|
2000
|
|
|
Inmigrazioa ez dago gugandik urrun. El Ejidon, Almerian, Levanten edota Kataluniako zenbait tokitan milaka eta milaka etorkin daude,
|
hainbat
herrialdetatik etorriak, eta urte osorako edo sasoikako langile moduan aritzeko. Inmigrazioa Euskal Herrian ere bada.
|
|
|
THC sintetikoa ere ekoizten da eta munduko
|
hainbat
herrialdetan legezkoa da berau erabiltzea. Marinol izenez merkaturatu da, izen generikoa Dronabinol bada ere.
|
|
|
Lege horren xedea Kubako Gobernuak ezarritako lurren desjabetzeak kaltetutako 5.911 iparramerikarren eskubideak defendatzea da. Lege honen aurrean, nazioarteko komunitateko
|
hainbat
herrialde ados jarri da, eta Helms Burton legeak nazioarteko lurraldetasunari buruzko arauak urratzen dituela adierazi dute, bereziki Europako Batasuneko herrialdeek, Kanadak eta Mexikok. Lege horren arabera, herrialde batean (Estatu Batuetan) beste herrialde baten aurkako salaketak egin daitezke, hirugarren herrialde batean (Kuban) gertatutako ekintzengatik, eta horrek beste herrialdeen subiranotasunari erasotzen dio.
|
|
|
Izan ere, etxeko egongelan nork bere herriko telebistak ikusi ahal izatea aukera erreala da. Merkea da (berrogeita hamar mila pezetaren truke satelite bakar bateko ehun bat kanal hartuko dituzu,
|
hainbat
herrialde eta hizkuntzetakoak) eta eskaintza oso hazkorra da. Esaterako, gaur egun Bilbotik jaso daitezkeen satelite seinaleei esker, seirehun kanal baino gehiagoren artean hautatzeko modua dago.
|
|
|
Hantxe gorpuztu zen, historian lehendabizikoz eta modu sistematiko batez, zuzenbidearen arlo bakoitzeko arauak batera jarri eta kodetuta aldarrika eta argitaratzea. Hartara, Kode Zibila, Zigor Kodea, Merkataritzako Kodea eta Prozedura zibil zein kriminaleko kodeak Napoleon Bonaparteren armadak hedatu zituen Europan zehar, sarri askotan, hango eta hemengo hizkuntzetara ere itzuliak eta bihurtuak2 Horiek ere, Bonaparteren meneko
|
hainbat
herrialdetan lege aldarrikatu eta indarrekoak.
|
|
2001
|
|
|
Umatzen 30 egun utzi behar zaio, baina zapore oso indartsua gustuko dutenek urtebete utz dezakete. Gaur egun
|
hainbat
herrialdetan ekoizten da, eta Frantzian bertan antzeko asko daude.
|
|
|
Horregatik, ezinbestekoa bihurtzen da atzerriko eskulana inguratu beharra antxoaren nahiz hegaluzearen arrantzaldiari aurre egiteko. Beraz, ohikoa bihurtzen ari da gure itsasontzi eta portuetan atzerriko langileak ikustea, batzuk afrikarrak eta besteak beste
|
hainbat
herrialdetatik etorriak. Horrela, aurtengo arrantzaldian Senegal, Peru eta Errumaniako langileak ari dira.
|
|
|
Neurri hauek defendatzeko erabili ohi diren argudio nagusia, kanalizazioek uholdeetatik babestu egiten dutela dioena da. Baina beren ibaiak erabat kanalizatuak dituzten
|
hainbat
herrialdetan maiz gertatzen diren ur gainezkatzeek errealitatea bestelakoa dela frogatu digute. Herrialde horietako zenbaitetan, kanalizazioak bota eta ibaiertzak leheneratzeko burututako esperientzia arrakastatsuak zeozer erakutsi liguketelakoan nago.
|
|
|
Portugal eta beste
|
hainbat
herrialdetan kontrakoa gertatzen da, hain zuzen: film azpititulatuak ikusi ohi ditu jendeak, bai zineman baita telebistan ere.
|
|
|
Ondoren erditik ebaki eta hezurgabetu edo, bestela, espiralean mozten dira,
|
hainbat
herrialdetan ezagunak diren txirbilak moldatzeko.
|
|
|
Lege hori egin duten legegileen eta gai eztabaidagarri horri buruz epaiak (batik bat, instalazioari uko egiten dioten auzokideei arrazoia aitortuz) eman dituzten epaileen eginkizuna ez da batere erraza:
|
hainbat
herrialdetan egin diren ikerkuntza zientifikoek ez dute balio izan horrelako igorpenek osasunean kalterik eragiten duten ala ez erabakitzeko.
|
|
|
Bertako izotzen urtzeak Asiako
|
hainbat
herrialdetako Pakistan, India, Bangladesh, Tailandia, Vietnam eta Txinako ziklo hidrologikoan izan lezake eragina.
|
|
|
Bestalde, jakin behar da “kontzentratuz egindako zukuen” fabrikatzaileek, normalean, zukua egiteko erabiltzen dituzten zuku kontzentratuak erabiltzen dituztela, eta kontzentratu horiei gehitzen dietela produktua berrosatzeko behar den ura. Kontzentratu horiek
|
hainbat
herrialdetakoak dira, baita hainbat jatorritako kontzentratuen soberakinak ere. Osaera elikagarria Baso bat zukuk (200 mililitro) 100 kaloria inguruko energia ematen du.
|
|
|
Beste elikagai batzuek (indioilar haragia, salamia, esnea, jogurta, maionesa, entsaladak, barazki gordinak eta ura) eragindako infekzioa ere dokumentatu da. Agerraldi epidemikoak ohikoak dira
|
hainbat
herrialdetan, besteak beste, Estatu Batuetan, Erresuma Batuan, Australian, Argentinan eta Japonian (6). Pertsonatik pertsonarako transmisioa ere frogatu da (8).
|
|
|
Espezietan eta belarretan mikroorganismoen kopurua murriztea. Praktikan, teknologia hori
|
hainbat
herrialdetako baimenetara eta kontsumitzaileek onartzera mugatzen da. Ikuspuntu teknikotik, zentral nuklearretako hondakinak erabiltzen ditu, bestela ez baitute funtziorik.
