|
2000
|
|
|
Portugaleteko Astileku ikastolak azken hiru urtetan autobus bat du Castrorako bidea egiten duena. Ruper Ormaza zuzendari gerentearen hitzetan," ikusi genuen urtero joaten zela ikasleren bat Castrora bizitzera eta autobusa jarri genuen
|
haiek
euskaraz ikasten jarrai zezaten, nahiz eta bidean horrenbeste denbora galdu". Rufino Diaz Helguera Castroko alkatearekin bildu ziren autobusa jartzeko erabakia hartu zutenean eta honek erabakiari ongi iritzi omen zion.
|
|
|
Modu naturalean gertatu da. Ramon Saizarbitoriak eta esaten dutenez,
|
haiek
euskararengatik eta inork egiten ez zuelako hasi ziren idazten.
|
|
|
Jaurlaritza puntualki dagoeneko ari da hutsuneak betetzen.
|
Haien
euskararekiko jarrera ez da euskaltzaleok nahiko genukeena. Baina, azken finean, arabarrek beraiek aukeratutako politikoak dituzte eta horri errespetu bat zor diogu.
|
|
2001
|
|
|
Bariantzaren %6.1a azaltzen duen 4 FAKTOREAn euskararen transmisio orientazioari loturiko itemak taldekatzen dira (u= 0.69): guraso seme transmisioaren garrantzia, seme alabak euskaldunak izateko nahia eta seme alabek euskaraz ikas dezaten gurasoek
|
haiekin
euskaraz egitea.
|
|
|
Laburbilduz, dagozkigun eskubideen gaineko eskaerak erakunde eta botere publikoei exijitu ez ezik, jendaurrean eragina izan dezaketen beste marketing ildoak ere landu behar ditugu; besteak beste, Iparraldean eta Unescoren aldarrikapenetan erabili diren berberak, hain zuzen. Izan ere, (euskal) herri eta nortasunaren eskutik euskaran inoiz bilduko ez liratekeen horiek, hizkuntza horren balio kultural eta erakargarritasunaren bitartez saiatu behar dugu hurbiltzen; hori lortu ezean, gutxienez zailagoa izango litzateke
|
haiengan
euskararen aurkako jarrerarik errotzea eta hedatzea.°
|
|
2002
|
|
|
Garai haietan erdara zennagusi, eta euskara zabaltzeko saiakera guztiak orokorki gaizki ikusita zeuden giroerdaldun hartan. Argi dago irakasle
|
haiek
euskararen aldeko mugimendua sorrarazten aitzindari izan zirela; esate baterako, ofizialtasunik izan gabe klaseak euskarazematen hasi ziren. Gure Irakasle Eskolako euskarazko irakaskuntzaren lehenengopasadizoak eta bultzadak inon ez daude idatzita, eta irakasle protagonistengandikahoz jasotzeke daude oraindik.
|
|
|
Orobat, 2000/ 01 ikasturtean euskararekin nolabaiteko lotura akademikoa zuten ikasle matrikulatuen kopuma euskaldunguztien kopuruaren zazpiren batera ere ez zen iristen. Zer esanik ez, euskarari eginzaion imzurra ez da ikasle euskaldunen utzikeriarengatik gertatu, edota
|
haiek
euskarazko irakasgaiak aukeratzen ez dituztelako. Jakina, egoera kezkagarri hori ez dairakasle euskaldunen erruarengatik gertatu, edota haiek euskarazko ikasgaiak eskaini ez dituztelako.
|
|
|
Zer esanik ez, euskarari eginzaion imzurra ez da ikasle euskaldunen utzikeriarengatik gertatu, edota haiek euskarazko irakasgaiak aukeratzen ez dituztelako. Jakina, egoera kezkagarri hori ez dairakasle euskaldunen erruarengatik gertatu, edota
|
haiek
euskarazko ikasgaiak eskaini ez dituztelako. noski.
|
|
|
Kezkak, orain, duela hogeita hamar baino euskaldun gehiago izanik gure artean, aldaketa handiak gertatu direlako eta ez bainaiz batere seguru hemendik hogeita hamar urteren buruan orain baino euskaldun gehiago izango den gure artean. Kezkak, hemendik hogeita hamar urtera euskaldunak izanik ere, orain baino gehiago edo orain baino gutxiago, hori ezin jakin,
|
haien
euskara oraingo euskaldunena baino ahulagoa izango delako, nola gure euskara den orain, orain dela hogeita hamar urte euskaraz mintzo zirenena baino ahulagoa, honen kontzientzia argirik hartzen ez baduzu, denborak gauza guztiak baitaramatza berarekin, ezti ezti, emeki emeki, sentitu gabe. Orduan galdetuko dugu:
|
|
|
Apaizak bakarrik, ez apezpikuak (alta, ez da apezpikurik lehenik apaiz egin gabekorik!). Apaizak, erlijioak ongi zedarritutako tradizioan oinarriturik, euskaraz aritzen zitzaizkigun aldaretik
|
haien
euskara batu halamoduko hartan, batez ere Elizak bere berrikuntzak egin zituenean eta jendearekiko harremanak pixka bat eztitu zituenean, liburuetan irakurri duzun Kontzilio famatu haren ondoren. Juan Pablo II.ak atzera bota duen iraultza hura gure garaian gertatu baitzen.
