|
2000
|
|
|
Gero Aita Zabala bisitan etorri zitzaidan egun batean eta denbora
|
zertan
pasatzen nuen galdezka hasi zitzaidan. Eta ea erakutsiko al nizkion nik idatziak.
|
|
|
Niretzat irratia mila aldiz inportanteagoa da telebista baino, komunikabide bezala. Komunikabideak niretzat mundua
|
zertan
dagoen ikusteko modu bat dira.
|
|
|
Alabaina, eragin hori zenbaterainokoa izan zen ez dago zehazterik oraindik. Maite Izquierdoren ustez, Gipuzkoako kostaldeko biztanleen artean aldaketaren bat gertatu zela" ziurta dezakegu, baina argitzeke dago
|
zertan
eragin zuen: okupazioan, bizimoduan, kultura materialean".
|
|
|
Gauza normaletan txistea aurkitu, hitz sobranterik gabe arrazoia biribildu, aurrekoak esanari buelta eman eta guzti hori azkar, dotore eta errimatuz egitea da benetako testularitza. Ez da
|
zertan
bertsolari izan testulari izateko, ez eta testulari ere bertsolari izateko. Baina elkarrekin lotura handia dute eta normalean bertsolariak izan dira testulari bezala ere nabarmendu direnak (Pernando, Lazkao Txiki...).
|
|
|
Sarobe ari da plana burutzen, eta Oarsoaldea Garapen Agentziak babes teknikoa ematen dio. De Santiagok plana
|
zertan
den azaldu digu: " Orain kokapena, diseinua eta gestio politikoa definitzen ari gara".
|
|
|
Prospektorea eta" Hilharriak" en egilea Nolatan bururatu zaizu horrelako proiektu bitxia egitea? Eta
|
zertan
datza zehazki?
|
|
|
nazionalitatez gauza biak dela. Ez dago
|
zertan
nazionalitateen artean bat hautatu. Identitateak osagarriak dira guztiz.
|
|
|
Gauza sinbolikoa egin genezakeen. Eta irakurleak ez zuen
|
zertan
lotura haririk aurkitu behar. Nik bere argazki artxiboa nahiko ondo ezagutzen nuen, ordu asko pasa ditudalako han argazkiei begira.
|
|
|
Arazoak ez dira programarenak berarenak izan, errealizazioarenak baizik. Adibidez, zentro pilotuak aukeratzeko garaian ez zen informazioa garbi iritsi, eta zentro askok
|
zertan
sartzen ziren jakin gabe eman zuen izena. Ondorioz, izugarrizko esfortzua egin behar izan genuen programa zertan zen esplikatzeko:
|
|
|
Adibidez, zentro pilotuak aukeratzeko garaian ez zen informazioa garbi iritsi, eta zentro askok zertan sartzen ziren jakin gabe eman zuen izena. Ondorioz, izugarrizko esfortzua egin behar izan genuen programa
|
zertan
zen esplikatzeko: klaustro osoa inplikatzen zuen proiektua zela, irakasleek formatu egin behar zutela... eta korrika eta presaka ibili gara azkenean.
|
|
|
Horretaz gain, sistema hau irekia da, edozein unetan prestazioak gehitu ahal zaizkiolako. Beraz, ez dugu
|
zertan
inbertsio guztia batean egin.
|
|
|
Nahitaezko argipenak ezagutzea ezinbestekoa zaigu: zeren inguruan sortu zen ekimena,
|
zertan
zetzan bakoitzaren konpromisoa eta nolakoak ziren akordioak. Hala ere, errudun baten bila ibiltzeak edo norberaren ardura zuritzen saiatzeak ez dute ezer onik ekarriko.
|
|
|
Lotura bat eman nahi nion lanari eta amaiera beltz hori zen lotura. Orain ez dut
|
zertan
proiektua gauzaturik. Epe jakin batean eta baldintza batzuen pean behintzat ez.
|
|
|
Hutsarte bat eginda,
|
zertan
zaitugu lizentziatua?
|
|
|
Horrez gain, idazteko orduan, nik behintzat, ditudan erreferenteak ez dute
|
zertan
idazle batenak izan behar. Film batean edo bizitzako edozein istoriotan aurki ditzaket erreferenteak.
