|
2000
|
|
|
Gero, 39 urterekin harrobian hasi nintzen lanean. Txarrena da ganadua etxean edukita, harrobira joaterako
|
haiei
jaten eman behar izaten niela, eta goiz jeiki. Umeak ere eskolara neuk eramaten nituen goizean, eta ekarri ere bai iluntzean.
|
|
|
Lekeitioko irrati librea lokal batetik aireratzen da orain, kultur etxeko obrek iraun bitartean. Gazteek egina eta
|
haiei
zuzendua egonda ere, jende helduagoak parte hartzea nahi dute.
|
|
|
Bertsotan ari diren neska mutikoek ispilu aurrean beharrean telebistari begira kantatzen dute. Mikel Mendizabalek adierazten duenez," nabaritzen da orain bertso eskoletan umeek ahal den azkarrena telebistako izar bihurtu nahi dutela, eta
|
haiei
begira daudela".
|
|
|
Eta Ingalaterran, proportzionalki, poesia gutxiago irakurriko dute, seguruenik, hemen baino. Baina haiek dirua dute, industria dute, handiak dira, eta gu
|
haiei
begira gaude. Haiek bezalakoak izan nahi dugu, baina hori baztertu eta katakunbak onartu behar ditugu.
|
|
|
Horrek fama izugarria eman zidan, etiketa horrekin gelditu nintzen;" El ex leñador de Erasun" esaten zuten. Baina badira ni baino urte gehiago pasa dituztenak basoan eta hobe litzateke niri baino
|
haiei
elkarrizketa egitea.
|
|
|
Bertsolari belaunaldi berrienek ez dute bere burua aurkitzen auzo txiki bateko egun pasa luze horietako baten. Zer esan
|
haiei
–Eguna nola pasa?
|
|
|
Gaiek eta ideiek elkartasunik ez dutenez," kuriositatez beteriko liburua" dela esaten du baina zehaztasuna eta sakontasuna falta zaiola gehienetan. Iradokizunak ederrak izanda ere,
|
haiei
darien sinbologia sakondu gabe uzten du, San Martinen iritziz.
|
|
|
BiastegeroagogobernupolitikoakgutunbatidatzizionFraiBartolomeriesanez, AbandokoFrantziskotarrenSanMameskomentuaitxiegindutelaeta,
|
haiei
joanbeharzutentokiberrirakopasaporteaematerakoan, haietarikobi, zaharraketa gaixoak izanik,. Karmeldarrenkomentuhorretarabidalibeharizandira, beste Ordenaezberdinbatekoakizanarren?369.Frai Bartolomek egunberean370 erantzun zion, bainaezdakigugutunakzerzioen.
|
|
|
/ deutsu/ deutsugu/ deutsubee//(
|
haiei
) deutseet/ deutsee/ deutseegu/ deutsegu
|
|
|
...zkioLonArteagak484; haietarikzortziiragangaitzakdiraetahamabostiragankorrak.Egonaditzabizkaierazklasikoekbetierabiliizanduteneranjokatzendu, etaezberriki, batzuek (gainerakoeuskalkienformetarahurbildunahirikedo) eginohidutenez, kiartizkiarekin.HauekdiraFrai Bartolomerenformak: (niri) jaot/ (hari) jagoca (jaoca/ jagoco/ jaoco)/ (guri) jagocu/ (zuri/ zuei) jaotzu/ jagotzu (jagozu)/ jagocue (jaocue)(
|
haiei
). Zenbaitaldaera agertzendira, bainabokalartekog rieustendiogehienetanetajagocadubere formanormala... Testuingurubatzuetan, juan aditztrinkoaerehonensinonimo legezedoantzekobalioazdarabil.Ikusditzagunadibideok:
|
|
|
Jarraitu, datiboaribegira, singularrekoetapluralekohirugarrenpertsonakoflexioetandarabil: (hari) darraico/ darraicoz/(
|
haiei
) darraicue/ darraicuez. Ikus ondorengoesaldiakduenindarra:
|
|
|
Badirudiakatsen bat dagoela gorputzaren esperientziak era psikikoaz, funtzioimajinarioaren bidez? lantzeko gaitasunean,
|
haiei
esanahi bat ezin emandakiekeelarik, hartara, hurrengo esperientzietarako erreferentziak eraikitzeko.Irudikapen psikikoak gidatu ez dituen bulkadak ezin dira behar den bezalakanporantz bideratu harreman edo erlazio baten bidez; aitzitik, bulkadek gorputza, haren organo eta funtzioak hartzen dituzte lagun, sintomak eta gaixotasunaksortzeko. Sintoma horiek ez dira tentsio muskular neurotikoen laztasunakeragindako bestelako sintoma somatikoekin nahasi behar.
|
|
|
Erranikoaren arabera, Jose Luisen aldeko liburu omenaldi honetan, deliberatu dutene parte hartzea honako hau izanen dela: gure ibilbide komunean (bertzesortzaileekin batera) gertatu zitzaizkigun zenbait egitate eta episodio aipatzea; bai etazelakoa izan zen gure lagunaren jokaera ere
|
haiei
dagokienez.
|
|
|
Aita Morlansek ez zien jaramonik egin abadearen ahalegin
|
haiei
. Niri ez bainaairean zegoen zer bati hitz egiten ziola ematen zuen, heriotzaren itzala sumatuz bezala, Jainkoarekin edo bere kontzientziako mamu zaharrekin bakezkoak egiteko presaz.
|
|
|
Edo beste era batera esanda, sentimendu abertzalea eta kontzientzia nazionala zirela medio, hezkuntza nazionalari eman zion hasiera. Hala ere, eta lehenago zehaztu dugunez, eraikitze prozesu horrek urte askotako bidea egin behar izan zuen82 Horrela,. Convention, i jarraitu zitzaion Frantziako jaun eta jabe izango zen Napoleon-en garaiak erakutsiko digu lehenagoko asmo
|
haiei
sendotasuna emateko borondatea83.
|
|
|
Eta ez zuela ulertzen nola lokartu zen, eta ea nola zen posible, inoiz ez zuela aukerarik izango naturaren holako espektakulurik berriz ikusteko eta hala ere lotan pasatu zuela bide guztia, eta ardiak errepidetik joaten ez zirelako taxia ordu laurdenez geldirik izan zuela, eta paisaia hark arnasa ere osten dizula (noski, esna egonez gero), eta berrogeita hamar libera zirela, mesedez. Lagun handi bat betiko urrutiratzen denean bezala begiratu zien Txemak txanpon
|
haiei
. Hamar mila pela.
