2000
|
|
ezin ahantzia, euskarazko idazlerik handienetakoa, 1643an argitaratu zen Gero-ren egilea genuen. Garai hartatik etenik gabe aritu izan dira euskal idazleak Nafarroan, eta
|
ezin
aipatu gabe utzi gure mendeko Nikolas Ormaetxea. Orixe?, hainbeste idazlanen artean Euskaldunak (1950) poema mardularen egilea.
|
|
Horregatik, nekeza egiten zaigu pertsona bakoitza berari ulerterrazena zaion hizkuntzan
|
ezin
epaitu izana. Giza eskubideen arabera, hori ez baita zilegi.
|
|
Hori da bide zuzena giza eskubideak guztiontzat onartzean. Gogoa eta nahia
|
ezin
ditzakegu utzi paper soilean idatzirik, erabilera da beharrezkoena. Bestela, eibartarrok isekaz erabili ohi dugun esaldia gogoratu:
|
|
Nork pentsa zezakean Zuzenbide Politikoko katedradunagan halakorik? Hitzaurre hark ez zekarren legezko ez zenik, baina Francoren diktadurak
|
ezin
holakorik onar.
|
|
Nafarroa osoak elebiduna izan behar luke, hizkuntzari buruzkoan bertako biztanleek eskudide berdinak izango badituzte. Bestela,
|
ezin
dezakete aurrera eraman Nafarroako Gobernuak sortu zuen Ley Foral del Vascuence delakoa.
|
|
Bukatzeko, oroitu beharrekoa iruditzen zait, iragan otsailean Baionan aurkeztu nuen. Jagon Sailaren ardurapeko lehen lanari buruz? 2 txostenean azaldu nituela gure antolaketarako eta ekintzetarako zenbait aburu, eta kontuan hartu beharrezkotzat jotzen ditudala, orain hemen azaltzen dudanari ekintzarako lotura emateko. Euskaltzaindia
|
ezin
daiteke lo egon egungo egoeraren aurrean.
|
|
Iruditzen zait, gure hizkuntzan, naturaren baitan bezala, ezagutzen dena baino gehiago dela oraindik ezagutzen ez dena. Horregatik, bere zoria
|
ezin
dezakegu utzi aldian aldiko politikari arin batzuen baitara.
|
|
Manual de confesores y penitentes liburu horretako tesi nagusian zioen: . Erresuma ez da erregerena, baizik komunitatearena, eta erregetzaren ahalmena komunitatearen eskubide naturala denez eta ez erregerena, horregatik
|
ezin du
botere hori komunitateak guztiz utzi?.
|
|
Zuaz, Don Carlos zazpigarrenaUrrun bai gure lurretik; Ez dezu utzi guretzat penaEta tristura besterik: Lutoz negarrez ama gaixoakAi!
|
ezin
konsolaturik; Ez degu nai ez geiago ikusi Zorigaiztoko gerrarik.
|
|
Nork uste izango zuen horien ondokoak izango zirela Nafarroako erregetza hondatuko zutenak? Egia esan, feudalismo garaiko eredu haiek ez zuten zaintzen etikarik eta, jatorriz senideak izan arren,
|
ezin
elkarri amore eman eta, nor gehiagoka, guduaz baliatzen ziren.
|
|
Estali behar; ez behar: estali nahi, ezkuta
|
ezin
zitekeana ta Gipuzkoari zekarrena bidegaberik latzena ta miñena?. Horrez gainera, 276 orr. berriz:
|
|
eta ez dirala egin beharrak, baizik huts-hutsik obeditu beharrak. Badakite, ez gobernariak ezen ez eta harekin batean bere bilguma osoak ere,
|
ezin
kenduko digula fueroak ematen digun eskua, libertadea ta bidea?.
|
|
5 artikulua.-
|
Ezin
daiteke inor torturatu, ezta inori zigor edo tratu txar, anker eta lotsarazlerik eman ere.
|
|
aldarrikatzen dutenen alderdikoa den Bizkaiko emakume batek esan zuenez, euskara ikastea zaila omen da eta gainera ez omen da hizkuntza erabilgarria(, el euskera, es difícil de aprender y de muy poca utilidad práctica?, bere hitzetan). Ez da konturatzen edo
|
ezin da
konturatu, euskaldunok Frantzia eta Espainiaren arteko muga igarotzeaz bat, anaikiro agertzen garela euskarari esker. Ni behintzat, ez naiz arrotz ez Donibane Garazin eta ez Maulen.