|
|
|
Bai. Baina liderrak ez du
|
zertan
luma hobea izanik. Koadriletan bezala da; berak dauka gogo gehien, ez dio nagirik ematen autoa hartu eta Donostiaraino gidatzeak.
|
|
|
Batzuekin hobekiago eta besteekin pixka bat gaizkixeago pasatzen da. Hegoaldekoak ginela eta ez Iparraldekoak leporatua izan zaigu; eta hori, normala denez, ez zaigu gehiegi gustatu, gu Iparraldekoak garelako eta gurasoen odolak ez jatorriak ez duelako
|
zertan
sartu beharrik. Baina uste dut azken finean txikikeriak direla, eta horiei begiratu gabe segitu behar dela aitzina.
|
|
|
Basoak eraisteko enpresak antolatzen ditugu eta baso mutilak merke; gure ontzietan garraiatu eta marinelak merke eta baso haien kudeaketa hiltzaileari jasangarria abizena gehitzeko hemengo teknikariak erosten ditugu eta aurrera! Begira
|
zertan
oinarritzen ditugun kontzientzia zipitzik gabe eraikitako gure etxe euskaldunak... Tristea benetan!
|
|
|
Hemen batzuek eta besteek esaten dute EAJk aukeraketa bat egin behar duela, abertzaleen erregistroetan edo espainolen erregistroetan sar gaitezen behingoz. HBk dioenez, EAJk azalpen bat eman behar du PSOErekin
|
zertan
ari garen argitzeko, eta ez dugula Vatikanora joan behar mirarien bila. Miraria, baina, ez dago Vatikanon HBren esku baizik.
|
|
|
Barrura begira, Aldundiko funtzionarioen euskalduntzea
|
zertan
da?
|
|
|
Euskal historian jaiotza
|
zertan
izan den ezagut dezagun, bataio zerrendak ezinbertzeko tresna bilakatu zaizkigu. Labur erranda, baliabide hauek agertu aurretik jaiotza nolakoa zen konprenitzea ikaragarri zaila zaigu eta, eskuetan izanda ere, nahikoa konplexua, datuak ezosoak izaiten ohi baitira:
|
|
|
Pernandoren egia dirudi, eta hala da. Gainerako ajenteak Elkartea, bertsozaleak, hedabideak, eskola, bertso eskolak, gizartea orokorrean aparte utz ez badaitezke ere, bertsolariaren ikuspegitik egungo egoera
|
zertan
den azaltzen ahaleginduko naiz. Nola dabil gaur egun bertsolaria?
|
|
|
Quiero TB. Honek bere burua munduko lehen lurreko telebista euskarri digital gisa aurkezten du, hots, orain arte betidanik erabili izan dugun kable analogikoa erabiltzen du. Horrenbestez, ez dugu
|
zertan
antena paraboliko edota kableatu berririk egin behar; dekodagailua betiko antenara lotu eta kito. Gainera, Quierok telebista aparailuaren bidez internet eta posta elektronikorako sarrera eskaintzen du, ordenagailuaren beharrik gabe.
|
|
|
Asko luza daiteke gai honetaz hitz egiten, baina behin kontestualizatu ondoren zein
|
zertan
ari den ulertzea errazagoa delakoan nago. " Euskaraz Mintza" ikasleek euskaraz aritzeko duten oztopoaren aurrean gainditzeko tresna bat da, baina ez dago dudarik beste hutsune asko eta esanguratsuei erantzun behar zaiela, hala nola irakaslegoaren hizkuntza formakuntzari (Nafar Gobernuak aurten EGA gabeko eta dakizuenez EGA ez da panazea ehun eta piko irakasle kontratatu ditu ereduetarako eta ausartu egiten da" entre bambalinas" eredua porrota dela esaten.) dagokiona edota Formakuntza Zientifiko Teknikoa euskaraz eskaintzearen garrantzia.
|
|
|
Seaskako pedagogiarako Alazne Petuya aholkulariak koordinatzen ditu tokian tokiko ikastoletan garatzen den proiektua: " Euskara ikastolako eremu bakoitzean
|
zertan
den ezagutu nahi dugu. Geletan, jolasgaraian, jantokian, bulegoko partaide nahiz gurasoen artean.
