|
2000
|
|
|
1998ko inauterietan, taberna batean
|
nengoela
, lagun batek eman zidan beka honen berri. Eta proiektua aurkeztu nuen, irabaziko nukeenik inondik inora pentsatu gabe.
|
|
|
Iruñean
|
nengoela
, egun batean, Lekunberrira joan eta han entzun nuen euskara lehen aldiz. Zein bitxia!
|
|
|
Baina bizitza izugarria da eta, nik esan ohi dudan bezala, unibertsoa koherentea da. Beti gustatu izan zaizkit hizkuntzak, eta ikasketak amaitzear
|
nengoela
, errusiera ikasteari ekin nion ekialdeko irakasle batekin. Liburuetaz gogaitu nintzenean, irakasleari Errusiara joateko asmoa nuela esan nion eta familia bat aurkitu zidan bertan.
|
|
|
Harreman ona izan dut beti Musika Hamabostaldiarekin, batez ere Etxenikeren taldea sartu zenetik. 1983an obra bat eskatu zidaten eta hurrengoan estreinatu zen, bihotzekoa eman eta Zainketa Intentsiboetako Unitatean
|
nengoela
. Donostiarekin betidanik izan dut harremana.
|
|
|
Testuartekotasuna ere aipatu zuen iruzkin berean: " Batzuetan James Clavell en euskal Shogun aren aurrean
|
nengoela
iruditu zait; beste batzuetan, berriz, Umberto Ecoren Arrosaren izena rekin dantzan." (Deia)
|
|
|
Arartekotzan
|
nengoela
, Donostian zegoen Frantziako kontsulak deitu ninduen, elkarrekin mintzatzeko gogoa agertuz, bilera baten eskariz. Eta hala bete nuen, Gasteizen elkarrekin bazkalduz.
|
|
|
Arartekotzan
|
nengoela
, UAkoengandik (Unidad Alavesa) entzuten nituenak kontuan harturik, arabarren jakinerako argitara eman nuen Eguberrietako txartel batean 1695 urtean Gasteizen Gabon gauean kantatzeko Burgosen inprimatu zen Villancico bat, euskaraz eta gazteleraz zegoena. Gazteleraz gainera euskara ere bertakotzat har zezaten, bertako hizkuntza jatorra hain zuzen.
|
|
|
Egunak joan egunak etorri, estutasunasentitzen hasi nintzen, zerbait idatzi beharra eta, aldi berean, ezina sumatzen bainuen.Izan ere, alferkeria sentitu nuen gai tekniko bati buruzko zerbaiti ekiteko, eta aldebatera utzi nuen bide hori. Erdi etsita
|
nengoela
, azkenean, zerbait pertsonalagoidazteko ideia hurbildu zitzaidan, eta itolarrian dagoen naufragoaren antzera, azkenahalegin batean salbatuko ninduen oholari eutsi nion, bertara lapen erara itsatsiz.Horixe nuen irtenbidea: gauza guztiz subjektiboa egingo nuen, Txillardegiri berariburuzko neure bizipenak eta sentipenak kontatuz, eta, bide batez, haren bazterketasistematikoaren inguruko gogoeta egiteko aprobetxatuz.
|
|
|
Eta gehiago: gogoratzen zara, Bitakoratxo, Dublinen
|
nengoela
nire gidako azaleko irudia deskribatu nizula. Ba Ralphek esan dit hemendik nahiko hurbil dagoela toki hori.
|
|
|
Gertatzen dena da arratsaldean, portuan paseatuz hitzaldiaren orduaren zain
|
nengoela
, espero ez nuen norbait hurbildu zaidala: Ralph.
|
|
|
Gelan
|
nengoela
(hemengo gelek idazle ezagunen izenak dituzte. Nirea" Swift logela" da), handik ordu erdira edo, atetik sartu eta literara igo da ezertxo ere esan gabe.
|
|
|
Eta Rocío sustengatzen zuen koltxoiaren azpialdeari begira
|
nengoela
, ba, momentu horretan albo batera utzi zaitut, Bitakora laguna, eta orduan bere aurpegia azaldu da ni aurkitzen nintzen beheko literara so eginez. Ile motots beltzek (Guinnessaren edo farolik gabeko gauaren parekoa, horren beltza da Rocíoren ilea) jauzi bat egin dute nigana handik goitik begiratu didanean, eta begi irribarretsuz eraso dit.
|
|
|
Gero bazkaltzera eraman nahi ninduela aitortu zidan, harrerak bere pisuan jarraipena izan zezan, gaua luzatzeko asmoz. Baina ezetz esan nion, eskerrik asko baina ez, oso nekatuta
|
nengoela
eta nahiago nuela etxera joan eta atseden hartzea.
|
|
|
Oraindik lo
|
nengoela
" see you later" entzun diot esaten Rocíori, eta geroztik bakarrik nago gela honetan. Bere motxila hemen dago, beraz itzuliko da.
|
|
|
Baina, kontu hartan nenbilela, ongi egin ote nituen kontuak? Izan ere, nengoen tokian
|
nengoela
, ez al nuen hagitzez ere hobe neure mihiaren gobernatzea eta isilik egoitea ezen ez ausartki eta ahalkegabeki hitz egitea. Zer behar eta zer mengoa nuen nik, joko haren jokatzeko eta joko hartan sartzeko?
|
|
|
Baina ez, orduan ere oker nenbilen... Zeren eta, hau nekien, hura nekien, baina ez nekien ezen neure bizitzako ustekabekorik ustekabetsuenaren aitzinean
|
nengoela
. Izan ere, ni ezin nintekeen familiako bigarren protestanta izan, nola idaroki baitzidan aitak, zeren leku hura beterik baitzegoen jada... eta, izaitekotan, etxeko hirugarren protestanta baizik ezin izan nintekeen, edo laugarrena, benturaz, edo auskalo zenbatgarrena...!