|
|
1994ko apirilak 9 Apirilak 9, koño, apirilak 9!! Arrazoi errazegia zen, dudarik ez, baina Txemari iruditu zitzaion suizidioaren aukera
|
ezin zela
guztiz baztertu. Gehiago oraindik:
|
|
Eta bere bila joan zitezkeen, bai indar polizialak eta bai paramilitar unionistak. Apirilaren 21ean hil zen Eider, presio hori
|
ezin
jasanda, beraz. Arrazoi sinplea, pentsatu zuen Txemak, eta lo zeudenak esnatzeko moduko ahotsarekin gaineratu zuen:
|
|
Esan egin beharko nioke. Honek guztiak ez du zentzurik,
|
ezin dugu
aurrera jarraitu.
|
|
Olinpiadetako aroak bezala, nolabait esateko. Eta
|
ezin dut
neure burua askatu, bederatzi urte bizipen asko direlako, lagun asko, elkarrekin eraikitako bizitza luze bat. Askatasuna ez da erraza, batez ere inori minik egin gabe.
|
|
Autoaren intermitentea da ikusten den lehen gauza: poza, norbait laguntzeko prest; beldurra, eta orain zer?, orain
|
ezin diozu
ezetzik esan, ez zaizula bere aurpegia gustatzen, orain dena eginda dago. Batez ere sentsazio ikaragarri batek egin ohi dit bisita, eta ez naiz neska pesimista bat, ezta antzik ere, baina benetan zapore tragikoa izaten du intermitentearen une horrek.
|
|
Ez dut esan nahi negarrez hasten naizenik holakoetan; alderantziz, irribarretsu hurbiltzen natzaio gidariari, nire bide bera egingo duen galdezka. Baina segundo frakzio txiki batez iruditzen zait... ez dakit, hor dagoela, gidari horrek erabakiko duela nire bizitzak momentu horretatik aurrera nondik nora jo behar duen, guztia idatzita dagoela, ez dakit,
|
ezin dudala
patu horretatik alde egin. Zeren, hori egia da:
|
|
Eta hori, Bitakora laguna, zoragarria da.
|
Ezin
azaltzeko modukoa. Besapeetatik izerdi ttantta apur batzuk sortzen zaizkit egoera horretan, ez da oso erromantikoa hori kontatzea baina; eta lepotik belaunetaraino luzatzen zaidan hozkirri bat sumatzen dut segituan.
|
|
Autoan joateak duen abantaila paisaiaren kolore aldaketez ohartzeko ematen duen aukera aparta da, eta mapa geopolitiko baten gainean irristatzen ari zarela ematen du, autoak erraztasun berberarekin uzten baititu atzean hiriko grisak zein nire ametsetako esmeraldetara iritsi nahi eta
|
ezin duten
berde apalagoko zelaiak, edo garitza zabaletako hori gorriztak. Eta hemen miliatan neurtzen den abiadurak asfaltozko hariz josten ditu Irlandako mapa geopolitikoa osatzen duten kolore desberdinak.
|
|
|
Ezin zaitut
abestu,
|
|
Izan ere, ez baita guztiz egia aurpegirik gabeko begirada bat zenik. Eiderrena zuen aurpegia, eta ohe hutsera bueltatu zituen pausoak, zakil
|
ezin
hustua eta oroipenak, betiereko oroipenak.
|
|
|
Ezin zuen
horrela jarraitu. Erabakita zegoen:
|
|
Ze, hara: zuk arantzazko koroa duzu, eta
|
ezin da
esan oso jarrera erosoan ipini zaituztenik, baina ez duzu kexatzeko arrazoirik: mundu guztiak gurtzen zaitu.
|
|
–Bai, baina zuen alaba zen.
|
Ezin duzue
horrela, kolpe batez, zuen bizitzatik kanpora bota. Hazi egin zenuten, zuekin egon zen denbora guztia...
|
|
Inoiz ez dut izan hain korapilo ikaragarria saman.
|
Ezin nuen
hitzik egin, ezin nuen negarrik egin, joder, ezin nuen ezer egin. Berari begira egon naiz orduan, baina ezin nuen gehiago eta estu besarkatu dut nire gorputzaren kontra, musuz betetzen nuela.
|
|
Inoiz ez dut izan hain korapilo ikaragarria saman. Ezin nuen hitzik egin,
|
ezin nuen
negarrik egin, joder, ezin nuen ezer egin. Berari begira egon naiz orduan, baina ezin nuen gehiago eta estu besarkatu dut nire gorputzaren kontra, musuz betetzen nuela.
|
|
Inoiz ez dut izan hain korapilo ikaragarria saman. Ezin nuen hitzik egin, ezin nuen negarrik egin, joder,
|
ezin nuen
ezer egin. Berari begira egon naiz orduan, baina ezin nuen gehiago eta estu besarkatu dut nire gorputzaren kontra, musuz betetzen nuela.