|
|
|
Euskaltzale jendeok, oro har, ez dugu ulertu
|
zertan
datzan Nafar gizartearen euskararen aldeko jarrera hori eta mezu okerrak bidali ditugu: euskara dela Nafarroako berezko hizkuntza bakarra, Erribera euskalduna izanaren topikoa, edo, beste maila espezializatuago batean, elebitasun orekatu egoeraren ezinezkotasuna agintzen duen egia zientifikoarena, zeinaren izenean, euskalgintzaren sektore garrantzitsuetan, elebitasun aukera guziak baztertu diren.
|
|
|
Gerardo Markuletak Zabaliken bi artikulu idatzi ditu Sarrionandiaren liburu honetaz, lehenengoa 1990 I 31ean" Sarrionandia: samurtasun berreskuratua" izenekoa (3 or.) eta II" Sarrionandiaren samurra
|
zertan
den." (3 or.)
|
|
|
Gerardo Markuletak" Sarrionandiaren samurra
|
zertan
den" (Zabalik, 1990) artikuluan, Sarrionandiaren bilakabide literarioaren errepaso azkarra egiten du eta hiru ezaugarri berezi azpimarratzen ditu liburu honetan: " Europarekiko zabaltasuna, baliabide poetiko erabilien aniztasuna eta hizkera berezi propial baten guraria".
|
|
|
(Ubeda, Joxi: Egunkaria IV) Gure aburuz, intimotasun hori
|
zertan
datzan azpimarratu litzateke: izan ere, eleberrian ez baitigu pertsonaiaren mundu intimo horretan sakontzeko ahalegin berezirik aurkezten.
|
|
|
Eurogutuna
|
zertan
den argitzeko, laburki eman ditzadan bertan jasotzen diren punturik aipagarrienak: hasteko, sarrerakoan, Europak bere jatorriz duen hizkuntz aberastasuna adierazten du, denak osagarritzat joaz eta gizarte oreka egokia lortzeko arau juridikoen beharra aipatuz.
|
|
|
Ondotik, uztailaren 4ko 135/ 1994 Foru Dekretua etorri zen, Nafarroako Administrazioan euskarari eman behar zitzaizkion tokiak
|
zertan
gauzatu behar ziren adieraziz. Baina ez zait aski iruditzen.
|
|
|
Euskaltzaindiaren Arautegia ikustea aski zaigu, erakunde bezala duen ardura
|
zertan
den jakideko. Lehen artikuluaren zenbait zati begiratu besterik ez dugu:
|
|
|
Gero, Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna zer den, Frantziaren betoa
|
zertan
den, eta onartzeaz zer egingo duen.
|
|
|
ez daukagu etorkizuna izaki perfektuarentzat pentsatu beharrik. Ezta munduari soluzio definitibo unibertsalik
|
zertan
bilatu ere: tokian tokikoa beste soluzio eredurik inon ez dago ta munduarentzat.
|
|
|
Ezta estatua nolabait kolokan jartzen duten ekimenak ere. Arestian, estatuareneskumenari muzin eginez, nortasun formal propioa adierazteko tresna eta baliabideak
|
zertan
diren ikusi ahal izan dugu. Paper hutsak baino zerbait gehiago dira, baiberen nortasuna adierazteko erabili eta aldarrikatu nahi dutenentzat, eta bai estatuarentzat ere.
|
|
|
Ez dugu hemen jardungo euskal nortasuna
|
zertan
datzan definitzen. Esku artean dugun gaia norbanakoaren atxikimenduen ingurukoa izaki, norberak bere burua euskal herritartzat jotzea izango dajorratutakoaren hari nagusia.
|
|
|
Hizkuntza askapenaren profeta Henrik Wegeland izan zen(). Berakesan ohi zuenez,. Norvegiak ez dauka
|
zertan
izan Danimarkaren kultur kolonia?.
|
|
|
Eman diezaiogun begirada bat psikodramaren historiari,
|
zertan
datzan ulertzenongi lagunduko baitigu.
|
|
|
Prozesu analitikoa eta terapeutikoa aurrera eramateko teknikaren teorian, funtsezko elementua da transferentzia. Ikus dezagun laburki
|
zertan
datzan.