|
|
|
Eta berriro egin nuen oihu, berriro eta berriro, harik eta ohartu nintzen arte ezen oihartzunak mila boz zituela, bertze mundukoak ziruditenak... eta, istant hartan, hainbertzeraino itsutu ninduen izuak eta ikarak, non sinetsi egin bainuen ezen kondenatuak gelan nituela, bisita egiterat etorriak. Eta, orduan, burua galtzeko puntuan
|
nengoela
, isildu egin nintzen. Eta ene isiltasunak bertze isiltasun bat ekarri zuen gibeletik, are isilagoa eta osoagoa, kondenatuen oihu ustezko haiek irentsi zituena.
|
|
|
Salamancan
|
nengoela
, ene ikaskideetarik bat hil zen. Baina zuk ere oroituko duzu ikasle hura, beharbada.
|
|
|
Deus guti bazkaldu nuen egun hartan. Eta, gelan
|
nengoela
, ezin kendu izan nituen burutazio haiek. Zure hitzaldiko arrazoinak, zure aipu haietan zimendatuak, banaka harturik, ur xortak bezalakoak ziren, bakoitza bere aldetik joan zitekeena, nehongo kalterik eragin gabe, baina ene bekatuarekiko hisiak ubide berean ipinarazten zituen, finean, ur xorta haiek guztiak, eta uholde baterat biltzen, zeinak baininderaman goiti beheiti arrastaka.
|
|
|
Gainerat, komunitate tipi bat zen Urbiain, eta han gauzak errazago joan zitezkeen, zuhaurk ere erraiten zenuen bezala, Jainkoaren laguntzarekin. Eta, inguruetako gaixo eta erien begiratzeko, ospitale bat ere eraiki genezakeen komarka hartan, nola egin baitzuen Azpilkuetako Martinek bere herrian... baina, hark ez bezala, bizirik
|
nengoela
egin behar nuen nik hura, zeren jauregi aberats bateko seme eta gizonezko bakarra bainintzen, aita anaiak hil ondoren, eta baliabide guztiak izan nitzakeen, neure xedearen betetzeko, Jainkoaren laguntzarekin. Eta, entseiu hartan neure arartekotasunaz baliatzen nintzela, osaba Joanikot eta ama elkarrenganat biltzea erdietsiko nuen, eta haien eragina erabiliko nuen herriko jende guztien batzeko eta zoriontsu izaiteko, Jainkoaren laguntzarekin...
|
|
|
Uste dut ezen aitaren gorputza etxerat ekarri genuen egun berean izan zela, Mattin hil aitzin, noiz eta arratsaldeko lehen orduan ohartu bainintzen ezen ama eta aita jesuita elkarrekin zeudela, kaperauaren bizitokirat jotzen zuen kaperako atearen bertzaldean. Kaperan
|
nengoela
, haien marmara aditu eta ate ondorat hurbildu nintzen. Hitzak azpiko zirritutik limurtzen ziren, eta, belarria harat luzaturik, berehala ohartu nintzen ezen Ubarneko damez ari zirela.
|
|
|
Zeren iturri zaharrari zeriòn betiko ur gardena, ene imajinazinoaren lurretarat heldu bezain fite, lohitzen eta lokazten baitzen. Eta lohitzen eta lokazten zen, nola itzarririk hala lotan
|
nengoela
. Etsenplu bat kontatuko dizut eta haren ondoreak ere kontatuko dizkizut, ikus dezazun norainokoa zen ene ezinegona eta larritasuna.
|
|
|
Eta osabak ere nahi zuen, ongi aditu banion bederen, nik gogoeta egitea, neure arimaren indarztatzeko eta sendotzeko... Ohartu ote zen, bada, osaba Joanikot, zalantzaz josia
|
nengoela
eta ez nekiela norat jo, nahiz eta iduri egin nezakeen ezen osabaren kide ezin leialago nintzela. Baina nik ez nuen gerlarik nahi, bertzalde... nahiz eta, osabaren hitzen bidetik, gero eta klarkiago ikusten nuen ezen ezin ekidin izanen nuela gerla hura ene hautua egin nezanean eta alde baterat edo bertzerat jo... zeren eta, Italiarantz abiatu aitzineko denboraldi laburrean, behin baino gehiagotan ikusi izan bainituen aita Bartolome etorri berria eta osaba Joanikot kontrakarrean, buruz buru, etsai ozpinduak balira bezala, nor bere muturrean, urrats bat bera ere gibelatu gabe, batek antsiarik ez zuenaz antsiatzen eta enkoniatzen zelarik ber tzea.
|
|
|
Baliteke... Eta ez, haiek ez ziren ohartu ere, jakina, hesiaren bertzaldean
|
nengoela
, hain zeuden beren ezkutuko eginbeharretarat emanak... Eta, nola ez bainuen nahi ene presentziaz ohar zitezen, hala, ikusi beharrekoak ikusi ondoren, gibela egin nuen, ezkutuan eta isil gordean, berriro logelarantz.
|
|
|
Harik eta, goseak amorratzen, plaza bateko iturri baten ondoan jarri, ostalersak prestatu gazta eta urdai puskak, baita ogia ere, zorrotik atera, eta jaten hasi nintzen arte. Eta, lehen ahamenean
|
nengoela
, hamar bat urteko neskatxa bat galdez hurbildu zitzaidan: aingeru baten aurpegia zuen, baina zangobakarra zen, eta makulu baten gainean zebilen; eta, ene aitzinean gelditzen zelarik, galtzarbea makuluan bermaturik, eskua luzatu zidan.
