 taula: Eguneroko prentsa idatziaren Hedapen IndizeaEuropako
|
hainbat
estatutan (1998) 2ArabaBizkaiaGipuzkoaNafarroa147, 12162,71203, 22186, 24Hego Euskal Herria179, 1
|
|
|
Faktore kulturalak: bere adierazpide nagusia hirugarren programak dira, hots, kultura zabaltzeari lotutakoak, apurka apurka
|
hainbat
estatutatik desagertuz joan direnak. Euskal Herrian, kultura eta hizkuntza propioa erabat berreskuratzeko xedez, hainbat irratsaio eta irrati estazio sortu dira Franco-ren garaiaren akaberaz geroztik.
|
|
|
Asko emendatu dira aukerak Mendebaldeko herrietan, eta ez bakarrik entretenimenduaren alorrean, informazioan espezializaturik dauden estazioak ere baitira. Sky News edo CNN bezalako tele emandegiek oso sare hedatua dute munduko
|
hainbat
estatutan zehar albisteak gertatzen diren une bertsuan eman ahal izateko. Tele informazioaren alorrean CNN da egun leaderra (munduko berrehun estatu baino gehiagotatik sintoniza daiteke).
|
|
|
Garai hartan, ni harro egoten nin  tzen aitaren lanbidea zela eta: penintsulako hiri nagusietan ez ezik, Frantzian, Alemanian, Italian eta beste
|
hainbat
estatutan ere ibiltzen baitzen; hiri urrun haietatik itzulian, besarkada bero batekin batera, beti jasotzen nuen opariren bat edo beste. Behin, ordea, institutuko lagunei entzun nien putetxe bat zabaldu zutela Gasteiz inguruan, eta bezero kamioizale ezkonduek txartelarekin ordaintzeko arazorik izan ez zezaten, hau da, emazteek ezeren susmorik izan ez zezaten, zerbitzuen ordainketa ziurtatzeko gero kutxako libretan" Asador Koldo" agertzen zela.
|
|
2001
|
|
|
Horietako askotan testu-liburuak doakoak dira (mailegua eta itzulera); bestetan, maileguen sistema ezarrita dago indarrean, horien kostua ordaintzean familiak ere esku hartzen duelarik eta, azkenean,
|
hainbat
estatutan txartel edo bono sistemak dirau: metodo honetan familiaren diru sarrerak ere kontuan hartzen dira.
|
|
2002
|
|
|
|
Hainbat
estatutan eginiko ikerlan zientifikoek agerian utzi dutenez, gaizki diseinaturiko argiteriak eragin kaltegarriak izaten ditu gauezko flora eta faunan.
|
|
|
Europako
|
hainbat
estatuk zeukaten dirua laburdura baten bitartez (pta., adibidez) adierazten zelarik, berria (E) ikurraz agerraraziko da, Japoniako yen (¥) edo dolarra ($) bezala.
|
|
|
5 Zatiketa politikoak zibilizazio islamikoaren indarra ahulduko zuela zirudienean, Al Andalusen Kordobako Ka liferri distiratsua fundatu zen (929), Erdi Aroko gailur kulturaletako bat. XI. mendetik aurrera, jadanik Islamera bihurtutako turkiarren agerpenak indar militar eta politikoa eskaini zion
|
hainbat
estatu islamikori. Horiek gelditu zuten Gurutzaden erasoa.
|
|
2003
|
|
|
Konstituzioaren 29 artikuluak Eskaera Eskubidea ematen du, baina hau konstituzio moderno guztietan jasoa dago, izen horrekin edo beste batekin. Adibidez, Europako
|
hainbat
estatuen konstituzioetan Kexa Eskubide bezala ikusia dago.
|
|
|
Gaixotasun horrek herrialdeko
|
hainbat
estatutako 33 pertsonari eragin die, gutxienez.
|
|
2004
|
|
|
Oraindik argiago geratzen da hori Konstituzioaren Proiektuko 5 artikuluan. Arau horiek, Batasunaren baitan estatu bakoitzeko berezitasunak gorde daitezela agintzeaz gain,
|
hainbat
estatu kideren barruko berezitasun nazionalak benetan eta eraginkortasunez onar daitezela ere agintzen dute. Berezitasun horien arteko nabarmenetako bat foru izaerak Euskadi eta Nafarroari ematen dien desberdintasuna da, Konstituzioak onartzen duena, hain zuzen ere.
|
|
|
Bitxikeriak gertatu ere, gertatzen baitira. Esaterako, berriki Europako Batasuneko kide diren
|
hainbat
Estatuk, Euskal Herriko hiriburu baten gutxi gora beherako biztanlegoa dute. Eta bertako hizkuntza, hizkuntza ofizial bihurtu da.
|
|
|
Azterketa horretan, Espainiako esne ekoizpenaren gehiegizko estaldura islatzen da, eta Elisabeth Speber bulegoko Nekazaritzako arduradunak egindako errekerimendu bati erantzuten dio. Elisabeth Speberrek
|
hainbat
estatu kidetan esne kuotak gainditzeari buruzko ikerketa independente bati ekin dio. Gilek onartu zuen, salaketak aurrera egin eta PROLECek zenbatetsitako isuna berretsiz gero, sektoreak eta administrazioek aukeratu egin dutela, batetik, ekoizpen eredu tradizional eta kontrolik gabea izatea, eta, bestetik, gainezkatzea estaltzea ustiategi txikiei eusteko, edo eredu profesionalizatua eta legearekin bat datorrena aukeratzea.
|
|
|
Mexikotik urruntzen da Iván, eta AEBetako hego ekialdeko kostaldera doa. Hala ere, Mexikoko
|
hainbat
estatu daude alertan.