|
|
|
Bi seme ditugu, gazteak zu bezala, beti ibili direnak ikasketak euskaraz egiten, familian ere beti euskaraz mintzatzen gara, saiatzen gara haiekin elkarrizketak izaten, ikastolan ibili dira betitik, baina
|
haien
euskara eta haien adiskideena ahula da, maizkara gainetik beheraino erdarak joa. Gure umeek ikastolan ikasi zuten erdara, hori berehalako kontua izan zen, eta ondoren etxetik zeramaten euskara aldatu zuten, nahiz gela bakoitzean etxetik zetorren euskaldun umeen kopurua ez zen hain txikia.
|
|
|
Nik neuk ere holakoak ikusi izan ditut zuzenean: behin istilu baten erdian harrapaturik gelditu nintzen ikasle batzuen aitzinean
|
haiek
euskara ez zela ageri unibertsitatean eta protesta adierazten ariki, eta orduan harriturik ikusi nuen protestanteen multzotxo hartan, hitz edo egiten zutenen artean, pare bat bederen bazela euskaraz mintzatzeko gai ez zena. Kurrinkeka edo arrantzaka, ez nintzen bereizketa egiteko gai izan estualdian, ari ziren erdaraz.
|
|
|
Eta hemen eguneroko gauzak aipatu ditut, bazterrean utzirik umeak euskaraz gehien erabiltzen dituen hitzak, hezkuntzako liburuetan ageri direnak, hain zuzen ere. Horregatik ez da pasarazten neurri handi batean hizkuntza gurasoengandik umeengana, lehenago gertatzen zen bezala,
|
haiek
euskaraz hazi baitziren eta erdaraz hezi, baina oraingoak, gehienetan, euskaraz hezten baitira, baina erdaraz hazi.
|
|
2003
|
|
|
Oso kezkati ageri da Pello Salaburu bere lanik berrienean, eta hori, orain, duela 30 urte baino euskaldun gehiago izanik gure artean, aldaketa handiak gertatu direlako eta ez dagoelako batere seguru hemendik hogeita hamar urteren buruan orain baino euskaldun gehiago izango den gure artean. Eta izanik ere, gehiago edo gutxiago, bere ustean,"
|
haien
euskara oraingo euskaldunena baino ahulagoa izango delako, nola gure euskara den orain, orain dela hogeita hamar urte euskaraz mintzo zirenena baino ahulagoa".
|
|
|
Ordukoa dugu pintatu zuen pelotarien koadroa.
|
Haiekin
euskara egiteko era ona izango zuen seguruenik. Baina katalana ere ikasi bide zuen, zeren urte asko geroago semea lagun zuela Lleidako institutura
|
|
|
hizkuntza, kultura nahiz politika beti izan da nahikoa arrazoi talka berpizteko. Lehen urte
|
haietan
euskarazko irratigintzak lekua egin behar izaten zion erdarari bere emanaldietan, katearen metropoliak hala behartuta. Baina urteak urteak etorri, euskarazko uhin elebakarra osatzen joan da.
|
|
2004
|
|
|
Hori beste kontu bat da, ordea, nire iritziz. Zernahi dela ere, hizkuntza menderatzailearen eskuak euskararen erabilera eremu nagusiak ukaturik zeuzkan eta dauzkan garaiotan, gogamen meharreko euskaltzale
|
haiek
euskara batuaren ezarpenean zekusaten euskararen fin gaiztoa. Alde horretatik ere, agerikoa denez, aurrerabide sendoa nabari da euskaltzaleen kultura soziolinguistikoan.
|
|
|
Euskal Pizkundearen historian Euzkerea koak zokoratuegiak izan direla koan baikaude, besteak beste,
|
haien
euskara ereduak bide! aburra egin zuela ko, ordua da, halere, dagokien lekua aitortzea, eta ez bakarrik Aranaren era gina horiengan garbiki islatzen delako, baita eta batik bat, aldizkari horretako talaitatik eztabaida interesgarriak pizten direlako ere. Eztabaidak, errespetuz eginak direnean, gehienetan argigarri izaten dira.
|
|
|
" Irakasleak fraideak ziren, baina kanpotarrak denak. Urte
|
haietan
euskarazko. rakaskuntza hutsa
|
|
|
Irakasleak fraideak ziren, baina kanpotarrak denak. Gerora aldatu dira gauzak, jakina, baina urte
|
haietan
euskarazko irakaskuntza hutsa zen.
|
|
|
U rte
|
haietan
euskaraz antzeztea baimendua zen beraz, nola edo hala.
|
|
2005
|
|
|
Ez dut uste hori denik euskaldunek egin behar duten borroka. Eta nik uste dut zuek(...) haiekin egokitze ohoretsu batera iristen bazarete,
|
haiek
euskara bigarren hizkuntzatzat hartuta urrunago joango direla" (Fishman, 1999, 121 or.).
|
|
2007
|
|
|
Japoniarrak hona etorri, gurekiko interesa izan… Hara hor globalizazioaren alde on bat, behingoz! Globalizazioa da euskalduna Japoniara joan, japonieraz ikasi
|
haiek
euskaraz ikasi duten moduan, eta Euskal Herriaz japonieraz hitz egitea, han. Hori da globalizazioa.
|
|
|
• Haur eta gazteekin aritzen diren hezitzaile erdaldunak euskalduntzeko ekimenak garatu; hezitzaileak euskaldunak izanez gero, trebatzeko eta
|
haien
euskara maila egokitzeko bideak jorratu.