|
|
|
Zenbait sofa, telebista bat etengabean Killarneyko irudiak eskaintzen, hamar bat boy scout, eta bera, sofan jarrita, nora begiratu ez zekiela. Batzuetan zaila egiten zitzaion bere gogoei eustea, esaterako sofatik altxatu eta ume
|
haiei
belarrondoko pare bat ez ematea. Egingo zuen, bai jauna.
|
|
|
Bere eskutan balego, ordaindu ere egingo zien gidariei ahoko kremailera itxi zezaten, eskatutako herrira eraman zezaten tutik ere esan gabe. Ingelesez pentsatzen laguntzen zioten dozenatxo neurona
|
haiei
jai emango zien modu horretan. Baina ez, autoetako gidariak ez ziren derrepentean isilduko.
|
|
|
—Halakoa da guti batzuetan amorioa —eta, hitz haiek erranik, halako tristura eta halako malenkonia batekin so egin zidan amak, su tipi batek, ustekabean, marmolaren bihotza hartu eta bere begi
|
haiei
lurruna balerie bezala, eta adierazi nahi izan balit bezala, halatan, ezen ez zela hura bere kasua, nahiz eta amestu behin baino gehiagotan egin izan zuen.
|
|
|
HURRENGO urteko garizuman, osaba eta biok Italiarat joan aitzin, aita Bartolome Ziaurrizkoa predikari ezagunak bere misioneak eman zituen Urbiaingo elizan: prediku nagusiak hiru egunetan, ortzegunetik larunbaterat; igandean, berriz, egun
|
haiei
azkena emaiteko, meza saindua eta komunionea.
|
|
|
Sugarrak zerizkion apezaren behakoari, eta, sugar
|
haiei
beha, liluraturik bezala geratu nintzen.
|
|
|
—Amets bat izan diat —ihardetsi zidan, hitzak elkarren ondoan paratzea neke eta gaitz egiten zitzaiola, boza dar dar— Gaua zuan, eta ni erreka ertzean nengoan, etzanik eta gogoa galdurik, noiz eta suzko begi bi ikusi baititut bat batean, basotik eneganat zetozela, eneganat zetozela... Eta, begi
|
haiei
beha, liluraturik geratu nauk halako batean... eta gero atzapar bat sentitu diat aurpegian, eta...
|
|
|
Pierre Gassendiren erranetan, berriz, bazegoan Cesare Cremonini zeritzan bertze gizon jakintsu bat —Galileoren laguna, nahiz eta ideietan etsai eta izterbegi—, teleskopiotik behatzerat ere ausartu ez zena, sinesten zuèn mundua irauli eta uzkailiko ote zitzaion beldur. Baina nagok ezen, behatu izan balu ere, bertze hogei
|
haiei
bezala gertatuko zitzaiola, eta Alessandrok bezala erranen zuela: " Ez dut ulertzen!
|
|
|
Baina erran beharra dut ezen, hatsarrean bederen, haserre ediren nuela osaba Joanikot... hain haserre, non ez baitzion kasurik ere egin eskuan nekarkion presentari: sugegorri bat; izan ere, goiz erdian osabaren dorretxeko studiorat nindoala —zeren, jakin zuenetik ezen aitona Nikolasek testamentean urroztarren dorretxea esleitzen ziola, hango goi solairuko gela prestatu baitzuen bere eginbeharretarako; eta zeren, bisitan genituen handikiak jauregian geratzen zirelarik, dorretxerat egin baikenuen osaba Joanikotek, Mattinek eta hirurok,
|
haiei
leku egiteko—; haren studiorat nindoala, bada, dorretxetik ez oso urrun, or baten zaunkak aditu nituen, zeinak baitziren Arkimedesenak, osabak Akilesen ondotik izan zuen orarenak; eta Arkimedesenganat hurbiltzean, oharturik ezen sugegorri batekin ari zela, lurrean bizpahiru urratserat zegoen makila bat jaso, txakurra baztertu, eta lauzpabortz kolpez akabatu nuen narrastia; eta eskuan hartu, ...
|
|
|
Baina xehetasun bakar batek hobeki argituko dizu adierazi nahi dizudana eta, hartarakotzat, Gipuzkoarat egin bidaia hari atxikiko natzaio. Zeren oroitzen baitut nola harako bidean gelditzen zen herri guztietan, forjalan guztien aitzinean, zeinak eliza, edifizio publiko eta palazio pribatuetako atarietan begizta baitzitezkeen, eta nola, ate, balkoi eta hesi
|
haiei
beha, erraiten zigun, liluraturik:
|
|
|
Eta egun batean aitonak apezari joko hartan irakatsi eta, handik harat, noiznahi den aritzen ziren biak xake taularen aitzinean. Eta batzuetan ni ere
|
haiei
beha egoiten nintzen, eta oroitzen dut ezen apezak edonoiz eramaiten zituela zaldunen zaldiak, haien jauzietan, koadro bat edo bi koadro haratago, batez ere ikasi berritan. Eta aitona Nikolasek, nola baitzuen Miguel de Cervantesen don Kixote irakurria, erraiten zion:
|
|
|
...ranetan, beren forma haiekin —harroak eta luze bezain biribilak— ez baitzitezkeen izan haragikeriarako eta lizunkeriarako tentagarriak baizen; eta, nola uste baitzuen ezen emaztekiak dortokaren etsenplutik ikasi behar zuela, eta hargatik geratu behar zuela etxean, edo bere mantelinaren azpian gorde behar zuela burua elizarakoan, dortokak bere maskorraren azpian bezala, hala debekatu zien
|
haiei
, halaber, Ama Birjinaren ohorez egiten zen hainbat eta hainbat prozesionetan —hala nola Asuntzio koan—, apezaren parean joaitea, nor bere kandelarekin; eta ekarri zuen, finean, elizarat —zeinak baitzuen, don Frantziskoren denboran, plaza publikotik eta merkatutik otoizlekutik bezainbat, guztiak solas eta solas— isiltasuna.
|
|
|
Izan ere, negozioak ezin hobeki doazkigu... eta hauxe izan daiteke jauregiko zoru pareten apaintzeko parada eta okasionea. Gogoratzen bazarete, asmo hori bera nerabilen Villagrandeko dukearekin harremanetan jarri aitzin, baina gero,
|
haiei
eskaini genien festaren gastuei buru egin behar izan nielarik, gerorako utzi behar izan nuen. Egunotan, bertzalde, urtero bezala, Donibane Lohizunerat iritsiko da Alessandro de Novara kapitaina, merkatari italiar hori, zeinaz noizbait mintzatu izan bainatzaizue, itsasoak irensten ez badu, jakina, Jainkoak ez dezala nahi.