|
|
|
Esparru horretan Europar Batasuneko legeria harmonizatuz, esparru zuzentarau baten bidez, azkenean erabaki den moduan, egin zitekeen arau sinplifikazioa. Egoera horrek, EBk onartzen duen bezala, ez du oztopatzen, eraginkortasuna handitzeko, sektorearen autoerregulazioarekin konbinatzea, gaur egun
|
hainbat
estatu kidetan aplika daitekeena, edo enpresen eta kontsumitzaileen arteko borondatezko konpromisoen bidez. Izan ere, horrek, adierazten dutenez, autorregulazioa sustatzea ekarriko luke, enpresek arlo horretako kode espezifikoei edo praktika egokiei buruzko konpromisoak hartuz. Mugaz gaindiko erosketetarantz Legegile europarraren funtsezko kezketako bat Europa berrian, 25en artean, merkatu bakarrerako lege oztopoekin lotuta dago.
|
|
2005
|
|
|
Konbentzioa justu Aznarren presidentziaren eskutik hasi zen eta hainbat momentutan espainolek eskatu zuten gaur egungo mugek ukiezinak eta behin betiko izan behar zutela. Hori, hala ere, ez zen onartua izan,
|
hainbat
estaturi ez zitzaiolako interesatzen.
|
|
|
Ondoan, oraindik ere Kobaroneko zamaketa tokia dago. 1882an eraiki zuten eta bertatik minerala Europako
|
hainbat
estatutara eramaten zuten.
|
|
|
|
Hainbat
estatu (India, Txina, Japonia, Estatu Batuak, etc.) energia ekoizteko sistemak eta lantegiak garatzen ari dira.
|
|
2006
|
|
|
|
Hainbat
estatuk euren ikerlariak bikaintasunera bultzatze arren, aldizkari ospetsuenetan, hots, Nature, Science, Cell eta abar, artikuluak argitara emateagatik diru sariak eskaintzen ditu.
|
|
|
Datu honen arabera badirudi, pixkanaka bada ere,
|
hainbat
estatuk emisio kontrolerako egiten ari den esfortzua emaitza ematen ari dela. urte tarterako Frantziak 156,51 milioi tonako emisioa onartu zuen, eta 2008 %2, 5 gutxiago onartu nahi du, hau da, 152,61 milioi tona.
|
|
|
Espainian ez bezala, europar eremuan, desleialtzat jo ohi dute publizitate konparatiboa, publizitate iraingarria delakoan; ikuspegi oker hori merkataritza lehiaketaz zuten uste zahar batean oinarritu da. Dena den, Europako Ekonomia Elkartea sortu zenean, publizitate konparatiboak merkataritzako lehiaketan zuen garrantzi eta eraginaz jabetu ziren, eta Estatu Batuetako eta Europako
|
hainbat
estatutako ereduari jarraitu zioten. Halere, Europako Batzordeak 1984an publizitate konparatiboari buruzko zuzentarau bat eman nahi izan zuen arren, 1997ra arte ez zuen lortu, orduantxe jarri baitzen indarrean 1997ko urriaren 6ko 55/ EBko Publizitateari buruzko Zuzentaraua.
|
|
|
Txernobilgo istripuak, 1986ko apirilaren 26an zentral nuklearrean gertatuak, elementu erradiaktiboen kopuru handiak sakabanatu zituen atmosferan, eta horrek eragina izan zuen hirugarren herrialdeetan. Euri erradioaktiboak eragin nabarmena izan zuen, halaber,
|
hainbat
estatu kidetako hainbat eskualdetan eta garai batean hautagai ziren edo oraindik Europar Batasunean sartzeko hautagai ziren herrialdeetan.
|
|
|
Denbora bat hirian igaro ondoren, mozorroa aldatu eta kotoizko oihal saltzaile bihurtu zen. Gisa horretan, uztailaren 27an, Königsbergera iritsi zen –gaur egun Kaliningrad deitua, beste
|
hainbat
estatuz inguratutako Errusiako lurraldean dagoena eta orduan Prusiako lurra zena–, bost hilabete eta hemeretzi eguneko eta milaka kilometrotako ihesaldi luzea egin ondoren.
|
|
|
Inuiten herriak milaka urte zeramatzan bizitzen Europako, Asiako eta Amerikako iparraldeko lurraldeetan, gainerako herrialdeetako jendearekin harreman handirik gabe, eta hala jarraitu zuten XVI. mendera arte behintzat. Geroztik, Europako
|
hainbat
estatu lurralde ezatsegin haiek bisitatzen eta zeharkatzen ahalegindu zen, Amerikara eta Indiara joateko itsasoko bide berrien bila, ipar ekialdeko eta ipar mendebaldeko bideen bila. Esplorazio haietan aritutako gizon ospetsu askok izen geografiko europarra eman zieten lurralde haietako itsaso, uharte eta lur zatiei:
|
|
|
Lehena Mundu Gerren arteko aroari dagokio, eta nazionalitateen irizpideak markatzen du, zeinaren arabera Ekialdeko eta Erdialdeko Europako
|
hainbat
estatu berri sortu baitzen. Hala ere, autodeterminazioa ez zen bihurtu lege irizpide orokor, eta bere eragina gutxituz joan zen.
|
|
2007
|
|
|
|
Hainbat
estatuk Suitzak, Alemaniak, Frantziak dagoeneko badute beren paisaiaren legea.
|
|
|
Globalizazioaren alderdi ekonomikoa argi baino argiago dugu denok. Munduerakunde ekonomikoek izugarrizko boterea bereganatu dute, mundu korporazioedo enpresa batzuek
|
hainbat
estatuk baino ekonomia handiagoak, indartsuagoakdituzte... Eta enpresa horietako batzuek zuzenki kultur arlo arruntean dihardute: zinema, liburugintza, komunikabideak, musika, publizitatea... 27 Baina askotanglobalizazioaren alderdi kulturala gutxiesten dugula dirudi, edo sinplifikatzen: kulturaren amerikartzearekin parekatzen dugulako, ahaztu egiten dugu munduanzehar gertatzen ari diren bestelako globalizazioak.