|
|
|
Mediku Solidarioen konboi bat Afrikako
|
hainbat
herrialdetan ibiliko da, 70 tona sendagai eta osasun material banatuz
|
|
|
– Dirudienez elkarren laguntza behar dugu. Nik Europako
|
hainbat
herrialdetan harreman onak ditut eta ziur egon ez zaituztela aurkituko. Aldi arriskutsuena iraganda ihesbidea ere erraztuko dizut.
|
|
2002
|
|
|
Enpresa horretako kontseilaria den Angel Jauregik esan digunez, litro bat oliotik gutxi gorabehera litro bat biodiesel lortuko da. Euskal Herrian horrelako proiektu bat martxan jartzen da lehenengo aldiz, baina Europan
|
hainbat
herrialdetan aspalditik egiten da. 1994tik besteak beste Alemanian, Italian, Austrian, Frantzian eta Belgikan egiten da.
|
|
|
Defentsako Ministerioaren Espainiako enpresen direktorioko datuen arabera, EXPAL taldeak, abiazioko bonbak ez ezik, artilleriako eta ontzigintzako munizioa eta beste produktu batzuk ere fabrikatzen ditu, baita «barreiatzeko bonbak» deritzenak ere, zein
|
hainbat
herrialdetara esportatzen baititu, Espainiako gobernuaren oniritziarekin. NBE erakundeak gaitzetsi berri du Estatu Batuek Afganistanen horrelako bonbak erabili izana.
|
|
|
Horrela, enpresa horrek fabrikatuak ziren Espainiako armadaren biltegiko pertsonen kontrako mina gehienak. Bestalde, mina horien hondakinak desaktibatu gabe daude oraindik, gerra bizi izan duten edo gerran dabiltzan munduko
|
hainbat
herrialdetan.
|
|
|
Eroski Bidaiak ek, adibidez, Espainiako Kanpo Arazoetarako Ministerioak
|
hainbat
herrialderi buruz eskaintzen duen informazio eguneratua biltzen du bere web gunean. Gainera, zenbait lagunek egin duten bidaiari buruz idatzitako iruzkinak ere irakur ditzakegu, gure opor egunak prestatzean lagungarri izan daitezkeenak.
|
|
|
adibidez, gaztelaniaz EspainiakoHezkuntza Ministeritzarako, edo ingelesez Europako Batasunerako. Izan ere, europar proiektuetarako ezinbestekoa da
|
hainbat
herrialdetako partaideak izatea, eta horrek ikerketa ezinezkoa bihurtuko luke ingelesez egin ezean.
|
|
|
Hona egitera natorren proposamena hori baino askozaz apalagoa da, etagainera dagoeneko
|
hainbat
herrialdetan erabilia: Euskal Posta Unibertsitatea sortzea, hau da, gaztelaniaz. Universidad a Distancia?
|
|
|
Alzheimerraren aurkako txerto bat ikertzeko saiakuntza baten sustatzaileek, non Espainiako ospitaleek parte hartzen baitute, erabaki dute esperimentu horretan parte hartzen duten ia 400 pazienteei botika bat behin behinean etetea, gaixo frantsesen entzefalitisaren (garunaren hantura) lau kasu atzeman ondoren. Ikerketa hori Estatu Batuetan, Kanadan eta Europako
|
hainbat
herrialdetan egiten da, besteak beste, Espainian, Frantzian, Alemanian eta Italian. Europan 200 gaixo inguruk parte hartzen dute esperimentu honetan.
|
|
|
genoma eta bioteknologia osasunerako, informazioaren gizartea, nanoteknologia, aeronautika eta espazioa, elikagaien segurtasuna eta kalitatea, klima aldaketa eta garapen jasangarria eta ezagutzaren gizartea. Esparru Programa berriak dakartzan berrikuntzen artean, bikaintasun sareak daude, kide diren
|
hainbat
herrialdetako kalitate zentroen arteko ikerketa kooperatiboa bultzatu nahi dutenak, eta proiektu integratuak, produktu, prozesu edo zerbitzuetan zehazten diren emaitzak ematera bideratuta daudenak. Ramon Marimonek atzo Estrasburgon esan zuen Espainiako lehendakaritzak hainbat hobekuntza sartu dituela programan, hala nola enpresa txiki eta ertainen parte hartzea areagotzea eta zenbait gaixotasuni buruzko proiektu zientifikoetarako ekarpena handitzea.
|
|
|
Bestalde, Turismoko Kanadako Batzordeko Administrazio Kontseiluko presidenteak, Judd Buchananek, adierazi zuen Quebeceko Goi bilera izan dela inoiz izan den parte hartzerik handiena. Zehazki, 1.100 parte hartzaile izan ziren, «horien artean,
|
hainbat
herrialdetako 40 ministro eta turismoa oraindik hazten ari den herrialdeetako gobernu ordezkariak eta beste herrialde batzuetako ordezkariak», esan zuen Buchananek. Parte hartze handi horrek, Olivier Hiller Nazio Batuen Ingurumen Programako Turismo Programako koordinatzailearen hitzetan, Quebec-eko Adierazpena bere osotasunean betetzeko itxaropen handia sortzen du.
|
|
|
Oliboako Udalerrien Federazio Europarrak (FEMO) Olibadi Udalerrien Espainiako Elkarteak (AEMO) aurkeztutako proposamen bat onartu du, Europako
|
hainbat
herrialdetan, zehazki Espainiako hegoaldeko eskualde batzuetan, Italian, Frantziako hegoaldean eta Portugalen, olibadiak egiteko. Proiektu horren bidez, «olibadiarekin lotutako ibilbideak, ibilbideak eta pakete turistikoak diseinatu nahi dira», adierazi zuen AEMOko presidenteak, Felipe Lópezek, «helburua:
|
|
|
NBEko Goi bileraren helburua helburuak lortzeko neurriak hartzea da, ez oso txikiak, giza jarduerak ingurugiroari eragiten dizkion kalteak murriztea eta pobreenen bizi maila hobetzea.
|
Hainbat
herrialde eta herrialde taldetako espezialisten arteko kontsultak ezinbestekoak dira; izan ere, Johannesburg en bildutako Estatuko eta Gobernuko buruei aurkeztuko zaien testuaren 78 orrialdeen zirriborroaren laugarren zatia baino gehiago eztabaidatzen da. «Ríakoa ezin da berriro ere errepikatu».