|
|
|
Eta hartan nebilela, gogorat etorri zitzaizkidan, bat batean, aita Bartolo mek noiznahi den errepikatzen zizkidan hitzak, san Inaziok Xabierko Frantzis kori erranak: " Zertarako zeureganatu mundu osoa, baldin arima galtzen baduzu?" Eta galdegite haren gibeletik, bertze galdegite hura etorri zitzaidan, neure buruari behin baino gehiagotan egin izan niona, nahiz eta azken bolada hartan ez, zeren eta, Elbiraz amorosturik
|
nengoela
, ez bainuen buruan bertzerik: " Eta aita Bartolomek dioena egia balitz eta ez metafora edo ipuin hutsa...?" Eta nahi nuelarik ezen aita Bartolomek zioena egia izan zedila... eta zerbait sinetsi ere egiten nuelarik —zeren eta, anitzetan erran dizudan bezala, pizten denean desiraren argia itzaltzen baita arrazoinarena—, ihardespen ezin zentzuzkoagoa eta ezin doiagoa ediren nion neure galdegite hari... zeren eta ez al zituen Jainkoak, aita Bartolomek ere erran zidan bezala, bekatu haiengatik Sodoma eta Gomorra sutan sutu?
|
|
|
Credo!, apez izaiteko dei bat ere izan zitekeena, eta ozentki eta bortizki deitu ninduena... eta, uste nuen arren ezen, irririk gabeko egun goibel haien ondotik, ahantzia izan nezakeela zer zen irri egitea, aldiz, irri egiten ikusi nuen neure burua... zeren eta gurasoek ere apez nahi baininduten, eta, baldin erraiten banien ezen apez izan nahi nuela, kolejio edo komenturen baterat igorriko baininduten, Iruñarat edo Baionarat, uda finatu bezain fite, jauregitik eta osaba Joanikotenganik urrun... Hartan
|
nengoela
, boz bat entzun nuen, ustekabean:
|
|
|
Eta bertze egun batean, oihanaren ertzean
|
nengoela
, urtxintxekin jostetan, zuhaitz lerden baterat iganik, haren boza aditu nuen, beheiti goiti zetorkidala deblauki: " Jaun Joanes:
|
|
|
Eta, hodei baten gainean bezala
|
nengoela
, pentsatu nuen ezen mementu ezin hobea izan zitekeela hura edabearen hartzeko, baina, nola ongiegi eta ezin gogarago bainengoen, bertzalde, hala, agortu arte bizi nahi izan nuen istant hura eta istant haren istant guztiak; ordea, istant hura eta istant haiek agortu eta eneganik iragan bezain fite, joan zitzaidan edabearen hartzeko gogoa.
|
|
|
Izan ere, orain artean erran ez dizudan arren, anitzetan ageri izan zait bizitza zirkunferentzia bat bezala, puntu ezdeus batetik puntu ezdeus bererat garamatzana, geure deusezetik deusezerako bidaian. Baina gaur, etxe aitzinean geldi
|
nengoela
, marraskilo bat ikusi dut, eta bururatu zait ezen hura, arrastaka zebilen arren eta ezin baratxago, nehor baino urrunago irits zitekeela, zeren haren etxeak spiral bat baitzuen armarri... Eta, nola spirala beso bat ere baden, infinituraino luzatzen dena, hala, mundu osoa eta unibertso osoa beregana zezakeen ma rraskiloak, spiralaren aterpetik.
|
|
|
, zeren uste bainuen ezen poema hark lur bat eskaintzen ziola ene arima nekatuari eta lur hartarat egin behar nuela nola edo hala. Eta, pentsu haien hausnarrean
|
nengoela
, ikusirik amak ezen ez niola deus ere ihardesten, erantsi eta eratxiki zuen:
|
|
|
haren umekeriak eta haren burugabekeriak, konparazione... Hartan
|
nengoela
, aita Bartolome heldu zen jauregirat...
|
|
|
Eta zein arrai eta alegera jarri nintzen hura etorri zenean, eta nola besarkatu nuen behin eta berriro... eta berriro eta berriro, besarkada haien bidez egiaztatu nahi banu bezala ezen ez
|
nengoela
amets batean sartua...!
|
|
|
" Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztiak, aitaren markes titulua tartean. ...oakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren, hasteko, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez
|
nengoela
artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin haiek guztiak buruan nituela, erran nioan hire amari: " Andere Graziana, berorren semea ene semea ere izan zen, borzpasei urtez, Itsasoko Aman izan nuen bitartean, eta nihaur joanen naiz haren bila..."
|
|
|
Eta galdegite hura zen ene egoerari buruzkoa, zeren jakin nahi baitzuen zer egiten nuen nik Indietan eta zertarat etorri nintzen. Eta orduan asmatu nuen nola Nafarroan
|
nengoela
Antonio Ibarbia zeritzan kapitain ohi bat ezagutu nuen, El Doradoko mapa bat zuena, eta hargatik etorri nintzela harekin Indietarat, eta hargatik egin genuela Gorukik eta biok iragan berri genuèn oihan hartan barrena, baina ez genuela deus ere aurkitu ez irabazi... eta, are okerrago, zeren, batetik, kapitain ohia eritu eta sukar izugarri baten ondorez hil baitzen, eta zeren baitzirudien, bertzet...
|
|
|
Eta nola sentitzen nuen arrazoin zuela! Zeren, urrunagorat joan gabe ere, indiarren oihanean
|
nengoela
amets egin bainuen nik, nehoiz ez bezala, bai irakurriak nituen liburuekin eta bai irakurri gabeak nituenekin ere, bizitzaren bertze hats hura falta balitzait bezala... nahiz eta Piarres Oihartzabal kapitainaren bertze kontseilu hura, bertze zentzu batean, zentzuzko ere izan zitekeen.