|
|
|
Mila egoera ezberdinizaten da auzi honetan gure gizarte aurreratuetan, dena xehe xehe araututabaitago; baina jabe izateak, jaun eta jabe izatea adierazten du bere ondorioguztiekin. Ematen du, berriki hainbeste kalte ekologiko izan ondoren, nazioarteko erakundeetan mugaren bat jarri nahi diotela
|
hainbat
estaturi naturaren kontra eragiteagatik, baina Kyotoko Protokoloak berak, nabarmenguztion onerako litzatekeena ere, ez du oraindik eraginkortasunik erdietsi.
|
|
|
Inolako tratamendurik gabeko ongarri organikoa erabiliz gero, mikroorganismo patogenoak transmiti dakizkieke, gaixorik ez dauden animalia eramaileen gorozkietatik elikagai biologiko horien kontsumitzaileei. Kasurik argiena Escherichia coli O157: H7 barazkietan da, eta horrek dozenaka pertsonari eragin die herrialde horretako
|
hainbat
estatutan. Beraz, eta bereziki nekazaritza ekologikoan, beharrezkoa da azpiproduktu organikoen kontrol espezifikoa, etorkizunean arazorik ez izateko.
|
|
|
Estatu baten jarrera, jarraitzen du Moulinesek, bere barnean bizi diren nazioekiko zenbat eta arduratsuagoa izan, orduan eta jarrera lasaiagoarekin portatuko dira nazio horietako hiritarrak. Begiak itxi lituzke Artetak gaurko
|
hainbat
estatu hegemonikoren triskantzak ez ikusteko: Kosovo, Mendebaleko Sahara, Turkiaren Kurdistaneko zatia, Aljeriako Kabilia...
|
|
|
a) Berezko kulturak babesteko xedea duten eskubideak, berezko nortasunaren ezaugarriak babesteko direnak, hala nola, erlijioa, hizkuntza, ohiturak eta kultur ondarea. b) Gutxietsitako gizatalde nazionaletako kideek berezko kulturan, gizartean eta ekonomian parte hartzea ahalbidetu nahi duten eskubideak, eta baita eragiten dieten gaietan parte hartzeko eskubideak ere. Eskubide horien artean bereziki aipagarria da,
|
hainbat
estatutan zatiturik dauden gizatalde nazionalen kasuetarako, estatu sinatzaileek hitz ematen dutela gutxiengo nazionaletako herritarrei ez dietela oztoporik jarriko estatuen mugez gaindiko harremanak izateko eta haien artean lankidetzan aritzeko.
|
|
|
Lan honetan ondoko eskemari jarraituko diot: lehendabizi, berezko nortasunak babesteko nazioartean eta bereziki Europan dauden sistemak aztertuko ditut; jarraian,
|
hainbat
estatu liberalen nazio aniztasuna kudeatzearen inguruan nazioartean landu diren hainbat teoria azalduko ditut; eta, bukatzeko, gaiaren inguruko behin behineko ondorio batzuk ateratzen saiatuko naiz.
|
|
2008
|
|
|
Hirugarren segurtasun mailan Estatu Batuak daude: bertan merkataritza elektronikoak eta posta bidezkoak biziki eraginkorrak diren arren,
|
hainbat
estatutan muga zergen politikak desberdinak dira (Europar Batasunean aduana askatasuna dugu) eta baliteke arazo bat baino gehiago sortzea produktu baten bermea erreklamatzeko unean.
|
|
|
Lurralde aplikazio esparruarekin oso lotuta dago nazioarteko zergapetze bikoitzaren arazoa. Zergapetze bikoitza edo anitza gertatzen da, egitate berberak tributu betebeharrak sortzen dituenean
|
hainbat
estatutan, titulu berbera edo antzekoagatik eta zergaldi berean. Bada, lau osagaien batasuna eman behar da zergapetze anitzaz hitz egin ahal izateko:
|
|
|
umea zen bitartean, María Cristinaren esku geldituko zelako erregeordetza. Horrez gain, Europa mailan, egoera politikoak liberalen aldera jo zuen berriz, 1830eko iraultzen bidez
|
hainbat
estatutan boterea berreskuratu zuteneta. Hau ikusirik, sektore absolutistak Don Karlosen inguruan biltzen hasi ziren, Fernando VII.a hil orduko, matxinada absolutistari hasiera emateko helburu bakarrarekin.
|
|
|
|
Hainbat
estatuk energia nuklearrarekin ezkutuko lankidetza dutela leporatu ohi diote Siriako eta Irango gobernuei, biak ere saio nuklearra funts militarretarako baliatzen ari direla egotzita. Iranek, ordea, behin eta berriz argudiatu du energia beharrizanak asebetetzeko jarraitzen duela uranioa aberasten.
|
|
|
AEB Ameriketako Estatu Batuetako bozetarako hamabi egun eskas falta direnean, sei eta hamaika puntu arteko aldearekin agertzen da demokraten presidentegaia John McCain errepublikanoaren aurretik. Hain dirudi argia joerak, non Illinoisko senataria orain artean errepublikanoek ziurtzat jotzen zituzten
|
hainbat
estatutara abiatu den kanpaina egitera. Artean, McCainek aurkariaren gotorlekuetan ez lehiatzea erabaki, eta demokratek abantaila minimoa duten estatu klabeetan zentratu du kanpaina.
|
|
|
Coloradon, baita ere, arrazan oinarritutako era guztietako bazterketa debekatzearen aldeko egitasmoa aurkeztu dute herritarrek. Gauza bera egin dute Nebraskan ere, eta, aurretik, beste
|
hainbat
estatutan. Eskubideen arloan, baina, badira galdeketa gehiago ere, esaterako, langileen ingurukoak.