|
|
|
Mintzapraktika programen kasuan partaideen artean sortzen den harremana berezia da, modu askean sortzen da, borondatezkoa da, besteak ezagutzea eta
|
haiekin
euskaraz gozatzea da bilatzen duguna, harremana afektiboa da, emozionala.
|
|
|
Pirinioez iparraldera Akitanian euskararen aztarren zaharrak aurkitu dira, lurralde hedatsu
|
haietan
euskararen aurretiko bat egiten zela frogatzen dutenak.
|
|
|
Beraz, euskara ikasteko eta biziberritzeko ahaleginak beste batzuen bizkarrean utziz (umeak eta eskola/ administrazioa) betetzen zuten garai hartako gurasoek
|
haien
euskararekiko konpromisoa. Egia esan, neurri handi batean gaurko egoera ez da asko aldatu; baina euskaltzale gehienek hezkuntzaren porrota azpimarratzen duten bitartean, guraso erdaldunen artean eskolak bere eginbeharrekoa bete duelako iritzia oso zabalduta dago:
|
|
|
Zalantzan jartzen zuten
|
haiek
euskarazko itzultzaile automatiko orokor batek eskain dezakeen zehaztasuna. Hogei urte arlo horretan diharduten aditu euskaldunek zioten gaur egun ez dela posible edozein testuren itzulpen zehatzak egiteko sistema bat lortzea, baina posible litzatekeela arlo jakinetarako, arlo horietako testu corpus handiak egongo balira.
|
|
|
Horregatik, eta kontzeptu horiek guztiak baztertu gabe," Vasken" 207 hitza proposatzen du, hain zuzen, estatu eta probintzia ezberdinetan banatutako euskaldun guztiak deitura komun baten azpian biltzeko asmoz. Humboldtek, beraz, euskal nazio batez hitz egiten digu, hain zuzen euskaldun guztiek —muga politikoaren auzia alde batera utzita— jatorrizko euskal hizkuntz komunitate bat osatzen dutelako, alegia,
|
haiek
euskara partekatzen dutelako eta partekatzen duten heinean.
|
|
|
Hegoaldekook Iparraldekoen laguntzera goaz eta begira nola sariztatzen gaituzten! Frantzian nengoenean, armak eskuan
|
haien
euskara zaharkituaren alde borrokatzera haiatzen genituen eta Zuberoako ibai ertz anonimoetan Hegoaldekoen aurkako irainak jasaten hegoaldea nausi handi, iparraldea heien miskandi edo zerbait horrelako, koblakari txepelen batek espraitua, Lhanderen hiztegia arakaturik! Bazauzue!
|
|
2008
|
|
|
Euskara ikasgelari atxikitako hizkuntza da, ez lagunarteari, ez familiari, ez aisialdiari, ez telebistari, ez beste zenbait abarri. Hartara, hizkuntza politika batek
|
haientzat
euskara hizkuntza erakargarria eta balio desiratuekin identifikatua izan dadin bultzatu behar badu, telebistak zeregin horretan joka dezakeen papera landu beharra dago. b) Integratu beharreko multzo hori testuinguru eta etxe erdaldunetan bizi da. Honek familia mistoetan ikusteko moduko programazioa eta hizkuntza irizpideak eskatzen ditu; hala nola gaztelerazko azpitituluak eta grafismoa, hizkuntza bien arteko zubi lana egingo duten aurkezpen taktikak, hitzez hitzezko ulermenean baino irudien ikusgarritasunean oinarritutako edukiak eta abarrak erabiliz.
|
|
|
Guk ez dakigu gaztelaniaz, eta horrek mugatzen gaitu, baina zer egin behar dugu? Guk ikasi behar al dugu gaztelania, ala
|
haiek
euskara??.
|
|
|
Hego Euskal Herrian eskolak egon bazeudela eta gaztelania euskararen kaltetan hedatzen zutela. Bilbotar apaizak erdal eskola horiek gaitzetsi eta
|
haien lekuan
euskarazko ikastegiak sortzea proposatzen zuen. Escuela vs.
|
|
|
Atzerritarrak Katalunian edo Euskal Herrian ustez ez gizarteratzeak dakartzan arazoak, baina, gure erantzukizun dira, eta ez da zuzena errua marokoarrei, perutarrei edo senegaldarrei egoztea. «Ez dago haiei katalanez hitz eginarazteko modurik», edo «ez dago
|
haiei
euskaraz hitz eginarazteko modurik», diote batzuek. Eta hara non, gero, hori dioten gehienak izaten diren gutxien laguntzen dietenak besteren hizkuntza ikasten.
|
|
|
«Gonbidatu guztiek izan dute zerbait kontatzeko. Esperientzia aberatsa eta interesgarria izan da,
|
haiekin
euskara hutsean osatu baitugu saioa».
|
|
|
Eta duda kasuetan, etxeko euskarara jo, gurasoek esateko modua erabili. Ni baserrietara, adibidez, ikastera joaten naiz,
|
haiek
euskara zoragarria egiten dutelako, eguzkitik eguzkira euskaraz aritzen direlako».
|
|
2009
|
|
|
Eremu horretako gurasoek seme alabak ikastolara eraman behar izan dituzte,
|
haientzako
euskarazko hezkuntza nahi bazuten, eta horrek dudarik gabe ahalegin ekonomiko eskatzen du.