|
|
|
Eta Antoniok hura ikusi, eta desgustu ikaragarria hartu zuen, zeren ikusten ari zenak ez baitzuen zer ikusirik Tomas Mororen liburuak erakutsi zionarekin. Eta, orduan, zigorra zerabilten gizon zuri
|
haiei
ibaiertzetik xuxentzen zitzaiela, erran zien:
|
|
|
Eta gu begi batekin
|
haiei
beha geunden, eta belarriak ere erne eta zut genituen... eta Avilako santaren aipu haietarik batek, oharkabean, Italiarat eraman ninduen, non Pedro Huizirekin eta osaba Joanikotekin solas hura izan bainuen, erlikiei buruz mintzatzen ginela, orain san Jenaroren odol xortez, eta orain santa Teresaren ileaz... edo san Frantziskoren galtzoinez. Eta Pedro Huiziren hitzak oroitu nituen, noiz eta erran baitzuen, Avilako santaren erlikiaz ari zela:
|
|
|
Eta hala nengoen ni, eta hala geunden, bada, bortz gizon
|
haiei
beha, noiz eta saltokirat bi indiar gorri sartu baitziren.
|
|
|
Eta saltokitik arestian itzuriak zirenak, saltokiko ate leihoetarik beha geratu ziren orain, guztiak hitzik gabe, mutu, saltoki hura ezusteko teatro bat balitz bezala, non tragediaren lehen emanalditik bigarrenerat iragaiterat baikindoazen. Eta mementu batez leiho
|
haiei
so egin nien, eta haietarik batean bi indiar gorri haiek hauteman nituen...
|
|
|
...n, baietz aitor dezaket, zeren pikaro bat bezala ari bainintzen —Amsterdameko portuan eta bertze portu batzuetan ezagutu nituèn pikaro haiek guztiak bezala, gehienak ere jokorat eta jan edanerat emanak, alferkeriarat eta arloteriarat, errietarat eta liskarretarat, edo sal-erosi nahasietarat eta bertze mila tratu gaixtotarat—, eta pikaro bat bezala mintzatu bainintzaien ondotik zalduntxo
|
haiei
, engainamendu handiz:
|
|
|
zabalik zegoen leihoa, nondik sartzen baitziren argi errainu batzuk, beiran eta ontzi barneko likidoan dir dir egiten zutenak. Eta, beirari eta likidoari eta dir dir
|
haiei
beha liluraturik bezala geratzen nintzela, besoak luzatuz eta luzatuz joan zitzaizkidan espazioan barrena eta denboran barrena...
|
|
|
Emaztekin ibiltzea eta kalterik ez errezibitzea, suan erre gabe egoitea bezala da. Ordea, ni bortz emazteki
|
haiei
beha paratzen naiz, eta ohartzen naiz ezen hagitzez ere handiagoa izan dela nik haienganik jaso dudan probetxua kaltea baino... Eta haien suan sutu nintzen, eta hala egiten dit argi egun ere haien oroitzapenak, zeren eta eguzkia baita suaren fruitua, eta eguzki hark argitzen nau iraganetik.
|
|
|
Eta ni ere halaxe ibili izan natzaizu, lurrez lur, eta hala nabilkizu oraino ere, nahiz eta batzuetan adinak eta erreumak gogogabeturik naukaten eta etsirik be zala... baina ez guztiz: izan ere, guti batzuetan suspertu bezala egiten naiz eta orduan ohartzen naiz ezen geratzen zaizkidala bertze lur batzuk —bertze mila lur—, neure oinek oraino ukitu eta aurizki gabeak baina ukitu eta aurizki nahi nituzkeenak, eta ohartzen naiz, halaber, ezen, inguratzen nauten objektuei eta izakiei so egiten diedan bakoitzean, deus guti dakidala haiei buruz, bizitza kasik osoa
|
haiei
beha eman dudan arren... eta jartzen naiz haien aprendizkoan berriro, ea arrazoinaren edo bihotzaren begiz sekeretutxo berriren bat igartzen eta ebasten diedan, lehen eskolarat joan banu bezala, ileak urdindurik ditudan arren. Eta beirazko ontzia, konparazione, bertze lur bat da, ene adimenduari arras ezezagun zaiona... eta ustekabea ere bertze lur bat izan daiteke, eraman nazakeena Jainkoak daki norat...
|
|
|
Amak eskuak gurutzaturik zituen, magalean zuèn larruzko objektu zilindriko baten gainean eta, batzuetan bere esku
|
haiei
beha, bertzeetan niri, erran zidan:
|
|
|
Izan ere, Antonio Ibarbia gipuzkoarra zen hiruretan gehien sinesten zuena edo gehien sinetsi nahi zuena oihan hartan ediren zuela Paradisua, nahiz eta uste zuen, bertzalde, ezen indiar gorri
|
haiei
eman behar zitzaiela Kristoren ezagutza, zeren Kristoren manua baitzen bere dotrina mundu osorat zabaltzea... eta hasi ere, hala hasi zen, Gorukiri eta herriska hartako gazteei eskola emaiten, haienganik haien mintzaira ikasiz, eta haiei gaztelania irakatsiz, geure egiteko hartan Goruki ararteko eta bitarteko genuela, ebanjelioaren berri jakin zezaten, gauza guztien gainetik.
|
|
|
...puzkoarra zen hiruretan gehien sinesten zuena edo gehien sinetsi nahi zuena oihan hartan ediren zuela Paradisua, nahiz eta uste zuen, bertzalde, ezen indiar gorri haiei eman behar zitzaiela Kristoren ezagutza, zeren Kristoren manua baitzen bere dotrina mundu osorat zabaltzea... eta hasi ere, hala hasi zen, Gorukiri eta herriska hartako gazteei eskola emaiten, haienganik haien mintzaira ikasiz, eta
|
haiei
gaztelania irakatsiz, geure egiteko hartan Goruki ararteko eta bitarteko genuela, ebanjelioaren berri jakin zezaten, gauza guztien gainetik.
|
|
|
Eta, denbora ahalik eta hobekien eramaiteko eta burua ez galtzeko, neure bizitzan pentsatzen nuen eta neure bizitzako gertakiak oroitzen nituen, baita munta tipienekoak ere, nola mamian hala azalean, xehetasunari xehetasuna eransten niola... zeren, zentzuen eta adimenduaren ez galtzeko, haien zaindu eta begiratu beharra bainuen. Eta, hain hertsiki lotzen nintzen, bertzalde, eserzizio
|
haiei
, non segur bainago ezen orduko lanaren fruitu direla liburuan barrena skribatu dizkizudan hainbat eta hainbat gauza.