|
|
|
Nikotinaren aurkako txertoa, orain esperimentazio fasean dagoena, hiru urtetik bost urtera bitarteko epean has liteke merkaturatzen, Stockholmeko Carolinska Institutuko Torgni Svensson zientzialari suediarraren arabera. Institutu horrek
|
hainbat
herrialdetan tabakismoaren aurkako medikamentu bat lortzeko egiten diren lanak koordinatzen ditu. Txertoaren helburua gorputzaren defentsak suspertzea izango litzateke, nikotina odolean ezagutu eta burmuinera iritsi eta mendekotasuna eragin dezan.
|
|
|
Hori dela eta, tresna tekniko horiek prestakuntza eta hezkuntzarekin laguntzearen alde egiten dute, adingabeek sarea egoki erabil dezaten. Topaketa horretan, Europako
|
hainbat
herrialdetako adituek Europako Batzordearen Interneteko Ekintza Planak finantzatutako hamalau proiekturen ondorioak aztertu zituzten. Proiektu horiek iragazte sistemak eta sentsibilizazio kanpainak sortzea dute helburu.
|
|
|
Atzo Schallyk esan zuenez, Medikuntza Fakultatean egindako hitzaldiaren ondoren, hormonak sintetizatzea lortu ondoren, gizakiei emateko, terapia berria modu esperimentalean erabiliko da bularreko minbizia eta ugaltze aparatuko beste tumore batzuk dituzten gaixoetan. UMA ginekologiako katedradun Francisco Sánchez Garridok atzo “harrituta” zegoela esan zuen, Schallyk eta haren laguntzaileek
|
hainbat
herrialdetan egindako esperimentuen emaitzengatik. Malagako irakaslearen arabera, haren arrakastaren oinarria da tumore zelulen gainean selektiboki jardutea, haien hazkundea inhibituz.
|
|
2003
|
|
|
Fundazioak nahiko finkatuak dauzka Sahara eta Mozambiken jarduteko programak, eta Bolivia eta Bosnian ere lanean hasteko bere asmoak plazaratu ditu, Bilbon egindako aurkezpenean. Baina ez dira hor geratzen GKE honen proiektuak, beste
|
hainbat
herrialdetara ere (Honduras, Nikaragua, El Salvador, Brasil, Ekuador, Peru, Ginea eta Ghana, Nepal ahaztu gabe) espedizioak antolatzeko asmoa azaldu baitzuten.
|
|
|
Ekonomiako hainbat eta hainbat adituk diote munduko ekonomia deflazio global batean murgildua dagoela laurogeiko hamarkadaren amaierako urteez geroztik, eta egoera hori burtsan kotizatzen duten enpresen balorazio handiei esker mantendu dela ezkutuan. Antza denez, joan den urteko martxoan gertatu zen balio merkatuen jaitsiera orokorrak bistaratu zuen prozesu deflazionista,
|
hainbat
herrialderen oraingo buruhaustea dena hain zuzen. Aditu horiek berek azaltzen dutenez, urrea, zilarra, beruna eta petrolioa, laurogeiko hamarkadako lehen urteetako mailatik jaitsi izana da horren guztiaren adierazle onena.
|
|
|
Garapen bidean diren herrialde gehienak itun honen kontra daude. AEB eta EBak taktika makiavelikoak erabiltzen dituzte ordea, eta
|
hainbat
herrialde sinatzera bortxa dezakete, horretarako txantaia erabiliz: halako beste itun bat indargabetu, beste subentzio hura kendu...
|
|
|
Botox izen komertzialarekin
|
hainbat
herrialdetan saltzen den botika ez da toxina botulinikoa besterik. Eta AEBetan izugarrizko arrakasta lortu duen farmako hori orain artean debekatua egon bada ere Europako Batasunean, dagoeneko libre erabil daiteke (medikuaren kontrolarekin, noski) Frantzian, eta medikuntza estetikoko espezialistek uste dute hemendik hilabete batzuetara gure artean ere erabiltzeko moduan izango direla.
|
|
|
Ikertzaile gisa, karrera luzea egin du Europako
|
hainbat
herrialdetan baina ez da ospetsu bilakatu aresti arte, ama zelula izenekoen polemika piztu arte, alegia.
|
|
|
Ondasun biologikoagatik nabarmendu beharreko beste espazio batzuk Tibeteko eta Mongoliako goi mesetak eta Miompo Mopane eskualdea, hau da, Afrikako hegoaldeko
|
hainbat
herrialdetako baso eremuak eta belardiak hartzen dituena, ugaztun, narrasti eta hegaztietan munduko bigarren eskualderik aberatsena delarik.
|
|
|
Espainian 300.000 lagunek hartu zuten Afrika, Asia eta Hego Amerikako
|
hainbat
herrialdetako gaitz kutsakorren kontrako txertoa 2000 urtean, horiexek baitira sukar horia, kolera, paludismoa eta antzeko patologiez kutsatzeko aukera larrieneko eskualdeak.
|
|
|
Izan ere, globalizazioaren garai honetan ere nekazaritza oso sektore garrantzitsua da hegoaldekoherrialde askorentzat, oso ekarpen garrantzitsua egiten baitio herrialdearen BarneProduktu Gordinari (BPG), bere bilakaeran eragin azpimarragarria eraginez. Eraberean, hegoaldeko
|
hainbat
herrialdetan nekazaritza jardueratan aritzen direnakherrialdearen guztizko eskulanaren ehuneko altuak osatzen dituzte, sektorea diru sarrerak eskuratzeko bide nagusia bihurtuz. Horren ondorioz, nekazaritza sektorearen bilakaerak eragin zuzena izango du herrialde horietako populazioaren garapen aukeretan.
|
|
|
Zientzia eta ezagutza teknikoaren aro honetan oraindik gabezia izugarriak hautemandaitezke
|
hainbat
herrialdetan eta gose direnak edo azpielikatutakoen kopurua handiada. FAOren arabera1, gaur egun munduan 840 milioi pertsona bizi dira azpielikatuta eta gosea modu iraunkorrean jasaten, horietatik 174 milioi umeak dira.Gosea diren gehienak garapen bideetako herrialdeetan bizi dira, 799 milioi, hainzuzen; baina gosearen eragina nabarmen hedatu da transizio ekonomiak deiturikolehengo Sobiet Batasuneko eta Ekialdeko herrialdeetan (30 milioi), herrialde garatuetan diren 11 milioi ahazteke.