|
|
|
Alor eta lan horiek beste lekuetan jende adituek aztertu eta azalduakdituzte1 Dena dela, oroigarritzat besterik ez bada ere, aipatu nahi nituzke hemen aloreta lan horietakoren batzuk: Hizkuntzalaritza oro har (Hizkuntzalaritza Hiztegia), hizkuntzaren antropologia (Hizkuntza eta Pentsaera), Euskararen batasuna (Sustraibila eta Euskara Batua
|
zertan
den), Euskararen gramatika (Euskal Gramatika etaEuskal Aditz Batua), euskal fonologia (Euskal Azentua eta Euskal Fonologia), eta Soziolinguistika eta Glotopolitika (Kolonizatuaren Ezaugarria, Albert Memmi ren liburuaren itzulpena, eta Elebidun Gizarteen Azterketa Matematikoa eta hainbat eta hainbat artikulu aldizkari2 eta egunkaritan), neuri dagokidanez, oso deigarria eta suspergarria gertatu zit... Helburu praktikoa ipini du beti Txillardegik hizkuntzalaritzako etasoziolinguistikako lanetan:
|
|
|
Batzuetan, herri berezi baten nortasuna ageriago dago, originaltasuna, bilakaera, aldartea, direla-eta. Besteetan, ez dahain nabarmen azalduko ezberdintasuna
|
zertan
den, baizik nola dagoen itsatsita bildutako osotasunean. Beti ere, guretasun?
|
|
|
Sen berezia dugu euskaldunok musikarako. Gure musika
|
zertan
den berezia ez dutorain zehaztu behar, gurea eta beste herrien musikak dastatzeko eta bizitzeko gaitasunberezia dugula, Victor Hugo-k adierazi zuen gisan.
|
|
|
Horretarako kultur adierazle deitzendirenek lagunduko digute. Ez dut azalduko
|
zertan
diren, ebidente samarrak direlako, baina nire ustez euskal kulturaren kasuan dituzten gakoak komentatuko ditut.
|
|
|
Ez da hau toki egokia etnohistoriaren garrantzia
|
zertan
den zehazteko. Aski bedigogoratzea herri gogorapen komuna dela, herri horren kontzientziaren egitura.
|
|
|
–Era berriko liburuada gure artean?. Berritasuna
|
zertan
datzan agertzeko, Mitxelena-ren hitzaurreko pasarteak aldatzen ditu.
|
|
|
Honengatik guztiagatik, lan honetarako orain aukeratzen ditugun ardatzak hauexekdira: hizkuntzaren garrantzia eta komunikazioaren balioa, besteak beste, omenaldihonetan agertzen diren lanen arteko eta lan hauen eta Txillardegiren curriculumarenarteko lotura egiteko, gero honekin guztiarekin euskararekiko ikerkuntza
|
zertan
denerrazago ebaluatu ahal izateko.
|
|
|
Hau horrela da, ikusmenaldetik kurba biak, naturala eta sintetikoa? egokitzen ahalegintzen garelako; baina segmentu batzuek pertzeptualki ez dute
|
zertan
adierazgarriak izan.
|
|
|
Ez da esentzialismoaren kontua, hizkuntzaren dialektika baizik: hizkuntzaren bitartekotzarik gabe ez genuke geure giza izaerarik garatuko, eta izaerahorren berezitasuna, besteak beste, hizkuntzaren nortasun jakinak txertatzen dioezarian ezarian sozializazio jardunari. Nazio identitearen sisteman ez dago hizkuntzabakarrik, jakina; baina, euskaldunon kasuan, euskararik gabe,
|
zertan
datza geureherrikidetasunaren muina?
|
|
|
Indoeuroparrak, ordea, ezbakarrik patriarkalak, baita militaristak eta konkistatzaileak izan dira. Euskal Herriarenkonkistatzaileak, musulmanak izan ezik, indoeuroparrak izan baitira, beharrezkoazaigu jakitea gu eta gure konkistatzaileen arteko kultur ezberdintasunak
|
zertan
diren.
|
|
|
Filosofiaren muinera heldugara hemen. Gizakia, gainerako animaliak ez bezala, libre bada nolabait,
|
zertan
dazehazki giza mintzamenaren eta askatasunaren arteko harremana. Kojeve k arazoariaurre egin zion bederen.
|
|
|
Ondorioz, mintzoa
|
zertan
den filosofikoki azaltzea, gizakiaren funtsaren berriematea, hiztun den heinean, heriotza inolako aitzakiarik gabe onartzea da, heriotzarenesanahia eta indarra noraino heltzen diren ahalik eta zehaztasun zorrotzenaz azaltzea.