|
|
|
" Eta, hurrengo egunean, berriro jarri ginen mahaiaren inguruan, eta orduan ere berdin erran zidan, zeren doña Lidiak ez baitzuen uste ezen mendozatarren zaldizainarekin izan nuen amorio itsu hargatik galdua
|
nengoela
, nahiz eta aitortzen zuen ezen arrisku eta peril handikoak zirela amorio suerte haiek, galbiderat baizik eraman ez zezaketenak, baldin haietarik berehalako ikasbiderik ateratzen ez bazen eta haien gainean zentzatzen, arrazoinaren idia bihotzaren gurdiaren aitzinean jarririk; eta orduan erran nion, ez keinuz baina hitzez —zeren igartzen bainuen orduko andere hura ene borondateaz jabetzen ari ... Eta erran zidan:
|
|
|
...zen arrisku eta peril handikoak zirela amorio suerte haiek, galbiderat baizik eraman ez zezaketenak, baldin haietarik berehalako ikasbiderik ateratzen ez bazen eta haien gainean zentzatzen, arrazoinaren idia bihotzaren gurdiaren aitzinean jarririk; eta orduan erran nion, ez keinuz baina hitzez —zeren igartzen bainuen orduko andere hura ene borondateaz jabetzen ari zela—, ezen zentzaturik
|
nengoela
eta ez nengoela, neure esperientzia gaitz haien ondotik, lehen gizonaren hitzetarat eta haren promesetarat makurtzeko disposizionean... Eta erran zidan:
|
|
|
...peril handikoak zirela amorio suerte haiek, galbiderat baizik eraman ez zezaketenak, baldin haietarik berehalako ikasbiderik ateratzen ez bazen eta haien gainean zentzatzen, arrazoinaren idia bihotzaren gurdiaren aitzinean jarririk; eta orduan erran nion, ez keinuz baina hitzez —zeren igartzen bainuen orduko andere hura ene borondateaz jabetzen ari zela—, ezen zentzaturik nengoela eta ez
|
nengoela
, neure esperientzia gaitz haien ondotik, lehen gizonaren hitzetarat eta haren promesetarat makurtzeko disposizionean... Eta erran zidan:
|
|
|
Eta, berant gabe, izuaren esperientzia latz hura bizi behar izan nuen, noiz eta, lotan
|
nengoela
, arratoi batek belarrian ausiki egin baitzidan. Ene espantua, jaun André...!
|
|
|
Izan ere, nola bidea egun eta erdikoa baitzen, oihanaren bazter batean gelditu behar izan genuen gauez, lurra etzaleku eta goiko izarrak ohezeru. Eta gero, berriz, ez dakit zer gertatu zen, zeren eta, lotan
|
nengoela
, oihu batzuk aditu bainituen... eta izarren artean itzarri eta, ohartzerako, hogei bat indiarrek inguraturik geunden nahaste borraste hartan, eta guarnizinoko bi soldaduak eta gu ginderamatzaten morroietarik bat ere hilik eta erhainik zeuden eta bertze bat hil hurran.
|
|
|
Zeren nik, nengoen puntuan
|
nengoela
—are gehiago indiar gorri haien munduak eragin zidan lehen liluramenduaren ondotik— nekez uler bainezakeen neure paradisua, libururik edo biblioteka on bat gabe; Joxe Aberasturi bizkaitarrak nekez uler zezakeen berea, bere ametsetako Potosi hartarik urrun, zilarrezko ezpata gogoan; eta Antonio Ibarbia gipuzkoarrak, finean, nekez uler zezakeen paradisurik, Tomas Morok bere Utopian deskri...
|
|
|
Ordea, bertze egun batean leize haietarik batek izutu ninduen: Rosarekin ezkondu eta handik hamar urterat izan zen, noiz eta, terrazan
|
nengoela
, gibeletik hurbildu baitzitzaidan, isilik, hotsik egin gabe, bere besoez inguratzen ninduela eta besarkatzen, nola hodei batek mendiaren gerria. Eta jiratu nintzen eta begietako behe lainoak erakutsi zizkidan, erraiten zidalarik ezin malenkoniatsuago ezen hilabete luzea zeramala gaizki, nekaturik bezala eta ezindurik... eta bere neketik eta ezinetik erran zidan ezen maite maite ninduela, eta bi malko isuri zitzaizkion.
|
|
|
Eta biharamuneko gau ilargitsuan zaldia hartu, eta beheko txaboletarat joan nintzen. Eta, behin han
|
nengoela
, hautatu nuen gaztelaniaz zekien eta soineko gorri bat zuen emaztekia... Baina, emazteki hura hautatu aitzin, Gorukirengatik ere galdetu nuen.
|
|
|
Izan ere, komunionea egin nahi ez nuelako, aitak zartako ikaragarri hura eman zidan eta kondenatuen gelan giltzapetu. Eta, gela ilun hartan beldurrak airean
|
nengoela
, nor etorriko... eta osaba Joanikot!, ene aingeru begiralea balitz bezala, bere adostasuna eta bere babesa eta geriza eskaintzen zizkidala... eta sekeretu bat ere bai, berea ez ezik enea ere izan zitekeena, eta enea zena jadaneko... zeren eta osaba Joanikot protestant baitzen, jaun Esteban Etxegoien etxeko ardi beltza bezalaxe, osabak berak jakinarazi zidanez, bere historiaren eta arbaso zahar ha... Eta, erran ere, halaxe erran zidan osabak, eskua bere eskuz hertsatzen zidala:
|
|
|
Eta, hala, bazirudien ezen libertatea haize bat zela, baina haize bakoitzak bere kaiola zuela —haragi bakoitzak berea zuen bezala—, eta kaiola hartan itzalek inguratua
|
nengoela
.