|
|
|
Izan ere, bi hamarkadaren buruan herrialde horiek Iparraldeko hartzekodunei zor dizkietena jaitsi beharrean handitu egin da (1,5 bilioi $ 1990 urtetik 2, 6bilioira 1999 urtean), tarte horretan zehar sufrimendu handia eraginez gizarteetan, hainbat mila milioi dolar ordaindu arren. Are gehiago,
|
hainbat
herrialde pobrerenkasuan urteko ordainketak eta metatuko zorra ekonomiarentzako zama jasanezinadira, esportaziotik lortutako sarreretatik eta Barne Produktu Gordinaren ehunekogarrantzitsuak izanik eta herrialde horien garapen aukerak nabarmen baldintzatuz10.
|
|
|
Izan ere, Kristo aurreko 1500 urteko Egiptoko kodexetan hitz egiten da haren existentziaz.
|
Hainbat
herrialde eta kontinenteren arteko konkista, gurutzada eta kolonizazioen ondorioz zabaldu zen mundu osoan. Kutsatu ez zitezen, lepra gaixoak bizitza arruntetik kanpo geratzen ziren, eta itsumutil izeneko leku batzuetan gordetzen zituzten, handik atera ezin zirenetan.
|
|
|
egunero kontsumitzen diren jaki arruntak, hala nola patata frijituak, ogia edo galletak, “akrilamida kontzentrazio handiak” dituzte. Datu hori hurrengo hilabeteetan berretsi zen Britainia Handian eta Europako
|
hainbat
herrialdetan, baita Estatu Batuetan ere. Era berean, Osasunaren Mundu Erakundearen makineria jarri zuen martxan, eta berehala saiatuko zen egoerari buruzko lehen mapak egiten, munduko azken urteetako elikadura arrisku handiena eta konplexuena izan daitekeenaren aurrean.
|
|
|
Batek behera egiten badu, agian beste batek konpentsatuko du. Ekintza Funtsetan inbertituz gero, banatu ondarea
|
hainbat
herrialdetan (taulan ikusten denez, batzuk besteak baino hobeto joan ohi dira).
|
|
|
Horregatik, ingurumen ministroek, beren artean desadostasun handia egon arren, oraingoz beste aplikazio berririk ez baimentzea gomendatzen dute. Datu ofizialen arabera,
|
hainbat
herrialdetako Nekazaritza bulegoetan 19 eskaera metatu dira, horietako bost Espainiak onartutakoak. Luzamenduaren amaiera Landare transgenikoei buruzko Europako zuzentaraua, 2001ean onartua eta Espainian berriki aldatua, Europako Parlamentuak 1998an ezarritako “egitezko” luzamendua altxatzeko lehen urrats gisa interpretatu zen bere garaian.
|
|
|
Prozesua oso konplikatua da; izan ere, pazienteek garezurra eta odola ematen dien arteria partekatzen dituzte beren bi garunei, %30ean elkartuta, eta medikuek bereizketa teknikoki posible dela ziurtatzen duten arren, ez dago arrakasta bermerik. Keith Goh Singapurko neurozirujauak eta Walter Tan zirujau plastikoak, biak Raffles ospitale pribatukoak, 12 zirujauk, zortzi anestesistak eta lau erradiologok osatutako talde mediko bat zuzentzen dute, baita
|
hainbat
herrialde eta ospitaletako ehun bat laguntza profesional ere. “Nazioarteko aditu talde bat bildu dugu Ladan eta Laleh en operazioak arrakasta izateko aukera handienak izan ditzan”, azpimarratu zuen Raffles ospitaleko zuzendari Loo Choon Yongek.
|
|
|
Berriro esan dugun bezala, banantzearen gakoa partekatzen duten garuneko zaina da”, azaldu zuen Prem Kumar Nair doktoreak, Raffles ospitaleko bozeramaileak, Singapurren, bereizketa egiten den tokian. Maratoiko operazioan, Keith Goh neurozirujauak Walter Tan zirujau plastikoa eta beste hamabi zirujau, zortzi anestesista eta lau erradiologo ditu lagun, baita
|
hainbat
herrialde eta ospitaletako ehun profesional laguntzaile ere. Medikuak irudi gidatuko sistema konputerizatu batean oinarritzea aurreikusten da, nerbio eta odol hodi bakoitza bereizteko eta horietako bakoitza zein den zehazteko.
|
|
|
|
Hainbat
herrialdetako talde bat protagonista duen aurkikuntza berri baten arabera, depresio joerak, hein handi batean, gene baten mende daude, eta gene horrek pertsona batek bere bizitzako gertaera estresagarrien aurrean nola erreakzionatzen duen zehazteko gaitasuna du. Britainia Handiko, Estatu Batuetako eta Zeelanda Berriko genetista eta psikologoen talde batek gaur zehaztu du, “Science” aldizkarian, serotoninaren gene bektoretik gertu dagoen azido desoxirribonukleikoaren (DNA) eskualde batean gertatzen diren aldaketa batzuek egoera depresiboa sor dezaketen zehazten laguntzen dutela.
|
|
|
Ikusten diren porositateek belaki bat gogorarazten dute. Erresuma Batuan lehen kasuak agertu zirenetik,
|
hainbat
herrialdek jasan dute gaixotasuna, besteak beste, europar gehienek. Hala ere, AEBetan ez zen kasurik azaldu.
|
|
|
Mugimenduaren lotsagabekeria eta erradikalismoaren ondorioz, nazioarte mailan ere balio berriak hedatu ziren, esate baterako sexu librea, feminismoa eta ingurumena. Ohitura eta kultura aldaketarako proposamen horiek hartu zuten neurria ren kariaz," kontrakultura" mugimenduaz hitz egitera iritsi zen. Herrialde gutxi geratu ziren mugimendu horren eraginetik at. Erregimen autoritarioen pean zeuden
|
hainbat
herrialdek ere, Brasil eta Txekoslovakia kasu, ikasle eta langileen protestaldi larriak jasan behar izan zituzten.