|
|
|
Berau, nolanahi ere, ez da betebehar erraza, inon den ikaragarriena baita heriotza; eta heriotza onartzeak sendotasunik tinki eta adoretsuena eskatzen baitu. Adimenakonarpen hori eskatzen du; egiazalea den heinean, adimena mintzoaren bitartezerrealitate osoa aditzera ematen saiatzen baita, heriotza barne; orobat mintzo egiazkoabera
|
zertan
den, beraz.
|
|
|
urte batean gozogilearekin egokitu eta joan den mendeko konfiteroenlangintza azaldu zidan; hurrena herriko etnografoarekin, eta bertako harrespil etatrikuharrietan egiten ari ziren indusketen berri eman zidan. Urte hartan, berriz, erretorea tokatu zitzaidan ondoan, eta mendizaleen elkarteko lehendakariari elizakoobrak
|
zertan
ziren azaldu ondoren, honela esan zion halako batean:
|
|
|
Ez da hor subertsio eta matxinada gogo berezirik aurkitu behar. Azken batean, Ebanjelioko agindua eta elizako tradizioa dira babes bila dabilena onartzea, nor denedo
|
zertan
dabilen galdetu gabe. Denek ez zuten berdin pentsatzen ordea:
|
|
|
Ondoren, garrantzitsuenak diren generoak aipatuko ditugu banan banan, bakoitza
|
zertan
oinarritzen den esanez.
|
|
|
Eta hizkimizkia, hein batez, Europako juduek yiddishez esan ohi duten bezala, arrazismoaren parekoa da. Norberak ez daki hizkimizkia nora joango den,
|
zertan
amaituko den, eta ezin da jada berriz lortu.
|
|
|
edo, lehen pasarteak? ez du
|
zertan
albistearen gaiaren laburpena izan, notizian jazotzen den bezala.
|
|
|
Txostena ez da erreportaiarekin
|
zertan
nahastu. Elementu komunak ukan arren, zenbait desberdintasun badituzte:
|
|
|
Aburu publikoa delakoa
|
zertan
dagoen jakitearren edo, gizatalde bateko zenbait kideri edo elkarrizketako protagonistari itaunketa egiten zaionean, bere aburuak edo iritziak eman ditzan.
|
|
|
galdera batzuk prestatzen dira, berdinak hizketatu guztientzat; hizketatuak kolektibitate bateko ordezkariak dira eta beren erantzunen bidez aburu publikoaren egoera zein den jakin nahi da. Denbora eta teknika arrazoiak direla-eta, irrati inkestak ez du
|
zertan
inkesta soziologikoko zehaztasunez beteta egon. Hala ere, laginketa zabala egiten saiatu behar dugu (errepresentatiboa izan behar da, noski).
|
|
|
Kasu horretan, euskaraz audientzia hitza erabiltzen dugu. Beraz, dela egintza, dela kopuru edo indizea, euskaraz ez dugu
|
zertan
beti hitz berbera (audientzia) erabili, erdaraz ele bakarraz erabiltzen diren kontzeptuak adierazteko.
|
|
|
Ez ditugu
|
zertan
onartu teletipoek dauzkaten errakuntzak.
|
|
|
Hori gorabehera, entzunaldiak maizegi egiten badira, paranoiak sor daitezke irratilariengan. Hedabide honetako berriemaileek argi eduki behar dute, askotan ezin direla lehenak izan informazioak ematen, eta ez dutela
|
zertan
eman hedabide lehiakideek ematen duten guztia.
|
|
|
Audio eta letra artxibo onen jabe izateak datu askoren jabe egiten gaitu berehala. Artxiboan kontsulta egin eta horrela ez dugu
|
zertan
itxaron, zertan orduak eman informazioen background ak bilatzen; dena erraz erraz aurkitu ahal dugu, dokumentazio zerbitzua ondo antolaturik egonez gero.
|
|
|
Audio eta letra artxibo onen jabe izateak datu askoren jabe egiten gaitu berehala. Artxiboan kontsulta egin eta horrela ez dugu zertan itxaron,
|
zertan
orduak eman informazioen background ak bilatzen; dena erraz erraz aurkitu ahal dugu, dokumentazio zerbitzua ondo antolaturik egonez gero.