|
|
|
Eta hiru egunez ibili nintzen emazteki harekin horrela, atseginez atsegin, kasik pentsaturik ezen hartaz amorosturik
|
nengoela
, harik eta, halako batean, ohiko narda eta betiko higuina jaundu zitzaidan arte —bertzeen aurkako narda eta neure buruaren aurkakoa, jaun André—, halako moldez, non, handik aitzina, haren perfumeak ere ez baitzidan oka egiteko gogoa baizik eragin, harekin batean nigargura ere guztiz nagusitzen zitzaidala, ene haragia egur heze bat balitz bezala, gar egiten zuenean ere nigar egiten zuen...
|
|
|
Eta hala nenbilen, ezinegonaren goren puntuan urduri, eta, hala nenbilela —edo, hala nenbilelako, hain zuzen ere—, Piarres Oihartzabal kapitaina ohartu zen ezen ez
|
nengoela
neure onean, halako suertez, non, untziko zoko gorde baterat ninderamala, erran baitzidan:
|
|
|
Eta eratxiki zian: ...stronomiaz bai, zerbait badakit, eta hala erraiten dizut ezen Paracelsok planetez dioena ergelkeria handi bat dela, eta halatsu izanen dela haren erremedioa ere, zeren, argumentuaren zura nolako, erremedioaren ezpala ere halako... eta hala hasiko naizela ni guaiako ura eta guaiako bainuak hartzen..." Eta hire osaba guaiakoa hartzen hasi zuan, eta ni, aldiz, usterik ezen medikuaren erranetarat
|
nengoela
eta haren manua bete behar nuela, merkurioa hartzen hasi ninduan... Eta iragan zuan astebete, eta hire osabak onerat egin zian, eta nik, aldiz, okerrera... harik eta nihaur ere guaiakoa hartzen hasi nintzen arte, eta guaiakoak sendatu nindian...
|
|
|
Eta ni ere ideia hartakoa nintzen eta, gisa hartan, ez nuen burua gehiegi erabili beharrik, jakin eta ulertzeko ezen mapako paradisuak ez zuela egiazko Paradisuaren existentziarik frogatzen... Haatik, nola, nengoen puntuan
|
nengoela
—zalantzen zuloan sartua, bai, baina baita bizitza nehoiz baino seriosago hartzeko gogoarekin ere, zirt edo zart—; nola, bada, deus guti behar bainuen, ipurtargi baten argitik eguzki distiratsu baten egiteko, hala, mapa hura ikusi nuenean, iduritu zitzaidan ezen Jainkoa mapa hartaz mintzatzen ari zitzaidala eta mapa haren bidez seinalatzen ari zitzaidala neure xedea eta etorkizunerako b...
|
|
|
Eta Alain Coup d’Œil irri karkaraka hasi zen, eta haren gizonak ez gutiago... Eta nik ez nekien zer egin, irri egin edo ez egin... eta hala
|
nengoela
, zalantza hartan, Alain Coup d’Œil ezin irritsuago hurbildu zitzaidan. Eta ahoa zabaldu zuen, zerbaiten erraiteko, baina ahoa zabaldu bezain fite hertsi zuen.
|
|
|
Eta, gogoan bertze iduri hura nuela, galdetu nion neure buruari ez ote nuen nik ere Pazko Mendekosteekin konplituki konplitzeko eskubiderik, nola izan baitzuen osabak, gero gerokoak. Eta, ondotik, zure hitzak etorri zitzaizkidan, jaun André, noiz eta Salamancan
|
nengoela
gomendatzen baitzenidan plazerren neurriz dastatzea, nahiz eta ohartarazten zenidan, haren jarraikian, ezen alferrikakoa zela nehori kontseiluen emaitea, gazteei bere batez, nor bere buruaren gainean baizik zentzatzen ez zelako... Eta, zure hitz haiek gogoan nituela, galdetu nion neure buruari zergatik egin behar nuen nik deus berezirik guztia alferrikakoa zenean, gero gerokoak.
|
|
|
Izan ere, ene anarterainoko jokabidearen arrazoina izan zen ezen sinetsirik
|
nengoela
Jainkoak libre egin gintuela eta, hargatik, bizitzan libre nahi gintuela, eta amorioan ere libre. Ez al zuen, bada, san Agustinek berak ere erran:
|
|
|
" Antares-i beha duzu teleskopioa..." Eta oroitzen diat ezen, teleskopioa ukitu orduko, halako zirrara bat nabaritu nuela neure baitan, baita zirrara hura osoa eta guztizkoa egin zitzaidala ere, noiz eta begia bere lekuan ipini eta Scorpio ko izar distiratsu hura ikusi bainuen. Eta izar distiratsu hari beha
|
nengoela
ohartu ninduan ezen, Damaskora bidean jarri gabe, neure Damaskorako bidea ediren nuela, zeina baitzen, aldi berean, zientziarena... —eta, ondoan zetzan txakurrari beha, erran zuen—:
|
|
|
Eta osaba hala zegoela, eta ni hari beha
|
nengoela
, begiak malkotan, gizon emakume odol gose haiek guztiak maradikatu nituen berriro behin, bi aldiz, mila aldiz... harik eta jendartetik emazteki bat aitzinatu zen arte: osabaganat zihoan lasterka eta hatsangaka, erdi nigarrez, eta, hura ikusi nuelarik, gibeletik iltki nintzen ni ere.
|
|
|
Ordea, imajinatzen nuenean neure burua emazteki bati lotua eta besarkatua, hain erreus eta hain arduratsu jartzen nintzen, non iduritzen baitzitzaidan ezen lurrikara baten atarian
|
nengoela
, eta odola zainetarik ateratzerat zihoakidala noiznahi den... eta ezbaiak eta zalantzak zetozkidan, bere sasoinean eta bere puntuan aitzina egiteko gai izanen ote nintzen, eta damutzen eta neure bularra jotzen hasi behar ez ote nuen, baldin ez banintzen hartarako gai.