|
|
Ezin nuen hitzik egin, ezin nuen negarrik egin, joder, ezin nuen ezer egin. Berari begira egon naiz orduan, baina
|
ezin nuen
gehiago eta estu besarkatu dut nire gorputzaren kontra, musuz betetzen nuela. Rocíok lasaiago ematen zuen, eta bere besoek ez ninduten hain tinko lotzen.
|
|
iraganari begiratuta, esan zitekeen aspaldiko aje guztiak berpizten ari zitzaizkiola. Baina, hala ere,
|
ezin zion
inori kargu hartu, eta Eiderren izena behin eta berriro bururatzen bazitzaion ere, neskalagun izandakoa kanposantuko G12 kalean zegoen hilda, ezkerretik hasita seigarren hormako lehen zuloaren barrenean. Txemaren malko guztiekin sartu zuten bertara, eta zulo ilunera begira geratu zen, apurka-apurka adreiluz estaltzen ari ziren zulora begira, betiko, betiko eta betiko Eiderren irudia gorde nahi izan balu bezala.
|
|
Bestea, aurpegi alaiko beltzaran hura, Rocío zen dudarik gabe. Ez, erantzun zion neskak,
|
ezin dizut
eman. Argazki hauek gure bisitaririk jatorrenen oroigarriak dira.
|
|
Begiak ireki zituen eta errealitatea sartu zitzaion gerlariek gazteluaren atea botatzen duten bezalaxe. Eta errealitate hark min ematen zion noski, eta
|
ezin da
jakin zergatik: begiak goizegi ireki zituelako, edo beranduegi, edo ireki egin zituelako.
|
|
Egia esan behar badut, horrek ez zidan kilika berezirik sortzen, batez ere gaueko liskarra gogoratuta. Eta gainera,
|
ezin
jakin tipo horiek errepublikarrak ziren, edo unionista protestanteak, edo zer. Momentu batez bururatu zait eurak izan zitezkeela hitzaldiko partehartzaileak, baina Duncanek aitortutakoaren arabera euren lanak ez zuen zerikusirik politikarekin, beraz...
|
|
Baietz esan diot guztiari, jakin arren arrazoi absurduak zirela, inork
|
ezin duela
horrelakorik sinetsi. Baina noski, neska bat naiz, harrapakin erraza beraz.
|
|
Berak ere inoiz izandako droga. Txemak
|
ezin zuen
begirik kendu. Bikote hura pertsona bakarra zen, esan daiteke burmuin edo bihotz bakarra zela.
|
|
Begiak itxi nituen nahiago izan nuelako sinestea, amestea, itxaropenari gogor oratzea... errealitate puta honi aurrez begiratzea baino. Eta orain, Irlandan eta disket hotz bati esker, G12 kalera eraman duzun egia osoa ari zait agertzen, eta nahi izan arren
|
ezin dut
burutik kendu zu zeu zarela kontatzen didana Rocío harekin enrollatu zinela, Jabirekin izandako aferak uste zenuena baino garrantzi handiagoa izan zuela azkenean, eta oraindik ere" Connemara" aipatzen duzu, eta toki horretara zeure bila joan nahi duzula. Oraindik ez duzu zure burua aurkitu ala?
|
|
txori baten kausaz. Auskalo ze distantzia luze egin zuen perikito hark nire etxeraino, baina
|
ezin nuen
pentsatu ondoko kaleko etxe batetik egin zuenik ihes, ezpada ehundaka kilometroko distantziatik. Frantziatik edo Albaniatik, gutxienez.
|
|
Herriko kantoi guztietatik sumatzen da zelatari zahar horren begirada. Guztietatik edo gehienetatik behinik behin, zeren oraingo aterpetxeko atetik
|
ezin baita
ikusi. Atean bertan aurkitu dut, Rock of Cashel delakoaren presentzia faltaz harrituta, geroago ezagutu ahal izan dudan neska, Rocío.
|
|
Hori bai: aitortu didanez, behin gertatu zitzaion kamioi bateko kabinan sartu eta
|
ezin
eutsi izan ziola bere eskuinean gidari zihoan gaztearen morboari. Berak azaldu didan naturaltasun guztiarekin saiatu naiz, Bitakora, zure orrietan idazten, nahiz eta hasieran harritu egin naizen, munduko gauzarik normalenak balira bezala kontatu baitizkit kabina barruan gertatutakoak.
|
|
Rocíok barre etsi bat eskaini dit. " Bizitza normalean ez du hainbeste makilaje erabiltzen", esan dit, eta madarikazio bat bota du ozen, astean behin baino
|
ezin duelako
bere amarekin aurrez aurre egon, eta orduan ere denbora laburrez.
|
|
Neska hark bazuen bere baitan galtzeko tentazioa pizten zuen zerbait.