|
|
|
Hori kaltegarria izaten da beraien eskubideak aldarrikatzerako orduan. Besteak beste, Kanadan %4 dira, Australian %2, Brasilen %1 eta Suedian %0, 1 Halere, Amerikako
|
hainbat
estatutan ere badaude herri indigenak: El Salvadorren %21, Perun %40, Guatemalan% 50 eta Bolivian %65 Dena den, estatu horietan ere nekez lortzen dute beraien eskubideak aldarrikatzea eta errespetaraztea.
|
|
2009
|
|
|
Elberdinek, bere aldetik, gogorarazi du epeen legea duela urte asko dagoela indarrean Europako
|
hainbat
estatutan.
|
|
|
Askotan, gainera, ondorio tragikoak ekartzen dituzte. Indiako iparraldeko
|
hainbat
Estatutan, Uttar eta Bihar kasu, oso bizimodu eskasa dute, eta lagun asko hiltzen dira etxebizitzak erortzen direlako edo uholdeengatik.
|
|
|
Hala ere, ildo orokor horren barne, maila teorikoan batzuetan, baina, batez ere?
|
hainbat
estaturen politika ekonomiko errealetan, printzipioz merkatu librearen aurka doazen ildo interbentzionistak ere arrakasta handikoak izan dira.
|
|
|
Zer gertatzen da banku bat porrot egiten duenean? Zorionez, gurea banku sistema sendoa eta zuhurragoa da Europako eta are munduko homologoak baino, eta, horregatik, Espainian
|
hainbat
estatu erakunde daude aurreztaileek banku, kutxa, aseguru etxe eta balio sozietateetan duten diruaz arduratzen direnak. Banku, kutxa edo kreditu kooperatiba guztiak behartuta daude dagokien Berme Funtsera atxikitzera.
|
|
|
Martin Luther Kingek 1964an jaso zuen Bakearen Nobel saria, herritar beltzen eskubideen alde eginiko lanagatik. Urtebete geroago AEBetako hegoaldeko
|
hainbat
estatutan beltzen kontrako hainbat lege bertan behera uztea lortu zuen. 1968an tiroz hil zuen James Earl Rayk, Menphisen.
|
|
|
Epaiketa hori, baina, eteteko arriskua badela ohartarazi du Stephane Rapp fiskal nagusiak. Arazoa da nazioarteko auzitegi berezi honi dirua luzatu behar dioten
|
hainbat
estatuk ez dutela hori egin, finantza arloak pairatzen duen krisiaren ondorioz.
|
|
|
Horixe gertatzen zaie gaur egungo politika kriminalei, hogeita hamar urte hauetan, eta gero eta zitalkeria handiagoz, Espainiako Estatuko alderdi hegemoniko guztietako gobernuek elkarren atzetik ezarri izan dituztenei, eta hala gertatzen ari da Europako beste
|
hainbat
estatutan ere.
|
|
|
Urte hauetan, Europako
|
hainbat
estatuk beste herrialde batzuetan ezarrita administratu ohi dituzte zigorrak, herritarrak kanpora bidalita, jakitun izanagatik haietan, eskubide zibilen Europa demokratikoan, zilegi ez diren zigorrak ezarriko dizkietela.
|
|
|
Negozioen atzean, baina, politika egon ei da. Txinari babesa erakutsi diote jada
|
hainbat
estatu afrikarrek.
|
|
|
Joan den apirilean AEBetako Barne Segurtasunerako Departamentuak txostena kaleratu zuen eskuin muturreko taldeen inguruan, eta egungo klima ekonomikoak eta politikoak taldeok indartu dituela ohartarazi.
|
Hainbat
estatutan armen erosketa kontrolatuko dutela jakitean armak pilatu dituztela dio txostenak, eta egungo administrazioaren kontra atentatua egiteko mehatxua hor dagoela. Azkenaldian Afganistandik eta Iraketik iritsi diren militarrak ere talde horietan sartzen ari dira, armak erabiltzen adituak dira, eta bizitza zibilean zer egin ez dakitenak.
|
|
|
Ekologismoaz mintzatzean, berriz, marxismoaren eta ekologismoaren arteko harreman estua aldarrikatu zuen, historiako
|
hainbat
estatu sozialistek ez zutelako ingurumena errespetatu. Ekologismo zientifikoak gelditu luke klima aldaketa.
|
|
|
Kopenhageko goi bileraren bezperan, Stavros Dimas Ingurumen komisarioak EBk hartutako konpromisoak beteko dituela ziurtatu du.
|
Hainbat
estatuk, hala ere, egiteko franko dute oraindik. Tartean da Espainia; Kyotok agintzen diona beteko badu, neurri bereziak hartu dituela ohartarazi baitiote.
|
|
|
Aipatzekoa da, halaber, 1996an Bartzelonan onarturiko Hizkuntza Eskubideen Adierazpen Unibertsala. Adierazpen horrek ez du ondorengo urteetan aurrerabide handirik egin, hainbat eta
|
hainbat
Estatuk ez zutelako gogo onez hartu, errezeloz beteta baizik. Bartzelonako Adierazpenak, beste zenbaiten artean, aldarrikatzen du hizkuntza guztien berdinkidetasunaren printzipioa eta hizkuntza eskubideak norbanakoarenak ez ezik kolektiboak ere badirela.
|
|
|
Alemaniara ere joan ginen Valentin Zamora eta biok Europako batzar orokor batera, astebete, Bochum era, Holanda ondoan. Zeren gazteen Ekintza Katoliko hau Europako
|
hainbat
estatutan zegoen eratuta.
|
|
2010
|
|
|
Horregatik, AEBen aldetik kontraesana ikusten dut. Alde batetik, Mexikon drogak legeztatzearen aurka daude, baina, beste alde batetik, Kalifornian eta beste
|
hainbat
estatutan marihuana legeztatzea pentsatzen ari dira. Calderon, berriz, erabaki hori hartzearen aurka dago, haren ustez kontsumoa handitu egingo litzatekeelako.