|
|
|
Izan ere, goiko leiho tipiak irekitzen zizkigutenean, haizeak usain bereziren bat ekartzen zigun kanpotik, kiratsaren gorputz junt hura iragaiten zuena, guti batzuetan bazen ere... eta, ai, nola egoiten nintzen oihanetik zetozkidan lurrin eta usain bakan
|
haiei
adi, zeren usain haiek bertze toki eta bertze denbora argiagoetarat eramaiten baininduten istant labur batez, burdinen ilunetik ihesi, eta zeren ez bainengoen, neure estatu eta egoitza gaixto hartan, handik edo hemendik atzeman nitzakeen plazer apurren uzteko!
|
|
|
Baina zuek jakin zenukete hori, baldin, erraiten didazuen moldean, itsasgizonak bazarete... —eta, arrazoin pisu
|
haiei
arrazoin ustez ihardestezin bat zeratxekiela, erran zuen—: Eta jakizue, bertzalde, ezen anitz izan direla gizonak, oihan horietan barrena abiatu baina itzuli izan ez direnak, eltxoek, armiarmek, sugeek, piztiek, edo sukarrak ere janik... eta indiarrek ere bai, hainbatetan, zeren, egia bada ere ezen indiar batzuk onak eta maliziarik gabekoak direla, egia baita, halaber, ezen bertze batzuk piztiak bezalakoak direla...
|
|
|
Luzamendutan eta gibelamendutan ibili gabe, beraz, egin dezadan aitzina, eta ken diezaiedan lehenbailehen hautsa, ahanzturaren ganbaratik reskatatu ditudan bi solas
|
haiei
.
|
|
|
Hark irakatsi zizkidan lehen letrak eta numeroak; hark irakatsi zidan nola egiten zen zirkunferentzia soka batekin, baita elipse bat ere soka bat eta bi iltzerekin; hark irakatsi zidan ezen marraskiloek spiral bat zutela armarri —eta nola geratzen nintzen spiral
|
haiei
beha, liluraturik bezala! —; hark irakatsi zizkidan hegaztien eta piztien mila istorio jakingarri, baita haien gordelekuen atzemaiten ere, han eta hemen uzten zituzten aztarnei jarraikiz, zeren laket baitzuen haien ohiturak studiatzea, ehiztari eskasa bazen ere, bertzalde; hark irakatsi zizkidan Grezia eta Erromako historiako hainbat enperadore, filosofo eta bertze hainbat heroiren anekdotak...
|
|
|
Eta apal batean kobrezko moneda batzuk zituen, erromatarren denborakoak, osabak han eta hemen jasoak. Eta bazituen fosil batzuk ere, Urbiaingo mendietan bilduak, eta,
|
haiei
beha, erraiten zidan:
|
|
|
Agertu dizut nolakoa zen aita bere menekoekin, grosier eta deskortes, hertsi eta itxekin, eta erran ere dizut ezen arras bertzelakoa zela haren jokabidea, bera baino handiagoak edo aberatsagoak zituenean bisitari. Zeren goikoentzat beti baitzituen prestik so argiak eta errepuesta eztiak, hitz onak eta salutantzia arraiak, eta
|
haiei
egiten zien, halatan, festa eta begitarte, eta zeren ikustekoak baitziren haren manerak eta mugimenduak, emetasun puntu batek ukituak bezala, eta haren boza, castrato batena zirudiena, haien erranetarat plegaturik eta malguturik, kanabera bezala...! Begirune falta idurituko zaizu, beharbada, jaun André, gure aita izan zenaz horrela mintzatzea, baina egia erraiterat etorri natzaizu, neure egia; ordea, gezur erranen nizuke, baldin egia apaintzen ibiliko banintzaizu.
|
|
|
Baina basurdearena ustekabekoa izan zen. Izan ere, abiatu zelarik tigrea untxi baten gibeletik, gertatu zen ezen untxia basoan sartu zela eta halatsu egin zuela tigreak ere untxiaren gibeletik... baita gure aitak ere,
|
haiei
zerraiela. Ordea, handik gutirat itzuli zen aita.
|
|
|
Eta so egiten nien atera zitzaizkidàn nota eta orban itsusi
|
haiei
, zeinek gogoan mintzen baininduten eta gorputzean min emaiten... eta, ai, nola eskatzen nion Jainkoari, neure herstura hartan, senda nintzala eta sendo, zeren ezin prestukiago biziko bainintzen handik aitzina eta zernahi den eginen bainuen, baldin sendatzen eta sendotzen baninduen!
|
|
|
Baina kapitaina egun hartan gai hartaz luze solastatu bazitzaidan ere, marinelek ere ez zuten bertze konturik erabili itsasaldi osoan, neskak eta ema mutiriak goiti eta neskak eta ema mutiriak beheiti, halako suertez, non ez baininduten bakean utzi beren hitzekin eta beren txantxekin. Eta, hitz eta txantxa
|
haiei
, hatsarrean, neure ahalkeak eraginikako isiltasunaz edo ihardespen ezin laburragoez buru egin banien ere, nihaur ere irri egiten hasi nintzen azkenean.
|
|
|
Eta, behin desterruan, Lapurditik Nafarroa Behererat eta Nafarroa Beheretik Lapurdirat ibili behar izan zuten, aldi batez, baita Biarnoko lurretarat ere, hainbat bider, gure arbaso haiek, lagun handiki batzuen etxetik bertze lagun batzuen etxerat, harik eta, Indietarako asmotan zegoen etxejaun bati etxea eta lurrak erosi zizkioten arte, non habia berria moldatu baitzuten, Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugan. Desterru hura, beraz, distantzian eta legoatan ez zen luzea ez neurtezina, baina nola amorante batzuei gorputzen urruntzerik tipienak arimen urruntze guztizkoa dakarkien, hala egiten zitzaien gure odoleko gizon emazteki
|
haiei
eskumenean zirudiena eskuragaitz, desterrua kasik jasanezin egin arteraino. Sentimendu haren gutitzeko eta leuntzeko, eta, bide batez, habia berrirat moldatzeko eta estatu hartarat ohitzeko, on zuketen bakezko eta soseguzko giroa; ordea, bai Lapurdin, bai Nafarroa Beherean, eta bai Zuberoan ere, noiznahi den pizten ziren katoliko eta protestanten arteko aharrak eta liskarrak —hala nola Charles de Luxe eta Belzunzeko jaunaren artekoak—, etxegoiendarrak saihesterat eta ekiditerat entseiatzen zirenak, eta ekidin ere zituztenak nola edo hala, baina beren baitarik eta beren gorputz arimetarik baztertu ezinik, aldi berean, arrisku eta peril sentsazio hura, deserosoa eta gozagaitza, aitzina eginikako urrats bakoitza edonoiz gibelat bihur zekiekeen beldur, alde bietarat osin bana zuèn bide meharretik ibiltzerat kondenaturik baleude bezala, egun batean bai eta hurrengoan ere bai.