|
|
|
Erran dizut, izan ere, nola ibili nintzen egun hartan, desiraren albardak karga karga eginik, imajinazinoaren labe gero eta beroagoan iduri lizun bati bertze bat zerraiola; eta nola, nengoen puntuan
|
nengoela
, otso gose sabel uzkur bat bainintzen, golos eta lamiti, Mignonen gorputza haginkatzeko prestik, zeren haren haragi giharrak bildots batenak izan baitzitezkeen, edo oreinkumearenak bezain samur, uxter eta sasoal, hala, iduri lizun haietarik bakoitzak iratzartzen zizkidan apur bat nerbioak, sutzen zidan apur bat odola, ernarazten eta kilikarazten zizkidan apur bat burmuinak, berretzen eta emendatz... Eta are gehiago kilikatu ninduen, gelan sartu bezain sarri Mignonek ezpainetan eman zidàn musu luze hark —marrubiak edo mugurdiak ote ziren ezpain haien fruituak, jaun André? —, zeinak hatsaren estualdi hura eragin baitzidan.
|
|
|
Ez dizut erran beharrik, jaun André, ezen handik minutu gutirat
|
nengoela
ni bigarren entseiurako prestik eta neure lehen hutsaren zuzentzeko gerturik, tabernarat jaitsi eta bertze ontzi bat garagarno edan orduko. Eta igan ginen gelarat, behatu nien Mignonen ile hori haiei, zeinak bekokian eta kopetan beherat erortzen baitzitzaizkion, urrezko belardi bat iduri...
|
|
|
Izan ere, Mignonen gorputza hain zen ederra eta joria —Rubensen pintzeletik sortua ote zen, jaun André? —, non erran baitzitekeen ezen ez zuela mugarik. Mugagabea zen, zinez, haren gorputza, infinitua... are mugagabeagoa eta infinituagoa enearen aitzinean, zeinak oroitarazten baitzidan ezen, itsasoan galdu nuen behatzetik hasirik, bazter orotarik mugaturik
|
nengoela
... Eta gorputzen hartan, nahi nuen, alde batetik, bertze gorputz hark irents nintzan, neure mugak haren mugagabetasunean eta infinitutasunean urtu ahal izaiteko; eta nahi nuen, aldi berean, irensten ninduena nihaurk irentsi, haren infinitutasuna ene gorputzaren mugetarat ekarri ahal izaiteko.
|
|
|
Etxetxo batean nengoen, zeinak etxola edo borda baten karantza baitzuen, lastozko kamastra baten gainean. Kapitaina ere han zegoen, eta berak jakinarazi zidan ezen uharte batean
|
nengoela
, Bretainiako Finistère-tik hurbil: herri tipi batean, non arrantzale jendea bizi baitzen.
|
|
|
Baina, esperientzia haren ulertzeko, Piarres Oihartzabal kapitainarekin izan nuen bertze konbertsazione bat agertu behar nizuke lehendik. Izan ere, kontatu dizut ezen Piarres Oihartzabal kapitainarekin konfiantza handia hartu nuela, eta hatsarretik beretik kasik semetzat hartu ninduela, ikustean ezen bakarrik
|
nengoela
munduan, etxetik ihesi. Eta buru argia eta begi zolia zen, eta nik ezagutu ditudan pertsona adimendutsuetarik eta bereizienetarik zen, hariari xuxen zetxekiona, adarretarik ibili gabe...
|
|
|
Baina, aitzina egin baino lehenago, derradan ezen guztiz ahantzia
|
nengoela
ni orduko istripu hartaz eta istripuan galdu behatzaz, harik eta, Amsterdametik itzultzeko puntuan geundela, kapitaina etorri zitzaidan arte, eskuan kutxa tipi bat zuela, lokarri mehe bati lotua eta lepotik dilindan eramaitekoa, zeinak erlikiontzi bat baitzirudien. Eta erlikiontzi bat zen, zinez!
|
|
|
Zeren eta, neure azken eginahal hartan, Nafarroako Margaritak bere Heptameron en deskribatzen zituen frantziskotar haien eredurat
|
nengoela
, hau da, Mignonen gainean bizitza aktibora emanago kontenplatibora baino, eta egundaino baino gogarago, neure behorraren gainean, oihuak eta garrasiak heldu zitzaizkigun bat batean, hotsa eta abarrotsa...
|
|
|
Baina, hats har nezakeen arren, larri nengoen artean, deusetaz segur ez
|
nengoela
; eta ene larritasunean espainiarrei behatzen nien nik, zeren, nola bainekien ezen ezin oilarragoak eta ezin urguilutsuagoak zirela guztian, ohoreari loturik zeuden gaietan partikularzki, hala iguriki nuen istant batez ezen oldartu eginen zitzaizkiela guardiei, baina haiek ere han geratu ziren oilar lumatuen antzo, hitzik gabe eta mutu, ez kikiriki, ez kukurruku.
|
|
|
Bertzetik, ez nuen zeharka Kristina jakitun egin nahi. Koinatua kolpatuta ere, ni bizirik eta onik
|
nengoela
ikasteak zenbateraino nahigabetuko zuen ez nengoen hagitz seguru.
|
|
|
Eta hala ere, ez sekula" habiaren" bigarren erabiltzailea begi aitzinean nuela. Oraindik katabutarako ez
|
nengoela
frogaturik, manera prestuak bazter uzteko prest zirudien ene andreak. Niretako gordetzen zuen gupida agortua zitzaion, nonbait.
|
|
|
Bihozkada bat, dena irudikeria gaizto bat izana ote zen. Atea itxi eta giltzaren hotsa aditzean ulertu dut oker
|
nengoela
. Zalantzarik gelditzen bazitzaidan, minutu bat geroago ezabatu zait:
|
|
|
Bakartasunak hainbateko bihotz ikara eragin zidan. Oihu egitekotan
|
nengoela
, komunetik heldu ziren hotsek Kristinaren berri eman zidaten.