|
|
2004
|
|
|
Asmoa euskal literatura munduko idazle eta editoreeei ezagutaraztea da. Durangoko Liburu eta Disko Azokaren egunetan,
|
hainbat
herrialdetako idazle eta editoreak gonbidatuko dituzte urtero, eta literaturaren gaineko jardunaldiak atonduko dituzte. Azoka bisitatzeko aukera izango dute hala gonbidatuek.
|
|
|
Arrakasta izugarria dute Japonian eta
|
hainbat
herrialde asiarretan keitai literaturako eleberriek »keitai esaten zaie Japonian segapotoei». Eta bolada Europara iritsi da dagoeneko.
|
|
|
hautestontzi eta boto txartel elektronikoak nahiz pantaila ukigarriak bezalako bitartekoak erabiltzen dituenaz eta Internetez. Europako hauteskundeetan,
|
hainbat
herrialdeko hautesleek erabili ahal izan dute pantaila ukigarria oinarri duen sistema, nahiz eta orokorrean proba pilotu gisa aplikatu den. Portugal eta Frantziako sei hauteskunde kolegiotan, esaterako, Indra konpainia espainiarraren Poin&Vote; sistemaren bidez bozkatzeko aukera izan zuten herritarrek, proba pilotu moduan.
|
|
|
Atzerriko adibideetara jotzea gustuko du OMk, eta halaxe egin du bai zigilu bai posta zerbitzuei dagokienez ere. Kanpaina horietarako prestatutako idazkietan, Suitza, Belgika eta beste
|
hainbat
herrialdetako adibideak barra barra dakartzate gogora, argazki ugariz hornituta gainera. " Guk uko egin diogu gehiegizko teoriari", dio Molesek.
|
|
|
Ahalegina du ardatz Donostiako Koldo Mitxelena kulturunean otsailaren 5a arte zabalik izango den arte erakusketak.
|
Hainbat
herrialdetako hamar artistek (Tracey Moffatt, Esra Ersen, Jaan Toomik...) gizadiaren historian egin diren ahaleginei begiratu diete arte diziplina ugaritatik. Denetariko begiradak daude:
|
|
|
Formula hau oraindik ere minoritarioa eta ezezaguna da Espainian, baina Europako
|
hainbat
herrialdetan gora doa.
|
|
|
Arabiar sukaldaritzaz hitz egitea gehiegi orokortzea da, horren atzean
|
hainbat
herrialde, sukaldaritza produktu eta ohitura ondo ezberdinak biltzen dituen kultura gastronomikoa baitago.
|
|
|
Salzburgon (Austria) egoitza duen Arte eta Zientzien Europako Akademiako kide numerario eta Lehendakariordea ez ezik, Prestigio aitortuko pertsonen kapituluan Estatuko Eskola Kontseiluko kide titular ere delarik, etengabe ari da lanean
|
hainbat
herrialdetako gobernu eta nazioarte mailako organismoei hezkuntza erreformez eta irakasleen eta zuzendarien prestakuntzaz aholkularitza eskainiz.
|
|
|
Bere bizitza luzean
|
hainbat
herrialdetan egoitza duten erakunde ugaritako karguak bete ditu.
|
|
|
Zuku kontzentratua
|
hainbat
herrialdetako eta hainbat fruta motaren nahasketako gaia izan daitekeen arren, arautegiak xedatua duenaren araberako ezaugarriak agertuko dituen produktua lortzearen ardura fabrikatzailearena da.
|
|
|
Prozesu monitorioari dagokionez, legeak uste osoa du prozedura horren izapideen bidez justiziapeko askoren diruzko kreditu likidoa azkar eta eragingarriro babestuko dela, batez ere, profesional eta enpresaburu ertain nahiz txikien diruzko kredituak. Prozedura horren izapideak eragingarriak izan dira
|
hainbat
herrialdetan.
|
|
|
Egipton jaio zen, Alexandrian, erdi kasualitatez (bere bizitzan zehar ez du erlazio handirik izan hiri honekin), nazionalitatea Britainia Handiak eman zion eta Erteuropan ere bizi izandakoa da. Munduko
|
hainbat
herrialdetan, Ingalaterrako inmigrante bat bailitzan sentitu izan da eta leku orotan judu bezala. Leku guztietako atzerritartzat du bere burua, Israelekoa batik bat:
|
|
|
Arizmendiarrietak 1976an TU Lankiden argitaratutako elkarrizketa batean, kooperatiben arteko artikulaziotik ohiko multinazionalen pareko egitura sor zitekeela adierazi zuen19 Book en arabera ere (1992), antolaketa kooperatibo transnazionala
|
hainbat
herrialdetako ekoizpen zentroetako langile bazkideekin kooperatiba bakarra osatzetik etor liteke, edo herrialde desberdinetako kooperatiba enpresenarteko hitzarmen demokratikoaren ondorioz.
|
|
|
Hala ere, alternatiba bat zein bestea aurrera eramateko hainbat zailtasun dago.Kapital enpresek nazioarteko jarduerak merkatu egiten dituzte kapitalaren bidez, eta alor ekonomikoan indartsuenak direnek jartzen dituzte baldintzak. Kooperatiba transnazionalizazioa, teorian bederen,
|
hainbat
herrialdetako kooperatibenarteko negoziaketa demokratikoen bidez egingo litzateke. Baina, alternatiba horrekzenbait arazori erantzun behar die:
|
|
|
Ekonomia soziala mugimendu kooperatiboa sortzearekin hasi eta urte luzez garatuzeta gorpuztuz joan den esperientzia esanguratsua da. Garrantzizko indar ekonomikoa da munduko
|
hainbat
herrialdetan, baina batez ere, indar etiko eta eraldatzailehandia duen errealitatea da; ekonomia sozialaren balioak, printzipioak, praktikaketa emaitzak garrantzitsutzat eta oso baliagarritzat jo izan dituzte gizartearen hainbat esparruk.
|
|
|
Produktuei dagokienez, munduan azalera handiena hartzen dute zopa bioteknologikoek. Laborantza ia %13 handitu zen, 41,4 milioi hektareara iritsi arte, hau da, ereindako soja guztiaren %55 Arto transgenikoaren laborantza ere handitu egin da, barietate berriak eta
|
hainbat
herrialdetan lortutako onarpenak direla eta. Ondoren, kanola edo koltza transgenikoa dago; %20 handitu zen, eta 3,6 milioi hektareara iritsi zen; hau da, landutako azalera osoaren %16 Kotoi bioteknologikoaren laborantza %6 inguru hazi zen, 7,2 milioi hektareara iritsi arte, hau da, mundu osoan ereindako kotoiaren azaleraren %21.