|
|
|
Eta, nehoizka, isilunez eteten zituen bere solasak, zeinak profitatzen baitzituen kezko uztai edo koroatxo haien egiteko. Eta koroatxo
|
haiei
beha, gutiziatzen egoiten nintzen noiz itsatsiko ote zitzaion haietarik bat buru gainerat, elizako sainduen iduriei bezala... Eta, nola herri bakoitzak, kongregazione edo kofradia bakoitzak, baita ofizio bakoitzeko gremioak ere, nork bere patroina duen — Urbiainek santa Klara, frantziskotarrek san Frantzisko, eta jostunek santa Luzia—, hala bururatzen zitzaidan halakoetan ezen abokatu ona izan zezaketela olagizonek zeruan, baldin aitona Nikolas patrointzat hartzen bazuten.
|
|
|
Duela guti arte gure desterrua eta gure desgraziak izan dituk herritarren mintzagai; gaur, berriz, gure olaz eta gure fortunaz mintzatzen dituk. Baina hau ez duk aski, eta are gehiago hazi nahi badugu, baterat eta bertzerat hedatu behar diagu negozioa, baterat eta bertzerat joan, hango eta hemengo handikiekin eta merkatari ahaltsuekin solastu eta
|
haiei
geure asmoak erakutsi... Sare bat eraiki behar diagu, jakiteko istant bakoitzean non jo eta norat jo, zer egin eta zer ez egin.
|
|
|
Eta, aitak iragarri bezala, azkenean berak arrazoin! Eta Urbiaingo haraneko borzpasei jauntxoekin ere orobatsu gertatu zitzaioan, zeren zeruan hegan zebiltzan borzpasei miru
|
haiei
ez baitzien graziarik egiten ikusteak ezen arrano bat bil zitekeela ingurune haietarat eta haien gainean hegalda. Eta gaitz erranka aritu zituan, aitaren asmoak ez ote ziren...
|
|
|
Eta oroitzen dut, halaber, nola bazkari afarietako solasetan ama adi egoiten zen, gogotsu eta gogoetatsu, noiz eta osaba Joanikot eta prezeptore jaun Marcel mintzatzen baitziren honetaz eta hartaz —diskrezionez eta kortesia osoz, beti ere, amaren aitzinean—, haienganik zer edo zer ikas zezakeelakoan, zientziaz edo filosofiaz... Horrekin ez dizut erran nahi ezen ama,
|
haiei
beha, liluraturik bezala egoiten zela, lerde jario, zeren eta permatzen eta entseiatzen baitzen, aitzitik, pudoreak edo bere izaiteko moduak hartaraturik, sentimenduen gordetzerat eta estaltzerat, eta, ondorez, urruntasun haren erakusterat; aldi hartan, halarik ere, haren urruntasuna ez zen guztiz urruna, nola izanen baitzen gauzak okertu zirenean, eta urruntasun hark bazuen, halatan, hurbiltasun... Eta ulertzekoa zen:
|
|
|
Guztiei etorri zitzaiela harat joaiteko gogoa. Maddalenek —zeina osabaren erranetarat ari baitzen, nik orduan ez banekien ere— afariko saltsa bati baino gehiagori egotzi purgak edo
|
haiei
nahastu belar urak ere izanen zuten hartan zer erranik, zeren Maddalenek, kozinari aparta zen neurrian, baitzekien jan edanei nahastu beharreko belarren eta espezien berri, baina segur nago ezen bertzela ere berdintsu eta orobatsu gertatuko zela. Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien haiei ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean?
|
|
|
Maddalenek —zeina osabaren erranetarat ari baitzen, nik orduan ez banekien ere— afariko saltsa bati baino gehiagori egotzi purgak edo haiei nahastu belar urak ere izanen zuten hartan zer erranik, zeren Maddalenek, kozinari aparta zen neurrian, baitzekien jan edanei nahastu beharreko belarren eta espezien berri, baina segur nago ezen bertzela ere berdintsu eta orobatsu gertatuko zela. Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien
|
haiei
ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean. Eta afaldarrei ere bertze hainbertze, zeren, nola baitzekiten ezin joan zitezkeela kakategi hartarat, uste zutelako ezen sugegorriek habiatzat hartu zutela, hala etorri zitzaien guztiei, handik berehala, harat joaiteko gogoa, baina nola ezin joan baitziren, haurdun geratzeko perilean jarri nahi ez bazuten bederen, hala barreiatu eta sakabanatu ziren jauregiaren gibelaldeko landetarat, hertze aharratuen kolerari bide baten emaiterat osaba Joanikotek haiei guztiei oihuka adierazten zien bitartean egin zezatela egin beharrekoa lasai, zeren segur baitzen ezen gauaren hotzak kikiltzen zituela kanpoko sugeak eta behartzen beren gordelekuetan egoiterat.
|
|
|
ANITZETAN ibili izan naiz gertaki
|
haiei
espliakazione bat eman nahian.
|
|
|
Zeren aipatu berri baitizkizut Pedro Huiziren bi lan haiek: santa Klararen koadroa eta haren kaperako freskoa, santa Klararen ondotik egin zuena... baina, Pedro Huizik bere bi lan
|
haiei
ekin zien bitartean, jauregian anitz gauza gertatu ziren, osaba eta bion arteko haustura tartean.
|
|
|
...ela ordenamendu harekin, nor bere mailarako eta bere gradurako predestinaturik balego bezala, zeren mutil sendoa baitzen hura, harroin baten antzekoa, ni mehea eta arina nintzen bitartean; edo, bertzela erranik, enborra eta zentroa zen Mattin, eta ni adaska eta bazterra; hark zituen indarra eta boterea, nik hitza eta behakoa; hark bere bizia bizi zuen eta begi guztiak zituen gibeletik, eta ni begi
|
haiei
beha eta bizitzari beha bizi nintzen. Baina, naturalezaren partehartze badaezpadako hartaz gain, aitak edo amak, edo etxetik iragan ziren hiru prezeptoreek ere —don Frantziskok, jaun Marcelek eta aita Bartolomek, nork bere denboran— noiznahi den oroitaraziko ziguten, bertzenaz ere, ezen moduak eta moldeak zaindu eta guardiatu beharra zegoela, eta tratu hartan beti emanen zioten anaiari lehentasuna, bietan lehena zelako, Urbiain go hurrengo jaun eta markes balizko.
|
|
|
Guardiek muturreko bat zekarten, eta eskatu zidaten ezen ipin niezaiola nik muturrekoa txakurrari. Halakoetan ohi bezala, haien eskea bete eta listuaren garratza irenstekotan egon nintzen berriro, baina, aldi berean, bururatu zitzaidan ezen egiteko hura
|
haiei
zegokiela, zeren huraxe izan baitzitekeen txakurraren gurutze bideko lehen urratsa eta lehen egonaldia, eta nik ez nuen txakurraren kalbarioan parte hartu nahi.