|
|
|
Nafarroako Gobernuaren arabera, ez zegoen herritarren eskariari harrera egiteko betebeharrik. Irizpide politiko horien ondorioz, eremu horretako gurasoek seme alabak ikastolara eraman behar izan dituzte,
|
haientzako
euskarazko hezkuntza nahi bazuten, eta horrek dudarik gabe ahalegin ekonomiko eskatzen du. Eremu horretako ikastolak linbo juridikoan izan dira 2006ko uda arte41.
|
|
|
Euskarak berak ez dauka zergatik bizirik jada. Gure gurasoen garaian ez zitzaien
|
haiei
euskararik egin, euskara debekatuta zegoen. Orduan guk bagenuen arrazoi bat euskara egiteko, gurasoak bizirik genituelako, haiekin komunikatzeko, haiei esperantza emateko.
|
|
|
Uste dut ez naizela euskalduna, euskara ikasi dudalako, ene eguneroko bizitzan euskaraz mintzatzen naizelako baizik.
|
Haiekin
euskaraz hitz egitea izan da, agian, ene motibazio handiena. Betidanik, Anttonek, ene lagunak, onartu du oraindik ikasten ari nintzela eta ez dit sekula erran hitz egin genezan erdaraz, behin ere ez!
|
|
|
Askotan entzun izan dugu kantari politikoak ginela. Baina urte
|
haietan
euskaraz kantatzea, berez, aldarrikapena zen. Euskaraz hitz egitea Iparraldean ere zigortua zen.
|
|
|
Balirudike euskara arian geldi daukatela, joan ziren garaiko euskara ia bera hitz egiten baitute gaur ere, nahiz anglizismoz josia?.
|
Haien
euskarak ez du ezagutu gure euskarak azken urteotan bizi izandako transformazioa. Ondorioz, garai joan bateko oihartzunak entzuten ditugu hainbat artzainen jardunetan.
|
|
|
–Halere,
|
haientzat
euskarak zuen garrantzia agerian geratzen da.
|
|
|
Euskaldunon egoera zen, hain justu, gogo iraultzaile hura bultzatzen zuena.
|
Haientzat
euskara ez zen euskal folklorearen loretzarra gure komunitatearen mamia eta oinarria baizik. Euskara galduz gero, euskaldunok akabo.
|
|
|
Bukatzeko, Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua osatzen dugun eragileak euskararen eremu osoan euskaraz normaltasunez bizitzeko ari direla lanean aitortu ondoren, etorkizunerako, euskalgintzan ari garen erakunde eta lagunak lanerako ilusioaren eta grinaren jabe zirela berresten zuen. Eta ahalegin horretan batera jarduteko gonbita luzatzen zien jendarte eragileei, erakundeei, eta gizarteari oro har, eta zorionak ematen zizkien 10 urte
|
haietan
euskara ikasi, erabili, zabaldu eta harren aldeko hautua egin duten jendarte eragile guztiei eta pertsona guztiei.
|
|
2010
|
|
|
Euskaraz hitz eginez, euskara bultzatzen genuela oso garbi geneukan, ikastolan jasotako hezkuntzagatik baina etxean jasotako hezkuntzagatik ere bai(...) Zangotzan zailagoa da euskaraz aritzeko giroa aurkitzea eta egun asko nabaritzen dut, nik beste esperientzia oso ezberdinak bizi ditudalako nire klasekoekin edo Iruñeako lagunekin alderatuta. iruñerria eta hortik beherako hiriak oso erdaldunak dira (atarrabian %15 inguru euskaldun; barañainen, berriozarren, burlatan, iruñean, lizarran eta zizur nagusian %10; tafallan eta zangozan %5). hiri horietako gure gazte gehienei euskara eskolan/ ikastolan ikasi izanak ondorio batzuk ekarri dizkie. haietariko anitzendako euskararen esperientzia uharte moduko bat izan da: ...boki arlo bakarrekoa (akademikoa, eta ez arlo askotarikoa) izatearen ondorioz, euskara erabiltzea kosta egiten zaie gazteei. euskara ez da haien adierazpide osoa izaten eta ez ohi dute bat batean egiten. adinkideekiko harreman informaletan (anai arrebekin edo lagunekin) erdaraz egiteko ohitura ezarrita dute. erabiltzeko zailtasunak eta adierazmen nahikoa mugatuta dute euskaraz. horren jabe izanda,
|
haien
euskararen kalitateak kezka ematen die eta ziurtasuna kendu. hobetu beharrari egiten diote aipu behin eta berriz. kasuren batean horixe da, hain zuzen, unibertsitatean euskaraz ikasten (nafarroan euskaraz egin daitezkeen bi titulazio bakarrak) segitu izanaren arrazoia: euskararekin harremana izaten segitzeko eta euskara ez galtzeko modua baita.
|
|
|
gazteen euskalduntzearen sorburuan gurasoen nahikaria egon ohi da beti: euskara seme alabei etxean irakatsi dietelako edo
|
haiendako
euskarazko eskola hautatu dutelako.
|
|
|
Hau da, gazte askorendako euskara bizipen etena edo ez jarraitua izan da, bizipen atomizatua eta batzuetan, eskolara mugatua. Hori horrela izanda, euskara eremu akademikoari lotzen diote hala bizipenetan nola erabilera ohituretan. edo
|
haiendako
euskarazko eskola hautatu dutelako. bakanetan baizik ez dute gazteek beraiek euskaltegira jo euskara ikastera (eta halakoetan 1990ean baino lehenago sortutako gazteak dira). nafarroako eremu erdaldunetako gazteak euskalduntzean euskarazko irakaskuntzaren funtsezko ekarpena aipatuta, ezin dugu atzendu d eredua ez dela nafarroa gehieneko hezkuntza sistema publikoan eskaintzen eta herrian berean ika... arreba ezin izan zen bera bezala ikastolan euskaldundu.