|
|
|
Mundu osoko hainbat erakunde, besteak beste, Osasunaren Mundu Erakundea, ados jarri dira baieztapen horiekin; izan ere, ez dute neurririk hartzen azterketaren egileek beren ondorioetan iradokitzen duten arrisku mailari dagokionez. Kutsatzaile horiek egon daitezkeelako arrisku potentziala onartzen den arren,
|
hainbat
herrialdetako osasun agintariek, besteak beste, Espainiakoek, ohartarazi dute atzemandako mailak toxikotzat jotzen diren atalaseen azpitik daudela, eta horiek erregularki irenstearen ondoriozko onurak, American Heart Association (AHA) elkarteak eta beste erakunde batzuek egindako azterketek erakusten dutenez, askoz handiagoak direla horri lotutako arriskua. Bereziki, omega 3 azidoak irenstearen ondoriozkoak, gaitz kardiobaskularren aurkako prekzio faktoretzat hartzen baitira.
|
|
|
“Oilaskoaren gripea”, gaur egun Asiako
|
hainbat
herrialdetan eragina duena eta dagoeneko hiru hildako eragin dituena, Arnas Sindrome Akutu Larria (SRAS) baino larriagoa izan daiteke, atzo Osasunaren Mundu Erakundeko (OME) bozeramaile batek ohartarazi zuenez. “H5N1 birusa (hegazkin gripea) giza gripearen birus arruntarekin lotzen bada eta horrela kutsagarri bihurtzen bada, kalte handiagoak eragiteko ahalmena badu”, adierazi zuen Peter Cordingleyk, Manilako OMEren eskualdeko bulegoko bozeramaileak.
|
|
|
Gainera, gaur egungo egoera ez da duela urte batzuetakoa bezalakoa. Lehen, elikadura infekzioek pertsona kopuru mugatu bati eta eremu geografiko bati eragiten bazieten, ekoizpen eta banaketa katean izandako aldaketei esker, agerraldi bat berehala zabaldu daiteke herrialde bateko hainbat tokitara edo
|
hainbat
herrialdetara. Horrek, patogenoen animalia gordailuak egoteaz gain (norobirusaren kasuan ostrak dira), erraz ulertzen du patogenoak kontrolatzeko garapen berrietan dagoen interesa.
|
|
|
Software patenteen aurkako erakunde multzo bat, besteak beste, Internauten Elkartea (AI), Comisiones Obreras (CC.OO. ), Hispalinuxek eta Informatikako Teknikarien Elkarteak (ATI) Europako
|
hainbat
herrialdetako gobernu eta parlamentu nazionalei eskatu diete programa informatikoen patenteak sustatzen dituen Europar Batasuneko arteztarau proposamena sinatzea “lehenbailehen” eragozteko. Erakunde horiek ohartarazten dute, gutun batean, Europako gobernuak prest daudela arteztarau proposamen bat sinatzeko, ordenagailuz ezarritako algoritmoen eta negozio metodoen patentagarritasunaren eta aplikazio mugagabearen alde, EBko Ministroen Kontseiluak maiatzaren 18an hartutako akordioaren ondoren, Espainiaren aurkako botoarekin.
|
|
|
Zelula ama helduekin infartutako terapia esperimental batzuetan izan ezik, zientzialariak ikerketa fasean daude oraindik laborategian, eta zelula ama helduak eta enbrioi zelulak bereizten saiatzen dira kardiomiozitoetan, hepatozitoetan eta ehun eta organo helduen beste zelula bereizgarri batzuetan. 2001eko abuztuan, Bushen Gobernuak funts publikoekin finantzatutako ikerketa 78 zelula amen lerrotara mugatu zuen, lehenago giza enbrioietatik isolatuta
|
hainbat
herrialdetan. Onartutako araudiak ez zuen ikerkuntzarako atea ixten eta, aldi berean, AEBetako gizarteko sektorerik kontserbadoreena asetzen zuen, ez baitzen beharrezkoa bost eguneko garapena zuten enbrioi gehiago suntsitzea zelula ama horiek lortzeko.
|
|
|
Esteka bakezale bat marraztu zuen Kulturen Foro Unibertsalaren portuaren aurrean. 113 metroko luzerarekin, lau mastako Espainiako bergantin goleta izan zen
|
hainbat
herrialdetako belaontziek Bartzelonako Portua eta Formum elkartu zituzten ekitaldi bateko brankako maskara. Espainiako ontzi eskolarekin batera, 1925 urtean uretaratua, beste belaontzi batzuek hartu zuten parte, eta horietako batzuek ehun metro baino gehiagoko luzera zuten, nabigazioko ariketa konplexu batean, kostatik milia bat baino gutxiagora eta orduko lau korapiloko abiaduran.
|
|
|
Azken bide horrek esnean antibiotikoen hondakinen presentzian eragin handiena duela dirudi. Prestakin gehienek β laktamikoak dituzte, eta hori da
|
hainbat
herrialdetan gehien atzematen den antibiotiko mota. Antibiotikoak hartzea arriskutsua da kontsumitzailearentzat ez ezik, baita esne industriarentzat ere, hartzidura prozesuetan eragiten baitute.
|
|
|
Europako gainerako herrialdeak Europako beste herrialde batzuekin alderatuta, Espainia batezbestekoaren oso azpitik dagoela esan du adituak. Agentziak 386 talde ekarri zituen Espainiara urtarriletik abuztura, 30 pertsona inguru, Asiako
|
hainbat
herrialdetakoak, hala nola Taiwan, Thailandia eta Txina; 2.068, Frantzia, 1.795, Italia eta 1.404, Alemania. Emaitza negatiboak izan arren, Morenok ere azaldu du aurtengo kopuruak% 33ko igoera izan duela 2003ko epe berarekin alderatuta, nahiz eta 2003 urtea “oso txarra” izan zen SRAGen epidemiagatik.