|
|
|
Maiatzaren hasieratik hona, hainbat aldiz bildu dira Europako ekonomiaren gobernatzaileak (presidenteak eta ekonomia ministroak), eta aldiro gauza bera errepikatu dute: Europako
|
hainbat
estaturen zor publikoa handiegia eta onartezina da; hondamendiaren atarian daude, eta salbatu behar dira; defizit publikoa murriztea ezinbestekoa da. Europa osoan austeritate gogorra da zentzuzko erantzun bakarra.
|
|
|
Aniztasunean bildurik. dena den, europako batasunaren sorreraren aitzindari europako ekonomi elkartearen hastapenetatik egon den garapenari erreparatuta aniztasun partziala besterik ez dela izan ondoriozta dezakegu. ekonomi elkartetik gaur egungo europako batasunerako prozesuan zazpi itun aurkituko ditugu: ...earen hizkuntza irizpideak. estatuek osatutako erakundea dela kontuan harturik, europako batasuna ez da sartzen kide diren estatuek aplikatzen dituzten hizkuntza politiketan; haien ustetan barne arazoa baita. bitxia da, izan ere, ekonomiarekin edo beste eremu batzuekin hainbat arteztarau sortu ditu batasunak, eta estatu guztiek aplikatu beharrekoak dira. hizkuntzaren afera, aldiz, ez dute helburu;
|
hainbat
estatutan berezko hizkuntza gutxiagotuak suntsitzeko, eta ondorioz herritarrak eskubideez gabetzeko, politikak abiatzen badituzte ere. hala ere, badira europako batasunak, eta gutxiengoen hizkuntzei dagokienez, abian jarritako hainbat ekimen eta dinamika. horietan gehienetan batasunaren ekarpena ekonomikoa besterik izan ez bada ere. esaterako, europako parlamentuaren ekimenez, 1982an eblul erakun...
|
|
|
Herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen Europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren
|
hainbat
Estatuk hizkuntzagutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. esan genuke azken taldean aurkitzen direla estatu gehienak, 22 hain zuzen ere. eTa orduan, zer, hori da, beraz, europako hizkuntza aniztasunaren egungo argazkia, bai eta argazki horri buelta emateko nazioartean eskaintzen diren tresnak ere. ez dugu zalantzarik argazkiak badituela kezkatzeko elementuak. gurea bezalako hizkuntzen normalizazioa ez du europak ahalbidetuko, hori argi izan behar dugula iruditzen zaigu. dena den, europak lagun dezake bide horretan. herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat estatuk hizkuntza gutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. ez dago onartzerik europako batasuneko kide izan nahi duen turkiari nazioarteko oinarrizko estandarrak bere egin behar dituela agintzea, eta egun batasuneko estatu batzuek estandar horiek sinatzeari edota berresteari muzin egitea. hala ere, esan behar dugu gizarte zibila pixkanaka pixkanaka esnatuz doala. herri mugimenduek gero eta tresna gehiago jartzen dituzte beren hizkuntzen normalizazioa ahalbidetzeko:
|
|
|
Herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen Europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat Estatuk hizkuntzagutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. esan genuke azken taldean aurkitzen direla estatu gehienak, 22 hain zuzen ere. eTa orduan, zer? ...ateko nazioartean eskaintzen diren tresnak ere. ez dugu zalantzarik argazkiak badituela kezkatzeko elementuak. gurea bezalako hizkuntzen normalizazioa ez du europak ahalbidetuko, hori argi izan behar dugula iruditzen zaigu. dena den, europak lagun dezake bide horretan. herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren
|
hainbat
estatuk hizkuntza gutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. ez dago onartzerik europako batasuneko kide izan nahi duen turkiari nazioarteko oinarrizko estandarrak bere egin behar dituela agintzea, eta egun batasuneko estatu batzuek estandar horiek sinatzeari edota berresteari muzin egitea. hala ere, esan behar dugu gizarte zibila pixkanaka pixkanaka esnatuz doala. herri ... bretainia, Frisia, okzitania, euskal herria, gales, herrialde katalanak, Sardinia... are gehiago, herrien arteko elkarlana inoiz baino gehiago sustatu da azken urteotan. horrek erakusten digu hizkuntza gutxiagotuen berreskurapenaren aldeko masa sozial aktiboa gero eta handiagoa dela, eta beraz itxaropenez ikusten dugu etorkizuna. hona ekarri nahiko nuke berriki Fernand de Varennes irakasle eta adituak lorienten (bretainian) Partnership for Diversity delako foroan egindako hausnarketa:
|
|
|
Modu berean, sen onak esaten digu ezin dela hizkuntza politika bera aplikatu gehiengoa elebiduna den eremu batean eta berreskurapen prozesua hasiberria den beste batean. baina honetan datza gure arazo handia: ...izan ere, txostenak zituen gaikako zazpi ataletatik soilik irakaskuntzari zegokionean egiten ziren nagusiki iruzkin positiboak, batez ere lehen eta bigarren hezkuntzari zegokienez; hau da, neurri handi batean autonomia erkidegoko gobernuaren menpe dagoen arloan. egiaztapen triste hori alde batera utzita, txostenean bertan ere estatuko hizkuntza lege bat onartzearen alde egiten zen, europako beste
|
hainbat
estatuk onartu duten bezala, bertan hitz egiten diren hizkuntza guztien berariazko aitortza xehatua egiteko eta erabiltzaileek dituzten
|
|
|
Josephek esan du Rene Preval presidentea eta haren emaztea onik daudela eta nazioarteari laguntza eskatu dio, eta
|
hainbat
estatuk berehala erantzun dute eta laguntza bidali dute (Venezuela, AEB eta Errepublika Dominikarra).