|
|
|
• gazteen erabilera urriak frustrazioa eragiten die alde batetik, heldu erdaldunek, eta batez ere bi munduko egoeran bizi direnek, eta horrexegatik hain zuzen, elebitasun egoeraren irakurketa sinplista eta naïve egiten dute sarri askotan, gazte denak euskaldunak direla, hau da, euskaraz normaltasun eta naturaltasunez berba egiteko gaitasun nahikoa dutela, onartuz. irakurketa sinplista horren ondorioz, gazteen erabilera urria dela-eta, harridura erakusten dute, ez dute ulertzen nola euskaraz primeran(" perfectamente") jakinda ez duten askotan hizkuntza horretan hitz egiten. harridura erakusten dutenen artean euskaraz ikasi ez izanagatik frustrazio sentimenduak egoten dira eta frustrazio hori haien pertzepzioetan proiektatzen dute:
|
haiek
euskara ikasten saiatu dira eta ez dute arrakastaz lortu; hori dela eta, frustrazioa sentitzen dute; gazteek, berriz, aukera denak izan omen dituzte, ikasi dute baina ez dute erabiltzen. beste alde batetik, heldu euskaldunek, egoeraren zailtasunaz jabeturik, ez dute harridura erakusten, irakurketa errealistagoa egiten dute. inguru elebidunetan (hau da, nahikoa euskaldunak direnetan) ere gazteek e...
|
|
|
ikusten dut pixka bat kontraesana. Garai
|
haietako
euskararen inguruan dakigunaren eta orain agertu denaren artean tarte handiegia dago?.
|
|
|
Frantziatik etortzen direnek ez dute frantsesa ikasterik integratzeko eta
|
haientzat
euskara ez da batere beharrezkoa, euskara gutiengoaren hizkuntza baita. Frantsesa ez dakiten kanpoko atzerritarrentzat aldiz frantsesa beharrezkoa da, frantsesa gehiengoaren hizkuntza baita Ipar Euskal Herrian, erabilera funtzio eta esparru guziak irabazi dituena.
|
|
|
Gipuzkoan, esaterako, aurrenik Santo Tomas Lizeoa sortu zen Donostian, 1961ean, Joxemi Zumalabe, Koldo Mitxelena eta Karlos Santamariaren ekimenez. Sustatzaileek Elbira Zipitriak hiriburuan egindako lanari segida eman nahi zioten; hots, 9 urte betetzen zituzten haur euskaldun
|
haiek
euskaraz hezitzen jarraitu, eskola publikora edo pribatura joan beharrean. Eta hiriburuan ez ezik, Gipuzkoako herrietan ere berehala sortu ziren ikastolak:
|
|
|
Batetik, baserrian eskola eragile kultural arrotzat hartu ohi delako. Bestetik, baserritarrek ez zutelako beharrezkoa ikusten euskara salbatzea,
|
haiek
euskara baserrian bertan transmititzen zuten neurrian. Eta hirugarrenik, 60ko hamarkadako urte haietan, baserrietan ez zegoelako soberakin ekonomiko nahikorik ikastoletan inbertitzeko, kaleko gizon eta emakumeek egin zuten moduan.
|
|
|
Zergatik? Nafarroako eta Arabako herrixka
|
haietan
euskaraz hitz egiten ez zelako eta, oro har, euskararekiko kontzientziazio eskasa zegoelako, batetik; eta baldintza sozialak ere ezberdinak zirelako, bestetik: nekazal giroa nagusi, haur gutxiago, elkartzeko eta gauzak egiteko joera txikiagoa?
|
|
|
–Ikastola txiki haietan bizi zena aurretik zetorren arazoa zen. Ez zegoen haurrik herri txiki haietan, eta ikastola
|
haiek
euskarazko haurtzaindegiak edo eskolaurreak ziren. Ondorioz, haurrak ikastolan egon ondoren, 6 urterekin, gaztelerazko eskola publikoetara joaten ziren.
|
|
|
Beraz, negoziazioetan bi baldintza ezarri zituen Nafarroako Ikastolen Elkarteak: ikastola haietako irakasleen lanpostuak bermatzea eta herri txiki
|
haietan
euskarazko irakaskuntza ziurtatzea.
|
|
|
Eta Gorostidik lortu zuen helburua, bai, ikastolan ez ezik, Lizarrako ikasle
|
haiek
euskaraz jarduten zutelako kalean bertan, erabileraren erabileraz euskara haien arteko komunikazio tresna bihurtu arte.
|
|
|
Negoziazio luze eta gogorren ondotik, 2006ko ekainaren 30ean itxi zen, azkenik, Nafarroako Hezkuntza Sailaren, NIEren eta bost ikastolen arteko akordioa. Hitzarmenaren arabera, bost ikastolek kontzertuak jasoko zituzten, bai eta 2010era arteko diru laguntza edo finantzazio berezia ere, herri
|
haietan
euskaraz ikasteko beste eskaintzarik ez zegoela onartuta eta ikastola haien berezitasuna aitortuta.