|
|
|
Jatetxe italiarrean pizza jangaitzarekin deman ari nintzen bitartean, azkenik, aterabiderik zuzenena xelebrekeriaren baten laguntzaz egoera kargaz arintzea begitandu zitzaidan, anarterainoko" Edu" zirtolari, punttazale eta marmartsuarena antzeztuz. Ondikotz, denetariko aukerak aztertu eta gero, behin betikorik hautatu gabe
|
nengoela
azaldu zen, atetik, haren kamiseta tirantedun arrosa.
|
|
|
Ene gorputzak, bere gobernatzaile izan behar zuenak baino hagitzez zoliago, kontsiderazio metafisikoak baztertu eta berez hautatu zuen aitzina jauzi egitea. Airean
|
nengoela
, metalezko saihets batek zaflako egin zidan gerrialdean. Zapore garratza zuen, ikatz aire, odolaren eta asfaltoaren nahaskiak.
|
|
|
Gezurretan ari nintzen. Espaloi ertzean sudurrez beheiti zabal zabala
|
nengoela
, ibilgailua nola gelditzen zen entzun nuen, pauso hots batzuk gero, enegana hurbiltzen, eta boz bat, hortzik gabea eta kraskatua lau zigarro paketeren erretzailearena bezain:
|
|
|
Inor ni hiltzera saiatua zela erraten ari nintzaion, eta hark halako arrazoia bota behar. Jakina horditurik
|
nengoela
, baina horrek ez zuen deus ikustekorik azaltzen ari nintzenarekin. Erlojuari behatu nion:
|
|
|
Non eta komisaldegian. Asteazkeneko gertakarien ondotik, Ramirezekin edo bere gisako bertze jendilajearekin kausitzeko desiotan
|
nengoela
uste bide zuen Potzolok. Harako Txuma eta Jabito haiei dagokienez," ikusiko".
|
|
|
Esperoan
|
nengoela
, goizean erositako jostailu berriarekin egin nuen topo. .
|
|
|
Hitz batez erranda, arruntik maitemindua nintzen, eta ez zitzaidan inporta nire neska arropa gorri laranjaz janzteko setan bazegoen, edo talaka ematen bazidan joga egiteak nire gogo gorputzei ekarriko zizkien onurez. Larunbat gau batez, egunkariaren edizioa ixteko lanetan
|
nengoela
, erredakziora agertu zitzaidan negar intzirika; kosmosarekin bat egiteko pasaporteak delako Emilioren ohean banatzen ziren, nonbait, eta Kristina ez egoki tramite horretara.
|
|
|
Niri zegozkidanak falta ziren. Noiz eta nola trenkatu zuten ene lagunek ni ere soberan
|
nengoela
. Dirurik izan ote zen tarteko Ximurraren aldetik (honetan ere erdia pagatuko ote zion?).
|
|
|
Autora itzuli ala neure hartan gelditu erabaki gabe
|
nengoela
, esku bat kateatu zitzaidan besoan.
|
|
|
Ezetz adierazi nahi nion anaiari, trago pare bat egina bai, hiru beharbada, lau gehienez ere, baina mozkor itsuski ez
|
nengoela
, zer kakaren bat zango artean trabatu eta lurrera iraulia baizik. Odolak sudurretik beheiti egiten zidan, ordea, eta haren dasta gaziak mingaina trabatzen.
|
|
|
Lehenbizikoaren alde makurtua, eskua luzatu nuen. Oraindik ukitu gabe
|
nengoela
, Edurne/ Ixter puxkaren boza oldartu zitzaidan gibeletik:
|
|
|
Beraz, zutik eta eskaileretan beheiti abiatzeko prest
|
nengoela
harrapatu ninduen semearen deiak. Asteburuan eman hitza oroitarazi zidan hark niri —" Hanburgesa hartzera joanen gaituk elkarrekin" —, eta neure ohiko irteera ordu berantak nik hari.
|
|
|
Kazetaritzan hainbat urte eginda, ezezagunen baten gainera zatozenean informazio eske, haren mintzotik jakin dezakezu, hastapenetik, eskua luzatuko dizun ala ez, oker egiteko mentura handirik gabe. Solasa uztekotan
|
nengoela
, Ximurraren andrearen ahotsak haurrarenari hartu zion lekua, aparatuaz bertzaldera.
|
|
|
Hamabi urte betez geroztik ez nuen solasaldi transzendenterik amarekin. Biziaren misterioak azaltzeko asmoz ondoratu zitzaidan orduan, eta ni ez nintzen aspaldi handitik Ttipik eskolatua
|
nengoela
jakinarazteko bezain krudela izan.
|
|
|
Bortz minutu iraganda, ez nintzen oraino karrikaren buruan. Ibilitakoan gibelat egin eta atariraino itzuli ez itzuli
|
nengoela
, motor baten hotsak zauria eragin zion karrika isilari.
|
|
|
Jaiki, komunera joan, bi galleta marruskatu —igandekoak bezain zahar eta jangaitz— eta baso bat ur edan ondotik egunkarira deitu nuen. Erixko
|
nengoela
erran nion telefonariari, mezua Eskalatzaileari jakinarazteko erreguarekin batean. Eta halaxe egoki, erixko buru eta bihotz.
|
|
|
Garunei eta hortzei lana eman nien puska batean, herenegungo tortilla zati bi eta gorritik urdinera mudatzen hasia zen ziztor bat irentsiz bertze garagardo batekin batean. Kankarroei ekin ez ekin barne borrokan
|
nengoela
, karrak egin zuen ostatuko ate betiere olioztatu gabeak.
