|
2000
|
|
|
JOANA Albret Bibliotekonomia Mintegiak sortu berri
|
du
euskarazko posta zerrenda. Imanol Trebiño mintegikideak kudeatuko duen posta zerrendak bibliotekari eta dokumentalista euskaldunak bildu nahi ditu.
|
|
|
«Gure hizkuntzaren normalkuntzari buruzkoak, hain zuzen ere. `Bai euskarari' kanpainan ikusi ahal izan dugunez, gizarteak kezka handia
|
du
euskararen biziraupenaren inguruan. Guk ere gaiari taxuz heldu nahi izan diogu, egiari zor zaion errespetuz, ideiaren alde tragikoa azalduz, etorkizun itxaropentsua iradokiz, baina»
|
|
|
" Jamilia" nik neronek itzulia
|
dut
euskarara. Txingiz Aitmatoven beste lanen bat ere irakurria dut, eta izugarri gustatzen zaizkit.
|
|
|
Baina niretzat garrantzitsuena dena, hiztegi honen bidez euskarak erdararekiko duen morroitza kentzen ahal dela erakustea da. Erdaldunek eskuragarri
|
dutena
euskarak parekoa edukitzea, eta ahal izanez gero, hobea izatea. Hori batetik, eta bestetik, irakasle frankok bi zentzutan dio ingelesa errazagoa dela gazteleraren bidez ikastea euskararen bidez baino.
|
|
|
Lehen premisa hauxe dukegu: Zuberoa euskaldun biziko bada zirt edo zart egin behar
|
du
euskarak.
|
|
|
Gurasoak Iruñekoak dira. Nik zortzi bederatzi urte edukiko nituen, eta buruan sartu zitzaien etxean denok ikasi behar
|
genuela
euskaraz. Orduan hasi ginen euskara ikasten apaiz batekin.
|
|
|
Batetik, askotan oso multzo garbiak egiten ditugu abertzale eta espainolisten artean... eta hori baino askoz ere harreman konplexuagoak daude, badira abertzale izanik euskaldunak ez direnak eta topikoak bazkatzen dituztenak. Esaterako, jende askok uste
|
du
euskaraz oraindik ere literatura kostunbrista egiten ari garela. Zergatik?
|
|
|
Elebitasuna gure gizarte anitzean alboraezinezko exigentzia demokratikoa da. Gaztelerak duen leku bera nahi
|
dugu
euskararendako. Hiritarrak garen aldetik legitimitate osoa dugu Administrazio eta Zerbitzu Publikoen alorrean aldarrikapen hau egiteko.
|
|
2001
|
|
|
Donostiako EHUrekin kolaboratu du datu base hiztegiaren garapenean, hiztegi elektronikoen federazioaren sorreran, eta euskararen ordenagailu bidezko tratamenduaren ikerketan. CD ROM ean atera nahi
|
du
euskara inglesa eta ingelesa euskara hiztegia eta baita hiru liburutan ere. Halaber, ahozko euskara jasotzen duen bideo bat plazaratuko du, 4.500 euskal esaldi grabatu ditu eginkizun horretarako.
|
|
|
Apaizek, bere aburuz, mezatan" euskerari lehentasun edo preferentzia" eman zioketen. Eta ikastolari lagundu," eskola aldetik preparatuak direlako, bestalde herriaren aurrean zerbait errepresentatibidade edo ordezgaritza dutelako, edo, nola-nahi dela ere, horretarako kontzientziatuak baldin badira, egokien litzatekeen horiexek izan behar
|
dute
euskera aldaz goran eta zuzper aldi batetan jarri behar dutenek: giroa sortuaz, ikastola indartuaz, gurasoak kontzientziatuaz, Gipuzkoan den Ikastola Elkarteari ere eskaria eginaz, noski, hitzaldi edo nolabaiteko laguntza lor dezaten hiri horretakoek".
|
|
|
Trebiño herrian ere, eskualdeko bigarren herririk handienean, euskararenganako kontzientzia sortzen ari da. Denborarekin, baina, Arana, Argote, Añastro eta Trebiñoko beste herri guztietarantz zabaldu nahi
|
dute
euskara Araba Euskaraz en antolatzaileek. Lehenago ere euskaraz berba egiten zelako konderrian.
|
|
|
Harrigarria benetan. Naturaltasun guztia
|
dute
euskaraz, ikaragarria.