|
|
|
Nor nori nork…, beti pauso berdinekin bueltaka ibili izan gara, baina ez da erraza. Haurrak izanda,
|
haiekin
euskaraz hitz egiteko ohitura handixeagoa dugu, baina kalean hitz egiteko erraztasun gehiago izatera iritsi nahi genuke”, dio Amaiak. “Mintzalaguna ekimenaren inguruan biltzen garenean errazagoa egiten zaigu euskaraz hitz egitea.
|
|
|
Erdaldun batek ezin du imajinatu, ezta euskaldun zahar batek ere. Urte
|
haietan
euskaraz ikasteko bideak oso bitxiak izan zitezkeen. Nireak bai behintzat.
|
|
|
Diru faltsu
|
haien
euskarazko izen bila
|
|
|
Victor Hugo (1802) idazle frantsesak bidaia ugari egin zituen bere bizitzan, ’
|
haien artean
Euskararen Herrira. Pasai Donibanen (G) eta Baionan (L) denbora puska eman zuen, Donostia (irudian), Hernani, Iruñea, Orreaga., besteak beste, bisitatu zituelarik.
|
|
|
Alemanian, 1750ean, egindako mapa batek Europako hizkuntzak erakustea zuen helburu; horretarako Aita Gurea otoitzaren hasiera ematen du mintzaira desberdinetan,
|
haien artean
Euskara. Hona mapa horren zati bat.
|
|
|
Kultura euskaraz pentsatzen da. Ez da dudarik euskaldun
|
haiek
euskaraz ari ziren batzuk zirela eta ez Urzurigarai izenekoak. Baina, bereziki, kultura egunerokotasunetik beharrak ekarri digresioa dela.
|
|
2011
|
|
|
Euskara ez da etorkinentzat: " Jendeak gaztelaniaz egiten die eta
|
haientzat
euskara euskaldunen arteko hizkuntza da. Berari egiten ez diotenez oso urrunekoa da".
|
|
|
Oraingoan EKAk Ikasekin, Eskualzaleen Biltzarraren babespeko elkartearekin batera antolatu zuen. Bi egunekoa zen eta «Bayona ko irakas solasak» direlako
|
haietan
euskaraz hitzaldi bi (Mitxelenarena eta Villasanterena) baino ez ziren egon17.
|
|
|
Batzuen esanetan, ordea, Siloria edo Soloria izena soloa hitzetik dator, garai
|
haietako
euskaraz soloroa. Izan ere, ikusi zutenean lur hura egokia zela bizitzeko eta aziendak hazteko, soroak lantzeari ekin zioten, bertan erroak botatzea erabakita.
|
|
|
Kasu horretan ere jardunaldiaren izenburuari erreparatzea oso interesgarria da: " Zer da euskara euskaraz ez dakitenentzat?" eta"
|
Haiek
euskarara hurbiltzeko, zer eta nola egin daiteke udaletatik?".
|
|
2012
|
|
|
Gerra ondotik ere, kontzentrazio esparruetan egondako errepublikanoak itzuli zirenean, familiek berekin hartu zituzten. Garai
|
haietan
euskara entzuten zen. Nire aitona amonen etxean, Victor Hugo karrikan, euskara entzuten nuen.
|
|
|
Iruritako landa ikerketak garbi agertzen du hizkuntzaren jarraipena baldintza soziohistorikoei lotuta badago ere, jokabide eredu finkorik ez dakarrela. ez da prozesu mekanikoa ez eta oharkabea ere, subjektuen hautuek baldintzatua baizik. Iruritan egun hamabi urte bitarteko haurrak dituzten gurasoen artean hiztun batzuk izan dira euskara lehen hizkuntza izan ez baina beren seme alabak mintzaira horretan haztea deliberatu dutenak.
|
haiek
euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute eta hortik etorri zaie, umeak izan dituztelarik seme alabak euskaraz hazteko erabakia. euskararen galera bizi izan dute beren familietan, herrietan eta mintzairari eutsi nahi izan diote. Gurasoek beren lehen edo jatorrizko hizkuntzaren arabera baino areago, jokoan dauden mintzairei lotu dizkieten balioen arabera jokatu dute haurren hizkuntza sozializazioaren gaineko hauEuskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
"... erraten zuen amatxok ‘zuek zarete belarrimotzak! ’ klaro! Igual
|
haiek
euskaraz solasten eta guk erantzuten erdaraz. Beti" (Ixa, 9 FG);"... aita haserretzen zen pila bat solas egiten bagenuen erdaraz(...
|
|
|
EAEko gazteen artean euskararen ezagutza zabala da (%70 ingurukoa) eta erabilera baxua (%18 ingurukoa), baina
|
haien
euskararekiko pertzepzioa eta aktitudeak positiboak edo oso positiboak dira.
|
|
|
Beraz, azken batean, eta gure ikerketarako, esaldi bakarrean laburtu daitezke ikerlan honen emaitza nagusiak: EAEko gazteen artean euskararen ezagutza zabala da (%70 ingurukoa) eta erabilera baxua (%18 ingurukoa), baina
|
haien
euskararekiko pertzepzioa eta aktitudeak positiboak edo oso positiboak dira.
|
|
|
Horregatik, eskualdeko gurasoak elkartu eta umeentzat eskolaz kanpoko euskara eskolak antolatzen hasi ziren, baita Euskararen Eguna antolatzen ere. Urte
|
haietan
Euskararen Eguna herriz herri txandatzen joan zen, eta Mendigorria, Larraga, Berbintzana, Miranda de Arga, izan ziren haren kokagune; baina beste herriek antolatzeari utzi eta Miranda de Argak hartu zuen horren lekukoa.