|
|
|
Baina ez nuen hasia akabatu ahal izan, zeren osaba Joanikot eta Maddalenen bozak aditu bainituen; eta Maddalenek erraiten zion osabari: " Horrela ez da berori sendatuko, zeren hobeki garbitu behar bainizkion zauriak eta
|
haiei
ukendua eman; eta belar batzuk ere bildu nahi nituzke gero, zolda belar batzuk, enplasturen bat egiteko...", eta osabak Maddaleni: " Bai, baina arimaren zauriak sendatu behar ditut lehenik, eta koadro baten ikusteak ez dit kalterik eginen...", eta hala zetozen, osaba Joanikot eta Maddalen, osaba Maddalenen besoari zetxekiola, Pedro Huiziren studioan sartu zirenean.
|
|
|
Eta Maddalenek osabaren bizkarreko zauriak garbitzen segitu zuen, eta
|
haiei
ukendua emaiten; eta, gero, zauri haiek guztiak oihal batez estaltzen zizkiola, erran zion:
|
|
|
Haien aitzinean nengoen ni, baina nola, alde batetik, nik ere barren barrendik bizi izan nuen haien kalbarioa; nola, bertzetik, biek ala biek zuten barrena irakiten; eta nola, finean, dirakien urari lurruna ezin modu naturalagoan darion, hala ateratzen zitzaizkien
|
haiei
hitzak ezpainetarik, bai mementu hartan eta bai hurrengo egunetan ere, kasik oharkabean, ene presentzia hartarakotz behaztopa izan gabe, bi maitaleen baratze hertsia ene begietarat ere zabalik balego bezala.
|
|
|
Eta lagunek, bitartean, hitz egiten zidaten, eta nik baietz edo ezetz ihardesten nien, jakin gabe garbi zer erraiten zidaten eta zer erraiten nien, zeren bistaren gibeletik bainituen bertze zentzu guztiak, begiak harat eta honat, kale kantoietako emazteki
|
haiei
beha... harik eta, halako batean, Manexen boza aditu nuen arte:
|
|
|
Halarik ere, urduri nengoen, oroz gain... Eta, hala, kontzientzian gorderik nuen harra eta betiko harra entseiatzen zelarik urduritasun hura bere alde eta fabore jartzerat, berriro erran zidan ezetz eta ezetz... eta ezezko
|
haiei
buru egiteko ez nuen pitxertxoa kurka batean edatea baino erremedio hoberik ediren. Hura ikusten zuelarik, esku zartaka hasi zitzaidan neska, erraiten zidala:
|
|
|
Ez dizut erran beharrik, jaun André, ezen handik minutu gutirat nengoela ni bigarren entseiurako prestik eta neure lehen hutsaren zuzentzeko gerturik, tabernarat jaitsi eta bertze ontzi bat garagarno edan orduko. Eta igan ginen gelarat, behatu nien Mignonen ile hori
|
haiei
, zeinak bekokian eta kopetan beherat erortzen baitzitzaizkion, urrezko belardi bat iduri... Eta, nola okasinoa Mignonen aitzinaldetik baitzetorkidan, aitzinetik lotu nintzaion hatsarrean, ile haiek ferekatzen eta musukatzen nizkiola; ordea, handik gutirat, haren gibelerat egin nuen, zeren okasino hark baitzuen gibeletik ere aitzina egiterik eta zeren baitzuen, ondorez, nondik lot eta zeri, Sarako jakintsuak bertzela bazioen ere:
|
|
|
Eta, ai, jaun André, nola ez nintzen liluraturik geratuko, bada, baldin, so eta so egiten nion arren, ez menbro itsusirik estalkirik behar zuenik eta ez gorputz zati marketsik bernizadurarik eta apaindurarik behar zuenik ikusi banion, eta baldin ez bazegoen gorputz hartan, ondorez, gaixtoaren utzi beharrik onaren hartzeko, zeren gorputz hartan guztia baitzen on eta ezin hobe, halako moldez non gutizia gutiziatsu hura errotu baitzitzaidan berriro, gorputz haren zoko moko guztien ezagutzekoa: haren azala eta haren azazkalak, baita ile eta betile bakoitza ere, bat banaka eta bat bederaka, xehero eta beregainki; zeren haren ile bakoitzak urrezko sierpe bat izan behar baitzuen zinez, eta zeren sierpe
|
haiei
beha ibil bainintekeen liluraz lilura! Eta haren begiak bi leiho ziren, espaziorik espaziotsuenetarat jotzen zutenak, non bozkarioak hats har baitzezakeen eta ditxak eta felizitateak dantza.
|
|
|
...baizik ezin zitzakeela biderat ene urrats gaixto haiek, eraman nindutenak, alde batetik, engainamendu hartarat, zeinaz baliatu baitzen Mignon ni galtzoinik gabe eta poltsarik gabe uzteko, eta, bertzetik, estatu nigargarri hartarat, zeren, kontu hartaz denaz bezainbatean, ezin gaitzago eta ezin irrigarriago geratu bainintzen, neure kontzientziaren aitzinean bai bederen; halarik ere, bada, zalantza
|
haiei
bertze deliberamendu sendo hura zerraien, bulkatzen ninduena, neure erroen erroetarik eta erraien erraietarik, iraganarekin hausterat... bai amari eta bai aita Bartolomeri ere mendekua hartzerat berriro, eta nehoiz baino gogarago gainerat, zeren ene lehen ahaleginean, haien aurkako mendekua ene aurka bihurtu baitzen, baina bigarrenean ez, benturaz...
|
|
|
edo ez genituen puta haiek salatzen, zeren ezein salatzailek ez baitzuen nehor salatzeko eskubiderik, baldin berak ere salatua izaitea merezi bazuen, nola izan baitzen gure kasuan, etxe galdu hartan fornikatzen harrapatu gintuztelako; edo, egitekotan, uko egin genion nork bere poltsaren jabetasunari, puta haiek ezin pobreagoak zirenez gero, beren seme alabei jaten emaiteko sos erdirik ere ez zutenak, eta hargatik ebatsi zizkigutenez gero, hain zuzen ere, diru poltsak, nezesitate handian zeudelako. ...gon gintezkeela, zeren, alde batetik, hagitzez ere hobe baitzen gure diru haiek bide onetik bideratzea, nola egin baitzuten puta haiek, beren ohoinkeriaren fruitua karitatezko edo miserikordiazko obretan enplegatzen zutela, beren seme alaben mantenuan, gizalegeak eta Jainkoaren legeak manatuaren arabera; ezen ez bide gaixtotik, nola izan baitzen gure asmo ezin lizunagoa; eta zeren, bertzetik, puta
|
haiei
zorren ordaina barkatzea izan baitzitekeen gure bekatuaren kulpa eta hobena ordaintzeko modurik egokiena; eta akabatzeko erran zigun ezen, baldin, halarik ere, justiziak haiek harrapatzea nahi bagenuen, uste genuelako ezen gure eskubidea zela, lasai egon gintezkeela, zeren segur baitzegoen berant baino lehen harrapatuko zituztela putatzar haiek... nahiz eta ez zen, bertzalde, erraza izanen,"... gaur izen bat dute, bihar bertze bat; gaur iduri bat dute, bihar bertze bat..."