|
|
|
Portugaleko Gobernukideak eta beste
|
hainbat
estatuetako gobernu kideak atzo jaso zituzten Jose Saramago nobeldunaren gorpuzkiak Lisboako aireportuan ohore militarrekin. Bertanidazlearen senide, lagun eta intelektualak ere izan dira.
|
|
|
Hautesleek Ordezkarien Ganberako 435 eserlekuak eta Senatuko 100etako 37 berritu, eta
|
hainbat
estatutako eta herritako gobernadoreak eta agintariak hautatu dituzte.
|
|
|
Europa kontinentaleko
|
hainbat
estatutan (adibidez, Frantzian edo Belgikan) arau bereziak eta laguntza fiskal garrantzitsuak onartu dira langileen jabetza sustatzeko asmoz baina, gehienetan, laguntza eta arau horiek langileen erretirorako inbertsioekin inolako harremanik izan gabe.
|
|
|
Nahiz eta Mendebaldeko
|
hainbat
estatutan industri esparru honek garrantzi handirik ez izan, beste batzuetan garrantzi estrategikoa duen arloa da industri politikaren barne.
|
|
|
3 Nahiz eta, nazioarteko harremanetan, behin baino gehiagotan, industri politikaren kontzeptu bera alboratu. Nahiko nabaria izan zen hipokresia joera hori Europako
|
hainbat
estatutan. Adib., Alemaniak arlo honetan zuen jokabidea aztertzeko, ik. (Bangemann, 1992).
|
|
|
Sakela bete bezain laster estutasunean jarri dituzte estatuak eurak, eragindako defizitaren kontra berriro espekulatzen hasita eta langileak eskubide eta berme gabe uzteko eskatuta. Gainera, krisia baino lehen oligopolio finantzarioak gai ziren munduko
|
hainbat
estatu desegonkortzeko, eta orain, antza denez, krisiaren ondorioz
|
|
|
2005eko abenduan Kyriacosen txostenaren alde egin zuen Europako Parlamentuak eskatu zuen euroeskualdeek eta Lurralde Lankidetzako Europar Taldeen esparru juridiko barruko antzeko egiturek ahalmena izatea EBn mugaz gaineko erkidego programak landu, aplikatu eta kudeatzeko, zeren eta, printzipioz, euroeskualdea bere kabuz finantzatzen baita, baina, mugako eskualdeez ari garenez, horien programek onura atera liezaiokete Interreg III programari. Bruselako Batzordearen arabera, Interregen jarduerek argi eta garbi erakutsi dute mugaz gaineko ekimenak,
|
hainbat
estatu kidetako tokiko eta eskualdeko agintariek batera garatuak, inportanteak direla estatu kideontzako, baliabide ekonomiko gutxi erabiltzen eta balio erantsi nabarmena sortzen baitute.
|
|
|
1963an, Afrikako estatu independente berriek, europarren babesarekin, kolonialismoak utzitako mugak mantentzea erabaki zuten. Etnia desberdineko jendea estatu bakarrean, etnia berberekoak
|
hainbat
estatutan banaturik, eta hainbat arazo ondo antolatzeko. Muga ofizialek muga etniko, linguistiko, historikoekin erlaziorik ez zutenez gero, etengabeak izan dira" arazo etnikoak" Etiopian, Somalian, Ruandan, Kongon, Angolan, eta Afrikako ia estatu guzietan.
|
|
|
Estatu Batuetako nazio estatua sendotu eta bizimodu amerikanoa mundu osora zabaltzen den artean, estatu txiki gerenteak eraikitzen dira, enpresa pribatu handien sostenguarekin eta botere polizial eta militar handiarekin. Estatu Batuek
|
hainbat
estatu eraikuntza kudeatu eta zaindu dute Bigarren Gerla Handitik hona. Esperientzia arrakastatsutzat hartzen dituzte, adibidez, Alemaniakoa, Japoniakoa eta Hego Koreakoa.
|
|
|
Hans G. Mukarovsky, afrikar hizkuntzetan espezializaturiko linguista austriarrak, euskarak Afrika mendebaldeko
|
hainbat
estatutan hitz egiten den fula hizkuntzarekin duela ahaidego genetikoa uste zuen. Euskara eta fula Europa mendebaldean eta Afrika iparraldean antzinatean hitz egiten ziren hizkuntza familiaren arrastoak lirateke.
|
|
|
Duela hogei urte inguru Txillardegiri prentsa artikulu bat irakurri nion. Bertan zioen bidaia egin berria zuela Europako
|
hainbat
estatutan, kultura eta gizarte arloan zertan ari ziren hobeki ezagutu nahi zuelakotz. Artikulu horren izenburua da nire artikulu honen amaiera, irakurle, Kataluniatik Euskal Herrirat:
|
|
2011
|
|
|
Hamasek Gazako bozetan garaipena lortu zuen. Horri erantzuteko, Israelek, AEBek, Europako Batasunak eta beste
|
hainbat
estatuk palestinarrentzat ezinbestekoa zen atzerri laguntza ukatu zioten Hamasi. Tentsioak gora egin zuen.?
|
|
|
|
Hainbat
estatutan hilketak egunero izaten dira; atzo gutxienez bi lagun hil zituzten Txinan
|
|
|
Hamar ondorio, gazi eta gozo – Mikel Zalbide joerak, batetik, gure artean eta ahuldutako hiztun herririk duen beste
|
hainbat
estatu europar" handi" tan14 Aurrera egin du eta, prognosien ezinbesteko ahuldadeez jabeturik ere, aurrera egiten segitzeko trazak ditu. Beste zenbait ingurumenetan, aldiz, kontrakoa ari da gertatzen.