|
Ezin da
erraz azaldu: zerbait handia, paparrean zintzilik grabitateari aurre egiten zioten muino biki haiek baino handiagoa.
|
|
Gauza bat argi dago: Rocío nire ondotik joatean
|
ezin naiz
triste jarri, zeren hau nire bizitzaren hasiera baino ez da.
|
|
Pena bakarra daukat, gutxi gorabehera hilabetea izango baita gaitzen batek zentzumenak ukitu zizkionetik, eta geroztik ez du gaixoak ezer entenditzen, eta alferrik da berarekin berba egitea, alferrik da... Eta pena dut, azken urte honetan ez dudalako adorerik izan sekretu txiki bat kontatzeko, eta oraintxe esango nioke, baina zertarako,
|
ezin badu
ulertu... Eta kontua da zuoi ere ez dizuedala inoiz esan.
|
|
Dena dela, autotik lasai irten ziren, boskotearengana pauso batzuk eman eta tiroka hasi ziren. Eta badakit zerbait absurdua ematen duela,
|
ezin dela
hain modu sinplean bost pertsona hil, baina holaxe izan zen. Lealista protestanteek ez zuten zirkinik ere egin, pistola ateratzeko edo oihu egiteko.
|
|
Lahincheko azken etapa hartan artxiboaren gakorik ez aurkitzeak eta, batez ere, hildako baten arrastoari segitzeak amildegitik behera serioski begiratzeko arrazoia ematen zion Txemari. Zergatik
|
ezin zuen
hildako neskalaguna normaltasunez maitatu. Oroitzapenetan finkaturik, alargun guztiek egiten duten bezala...
|
|
Gero, abiatu da ortziko marran zekusan argitxora eta konturatu da barkurik
|
ezin duela
jan, justu hegalarekin branka jo baino lehen.
|
|
Gero, abiatu da zeruko estalki beltzean zekusan argitxora eta iristean konturatuko da izar hura duela milioika urte desagertutakoaren arrastoa baino ez dela bera baino oraindik gutxiago, eta
|
ezin duela
ezereza jan.
|
|
Izan ere, lurra amaitzen den honetan, aurrerago joan
|
ezin
daitekeen toki honetan, zer ez da amaitzen edo hiltzen Connemara honetan. Gauza asko ari zaizkit hiltzen barruan, bai.
|
|
Eta are gehiago, ez dugula furgonetan Ipar Irlandan sartzerik, guztiz ezinezkoa dela eta, mesedez Eider, kasu apur bat egiteko:
|
ezin dugu
muga traste horrekin zeharkatu.
|
|
Pinguinoez ari garela, beraz. Txemak
|
ezin zuen
sinetsi. Zer dela-eta, orain, konparazio hura?
|
|
Eta telefonoz gutxiago... Ez da erraza,
|
ezin
daitezke gauzak hainbeste sinplifikatu...
|
|
Beno, bai, guretzat kolpe izugarria, ezta?, baina azkenean datu bat baino ez da izango istripu hau, puntu beltz batean hildako beste gidari bat. Horrela gertatu zen, eta bihar beste familia bati gertatuko zaio, eta
|
ezin da
pentsatu istripu horiek egoera psikologiko jakin batek sortu dituenik.
|
|
Jode, hainbeste kopla! Zergatik
|
ezin
ote zuen Eiderren amak diskutitu gabe hitz egin, edozein pertsona normalen era berean. Entzun behar direnak...
|
|
Hau emozioa! Ia
|
ezin
sinetsita nabil, azkenean, behingoz, porfin, Irlandara joango naizela.
|
|
–Baina mesedez, Txema, horrela ez zara inoiz zulo horretatik irtengo. Ez zaude ondo burutik, kauenzotz,
|
ezin dut
sinetsi gogoratzeko hain premia izugarria duzunik. Benetan, pentsatu pixka bat:
|
|
" Amatxo", errealitatera ekarri gintuen berriz ere anaia txikiaren ahotsak," hobea
|
ezin da
izen; gure herritik behiek eta txoriek baino ez ziren juten igesi. Eta gaur topetan gabizen herritik... hortik zuhaitzek eta mendiek be eiten dabe iges amatxo.