|
|
|
Eskarmentuz dakit haiekin edo kutxa blindatu bateko itxitura automatikoaren gailuarekin arrazoitzera saiatzea maila bereko alfer lana dela. Orobat jakin ere,
|
haiei
oldartzeak ezin aurreikusizko ondorioak ekar ditzakeela: beso bat hautsia edo hiru astetan joaten ez den urdina, konparazione, non ez zaituzten epaitegietako barne arkitektura mirestera igortzen, ordena publikoa hautsi duzulako salaketapean.
|
|
|
Asteazkeneko gertakarien ondotik, Ramirezekin edo bere gisako bertze jendilajearekin kausitzeko desiotan nengoela uste bide zuen Potzolok. Harako Txuma eta Jabito
|
haiei
dagokienez," ikusiko".
|
|
|
Sartu bezain pronto, puxikak eta goxokiak eman zizkiguten, nahi adina, ibili gabe, eta azafata irtirinek beren gorputz lerdenak eskaini zizkiguten opari gisa, zernahi  tarako, igurtzirako edo, hizketarako edo, zernahitarako; ez geunden gu, ordea, (psikologikoki) hartarakoxe, eta arroxakoloreko ezpain
|
haiei
begiratze hutsarekin konformatu ginen gonbidatu (gizonezko) guztiok, halabeharrez; ezen sasoiko egotera, dios!, jango baikenizkien neskato putapertxent paregabe haiei begiak eta ezpainak eta gaztaina beroak ere hala esan baledi; horren ordez, azafatek atzera soineko urdin ilunak eta buruko txuri beltzak jantzi zituztelarik, bost milioi bana eman zizkiguten aurrez telefonoz agindu bezala, bost kil...
|
|
|
...ibili gabe, eta azafata irtirinek beren gorputz lerdenak eskaini zizkiguten opari gisa, zernahi  tarako, igurtzirako edo, hizketarako edo, zernahitarako; ez geunden gu, ordea, (psikologikoki) hartarakoxe, eta arroxakoloreko ezpain haiei begiratze hutsarekin konformatu ginen gonbidatu (gizonezko) guztiok, halabeharrez; ezen sasoiko egotera, dios!, jango baikenizkien neskato putapertxent paregabe
|
haiei
begiak eta ezpainak eta gaztaina beroak ere hala esan baledi; horren ordez, azafatek atzera soineko urdin ilunak eta buruko txuri beltzak jantzi zituztelarik, bost milioi bana eman zizkiguten aurrez telefonoz agindu bezala, bost kilo garbi, aginduko zi  tzaiguna betetzeagatik.
|
|
|
Erantzunari, kontraerantzuna: nik
|
haiei
, haiek niri. Baina saiatu beharra zegoen.
|
|
|
Zer onura ekarriko zidan salaketa horrek? Zertarako esan behar nien aurkezle zein ikusle astazakil
|
haiei
hiena hura ez zela hienaz mozorroturiko gizaseme bat, bene benetako hiena bat baizik. Merezi al zuen orain xehetasunak zehatz mehatz azaltzen hastea?
|
|
|
Autobuseko leihatilatik begira, batez ere homeless jendeak erakarri nau (kasualitatez, nik izen hori duen markako niki berria soineratua nuen, eta
|
haiei
begira, haien degradazio prozesua imajinatuz, nire arazoak neurri handi batean hutsalak direla ez direla hain hil edo bizikoak onartu behar izan dut; eta hala ere, halaxe iruditzen zaio arazo horiek bizi dituenari).
|
|
|
Aita: joan den udan, Dabid Alemanian ikastaro bat egiten zebilela-eta, gurasoen herrira joatea bururatu zitzaidan,
|
haiei
ezusteko ikustaldi bat egitera. Hartu autoa eta haran  tza lasai lasai nindoala, halako batean bihurgune bat igaro, eta errepide babesgarria hau  tsirik ikusi nuen.
|
|
|
Hilabete batzuk pasa ondoren, 1996 urtean zehar, gai hau egunkari guztien orrialdeetan azalduko da sakonki jorratuta. Informatikari buruz tutik ere ez zekiten kazetari
|
haiei
ezinbestekoa egin zitzaien gai honi buruz beren iritzia plazaratzea irakurleen artean zegoen egarria asebetetzeko.
|
|
|
Zentzu politiko batean, helburua, Europako demokrazien interbentzioa ekiditeko indar errepublikarren aurka sortutako kanpainari erantzutea zen. Hori zela eta, Euzko Deya ez zihoan euskal errefuxiatuei zuzenduta edo, behintzat, ez
|
haiei
bakarrik. Publikazio berriaren asmo hori Antonio Maria de Labayenek, haren kolaboratzailea, oso ondo argitu zuen:
|
|
|
Inguruko gauzei oharturik,
|
haiei
galdetzen diezu lehenik mahaineko liburu sortari, boligrafo etzanei, hormako argazki histuei, egutegi zekenari oroimenaren oihartzunak edo liburuen hitzak bezain [isilik ez baitute fitsik erantzuten.
|
|
|
Lege zibil egokiak dira gizakiek eman eta har dezaketen onik handiena; eurak dira ohituren iturburua, jabetzaren palladiuma, eta bake publiko eta partikular ororen bermea; eurok ere, gobernua bera sortu ez arren, fermuki sostengatzen dute hura; orobat, boterea mugatu eta aldi berean, berorri begirunea gordetzera behartzen dute, Justizia bera balitz bezala. Norbanako guztiak ukitzen dituzte, horien bizitzaren egitate garrantzitsuetan nahasten dira, noranahi jarraitzen diete
|
haiei
: eurok dira, maiz sarri, herriaren moral bakarra eta beti beti horren askatasunaren zatia; azken batean, eurek arintzen diote herritar bakoitzari lege politikoek herriaren zerbitzurako ezarritako zama; berebat, sakon babesten dute herritarra, hala behar duenean, bere izate eta ondasunetan, bera, eta ez beste inor, herri osoa izango bailitzan.
|
|
|
Kode zibila lege politikoen babespean dago:
|
haiei
egokitu behar zaie. Gaitz itzela litzateke gizakiak gobernatzen dituzten goiburuak kontraesanekoak suertatzea.