|
|
|
Haatik, bizi guztia opa izan zion euskarari eta kulturari. Basque Studies Program eratzen rol handia jokatu zuen, euskaldunez girotu zituen bere idazlan asko, eta liburu berrien aurkeztu eta sinatzerakoan beti
|
zuen
euskarazko hitzen bat" bihotzez" edo" agur", gehienbat, irakurlearentzat. Eta jendaurrean ere, izan literatur mintegian, izan bestelako ekitaldiren batean, nortasun kontuak eztabaidan zirenean, Laxalten iritzi ziurra:
|
|
|
gure zorioneko euskara, alegia. Alde batetik baino gehiagotik da oztopo gainera(...), nola hemendik kanpo ia inork ez dakien eta beste inongo hizkuntzaren antzik ez duen, kanpoko argitaletxeek ezin
|
dute
euskarazko lan bat irakurri eta epaitu, interesatzen zaien edo ez jakiteko».
|
|
2002
|
|
|
«Eskolak euskaldundu behar du!» eta «Euskal Herritar orok
|
du
euskaraz jakiteko eskubidea» lelopean, Euskal Herrian Euskarazek hezkuntza sistema propioa aldarrikatzeko kanpaina abiatu du. EHEko arduradunen arabera, indarrean dauden hezkuntza sistemek ez dute bermatzen ikasleek euren herriko hizkuntza jakiteko duten eskubidea.
|
|
|
Erantzuna: «Jendeak ez
|
du
euskaraz irakurtzen». Ez dakit liburuaren industriak goia jo duen edo ez, baina, memoria falta duen kultura batean ari garela iruditzen zait.
|
|
|
Errepikatzen duten pertsonei elkarrizketa kopurua mugatu egin zaie. Kontua da, ordea, horrek eragina
|
duela
euskarazko nahiz erdarazko elkarrizketetan eta, beraz, ez luke zertan euskararen erabilera txikiagoa denik adierazi behar.
|
|
|
Euskaldun gara eta anaiak, ez etsaiak" zioen Latxaga jaunak" 36' ko gudaldian su izkillatutako idazle gazteak" liburuaren aurkezpenean. Eta jakina da Euskerazaintzakoek ez
|
dutela
euskara batua batere maite, eta are gutxiago harekin batera datorren «h» hizkia, baina liburu hau Euskerazaintzako ez direnekin elkarlanean egin dute, eta euskara batuaz doaz hainbat lan, Mari Karmen Garmendia eta Latxagari Aretxabaletako giroa eta «Aitza»ren bizitza eta lanak plazaratzen lagundu diotenen idazlanak, kasu: alegia L. Peñak, J. Atxak, Antxia' tar Aitorrek eta Joxe Iñaxio Salaberriak egin dituztenak.
|
|
|
Literaturaren corpus bat gauzatzeko jende kopuru nahikorik ote dagoen aipatu izan da. Irakurle gazteak erakartzeko jerga edota argota aski landua ote
|
dugu
euskaraz. Eguneroko hizketa moldetik hurbil ala urrun al dago euskarazko literatura?
|
|
2003
|
|
|
. Miguel Sanzen Gobernuaren irizpideekin bat ez datozen iritzi eta kritika guztiak isilarazi nahi izatea, eta Nafarroako aniztasun politiko, sozial eta kulturala itxuragabetzea salatu zion Gobernuari, abenduaren 14an Iruñean egin zen manifestaziora deitzen zuen plataformak. Berriro ere milaka eta milaka lagun bildu ziren Iruñeko karriketan gobernuak indarrean jarri nahi
|
duen
euskararen dekretu berria bertan behera uztea eskatzeko. Oinarriak elkarguneak, Nafarroan euskararen eta euskal kulturaren esparruan ospea duten 31 izendun elkartu zituen euskararen aldeko manifestua sinatu, eta aldiberean, nafar gizarteari mezu zehatza helarazteko:
|
|
|
Barnean duen halako mintsura batek, duela hogeita hamar bat urte euskaltzaleek euskararekiko zituzten ametsak uste bezain ongi atera ez izanak sortutako kezkak, belaunaldi berrietan jarritako itxaropenak desitxuratu samar gertatu direlako zenbaitetan. Eta kezka horrexek bultzatuta jarri ditu kolokan eredua, ikastoletan zein unibertsitatean hainbatek erabili ohi
|
duen
euskara batua, Durangoko Azoka, Ikastolen Egunak, ETB, «Euskaldunon Egunkaria», UEU eta beste zenbait" lorpen", egungo gazte euskaldun kezkatuari zuzendu dion mezu guztiz polemikoan.