|
|
|
Irratilariak ohi baino gehiagotan baliatu behar luke zerbitzu hau. Berriemaileak karpeta tematikoetan, hemerotekan edo audio artxiboan maiz kontsultatzen badu, gaurkotasunezko gertakari izan daitezkeen ospakizun eta data adierazkorren bila jar daiteke, baita gertaeren aurrikuspenen egiaztatze bidean eta gertakari garrantzitsuen hari narratiboen arrastoen atzetik abiarazi ere; hala nola, gertakarien ondorioak orainaldian zein diren, iraganeko proiektuak
|
zertan
diren etab.
|
|
|
Iturriak edo protagonistak dauzkan datuak agertuko ditu; hauek aski ez balira, irratilariak osatu egin lituzke, aipaturiko eskemari jarraikiz. Gogora dezagun ihardesten duenak ez duela
|
zertan
kazeta teknikarik ezagutu. Izan ere, kazetaria bera izan behar da eragozpen ahalgarri hauek gainditu behar dituena.
|
|
|
Ondoren Holanda edo Herbeheretako kasua aztertuko dugu apur bat, alde batetik, Europako estatu batean irrati lokalen programazioan zer nolako ereduak diren nagusi ikusteko, eta bestetik, estazio hauek irratigintza osoan zer pisu duten ikusi eta telebista lokalekiko lehia
|
zertan
den jabe gaitezen. Datuak Internetetik hartu ditugu.
|
|
|
Jakina denez, letrak ikur grafikoak dira, hizkuntzek dituzten fonemak idatziz adierazi ahal izateko. Letren kopurua eta hizkuntzek dituzten soinuen kopuruak ez dira
|
zertan
berdinak izan, bistan denez. Badira letra batzuk, fonema bat baino gehiago errepresentatzeko balio dutenak.
|
|
|
Beraz, irrati estazio batez zein irrati kate batez transmititu nahi denaren antolamendua eta aurreikuspena da programazioa. Planifikazioa ez zaio
|
zertan
atxiki programazioan agertzen diren eduki eta programen emanaldi hertsi edo zorrotzari. Gaur egun honek garrantzi handia dauka, lehiakortasunak azken uneko aldaketak egitera bultzatzen baitu sarritan, lehiakideak diren programatzaileen lanari eraso eginez.
|
|
|
Programazio komertzial ona izatea oinarrizkoa da irrati estazioen antolamenduan; hatz edo marka uzten duena da, edo, bestela esanda, estazioaren joera programatikoa finkatuko duena, horren bidez izango baita ezaguna. Hala ere, zio lukratiboa daukan programazio horrek ez du
|
zertan
edukietan kalitate hobekoa izan, entzuleria espezifikoei zuzendua den programazioak baino (alegia, kalitate bila doan programazioak baino hobea).
|
|
|
Zer esanik ez, talde nortasunak (nortasun etnikoaren zentzuan) ez du
|
zertan
(ez behintzat nahitaez) nazio ideiarekin lotuta egon, nazioa Estatu moduan antolatuta dagoen edo antolatu nahi duen populazio taldea izan daitekeen aldetik. Baina badakigu kultur ezberdintasunak identitate/ nortasun ezberdintasuna ziurtatzen duen bezala, kultur uniformizazioak populazioaren homogeneizatzea sorrarazten duela.
|
|
|
Eta pinguinoez ari garela,
|
zertan
ari ote da Txema ni hemen nagoen bitartean. Akaso beste neskaren batekin larrua jotzen?
|
|
|
Esnatzean, berriz, erru sentsazio handi batek hartu zuen Txema. Izan ere, ametseko desilusio hura supituan desegin baitzitzaion, esnatu eta konturatu zenean Eider hilda zegoela, ez zuela
|
zertan
kezkatu. Ametsean ez bezala, bazuela pozteko motiborik.
|
|
|
Sukaldera jo zuen garagardo bat lapurtzeko asmoz, baina ez zuen batere aurkitu. Beste norbait sartu zen sukaldera eta galdetu zion ea
|
zertan
zebilen bereak ez ziren poltsetan bilatzen. Txemak erantzun zion barkatzeko, ez zela konturatu plastikozko poltsa hura berea ez zenik, eta gainera bazihoala kalera eta agur.
|
|
|
Zentzurik ba al zeukan bidaiarekin jarraitzeak? Alegia,
|
zertan
segitu herriz herriko ibilbide hartan, zertan Eiderrek ikusitako tokiak berrikusten, zertan eta zertarako. Min emango zioten gauza gehiago deskubritzeko?