|
|
|
Izan ere, egia deritzoguna ondoen funtzionatzen duen hipotesia besterik ez da. Horregatik, garai eta arraza gordinagoetako iritziak eta jarduerak berrikustean, hobe genuke haien hutsegiteak errukiz juzgatzea; nahitaezko estropezuak dira egiaren bilaketan, eta
|
haiei
ere eman behar diegu agian guk geuk egunen batean behar izango dugun barkamena: cum excusatione itaque veteres audiendi sunt" (Urrezko abarra, I bol., 356 orr.).
|
|
|
27 Frazerrek hurrengoa dio: " Hemen, Europan, uste zen sorginek ilean zituztela beren ahalmen gaiztoak, eta ezerk ezin ziela inolako arrastorik egin gizatxar
|
haiei
ilea zuten bitartean. Horregatik, Frantzian, sorginkeri salaketa egiten zitzaien pertsonei gorputz osoko ileak moztu ohi zizkieten torturatzailearen aurrera eraman baino lehen".
|
|
|
Rantxitoetan eta kalean ezer gabe bizi zirenek nola edo hala bizimodua atera behar zutenez, zeure autoa zaintzea eskaintzen zizuten. Zainduko bazizuten, ordaindu beharra zeneukan; eta haiek zaintzerik edo
|
haiei
ordaintzerik nahi ez bazenuen, akabo zure autoa; txasisik ere ez zenuen aurkituko itzulitakoan.
|
|
|
Arenalean aurkitu ninduen, ibaiaren ertzean eserita, hankak uretara nituela. Kamioi gainean zeukaten bidoitik gasolinoa betetzen ari ziren langile batzuk, eta ni
|
haiei
begira, denbora pasa, etxekoen kezkaz arduratu gabe. Gaur ere martxan ibiliko dira gasolino haiek edo haien modukoak, ibaia zeharkatzeko.
|
|
|
Itzulera ahal zen moduan egin beharra zegoen; jada ez zegoen guretzat antolatutako trenik. Donostian bagenituen lehengusu batzuk;
|
haiei
pasa behar genien abisua, amona ekartzera joan zitezen. Amonarekin geratu ziren izeba eta lehengusua.
|
|
|
Begira geratu zait, baina ez du ezer esan. Agian, Durangoko bonbaren eztanda entzun du berriro; abioi
|
haiei
begira sumatu dut bere aurpegiko keinu behartuan. Oinaze zaharraren keinua.
|
|
|
Neure baitako oinaze zahar batekin lotutako bihotz borroka bat iradoki zidaten hitz haiek. Hitz
|
haiei
kasu egitera, Tolosatik gertu zegoen herri batera joan behar nuen. Neure buruari kontzienteki aitortu gabe, Lizartzara joateko ideia buruan bueltaka aspaldidanik nuela jabetu nintzen bat batean.
|
|
|
Emakumeak bizkar ematen ziola, ez zuelarik beraz ikusi, eta susmatuta noski, ikusiz gero nekez zuela berriz ere barkatuko, Xan zenbait segundoz kortina lodi baten atzean egon zen. Ordea, bi tipo behetik heldu eta une batez korridorearen erdian gelditu zirela, eta emakumeak, ikusiagatik, ez baitzien
|
haiei
erremuskarik egin, eta bestalde, bera gordean atzemanez gero askoz ere okerrago, edo behintzat oso trago txarra izango zela pentsatuz, Xan kortina atzetik atera zen. Emakumeak ikusi egin zuen; ez zen, izan ere, oraingoan haserretu, baina ezta harritu ere, Xan han zelako.
|
|
|
Giroa latz kargatzen ari zen. Eta, deus esatekorik izan ez eta, hala ere lagun gisa eta moldezki hartu zuten lagun
|
haiei
bere oniritzia erakutsi beharrez, zutitzen hasi zen eta: " Neuk aterako dut", esan zuen.
|
|
|
Artean etxekoandreak leka mordo bat ekarri zuen mahaira, alaba gaztea eta biak
|
haiei
hariak labanarekin kentzen hasita zeuden. June ezti eztia jaiki, fregaderaraino joan, han zeozer egin, gero amaren ondoan jarri zen, lekak zatikatzeari ekinez.
|
|
|
Kaskamotzak ziren, seguru aski soldaduak, permisoarekin etxera etorri zirenak. Neska, Xan bezala,
|
haiei
begira zegoen; une batez hark lotu zituen. Gero ostatutik hiru gizon atera ziren.
|
|
2001
|
|
|
Zuen gurasoen erretratoa da! Ez hasi, bada, kirol zapatila garestienak eskatzen
|
haiei
! Ezin antzeman dituzuela Z. ARGIAren argazkian?
|
|
|
Gizarteak ogeita amabi aldiz gauza gehiago jartzen ditu gizon orren eskuetan, jaio zan garaian baiño". Bururatu ote zitzaien hori guztia lehenxeago aipatu zituen gazte
|
haiei
–Kiaaa!
|
|
|
Hor argi ikusi da sozialismoak eta ezkertiarrek lehenengo demokrazia eta askatasunaren etika defendatu behar dutela sozialismoa eraikitzeko. Hori ez zen errespetatu eta sistema haiek porrot egin zuten, baina ez haiek bakarrik, eredu
|
haiei
kritika egiten genuenoi ere izugarri eragin digu. Gizarte hau aldatu nahi duenak ezin du besteekin edozer gauza egin, eta orain ondorioak pairatzen ari gara.
|
|
|
Noski. Herri hura den bezalakoa da, nahi baduzu hartu edo bestela utzi dagoen bezala, baina nor da nor
|
haiei
esateko zer den egin behar dutena. Baziren gauza batzuk nik ulertzen ez nituenak, edo niretzat zentzurik ez zutenak, baina ez nintzen horretan sartzen eta kito.
|
|
|
Eurak bezalaxe bizi nahi nuen, ez nuen inolako pribilegiorik nahi. Ez nintzen
|
haiei
lana ematera joan, ez ezer irakastera. Laguntzera joan nintzen, eta han beste bat gehiago nintzen.
|
|
|
Kristoren sutea ikusi dugu Kabul erdialdean dauden ez dakigu jauregi edo biltegi batean. Eta
|
haiei
begira zeuden hainbat izei eta zedro.
|
|
|
Urratsennondik norakoa (urratsa zer den, lortu beharreko helburuak...) ikastaroen iraupenaren arabera antolatzen da. Horrela, bada, erabaki administratibo huts diren ikastaroak izango dira ikas prozesuaren ardatz, eta ikasleen erritmoa
|
haiei
egokitu zaie. Mailen ardatza, aldiz, oso bestelakoa izango da.
|