|
|
|
Eta eskuartean
|
dugun
euskara estandarra ez zaigu oraindik aski," euskara eztandarra" behar dugu.
|
|
|
Mugimendu abertzalea berriro departamenduaren alde daukagu. Nahiz duela zenbat urte horrelako egitura baten beharraz elkarrizketatu genuen Ezker Mugimendu Abertzalearen (EMA) bozeramaile batek «departamenduak ez
|
zuela
euskararen egoera konponduko ez eta ekonomia lagunduko eta are guttiago presoen hurbilketa eta garaian aipatzen zen amnistia ekarriko» esan zigun. Eta, neurri batez, arrazoia zeukan.
|
|
|
Zure ustez, euskaldunok nahi
|
dugun
euskarazko egunkariaren nolakoa ez dagokizu zuri erabakitzea. Baina zein aholku emango zenieke egunkari berria eratuko dutenei?
|
|
|
Bilbon ordea, 3.000 euskal hiztun gutxiago ziren 2001ean. Bost urtetik beherako haurren artean ere, lautik batek
|
zuen
euskara ama hizkuntza, aurreko azterketan bostetik bat ziren bitartean.
|
|
|
Behargintza Zentroak lan poltsa bat sortuko du merkataritza alorrean lan egin nahi duten eta euskaraz dakiten pertsonekin, merkatariek ordezko euskaldun bat hartzeko modua izan dezaten. Beraz, merkatariak bere kontura ez
|
badu
euskaraz dakien ordezkorik topatzen lan poltsara joko genuke. Ez dakigu nolako harrera izango duen, baina uste dugu berritzailea dela", adierazi digu Getxoko egitasmoaren arduradunak.
|
|
|
zenbateraino da inportante armenieraz jakitea? Badakit AEBetako euskaldun askok ez
|
duela
euskaraz batere hitz egiten, ezta gaztelaniaz ere, ingelesez hitz egiten dute baina, hala ere, bere burua euskalduntzat baldin badaukate komunitateak onartu egiten ditu. Jakina, beti esaten da:
|
|
|
Mariek aspaldiko ametsa
|
du
euskara ikastea (hobeto esanda, berreskuratzea, txikitan bai baitzekien euskaraz). Aipatu elkarrizketan, zera esaten zuen, besteak beste:
|
|
|
Hala ere, badira ereduan ikasitako ikasleak oso erraz eta aise euskaraz hitz egiten eta idazten dutenak eta, D edo ereduan ibili arren, idazmenerako zein, bereziki, mintzamenerako zailtasun handiak ere dituztenak. Bada, orain arteko emaitzen arabera, irakaskuntza denborak ez ezik etxeko hizkuntzak, ingurune soziolinguistikoak, hizkuntzen arteko interferentziak, metodologia didaktikoak, irakasleen formazioak eta abarrek
|
badute
euskararen gaitasuna eskuratze horretan eragina.
|
|
|
Hala eta guztiz, Estatuaren jokaeraren apologia etengabekoa egiten duten euskal komunikabide filialek, euskal herritarren errugabetasun printzipioari baino zuzenbide estatuaren errugabetasun printzipioari ematen diote garrantzi handiagoa. Hau da, Estatuak ia edozer gauza egiteko eskubidea du, berme demokratiko guztiak dituelako eta hori zalantzan jartzen duena, edo ETAren ingurunean jartzen da, edo fronte nazionalistaren ikusmoldera makurtzen da, edo atxiloketa egoera hauek baliatu nahi
|
ditu
euskara eta euskal gizartea ikuspegi sektario batetik eraikitzeko. Berdin da' Egin' itxi eta bost urtera Auzitegi Nazionalak berau berriz zabaltzeko aukera ematea; berdin dozenaka atxilotu kargurik gabe aske gelditzen badira; berdin' Egunkaria' itxi eta handik zortzi hilabetera Iñaki Uria, Xabier Oleaga eta Xabier Alegria oraindik kartzelan badira; berdin tortura salaketak etengabekoak badira; berdin da euskal gizartean, erakundeetan eta nazioartean torturaren gaiaz arduratzen diren erakundeek salaketa horiei sinesgarritasuna ematea; berdin da Gipuzkoako Diputazioak Del Olmo epaileak atxilotuen enpresei egindako iruzur fiskalaren salaketa gezurtatzea...