|
|
Baina hizki horien atzean dagoena, notizia hotzaren lerro artean ezkutatzen diren istorio pertsonalak, titularrik osatuko ez duten samin txikiak, unean uneko bihotz taupadak, lehergailua jartzea erabakitzen den momentuko izerdi hotza, hondakin bat altxatu eta aurki daitekeena... hori guztia usteldu egiten da orria pasatu eta ekonomia, kirolak eta abarrak iristean. Eta Eiderrek erabaki zuen ezetz, hizkien atzeko bizitzak
|
ezin zituela
usteltzen utzi, eta ordutik aurrera bere irlari buruz idatzita aurkitzen zuen guztia irakurtzen hasi zen. Eta pilatuz joan zitzaizkion ametsak Eiderri (benetako ametsak, zeren lehergailu hark Txemaren itsaso eta ilargiak ere betiko desegin baitzituen), bai pentsamenduan, bai logelako apaletan:
|
|
Baina ez gaitezen adarretatik joan: esan dut Dublin-go jendea dela hemengo ikuskizunik handiena, euren begiratze iheskorrekin telepatiaz laguntzeko prest baleude bezala; edota ia nahi gabe zintzilikatzen duten irribarrearekin, zuregatik gehiago egingo luketela aditzera eman nahian, baina zoritxarrez
|
ezin dutela
, eskuak poltsaz beteta dituztelako. Hori da Dublingo jendea, hala pentsatu nahi dut gutxienez.
|
|
Astean hirutan joaten ginen eta joaten ziren, noski, mutil biak ere; eta astean hirutan Jabiri begira igarotzen genuen klaseak irauten zuen ordu eta erdia, beti erdi jolasean eta intsinuazioz gainezka. Baina akademiara joan behar nuen egun batean, kasualitatea, katarrotu egin nintzen eta,
|
ezin
joanda, etxean geratu behar izan nuen. Ba, justu egun horretan Terek Jabi ligatu zuen.
|
|
Inmentsitatea zen. Guztia hain handia iruditzen zitzaidan,
|
ezin bainintzen
gauza txikienen aurrean ere harritu gabe geratu. Eta zer esanik ez gauez zeruko tapaki beltza ikustean:
|
|
zenbat eta zenbat insomnioren testigu ez ote da izan nire ohea, imajinazioaren poderioz izarretaraino iristen nintzenean, eta izarraren paretik igarotzen nintzenean, eta izarra metro batzuk atzean uzten nuenean, eta... klik!
|
Ezin
aurrera jarraitu. Ezin imajinatu inoiz eta inoiz eta inoiz eta inoiz bukatzen ez den zerua.
|
|
Ezin aurrera jarraitu.
|
Ezin
imajinatu inoiz eta inoiz eta inoiz eta inoiz bukatzen ez den zerua. Eta ni hain txikia, hutsa inmentsitatearen aurrean.
|
|
Honek
|
ezin du
horrela jarraitu. Jabirekin asteburu hau pasatu eta gero, iruditzen zait mundu guztiak jakin behar duela hemen zerbait gertatzen ari dela.
|
|
Bestalde, Txemarena bada, inondik inora nahi ez dudan lotura bat izango da haurra. Eta azkenik,
|
ezin dut
denbora luzean isilik jarraitu, lehenago edo beranduago tripa lodia nabariegia izango da eta.
|
|
Ez daukat inor, mundu hau kaka bat da, putakumez betetako mundua diosss!
|
Ezin dut
sinetsi. Barkatuko didazu, Bitakora, baina ezin dut oraindik ondo ulertu honek guztiak zer esan nahi duen.
|
|
Ezin dut sinetsi. Barkatuko didazu, Bitakora, baina
|
ezin dut
oraindik ondo ulertu honek guztiak zer esan nahi duen. Galduta nago, baztertuta, ahaztuta, bakarrik, inoiz baino bakartiago.
|
|
Txemari
|
ezin diot
denbora gehiagoz gezur handi hau ezkutatu. Ez du merezi, ez dit ezer txarrik egin.
|
|
Jabiren presentzia
|
ezin dut
gainetik kendu. Baserrian agertzen da ia arratsaldero, gelako leihotik begira orduak negarrez pasatzen ditudan guztietan.
|
|
Baserrian agertzen da ia arratsaldero, gelako leihotik begira orduak negarrez pasatzen ditudan guztietan. Laguntza nahi dudan galdetzen dit, eta nik
|
ezin dut
gehiago, baietz esaten diot eta ohera eramaten nau segituan. Korritzen denean hobeto sentitzen naizen galdetzen dit, eta hurrengo arratsaldean berdin, eta hurrengoan eta noiz ez.
|
|
Korritzen denean hobeto sentitzen naizen galdetzen dit, eta hurrengo arratsaldean berdin, eta hurrengoan eta noiz ez.
|
Ezin dut
gehiago.
|
|
Bera bezala, beharra zuen norbait izango zen neska hura, bestela
|
ezin da
ulertu hain dudarik gabe baiezkoa ematea. Ez zen munduko politena, baina Txema ere ez.
|
|
Rocío García de Mainuetaren aurpegia imajinatzen saiatu arren, soilik eskotea gogoratzen zitzaion, eta hori ere nekez. Baina
|
ezin zuen
etsi: ahalegina egin zuen gutxienez Rocíoren begiak irudikatzen.