|
|
|
Euskaldunen seme alabak ikastolara joaten ziren eta nire ikasle gehienak erdaldunak ziren. Saiatzen nintzen ume
|
haiei
euskaraz pixka bat erakusten. Abesti asko erakusten nizkien.
|
|
|
Hori jakinda, neska hasi behar zaie euskaraz erantzuna ematen, baina ezin, bere aitak aurrea hartu diolako. Bai, aita hasi zaie gazte
|
haiei
euskaraz hitz egiten: bere alabarentzat lehen aldia da bizitzan aitari euskaraz hitz egiten entzuten diola.
|
|
2013
|
|
|
Lagunartean, zoritxarrez gaztelaniaz hitz egiten dugu normalean. Gelan 20 bat ikasle gara, elkarrekin bost bat lagun ibiltzen gara, baina beste ikastetxeko lagun batzuekin ibiltzen garenez kalean, eta
|
haiek
euskaraz ez dakitenez, ba ezin dugu euskaraz hitz egin. Nahiago nuke euskaraz hitz egiten ibili, baina ezin dut".
|
|
|
Unibertsitate garaian euskaltegian hiru urtez aritu nintzen Salamancara joan arte. Valentziara bizitzera joan eta alabak jaio zirenean pentsatu nuen
|
haiekin
euskaraz nahi nuela hitz egin. Orain hizkuntza oporrak egiten ditugu eta urteoro Euskal Herrira etortzen gara uda garaian.
|
|
|
Garai
|
haietan
euskararen biziberritzearen aldeko jarrera Euskal Herrian modu oso orokortuan txertatuta zegoen. Baina Mart� nez de Lunaren iritziz, garai haietatik bertatik," lo planta egiten beste errealitate bat bazegoen" (16 or.):
|
|
|
Horrez gain, azpimarratzekoa da Zuberoan elkarrizketatutako lekuko guztiek badakitela. Suposatu dezakegu
|
haien
euskara hainbeste desberdintzen den besteengandik, denek badakitela gutxi gora behera euskara batua zer den, elkar ulertzeko tresna bat delako.
|
|
|
Adinaren araberako konparaketak ere egin nahi izan dira inkesta honetan. Adin desberdinetako pertsonek ez dute harreman berdina izan euskararekin haien bizitzan, eta honek
|
haien
euskara batuari buruzko ikuspegia aldatu dezake. Inkesta honetan hiru adin talde desberdindu dira:
|
|
|
Gunter Grass, Heinrich Boell, Ingeborg Bachmann, Paul Celan eta Hans Magnus Enzensberger izan ziren talde horretako kide. Heinrich Boell() da
|
haien artean
euskarara itzulitako testu gehien duena: Gertatzear dago zerbait ipuinaz gain, Katharina Blumen ohore galdua eta Pailazo baten aburuak nobelak (Pello Zabaletak eta Jose Antonio Azpirozek itzuliak), eta Lanerako zaletasuna gutitzeko pasadizua narrazio laburra (Aingeru Epaltzak itzulia).
|
|
|
«Akademiko batek hori esatea ez da onargarria. Zure irakasgaietan Atxaga, Uribe edo Cano sartzen dituzunean, eta
|
haiek
euskaraz irakurri beharrik ez duzula iruditzen bazaizu, hori krimen bat da. Ingelesarekin ezin duzu halakorik egin; zergatik bai euskararekin?
|
|
|
Le Réveil Basque sortu gabe ere sortuko ote zen Eskualduna astekaria edo gisa bereko beste bat, Lafittek ulertaraztera ematen duen gisan? Prentsa idatziaren garapen urte
|
haietan
euskarazko astekari giristino baten sortzeko aukera beste baten sorrerak eragin gabe pitz zitekeela pentsatzea guztiz logikoa da. Baina ikusiz noiz eta nola sortu zen, ez da dudarik, Le Réveil Basque astekariak gutxienez azeleragailu funtzioa bete zuela, eta Eskualduna astekariaren sortze prozesua bizkortu zuela.
|
|
|
Zerbitzari ren kronika zati bat dugu horren lekuko. Hain zuzen,
|
haien artean
euskaraz komunikatzen zutela aise uler dezakegu. Batetik, lehen ere aipatu ditugun kantuen bitartez, eta baita euskarazko Eskualduna astekariaren irakurketaren bitartez ere.
|
|
|
Bilbon eta Algortan eman nituen urte
|
haietan
euskara irakasten taldeetan eta ikastoletan, AnaitasunaIkern idazten etataldearen egitasmoa lantzen ari izan nintzen, Saiokaikasliburuak sortu zituen taldean euskararen arduradun gisa eta zenbait irakurgai itzultzen Iñaki Beobideren argitaletxerako, jarduera hark isunen bat edo beste ordaindu behar izatea ekarri ziolarik. Garai hartakoak dira Euskal historian zehar eta Euskera 3, 4 eta5 ikastoletan euskara ikasteko testuak, zentsuraren artazikadak jasandakoak.
|
|
|
Euskara ikasgelari atxikitako hizkuntza da, ez lagunarteari, ez familiari, ez aisialdiari, ez telebistari, ez beste zenbait abarri. Hartara, hizkuntza politika batek
|
haientzat
euskara hizkuntza erakargarria eta balio desiratuekin identifikatua izan dadin bultzatu behar badu, telebistak zeregin horretan joka dezakeen papera landu beharra dago.