|
|
|
Bigarren galdera bat: «Zer aldatu behar
|
dugu
euskararen iraupena behin betiko bermatzeko. Izan ere abiadura motel horretan jarraituz gero, euskara luzaroan egongo da hilzorian».
|
|
2004
|
|
|
Garai hauek aitzin, uste
|
genuen
euskara gure baitan genuela, eta alderdikerian, militar zein politikoan, denbora higatzen zutelarik militante gehienek, euskara instrumentu bat zen" norbere euliak besteen buztanez haizatzeko". Aipatu hupatze kualitatiboa ordura arteko" barne" gatazken gainditzearen ondorio (edo iturri) izan da, egia baita" mugimenduko" alderdien edo erakundeen arteko edo barneko gerlatxoek elkarren sudurren ausikitzera ohituak gintuztela, funtsezko debateen hazteko ordez… Eta behatzen badugu Lizarra Garazi apurtuz geroztik den giroari, genuke berriz haurkeria horietan higatu, gu ez bagara, gazte belaunaldi pare bat bederen!
|
|
|
Bila ditzagun argudio onenak, ez errazenak. Has gaitezen geure buruei galdatzetik zer nahi dugun, nora goazen, zein den gure helburua, zertarako nahi
|
dugun
euskara, zer nolako gizartea dugun amets.
|
|
|
Administrazioa egurtzea erraza da, ordea. Baina, administrazioetan lanean ari diren langileek eta haiek ordezten dituzten sindikatuek ez ote
|
dute
euskararen bilakaeran inolako erantzukizunik. Izan ere, lagun hurkoari eskatzea ondo dago, baina, administrazioa euskalduntzen hainbeste baliabide jarri direnean, emaitzez ez dut sindikatuen aldetik gogoetarik, autokritika zantzurik inon irakurri.
|
|
|
Argi gorria piztuta dagoela, gizarteko hizkuntza errealitatearen eta lan munduko euskararen erabileraren artean amildegia dagoela... horrelako baieztapenak egin berri dituzte ELA eta LAB sindikatuetako arduradunek. Adibide moduan aipatu dute 50 langile baino gehiagoko 2.600 enpresetatik ehun baino gutxiagok
|
dutela
euskararen normalizaziorako planen bat. Ordua da.
|
|
|
Bestalde, berbere hizkuntza aitatzen du askok »Tovarrek, adibidez,» baina nik ez dut uste ahaideak izan daitezkeenik, berberea oso hizkuntza ezberdina delako: kamitikoa da eta egitura oso ezberdina
|
du
euskararen aldean. Berriz, badirudi euskarak antzekotasun gehiago duela Europa ekialdeko hizkuntzekin, turkierarekin eta horiekin, baina arrasto txiki txikiak eta oso desegituratuak daude.
|
|
|
Euskaraz ez dakitenek euskara ikastea garrantzitsua da, baina are garrantzitsuago da dakitenek hitz egitea. Dakitenek hitz egiten ez badute, ez dakitenek ez
|
dute
euskara ikasteko motiborik.
|
|
|
Hiromik biziki maite
|
du
euskara eta hemengo berri zabaltzen ari da bere herrian. Azpeitiko elkarte batean izan gara, paperak eta kaseteak alboratu eta mahai baten inguruan eseri gara, Hiromi, Azpeitiko bere lagun mordoska eta ni.
|
|
|
Orduan konturatu nintzen, kaletarrok ez bezala, gaztelaniaren erdal eraginik ez dutela ia baserritarrek. Nik bederatzi urte egin nituen Euskal Herritik kanpo, eta itzuli nintzenean pentsatu nuen," zer egin behar
|
dut
euskara ongi ikasteko. Baserrietara jo".
|
|
|
Komunikazioaren arlo guztiak landu nahi dituenarentzat prestaturiko eskaintza aberatsa da hau. Ezaugarri nagusi gisa, ikasketa horiek egin nahi
|
dituenak
euskara jakin du.
|
|
|
Adibidez, joan den astean izanen zen pastorala eta hori gauza ona da, itxura ona ematen du. Baina guhaurrek badakigu pastoralaren arizaleek behar
|
dutela
euskara ikasi. Mintzatzen dira euskaraz baina mintzatu gabe, testua ikasten dute ulertu gabe zer dioten.