|
|
|
Orain arte, AEBetan bakarrik. espezie hori bere jatorritik kanpo ugaltzea lortu zen. Komodoko 17 dragoi hauek, Europako lurralde osoan
|
hainbat
herrialdetako erakundeen artean banatuta dauden espezie horretako beste 18 animaliei gehitzen zaizkienak, duela lau urte heldu zen eme batek jarritako zazpi hilabeteko arrautzen inkubazioaren ondoren lortu dira, azaldu zuen Jim Petherrek, “Reptilandia Park” eko arduradunak. Aditu horrek gogorarazi zuenez, “Komodoko dragoiak munduko musker handienak dira, mehatxatutako animaliak dira eta Indonesiakoak dira”, eta, bertan, “2.000 inguru geratzen dira beren ingurune naturalean, Komodo, Flores, Rinca eta beste uhartetxo txiki batzuetan”.
|
|
|
Eta amaitzeko, Chinchónen anis kopatxo bat baino kastizoagoa. Gastronomiak Madrilgo lokal tradizional eta tipiko horiez gain, hiri honetan nazioarteko jatetxe ugari ere aurki daitezke kalitate bikainekoa,
|
hainbat
herrialdetako plater gozoak dastatu ahal izateko. Hala ere, Madrilek ez du beste erkidegoetako sukaldaritza ahazten, eta euskal jatetxeak, asturiarrak eta galiziarrak oso ezagunak dira hiri honetan.
|
|
|
Neguak
|
hainbat
herrialdetan igarotzen dituzten arren eta luzaroan komunikatzen ez diren arren, Islandiako hegazti migratzaile espezie bateko bikoteek zehatz mehatz dakite noiz egingo duten bat “etxean” umatze garairako. “Science” aldizkariak artikulu bat argitaratu du, eta, horren arabera, Islandiako kolinegra orratz bikoteek (“limosa lohitsua”) beren bidaiak koordinatzen dituzte, nola edo hala, hainbat herrialdetatik 1.000 kilometro baino urrunago, Islandiako umatze eremuetara itzultzeko, hiru eguneko aldearekin.
|
|
|
Neguak hainbat herrialdetan igarotzen dituzten arren eta luzaroan komunikatzen ez diren arren, Islandiako hegazti migratzaile espezie bateko bikoteek zehatz mehatz dakite noiz egingo duten bat “etxean” umatze garairako. “Science” aldizkariak artikulu bat argitaratu du, eta, horren arabera, Islandiako kolinegra orratz bikoteek (“limosa lohitsua”) beren bidaiak koordinatzen dituzte, nola edo hala,
|
hainbat
herrialdetatik 1.000 kilometro baino urrunago, Islandiako umatze eremuetara itzultzeko, hiru eguneko aldearekin. Orain arte, zientzialariek uste zuten bikote bateko arra eta emea elkarrekin egoten zirela neguan, eta, ondoren, elkarrekin itzultzen ziren hazteko.
|
|
|
Soinua baino lehen, gero eta ahaltsuagoak diren kamera digitalak sartu dira polemikaren benetako eragilea.
|
Hainbat
herrialdetan zabaldu da, Japonian telefonoak argazki konprometituak hartzeko erabiltzen zituen lehen" miroiak" sortu zirenetik, gero Interneten jartzen zirenak. Pribatutasunaren aurkako atentatu horien ondorioz, iaz debeku ugari izan ziren gimnasioetan, bainuetxeetan edo saltokietako probalekuetan.
|
|
|
Hark esan zuen, kasu askotan, aurrerapenak babesteko modurik onena “pazienteen segurtasuna kontsultategi eta ospitaleetan hobetzea” dela.
|
Hainbat
herrialdetan ikusi dituzte gai horri buruzko lege plan eta neurriak. “Mundu mailako ekimen honi esker, nazio guztiek lagundu ahal izango dute osasun arreta eta pazientearen segurtasuna hobetzen, muga geografiko guztiak gainditzen baitituzte”, esan zuen AEBko Osasun eta Gizarte Zerbitzu Saileko Osasun Laguntzaren Ikerketa eta Kalitaterako Erakundeko zuzendariak.
|
|
|
Hamar estatu kide berrietatik gehienak ere oso aktiboak dira, bereziki Zipre, Estonia, Letonia eta Lituania. Baina Europar Batasunak
|
hainbat
herrialdetako elikagaiak ere inportatzen ditu, hala nola Brasil, Argentina, Txina eta Estatu Batuak. Elikagaien industrian lau talde nagusi bereizten dira:
|
|
|
Hala ere, Espainiako Ornitologia Elkarteak (SEO/ BirdLife) azaltzen du datu guztiak ez direla hain kezkagarriak: 14 espezie hobetu dira, neurri batean,
|
hainbat
herrialdetan egindako kontserbazio ahaleginari esker. Espainian, adibidez, Audouingo kaioa eta sai arrea, lehen arriskuan zeudenak eta orain egoera hobetu dutenak.
|
|
|
Esperientzia eta bibliografia ugariak daude
|
hainbat
herrialdetan. Frantzian, esate baterako, oso landuta dago bai eskolan eta bai eskolatik at. Laguntza handia jasotzen duestatuaren aldetik eta merkatuan ere kultur salbuespentzatha rtzen da bertako produkzioa bultzatzeko xedez.
|
|
2005
|
|
|
Baina gauzak ez daude hain argi beraien ideiak eta jokaerak aztertzean. Luis Bonino mediku psikiatrak Europako
|
hainbat
herrialdetan eta Espainian egin izan diren ikerketak aztertu eta emakumeen aldaketen aurrean dituzten jarreren arabera, gizonak hirutan sailkatu ditu. 2002an eginiko Emakundeko jardunaldietan eskainitako txosteneko datuak dira hauek:
|
|
|
Hala ere, egunez egun gero eta salbuespen gehiagok gainditzen du muga hori, lobby industrialen presioaren ondorioz, betiere erabakia aldez aurretik langileekin adosten bada. Orain arte, Britainia Handiak izan ditu 48 orduko mugatik gorako salbuespen gehienak, baina jauzi hori gero eta nabarmenagoa da Europako beste
|
hainbat
herrialdetan. Europako Batzordeak proposamen bat jarri die mahai gainean Europako Parlamentu eta Ministroen Kontseiluari, salbuespenok ahalik eta gehien saihesteko asmoz.