|
|
|
Eta, azkenik, euskara batua eztabaida iturri zen garaietan, aldeko adina aurkako zituen garaietan, gogor saiatu zen Txillardegi batasunaren aldeko lanean; idatzi ugari aurkituko ditugu garai
|
haietakoak
euskara batuaren beharraz konbentzitu nahian ingurukoak. Argi eta garbi zuen berrogeita hamarreko hamarkadan euskaldunen artean ikusten zuen giroa gainditu eta beste aldi batera pasatu beharra zegoela.
|
|
2014
|
|
|
Euskaraz egin den ingurugiroa nonbait.
|
Haiek
euskaraz ontsa mintzo ziren, sustut euskara hark bazuen musika, bazuen arraileria. Eta bazuten hutsean uztea ere, ez zuten kontsideratzen beren burua liburutegi bat bezala.
|
|
|
Gertaera ugarik azkartu zuten XIX. mendearen azken laurdenetik aurrera ordurako abian zen Erronkariko euskararen gainbehera. Gerra urteek, irakasle erdaldunak iristeak eta
|
haiek
euskararekiko hartu zuten jarrerak6, harana zeharkatu behar zuen errepidearen eraikuntza lanek, kanpotarren etorrera erraztu zuten gertakari haiek guztiek, eta ordurako gizonezko askok ikasitako gaztelania txoko guztietan sarrarazi eta nagusi bihurtzen lagundu zuten, zeinek bere neurrian.
|
|
|
Aipatu azken bi lekukoen esanetan ahizpa zaharrenak baino are euskara gutxiago zekikeen gazteenak (sabía menos que la hermana, sabía muchas palabras, canciones A.J.U.). Nolanahi ere, jakin bazekien zerbait (8, adierazi dit María Esther Sanz bilobak), eta berriemaile horren arabera mezuak kodifikatu nahi zituztenean. Vicentaren semeak ez ulertzeko, adibidez? euskara erabiltzeko gauza ziren ahizpa biak (usaba [euskara, Vicentak] con la hermana para que no entendiera mi padre, M.S.). 1873an eta 1883an jaiotako bidankoztar
|
haiek
euskaraz aldez edo moldez baliatzeko gauza zirela erakusten duten lekukotasunak dira, nahiz eta ez dagoen haiek euskaldun betetzat jotzeko moduko adostasunik: muga hiztunak lirateke, hiztun oso izan ez izan bitarteko eremu labainkorrean geratutakoak; eta ordurako galtzen hasitako transmisioa hamar urteren buruan eskastu egin zela iradokiko luketenak.
|
|
|
Ez zen hura belaunaldi hartako bidankoztar guztien egoera izan, Vicenta bezala 1880ko hamarkadan jaiotako Mariano Mendigatxaren bilobak ez baitziren euskaldun hazi. Alferrik saiatu zen hainbat urte beranduago aitona bera
|
haiek
euskarara hurbiltzen. Bilobek ez zioten beste inori entzuten hizkuntza hura; eta ez zuten ikasi nahi izan9.
|
|
|
Canovasek foruen abolizioa sinatu ostean, euskal errepublikano ugarik parte hartu zuten gobernu zentralarekin diputazioetako ordezkariek izan zituzten negoziaketetan, beste behin ere autonomiaren aldeko jarrera babestuz. Jakina denez, negoziaketa
|
haietan
euskararen auzia ez zen inolaz ere aipatu, euskaldunentzat oraindik hizkuntzaren auziak ez baitzuen probintzien autogobernuarekin inolako erlaziorik.
|
|
|
“Milaka eta milaka dira, adibidez, helduan euskara ikasteko urratsa egiten dutenak. Nagusi dira, eta gero eta nagusiago, seme alabentzat euskarazko irakaskuntza hautatzen duten gurasoak, askotan
|
haiek
euskara menderatzen ez dutelarik ere.”
|
|
|
“Milaka eta milaka dira, adibidez, helduan euskara ikasteko urratsa egiten dutenak. Nagusi dira, eta gero eta nagusiago, seme alabentzat euskarazko irakaskuntza hautatzen duten gurasoak, askotan
|
haiek
euskara menderatzen ez dutelarik ere.”
|
|
|
Ondo aukeratuz gero, olatua baino lehenago iristen dira hondartza bazterrera. Horrelako surflari abilak izan ziren frankismoaren azken urte
|
haietan
euskara publizitate kanpainetara ekarri zuten gizon emakumeak. •
|
|
2015
|
|
|
2013an sortu genuen, baina aurrekariak ditu. Ertzainei euskara eskolak eman eta gero, blog txikiak irekitzen genituen ikasleekin izandako harremana ez galtzeko, eta
|
haiek
euskararekin lotutako haria ez galtzeko. Materiala jartzen genuen lanean jarrai zezaten.
|
|
|
Ondoren, etxebizitza horietara joango ziren biztanleak nongoak izango ziren kalkulatu zuten (Tolosaldekoak, Gipuzkoako beste tokietakoak, EAEko beste lekuetakoak, Nafarroakoak, Espainia eta atzerrikoak). Azken pausoa
|
haien
euskara ezagutza kalkulatzea izan zen. Proiekzio ariketaren arabera, ondoko udalerriek galduko lukete euskara ezagutza portzentaje altuena:
|
|
|
%53, 0k dio
|
haiek
euskaraz egiten diotela beti GFAri.
|
|
|
1. Langileek
|
haien artean
euskaraz egiten dutela entzuteak animatzen nau euskaraz egitera
|