|
|
|
Zerbitzaria bere egitekoan ari zen bitartean, gogoeta egon nintzen Klararen azken hitzez. Ondorio garbirik atera gabe
|
nengoela
ekin zidan berriz emakumeak.
|
|
|
Berriz ere ganberan, artoski hautatu nituen jantzi beharreko arropak, zimurdura gutien agertzen zutenen artean. Ez zen gauza erraza, bi aste baino gehiago baitziren lisatu gabe
|
nengoela
. Atzeman nuen, hala ere, zer jantzia, sobera fardel agertu gabe.
|
|
|
Kabroi alaena! Pitokeriak bota beharrean ohatzetik aterarazteagatik, konprenitzen ahal zian premian
|
nengoela
. Ez uste berehala erran didanik non aurkitzen ahal hindudan.
|
|
|
Anak eginen zion elkarrizketa gezaz harata, aise ere pipermin biziagoko erreportaiaren soslaiak marrazten hasi zitzaizkidan buru barnean. Nahi gabeko oporretan
|
nengoela
ere atzendu zitzaidan.
|
|
|
Mutilaren kopeta zimurduraz bete zen, oroitu nahi bortitzean iduri. Argibide gehiagorik ez zidala emanen etsita
|
nengoela
etorri zen erantzuna.
|
|
|
Ezagunak zaizkidan keinuz etsipen urduriz, esango nuke, nire buruari azalpen bat ematera nindoan, eta orduantxe Schubert entzun nuen. Laster batean ezagutu nuen; samin sakon hornidura gabeko batek jakinarazi zidan bakarrik
|
nengoela
. Ahal bezala berreskuratu nuen sosegua; itsuari erreparatu nion, bere amarekin maitagarri horien ipuin bat irakurtzen zuen umeari, eta bikote gazteari; surik antigualenak asebetetzen zituzten haiek, ahalkerik gabe, oihanetako piztien gisa, gordelekuan edota herioaren sastrakan begiak elkar aurkitzeko beldurrik gabe.
|
|
|
eskuan neukan eskela ale bakarra ote zen, ala antzeko gehiago zintzilikatu zituzten? Auzoek ba ote zekiten hilda
|
nengoela
–Izuikaraz beterik, leihora hurbildu nintzen.
|
|
|
Eta hilda nengoen. Zenbat jendek ote zekien hilda
|
nengoela
–Raimundok soilik?
|
|
|
Ez zen goxo joan Deereren azken txantxa zakurra. Nik guztiz argi nekien orain Inkisizioaren aurrean
|
nengoela
, eta oso zorrotz jokatu nuela, handik onik libratu nahi banuen.
|
|
|
Halako infamiarik! Eta jarraian esan zuten horregatik erabaki nuela T. ko liburutegitik gehiago ez irtetea, kontzientziaren zama astunak, errutasunaren mamuak, ez zidalako nire herritarrekin bizitzen uzten, eta hantxe neramatzala, bolizko dorrean isolaturik, bizitzako azken hamar urteak, eta zeharo zoratzen hasita
|
nengoela
noski, nire hainbat ekintza burugabek argi eta garbi frogatzen zuen bezala. Faltsukeriaren gainean faltsukeria, irakurle.
|
|
|
Ni, behintzat, ederki busti nintzen, eta une hartantxe ene haurtzarora itzuli nintzen, eta talko hautsen lurrin goxoa sentitu nuen ezinbestean sudurmintzetan gora, lagunkoi eta eraberritzaile, eta negar samurrari lotu nintzaion orduan, ezen niretzat haurtzaroa eta zurtztasuna gauza bat eta bera baitziren, garai latz baina, hala ere, usain eta kolore politak zituzten egunen oroimen suharra. Pentsatu nuen bakar bakarrik
|
nengoela
munduaren erdian, eta nekatuta neukala oso larrua, eta ez nuela artean bizitzaren loria ezagutzeko zorionik izan; eta, soka beretik, pentsatu nuen ahanztura dela gizakiaren hatsik ohikoena, eta argia malko desolatu bat besterik ez dela, noragabe doana, isiltasunera, edota, agian, hilotzek kantatzen duten ereserki izoztura. Gauza gehiago ere pentsatu nituen, haratago dagoen hotzaz, arimaren hotzaz egin nuen hausnar, eta halatan nintzela, atsedenaldia iragarri zuten Oinazeak orduak luze ditu programako arduradunek, eta emankizuna ez ezik, nire pentsamenduen haria ere eten zuten.
|
|
|
Keinu gaizto bat egin zidan Migelek. Gero, sarrailari jira bat eman, eta zuzendariaren aurrean eserita
|
nengoela
gogoratzen naiz. Mahai handi bat, liburu mordoaren aurrean zuzendariaren zapelaitz aurpegia, Migelen eta nire arnasa.
|
|
|
Hasieran neska tristepaketa eta epela zinela pentsatu nuen, baina bidaian aurrera, eta Rubenekikoa eta San Frantziskokoa ikusirik, guztiz oker
|
nengoela
frogatu dut Adelak, niri. Batzuek hainbeste eta beste batzuek...
|
|
|
Han
|
nengoela
, Gasteizko katedralean ikusi nituen zikoinez oroitu naiz. Baina batez ere han nengoelako, eta nengoen gisan nengoelako, apaiz bat hurbildu zait eta, ez bat eta ez bi, galdegin dit ea zer dudan hain burumakur egoteko, ea aitortza edo bestelako laguntzarik behar dudan.
|
|
|
Nik aurrena baiezkoa egin diot buruaz, ongi
|
nengoela
adierazteko; baina, egia esatera, ongi gaizkitua nengoen. Ezezkoa egin diot hurrena; oparia ez zela Dabidena adierazteko, baina Rubenek jarri didan ezulertu aurpegiari erreparaturik, honela esan diot:
|