|
|
|
Europako zenbait herrialdetan, sindikatuak amua «irensten» hasita daude jadanik. Ondorioz, Europako herrialde batzuetan euren asmoa betez gero, multinazional eta patronal horiei, Europako beste
|
hainbat
herrialdetan ere presente daudenez (Euskal Herrian besteak beste), eta filosofia bera mantentzen dutenez, errazagoa izango litzaieke 35 ordutik gorako asteko lanaldia inposatzea. Gure herrialdeko sektore hitzarmenen negoziazioak eraso berri hau izango du mahai gainean.
|
|
|
|
Hainbat
herrialdetako artisten harremana sustatzea du xede Biarritz Culture elkarteak antolatzen duen Bi Harriz Lau Xori jaialdiak. Hala, artista andanaren emanaldiak jasoko ditu Biarritzek, martxoaren 24tik 26ra:
|
|
|
Lanean ez dagoenean haurraren zaintzaileari »normalean amari» gizonezkoak eman behar dion konpentsazio pentsioekin ere ez daude batere ados. Saenzen ustez, kopuru hori Estatuak eman luke, beste
|
hainbat
herrialdetan egiten den moduan. Gobernuak, ordea, ez du ardura bere gain hartzen.
|
|
|
Saenzen arabera, parlamentariek ez zuten argi zaintza partekatua zer zen eta Justizia sailean goi mailako postuak dituztenek bitartekaritza familiarra abokatuek egiten duten lana dela uste zuten. Bitartekaritza familiarra oinarrizko zerbitzua da
|
hainbat
herrialdetan, baina Espainian ez dago legeztatua. Tartean dauden interesei eta ezagutza faltari egotzi diete errua federazioko lagunek.
|
|
|
Bai, Bruselan eta
|
hainbat
herrialdetan ezagunak dira, eta Indian adibidez euskal GKErik badago. Gainera, lankidetzan ari garenon edo misiolarien kopurua beste herrialde eta autonomia erkidegoekin alderatuz, nahiko solidarioak garela esango nuke.
|
|
|
Amerikako Estatu Batuetako Giza Genoma ikertzeko institutu nazionalak (NHGRI siglarekin izendatuko dugu aurrerantzean) diru mordoa bideratu du azken urteotan, txinpantzearen genoma sekuentziatu eta aztertzeko. Ikerketa horretan
|
hainbat
herrialdetako ikertzaile eta adituek hartu dute parte, eta ondorioak oso interesgarriak izan dira. NHGRIko zuzendari Francis Collins en hitzetan," txinpantzearen genoma sekuentziatzea giza osasunarentzat inplikazio eta ondorio bikainak ekarriko dituen aurkikuntza historikoa" izan da.
|
|
|
Espainian, dena dela, txokolate eta kakaozko bestelako produktuen kontsumoa (3,7 kilo laguneko eta urteko) Europako beste
|
hainbat
herrialdetan baino txikiagoa da: Suitza, Norvegia, Austria, Belgika eta Erresuma Batuan urteko eta laguneko 8 kilotik gora kontsumitzen da.
|
|
|
Beroa terapia gisa antzina antzinatik erabili izan da: maiek, aztekek, greziar eta erromatarrek, turkiarrez gainera noski, lurrunezko bainuak eguneroko bizitzan zerabiltzaten eta tradizio horri eutsi diote
|
hainbat
herrialdetan.
|
|
|
Osagai nagusia kakaoa duela, horren %70 Afrika ekuatorialean ekoizten da: bertan, Boli Kosta, Ghana munduko ekoizle behinena eta beste
|
hainbat
herrialdek txokolatea eta kakaozko produktuak fabrikatzen dituzten herrialdeetarako esportazioekiko mendekotasun gaitza dute: AEB, Alemania, Erresuma Batua, Frantzia, Brasil, besteak beste.
|
|
|
Kontsumoari dagokiola, Espainian 3,5 kilo hartzen zen 1999an, laguneko eta urteko, hots, Europako beste
|
hainbat
herrialdetan baino dezente gutxiago, kontsumoaren gehiena tabletako txokolatea izaki.
|
|
|
Europako beste
|
hainbat
herrialdetan bezala, 2000 urteaz geroztik, inmigrazioa hauteskundetako arma gisa baliatzen da, inmigrazio irregularra eta delinkuentzia loturik daudeneko ideia transmititzen hasi zaio gizarteari, kartzela munduko datuek horrelakorik erakusten ez duten arren.
|
|
|
Sexu bereko gurasodun familian haztean haur eta gaztetxoen garapenaren inguruko itaunei luze zabal ihardetsi zaie
|
hainbat
herrialdetan Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan, batik bat eginiko txostenen bitartez.
|
|
|
Europar Batzordeak 2000 urtean sortu eta kontinente honetako
|
hainbat
herrialdetako akademiko, zientzialari, industria eta ikerketa zentrok osatua dagoen WaveNet sareak plazaratutako txosten batean zioenez, herritarrek horrelakoak ez ezagutzeak energia horien garapena galarazten duen eragozpenetako bat da.
|
|
|
Gai horri dagokionez, kontsumitzaileen erakundeak adierazi du “zuzenean (enpresari) ez erantzutea, baizik eta gure argudioak judiziorako gordetzea” erabaki dutela. Azterketa hori Europako
|
hainbat
herrialdetan egin zen, besteak beste, Espainian. Bertan ohartarazten zen elementu kantzerigenoak eta osasunerako kaltegarriak ziren beste substantzia batzuk zeudela aire freskagarrietan eta aromaterapiako produktuetan.
|
|
|
PCtik PCra doan deitzeaz gain Interneteko konexioaren prezioan (doan), SkypeOut bidez, aurrez ordaintzeko kontu bat sor daiteke planetako edozein telefonotara (mugikorra edo finkoa) prezio murriztuan deitzeko. Horregatik, oso ezaguna da
|
hainbat
herrialdetan egoitzak dituzten enpresen artean edo atzerrira maiz deitzen duten pertsonen artean. Bozgorailuak (edo kaskoak) eta mikrofonoa PCtik deitzeko erabiltzearen deserosotasuna arintzeko, badaude merkatuan ohiko telefono baten antzeko gailuak, Skype erabiltzeko ordenagailura konektatzen direnak.
|