|
|
Ez zen batere txarto egon olgetatxoa, baina amorrua ematen zion bere irudimenak Eider baino
|
ezin
gogoratu izanak. Oraindik ohean etzanik, eta neska ezezagun hura ondoan zuela, disketeko azken artxiboa etorri zitzaion burura.
|
|
Nigatik izango balitz, geratuko nintzateke. Baina
|
ezin dut
, hegazkineko txartela joan-etorrikoa da –Txemaren erantzuna, Euskal Herrira bueltatzeko gogo izugarria ezkutatu nahian.
|
|
–Bai. Sei urte pasatu dira, eta oraindik
|
ezin dut
sinetsi mutilak egin zidana. Gertatutakoa gertatu eta gero Irlandara etorri nintzen bizitzera, eta gutxienez lantxo bat aurkitu dut aterpetxe honetan, eta horrek ematen dit aurrera segitzeko poza.
|
|
Gertatutakoa gertatu eta gero Irlandara etorri nintzen bizitzera, eta gutxienez lantxo bat aurkitu dut aterpetxe honetan, eta horrek ematen dit aurrera segitzeko poza. Baina hala ere
|
ezin dut
ihes egin lehengo oroipenetatik.
|
|
Irinaren garrasia izan zen autoaren barruan ozenen entzun zen azken zarata, motorraren eta Phil Collinsen gainetik. Errusiarra gogor saiatu zen istripua ekiditen, baina indarra egin arren
|
ezin
kotxearen norabidea zuzendu.
|
|
Minutu bat geratzen zen, berak bazekien. Kanposantuko hormara igo zen,
|
ezin
kantatu ahal izatearen errua berea zelako, eguzkia bere lozorrotik atera ezin ahal izatearen erruduna bera zelako, eta beraz bere burua eskaini nahi zuelako lehen martiritzat.
|
|
Minutu bat geratzen zen, berak bazekien. Kanposantuko hormara igo zen, ezin kantatu ahal izatearen errua berea zelako, eguzkia bere lozorrotik atera
|
ezin
ahal izatearen erruduna bera zelako, eta beraz bere burua eskaini nahi zuelako lehen martiritzat.
|
|
Eta gertatu zen orduan, ustekabean, ezen Bucciok baimendua eskatu ziola guardiako ofizialari, zeren eta etxerat itzuli behar baitzuen, Jainkoak daki zertarat, eta hala iritsi zela bere etxeko aterat eta giltza sartu zuela sarrailan. Giltzaren hotsak aditu zituenean, fraidea jaiki egin zen, eta, nola baitzen zuhurra eta arduratsua, hartu zituen galtzoinak ez bertze beztimenda guztiak, eta karrikarat jotzen zuèn behe-leihotik iltki zen, eta aienatu zen
|
ezin
arintkiago. Eta Bucciok gelan barrena egin zuen, eta ohe sagaratu berri hartan sartu eta pausatu zen, atseden egiteko asmotan; gero, lotan geratu ziren, bai bera eta bai haren emaztea ere, zeren biek ala biek nezesitate handia baitzuten, batek guardiako gau-emanaldiagatik, eta bertzeak ohe-kontuetako nekeagatik.
|
|
Pentsatu zuen frai Antoniok, bere aldetik, ezen gaizki egin zuela bere galtzoinak han ahanztean, eta sekeretuki jakinarazi zion damari, honek beregana zitzan eta bere ardurapean jar. Baina damak berehala ulertu zuen, galtzoinak
|
ezin
aurkitu izan zituenean eta bere senarra hain malenkoniatsu ikusi zuenean, ezen senarrak berak aurkitu eta gorde zituela, eta, handik aitzina, guztiz beldurtu zen, beldurraren ez erakusterat entseiatu bazen ere. Eta emaztekiak gertatua jakinarazi zion bere amorante debotari:
|
|
Eta nola etorri zitzaidan, antzina hartan Jobi bezala, Jainkoaren maradikatzeko gogoa! Ordea, irensten nuelarik birao hura, otoitz egin nion segidan Goikoari
|
ezin
barrendikago barka ziezadala, eta eskatu nion ezen izan zezala Felisa zeruko lorian eta har zezala haur bat bezala bere beso kementsuen artean, nola hartzen baininduen umetan hark ni.
|
|
—Halaxe da —erran zuen amak, bere betiko leloarekin segitzeko—: spiritua da pobreen eta aberatsen arteko elkarbide bakarra, zeren, bertzela, materiaz denaz bezainbatean, Jainkoak goia eta behea egin baitzituen, zerua eta lurra, aberatsak eta pobreak, eta maila horiek
|
ezin dira
nahastu, ez mailen ordena aldatu, ez jaiotzako orduan, ez heriotzako artikuluan, ez bizitza osoan, zeren mudantzak beti baitira okerrera... eta zeren eskalapoi batzuetarik ez baitago txapinak ateratzerik.