|
|
|
Bertako gutxituari inolako aukerarik eta lehentasunik ukatu gabe, beste hizkuntza bat, batez ere gutxitua bada, agerraraztea kultura eta hizkuntza aniztasunaren aldeko ekimena izango da, eta beraz lehentasuna izan behar duena. ekimen kulturalak ez ezik hizkuntza eskubideen alorrean ere eginkizun ugari agertzen dira eremu honetan, aniztasunaren bidetik bideragarri eta aberasgarri direnak. Ikusi adibidez, Aierdi & uranga (ed.) (2008) liburuan euskara, immigrazioa eta hizkuntza eskubideen inguruan biltzen diren gogoetak; material interesgarria da auzi honetan aurrera egiteko. europako kontseiluak eman zuen aurrera pauso garrantzitsuetarikoa erregio edo gutxiengoen hizkuntzen europako karta (1992) izan zen hizkuntza eskubideen alorrean, eta
|
hainbat
estatutan, formalki bederen, hartu diren erabakiak baikortasunez onartu behar dira. erakunde berberak, eta irakaskuntzari begira bestalde, 2001 urtean abian jarri zuen hizkuntzen Ikaskuntza, Irakaskuntza eta ebaluaziorako europako erreferentzi Markoa. haren babesean sortutako portfolio proiektua ere, besteak beste, baliabide emankorra izan daiteke eleaniztasunaren profil ezberdinak irudikatu, bal... Norbanakoaren eleaniztasunerako ibilbidea ez baita eskola bidez sortutakoa soilik; are gehiago, eskola baino askoz lehenago izan da gizakia eleanitz, eta gaur immigrazioak derrigorrez sortzen dituen eleanitzak ere ondo babestu eta balioztatu ditzake portfolio ekimenak. eleaniztasunaren aldeko europako kontseiluaren ahalegin hau, oro har, elebakartasuna arrisku eta pobrezia bezala ikusarazteko oso ekimen baliagarria litzateke, nahiz eta bertan hizkuntza gutxituek ez duten trataera edo aipamen berezirik. hizkuntza aniztasuna gizartearentzat eta norbanakoarentzat aberasgarri eta beharrezkoa dela azpimarratzeko uNeSCoren ekimenak ere oso aproposak iruditzen zaizkigu. eta hemen bai, hizkuntza gutxituek, arriskuan dauden hizkuntzek, leku berezia hartzen dute, Nazio Batuei eta uNeSCori, kultura, hezkuntza eta zientziaren ardura duen erakunde bati dagokion ardura behingoz bere gain hartuz.
|
|
|
–Mundu osoa zatikatuta dago. Pedro Ceinos zaigu mintzo?, sailka zatikatuta, hainbat eta
|
hainbat
estatu eta botereguneren artean. Eskema honetatik kanpo ezin da deus geratu.
|
|
|
Arrazoi hauek guztiak topa litezke gutxiengoei euren hizkuntzan eskolatzeko eskubidea ukatzen zaien kasuetan. Eta Skutnabb Kangasek zehazten duen moduan, halakoak aurki daitezke Estatu Batuetako hegoaldeko
|
hainbat
estatutako beltz komunitateetan, Hego Afrikan komunitate bantuen hezkuntzan, baita Turkian komunitate kurduetan edota Frantzian hizkuntza gutxituen kasuan ere.
|
|
|
7 Beheko koadroan Europako
|
hainbat
estatu eta eremutako hizkuntzak zerrendatzen dira. Aukeratu horietako batzuk eta jaso ondorengo datuak:
|
|
2012
|
|
|
Pasilloetan, dela haien kabuz, dela Sicue edo Erasmus bezalako programen bitartez, asko dira Espainiatik eta mundu osoko
|
hainbat
estatutatik gradu eta graduondoko ikasketak osatzera UABra etorriak direnak. Hizkuntza berrira eta unibertsitatera moldatu beharra duten 6.420 nazioarteko ikasle ari dira aurtengo ikasturtean, eta badira lan hori erraztera bideratutako makina bat ekintza.
|
|
|
Ezin iragarri Horrek guztiak ez du, berez, herri horiek estatu bihurtuko direnik ziurtatzen. SESB Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna desegitean halako ezaugarririk gabeko
|
hainbat
estatu sortu ziren. «Ezin dugu iragarle lanik egin, jakina, baina prozesu sozial eta historikoak azkartzen eta moteltzen dituzten mekanismoak, faktoreak azter ditzakegu.
|
|
|
Ignacio Fernandez Toxo CC. OO.ren idazkari nagusiak uste du atzo Europako
|
hainbat
estatutan izandako protesten ondoren, Espainiako greba orokorra tarteko, Europar Batasuneko buruzagiak gogoeta egitera behartuta daudela, irtenbide bakarra ez baita austeritatea.
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, Kosovoko adibideak erakustendiguna. Autodeterminazio eskubidean oinarritu ez eta ama estatuaren adostasunikgabe sezesioa gauzatu duen Kosovok
|
hainbat
estaturen errekonozimendua jaso du (tartean Amerikako Estatu Batuak, Ingalaterra, Frantzia... guztira 80 estatu). Kasuhorretan Kosovori sezesiorako titulua ez zaio autodeterminazioaren bidetik etorri, sezesio egintza gauzatzeko baliatu den prozedura demokratikotik baizik.
|
|
|
Hala ere, herri indigenen eskaerak
|
hainbat
estaturentzat mehatxu zuzena dira. CANZUS taldekoek (Kanada, AEB, Australia, Zeelanda Berria), Japonia, Txina, Frantzia edo Brasil ez datoz bat aldarrikapenak planteatzen dituen hainbat artikulurekin, euren subiranotasunaren gainean mugak jarri eta hau konpartitzera bultzatu egingo lituzkeelako.
|
|
|
30 urteko debate luzean aritu ondoren, indigenek onarpenerako bidea eta berorri loturiko prozesua trabaturik zeudela ikusi zuten argi eta garbi. Blokeoak sorturiko tentsioa eta frustrazioa salatzeko asmoz, indigenek gose greba bat antolatu zuten Genevan
|
hainbat
estatuk jarritako oztopoak salatuz, eta HIGEAn onarturiko proposamena indargabetzeko eta berridazteko saiakerari aurre eginez. Hala ere, gauzak mugitzen hasiak ziren Norvegiako gobernuak, beste estatuekin eta Eskandinaviako indigenekin batera (samiak eta Groelandiako gobernu autonomoa), proposamen bat landu zuen HIGEAren bertsio berria CRP 1 izenaz ezagutu dena.