|
|
|
Zentzurik ba al zeukan bidaiarekin jarraitzeak? Alegia, zertan segitu herriz herriko ibilbide hartan,
|
zertan
Eiderrek ikusitako tokiak berrikusten, zertan eta zertarako. Min emango zioten gauza gehiago deskubritzeko?
|
|
|
Zentzurik ba al zeukan bidaiarekin jarraitzeak? Alegia, zertan segitu herriz herriko ibilbide hartan, zertan Eiderrek ikusitako tokiak berrikusten,
|
zertan
eta zertarako. Min emango zioten gauza gehiago deskubritzeko?
|
|
|
Entzun behar direnak... Azken finean Txemak ez zuen
|
zertan
bisitatu ere; adeitasunezko keinu bat eskaini eta hara, ia txakurrak ere gainera bota zizkion. Ea kontzientzia lasai duen... falta zena:
|
|
|
—Zuen mutila apala ez balitz, Urbiaingo andere beneragarri hori, ez nituzke orain erranen ditudanak haren aitzinean erranen, baina mutila duzuen bezalakoa duzue, etxegoiendar guztiak bezala ezpal onekoa, eta ez dugu horretaz
|
zertan
kezkatu ez arduratu.
|
|
|
Eta, nola hura ez baitzetorren eta nola burutik ezin bazter bainezakeen
|
zertan
ari ote zitekeen, hala, neure jakin nahiak bentzuturik, goiti beheiti jantzi, kanporat jalgi, eta ni ere, enigmaren argitzeko, ezkutuka eta itzalgaizka ibili nintzen harat eta honat, Mattinen xerka.
|
|
|
Zeren bizitzaren eskolan beti baita zer ikasi eta
|
zertan
eskolatu, baita ileak urdindurik ditugunean edo garbal eta karsoil gaudenean ere...
|
|
|
" Pentsatu al duzu lehengoan erran nizun zer hartaz, andere Graziana...?" Ene testamentaz eta jauregiaren etorkizunaz ari zitzaidan, jakina... Eta nik baietz erran nion, baina ezetz, zeren baitzegoen, bertzenaz ere,
|
zertan
pentsatu miseria harekin, baina hurrengoan pentsatuko nuela... nahiz eta izurritearen ondorez pentsatzen nuen ezen hobe izan zitekeela ospitale baten egitea, gaixoen hartu ahal izaiteko, halako larrialdietan. Eta aita Bartolomek, apur bat urduri, erran zidan:
|
|
|
‘Hobeki pentsatu dut, eta uste dut nahiago dudala egunorozko ogia, egunorozko miseria baino’ Zer min eman zidaten haren hitzek, zeren zaldizainak promes egin baitzidan egun guti batzuk lehenago ezen zernahi egiteko prest zegoela, baita untzia hartu eta Espainiarat ihes egiteko ere, mila sakrifizio eta bertze hainbat buruhausteren artean, baldin zirkunstantziek hartarat bulkatzen bagintuzten! Ordea, ikusten duzu
|
zertan
geratu zen haren hitza eta haren promesa, eta asma dezakezu, halaber, nolakoa izan zitekeen ene dezepzinoa... halako moldez, non deliberatu bainuen ezen zuhurragoa izan behar nuela handik aitzina eta ezin gal nezakeela neure burua gizon bategatik... zeren pertsona bat behin eror baitaiteke traba edo behaztopa baten aitzinean, eror daiteke bi aldiz, baina ez hiru, eta ni hirugarrenerako bidean nin...
|
|
|
Zeren eta guk Utopiari buruzko informazinoa nahi baikenuen, baina, ordainean, aita kaputxino batek hartu gintuen, zeina baitzen erre bezain jauzkor, eta hiros bezain haserrekor, eta zeinak, noiz eta jakin baitzuen
|
zertan
genbiltzan, erran baitzigun:
|
|
|
ordea, zer da ni hori? Zeren, ni ni banaiz, nitasun bat dudalako da —modu batean deitzeagatik, jaun André—, eta ni nor banaiz, nortasun bat dudalako, baina zer dira eta
|
zertan
dautza nitasun hori eta nortasun hori, eta zer dakigu haietaz. Aurki guztiak baitu bere ifrentzua, eta gutien uste dugunean mintzatzen baita beldurra balentasunaren ahotik, edo urguilua eta handinahia umiltasunaren mihitik —ustekabeko ederrak izan behar ditugu azken judizioko egunean, jaun André...! —, eta orduan bizitza ez da lehen behakoan iduritzen zaiguna, baina bertze zerbait, hagitzez ere nahasiagoa eta konplexuagoa.