|
|
Dioskoridesen liburuari buruz, berriz, hauxe baizik
|
ezin
erran diezazuket: osabak kasik oharkabean erosi zuela, Marco Contirekin Bolognan egin genuen egun haietarik batean, liburu-saltzaile baten dendan sartu ondoren.
|
|
Eta munduko pena guztia sentitu nahi nuen, osaba Joanikot zelako gehien maite izan nuen gizona, artean ere biziki maite nuena, neure memorian bai bederen... baina arrai nengoen neure legatz errearekin... zeren ez bainengoen, artean, neure mihiari ausiki egiteko eta kolpe hartaz gustuari eta zaporeari portale guztien zerratzeko asmotan. Eta nigar egin nahi nuen, eta
|
ezin nuen
, gorputza spirituari jaundu balitzaio bezala. Ordea, bazkalduz gero kapitaina bere balentriak kontatzen hasi zitzaidanean, osabari gertatuak jada ahantzirik, nigarrari eman nion, halako batean, nehongo arrazoinik gabe... arestian konplitu ezin izan nuèn desira orduan konplitu izan balitz bezala, behar ez zenean.
|
|
Eta hi aberats haiz, gaztea haizenez gero. Eta, nola gaztetasuna baita, bertzalde, diruz
|
ezin
eros daitekeen aberastasun bakarretarikoa, abarizios izanen haiz, baldin gaztetasunaren donuak eta ondasunak, hala nola haragiari eta amorioari lotuak egon daitezkeenak, heuretzat bakarrik gordetzen badituk —eta, esku bat besagainean ipintzen zidala, eta bertzearekin urrezko hamar dukat eta berrogeita hamar errealeko poltsa emaiten zidala, bertze marinelei baino hagitzez gehiago, behatza gal... Aditu dudanez, Indietako itsasoetan barrena dabiltzan filibusteroek ere beren prezioa ditek, galtzen duten menbro bakoitzeko hainbateko saria jasotzen dutela, eta gu ez gaituk haiek baino gutiago izanen —eta, besagainetik atxikitzen ninduela, erantsi zuen—:
|
|
Eta so egiten nion begi batekin Mignoni eta Mignonek eskaintzen eta oferendatzen zidan fruitu umo hari, zeina piku bat izan baitzitekeen, zerutik erori berria, zenbatenaz zaurituago eta irekiago, hanbatenaz eztiago eta gozoago; so egiten nion bertze begiarekin hanka tartean laxatu
|
ezin nuen
korapiloari, gero eta larriago... eta halako batean...
|
|
...artan, Mignonek Spinolarekin konparatu ninduen, eta ni, hitz haiek entzunik, harro egoiteko moduan egon nintekeen... eta harro ere nengoen, egia erran, alde batetik, zeren eta Mignonen laudorioek klarki adierazten baitzidaten ezen, materia hartan eta trabailu haietan hasi berria nintzen arren, nornahi-den baino gaiago eta antzetsuago izan nintekeela, eta ene etorkizuna, halatan, ezin joriagoa eta
|
ezin
betakorragoa; baina, bertzetik, neure erakustaldiaren ondoren, oro har, ahalketurik bezala sentitu nintzen, zeren ahalke izaiteko moduan bainengoen neure itxura eta neure planta harekin, eta zeren, orotarat, huts egin bainuen neure lehen entseiuan, eta ez gutiz, baina soberaz, kontu haietan guti zena ere sobera zelako, ikusi bertzerik ez zegoen zein izan ziren ondoreak...!
|
|
Eta, ihardesterakoan Mignon bera aitzinatzen zitzaidala, imajinaturik zer-nolakoak izan zitezkeen lagunek egiten zizkidaten galderak, erran zien: " Il a été magnifique!", eta nik, gibela ez geratzeko, berdin erran nien,
|
ezin
magnifiqueago joan zitzaidala guztia, eta hain asebeterik geratu nintzela eta hain goserik, aldi berean, non indarberritu bezain fite ekin behar bainion bigarren ahaleginari. " Erran nian —egotzi zidan lagunetarik batek—:
|
|
Eta, hartaraz gero, berehala luzatu zidan neskak kanabera eta eskaini zidan beita, amua ezin hobeki gordetzen zuena. " Amorioaren artean, zeren amorioa artea ere baita, berritasuna da inportantena, eta zu
|
ezin
uka bide onetik zoazela, mon petit, berritik berrirat zure lehen bi aldietan... Baina munduan ez dago bigarrenik hirugarrenik gabe... eta zer idurituko litzaizuke, baldin hurrengoan goiti-beheiti biluztuko banintzaizu, eta bertze egiteko batzuk eginen banizkizu, guztiz ez-ohikoak...?