|
|
|
Nazioartean lorturiko onarpenek
|
hainbat
estatu 169 Hitzarmena sinatzera eraman zituzten. Kanada, Australia eta Zeelanda Berrian «Terra Nullius» alboratzeko ekimenak hartzen dira.
|
|
|
Autodeterminazioa eta baliabideen gaineko kontrola afera nagusiak izanik, Laugarren Munduaren agendan eta Lantaldeak zuen legegile izate horrek
|
hainbat
estaturen ardura eta kezka piztu zuen. Horrexegatik, indigena kategoria honen onuradunak zein ziren mugatzeko (Sanders, 1991) oldartzea hasi eta hortxe hasi zen «peoples» eta «people» arteko eztabaida antzu bezain gordin hura.
|
|
|
Izan ere, garrantzitsua da elikagai batek edo bere elikagai taldeak ekar ditzakeen arriskuez jabetzea, erabilera arrazoizkoa egiteko. Horren adibideak dira, besteak beste, alergiak sor ditzaketen produktuen hondakin posibleei buruzko informazio etiketak, edo
|
hainbat
estatutan edari alkoholdunetan adieraztea alkohola kaltegarria dela haurdunentzat.
|
|
2013
|
|
|
Zehatz esateko, %30 inguru, munduko %10a baino dezente handiagoa. Baina
|
hainbat
estatutan gestioa erabat publikoa da, eta horrek esan nahi du beste batzuetan portzentajea handiagoa dela. Arestian esan bezala, Frantziako eta Espainiako estatuak dira kudeaketa pribatu gehien daukatenetako bi.
|
|
|
Politikan kasualitateak ez baitira sekula kasualitate. US Army Iraketik eta Afganistandik ateratzear den honetan, Obama herritarrei armak debekatzeko bidean konbentzitu nahian ari den honetan, armada eta armendako dirutza jaisten ari den honetan munduko
|
hainbat
estatutan, sektorea gain behera ari da. Arma industriak gerla behar du, beldurra, segurgabetasuna, botere publikoen inbertsioa eta babesa.
|
|
|
Afrikako buruzagi anitzen ustez, Hagako auzitegiak begiz joa du kontinentea, ikertu dituen eta ikertzen ari den kasu guztiak Afrikako gatazketakoak baitira. Horregatik,
|
hainbat
estatuk deia egin dute denek batera Nazioarteko Zigor Auzitegiaren jurisdikzioa uzteko. Iraganean ere Afrikako zenbait herrialdek egin izan dute dei berbera, baina Kenyako kasua izan da auzia serioski planteatzera eraman dituena.
|
|
|
Ez dakit buru berotzea den ala ez, baina munduari buruz begiak irekirik egoteak horrelakoak berdin ekartzen ditu. Hala nola Mandelaren omenaldi zeremonia erraldoian,
|
hainbat
estatu buruzagien artean gertatu ikuskizuna. Telebistan ikusi ahal izan zen gizon bat, zutik, bere esku, beso eta aurpegiekin, zirudienez gorren hizkuntza erabiliz, mintzaldien halako itzulpen lan bat egiten.
|
|
|
Jose Manuel Durao Barroso Batzordeko presidenteak aitortu egin du zorroztasun politikak amaitu egin behar direla, politikarien eta herritarren artean babesik ez dutelako, eta
|
hainbat
estatu kideri seguruenik defizit helburuak malgutuko dizkietela gaineratu du.
|
|
|
Baina joera hori ez zen eskolara mugatzen; eskolatik kanpoko ekintzetara eta gizartera ere zabaltzen zen. Anne Marie Thiessekazaldu du garai hartan garatu zirela, Frantzian bezala beste
|
hainbat
estatutan ere, historia nazionala kontatzen zuten museoak. Horrez gain, prentsaren garapenarekin, eta kirolarekin, aberriarenganako atxikimendu bat piztu zen.
|
|
|
Kezka hori handitzeak arrisku sarien gorakada eragin du, praktikatzen diren interes tasak igoaraziz eta estatuak kinka larrian jarriz, geroz eta zailtasun handiagoak dituztelako beraien zorra finantza merkatuen bidez diruztatzeko. Interes tasak hain garaiak izan dira, ezen
|
hainbat
estatu, Grezia, Irlanda ala Portugal barne, troikaren (Europar Batasuna, Europako Banku Zentrala eta Nazioarteko Diru Funtsa) esku hartzea eskatzera bortxatuak izan baitira.
|
|
2014
|
|
|
«Legea onartuta balego bezala ari da jokatzen Espainia». Txinatik egindako presioak Irekita dauden auzibide horien harira
|
hainbat
estaturen partetik gobernuak jasan dituen presioak izan dira, oposizioko kideen ustez, lege proposamen hau itsuki aurrera ateratzeko akuilua. Txina aipatu zuten, hain zuzen, diputatu gehienek.
|
|
|
fronterak horrela dauzkanik; eta ezein Estatuk Europan onar lezake mugak hala erabakita edukitzea. Estatu batean berein nazio egon daiteke bateratua, historikoki hala etorri bada (Estatu bat, hainbat nazio); bestaldera, nazio bat egon daiteke berein Estatutan banatua (nazio bat,
|
hainbat
Estatu). Alderdi frantsesetik hainbat bider erasiatu da Alsaziaren anexiorako egiazko arrazoia pangermanismoan zetzala, eta Mommsenen, etc., alderdi alemanaren pangermanismoa gauza ezaguntzat geratu da.
|