|
|
|
Eta bertze gauza bat: jakin nahi nuke nola doan zure esperimentua eta
|
zertan
akabatzen duten oiloaren babesean hazi ahattoek, paparaka edo kokorozka...
|
|
|
Eta aita ere joaiten zitzaion noizik behin, haren koadroak
|
zertan
ziren jakiteko.
|
|
|
Gibelasmorik gabeko galdera zen Josurena; bakoitza non, norekin eta
|
zertan
gauden jakinik, solasaldia denok onartutako eremu nabarretara eraman nahi deneko gatz-ozpinarena, bertze kargarik ez zuen. Erantzunak, beraz, lur berean ongarritua behar zuen, handiari handiagoa.
|
|
|
nahi ahala haragi fresko omen —ez bakarrik plater barnean—, eta halaber hauts xuria nasaiki, sudur zuloen alaigarri. Atsoak akabatu eta hatz gabetzeaz landa, ez nekien juxtu
|
zertan
aritzen ziren gure" hilezkorrak". Nerabezaroa gainditzearekin makestuta, nire irudimenak ez zezakeen hainbertze.
|
|
|
Bakartasuna eta iluntasuna nagusitu zirenean, asperrari logura gehitu zitzaion. Bataren eta bertzearen azpi lanari kontra egiteko, baliabide eskasa zen
|
zertan
ari ote nintzen zuzen ez jakitearen zama. Ezbeharrik gaitzena etortzeko zegoen oraino:
|
|
|
Labur gertatzekotan, alde nuen isildu beharrekoen kopurua. Kristina eta biok banandurik geunden, eta jende zibilizatuak gara, baina, hala ere, badira zenbait gauza emazte ohiari
|
zertan
aitortu ez direnak. Aferaren inguru minguru guztiak zuritu gabe, muin muinera jo nuen.
|
|
|
Opor sainduetan. Eta dagoneko bi ordu iragan direlarik, erran zioat seme zaharrenari aqua park arraio horretara nahi badu, doala atsoa
|
zertan
den ikustera eta errateko denak esperoan gaituela. Eta agertu duk semea, istant bat gabe, izu antzean agertu ere.
|
|
|
Haiek ez ziren ezaguera emanzale, eta nik ere —azken batez," gonbidatua" edo etxe horretan— ez nuen Josuren bizian muturra sobera sartu nahi. Aldiz, inork ez zidan eragozten izengoitiak ezartzea haien non, nola,
|
zertan
edo garaitiko zerei ohartuta. Aspaldiko plegua, bertzalde.
|
|
|
—Bagindoazela erran dizut. Ez zenuen
|
zertan
igo —txistukariak are txistukariago, hortzetako aparatuaren eraginez.
|
|
|
—Manuel Sarasa Gonzalez, goitizenez" Manolo Potzolo", goitizenez" Kalpar latz", goitizenez" Sagarroi", gutartean diagu berriz, eta ezetz jakin
|
zertan
.
|
|
|
Ezin gehiago eskapo. Hura ere
|
zertan
ari zen galdetzeko tenorea nuen, haren lanbideaz eta iazko haizeaz axola bera izanik ere. Abuztuko ortziral goiz horretan oraindik osoki argitu gabe zegoen nire adimenari laguntza eskatu, eta haren zorioneko akademia militarra etorri zitzaidan gogora.
|
|
|
Galtzontzilo hutsetan utzi zuen. Galdetzeko puntadan egon nintzen galtzak
|
zertan
diren arnasbidearen trabagarri, baina ez nuen galdetu. Jantzirik hobeki sentitzen nintzen.
|
|
|
—Ez didak galdetuko Josu
|
zertan
den?
|
|
|
Denen ardura eskatzen zuen zerbaitez noski. Famaturen batek bere oporretako gauak
|
zertan
eta norekin ematen zituen bezalako gai funtsezko batez, beharbada. Pixka batez jasan nuen pitokeria sorta.
|