|
|
Herri arrotz batean nengoen, eta ez nengoen, halatan, hango bizimodurat usatua eta ohitua... baina gaztigatua eta ongi abisatua nengoen, bertzalde, zeren eta kapitainak behin eta birritan errana baitzidan —karrika haietan sartu aitzin eta bere portu hartako emaztekiaren bila joan aitzin—, uko egin niezaiela eta ezetz erran niezaiela auzo hartako putei eta ema-mutiriei, baldin haien demanda bortz errealetik goitikoa bazen, salerosian zuten fruituaren eta merkatalgoaren prezioaz denaz bezainbatean. ...rosago bainengoen, pentsaturik zer bertze zeru ikusten, dastatzen, entzuten, usnatzen eta ukitzen ahal nituen Mignonen eskutik, urrezko bi dukaten truke, laurdenarekin hain arrai eta alegera geratu banintzen lehenagoxe; eta nola, bertzetik, ez bainintzen De mostenes bezain buru-argia, noiz eta Laisi uko egin baitzion, zeren baitzekien ezen ema-mutiriak eskaini zion prezioaren ondotik damua baizik
|
ezin
etor zekiokeela; hala, amore eman nuen eta, baietz erraiten niola, gibeleko atetik atera ginen, nik neure lagunei deus ere jakinarazi gabe.
|
|
Nola izanen zen, bai, hura bekatu, baldin den gizonik justuena ere egunean zazpitan erortzen bazen, eta baldin ni, artean, hirugarrenean banengoen, herabe baino herabeago, labur eta motz? Eta nola izanen zen, finean, hura bekatu, baldin barrendik hersten eta estutzen ninduèn betiko harrak ere deus erraiten ez bazidan, garagarnoak hura ito zuelako eta garagarno hartan hilik zetzalako... eta baldin neure egiteko haietan, zeinak mendeku ere baitziren, amaren eta aita Bartolemeren kontrako mendeku,
|
ezin
gogarago sentitzen banintzen. Eta so egin nion Mignoni behin eta berriz, zeren eta haiek ez baitziren begiari trabarik jartzeko mementuak, eta liluraturik geratu nintzen.
|
|
Eta uste nuenean ezen bertze mila galdegitez inguratuko ninduela, eta pentsatzen hasi nintzenean nola biribil nezakeen El Doradoko historia hura, erranez, konparazione, nola neure kabotaje-untziko kapitainak, zeina Donibane Lohizunekoa baitzen eta zeinari Piarres Oihartzabal baitzeritzan, lagun zuen Louis XIV.aren kontseilarietarik bat, eta nola kontseilari haren manuz nindoan misione
|
ezin
sekeretuago batean, lur aberats hari buruzko informazinoaren bila; ordea, atxiki ninduen itsas lapur begibakarrak paparretik, eta irriz erran zidan:
|
|
Eta gero eratxiki zuen,
|
ezin
arrogantago:
|
|
Eta nik gogo ezin gaixtoagoz ikusten nuen hura, zeren ez bainuen atsegin, eta zeren
|
ezin bainuen
deus ere egin... eta zeren buruan bainuen Antonio Ibarbia... eta buruan nuen, halaber, Joxe Aberasturi, eta buruan nerabilen orduko nola laxa nitzakeen neure bi lagunak eta nola egin genezakeen hirurok ihes.
|
|
—eta, ene arrazoinen biribiltzeko, erantsi nuen—: Eta bi erabakietan
|
ezin
alege rago izanen nauzu, zeren inportantena ez baita, benturaz, gauza baten edo bertze baten egitea, baina errege Louis XIV.aren zerbitzari izaitea.
|
|
Eta hiru euskaldunok hartarat deliberaturik geunden, nahiz eta Joxe halabeharrez zetorren, Potosi burutik
|
ezin
kendu zuelako... eta hirurok ginen, halaber, beldur, zeren eta guztiek erran baitziguten ezen mila mehatxu eta bertze hainbat ondiko garaitu beharko genituela, esperientzia hartarik eta jin-joan haietarik bizirik aterako baginen.
|
|
Baina, ongi ohartuko zinen bezala, jaun André, Antonio ez zen aise etsitzen zuèn edo lehen kolpean errendatzen zèn gizon flakoa eta herbala, eta, nola baitzen, halatan, setatsua eta
|
ezin
ostinatuagoa —ogi gogorrari ez ezik, harriei eta arrazoinbiderik gaitzenei ere hortzak zorrotz erakusteko gai—, hala, berehala ediren zion arrazoin ihardestezin hari ere ihardespena:
|