|
|
|
Ikur gisara diraute, oraindik ere. «Nork aztertzen ditu antziñako izkribatzalleak?» galdetzen zuen eta geroago esaten" Osakuntza andia bear
|
du
euskerak gaurko bizikeran gai izateko".
|
|
|
Esparruak berez ez du lankidetza adierazten, eta euskarazko hedabideen artean ez da lankidetza sumatzen. Aldiz, uste dut lankidetza hori beharrezkoa
|
duela
euskararen komunitateak, gure komunitatearen biziraupenerako lehentasun osoa duela komunikazio egitura indartsuak, hau da, egitura bateratuak.
|
|
2005
|
|
|
Euskararen kalitatea aipatzen dugunean ia beti haurrei eta gazteei buruz ari gara. Hauek" izorratu"
|
dute
euskara. Aurreko belaunaldiak diferenteak izan al gara?
|
|
|
Anjeles Iztueta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak berak onartu duenez, A ereduak ez ditu ikasleak euskalduntzen. Azken boladan, gainera, B eta ereduetan dabiltzanek eskuratzen
|
duten
euskara mailari buruzko zalantzak sortzen ari dira bulego bat baino gehiagotan.
|
|
|
Lanaren erdia irrati korteetatik atera dugu. Tertulietan esandako horiek gaztelaniaz dira, hitzez hitzekoak, eta ezin dugu solasaldietatik ateratako ezer aldatu; ezin
|
ditugu
euskarara, berdin frantsesera, edo ingelesera itzuli. Nahigabea ematen dit hain leku handietan egotea eta antzezlana euskaraz ez izatea.
|
|
|
Animua eta indar berezi bat ematen du lanean segitzeko. Guk behar dugu eta jendeak ere behar
|
du
euskararen aldeko olatu hori sortzea. Eta bestetik dudarik gabe, AEK k, gaur egun, oraindik, tristea da hau hola esan beharra baina, Korrikatik jasotzen du biziraupenerako behar duen diru minimoa.
|
|
|
Euskaltzaleok ere ez gara erdal mundua euskararen beharrez ohartarazteko zein euskal mundura erakartzeko gauza izan. Ez
|
dugu
euskararen aldeko langintza oro har irabazpide bihurtu, zubiak eraikitzeko ez-gauza izan gara. Horregatik, egoera hori areagotzea zein erabateko etena gertatzea nahi ez badugu, ahalik lasterren, ahulezia hori zuzentzeko urratsak egin behar ditugu, geroz eta apartatuago geratzeko arriskua dugu bestela.
|
|
|
Lehenik eta behin, gaztelania hiztun gehiago egoteak gaztelaniara lerratzen ditu euskaldunak. Bestetik, pilotari guztiek ez
|
dute
euskararenganako atxikimendu bera, euskaldun petoak izanagatik ere. Kontua aspaldikoa da, Euzkitzek dioenez:
|
|
|
Hango nire lana amaitu nuelarik, itzuli nintzen Euskal Herrira, eta historia hori pixka bat baztertu nuen. Nik euskara kiskun kaskun ikasia nuen etxean, eskolan ez
|
genuen
euskaraz deus ikasteko aukerarik izan eta, beraz, euskara ez nuen nik biziki ongi landua unibertsitate garaian pixka bat, euskal literatura ikasi bainuen Aurelia Arkotxarekin. Orduan, etxera itzuli eta nire euskara sakontzeko Maiatz aldizkariari buruzko ikerketa lan bat egitea erabaki nuen; biziki eraginkorra izan zen lan hura niretzat, euskara irakurri eta lantzeko aukera eman baitzidan.
|
|
|
Nire ikasketa prozesuaren puntu gorena hitzaldi bat eta ondoko mahai ingurua euskaraz egitea izan zen, Tolosako Galtzaundi Foroan. Orain ez
|
dut
euskaraz hitz egiten eta gauza gehiegi ahaztu ditut.
|
|
|
Hesiak asko dira; adibidez, zergatik ezin ditugu hemen ikusi Euskal Herriko hedabide publikoak? Euskara ikasi, ikas daiteke hemen, baina telebista digitala edo satelitekoa ez badaukazu behintzat, hizkuntzarekiko kontaktua ezin duzu mantendu hedabideen bitartez, ezin
|
duzu
euskara eguneroko bihurtu».
|
|
|
Erabaki horiek izan behar
|
dute
euskarak behar dituen neurri politikoak hartzeko eta horrek bi gauza esan nahi du: 1) hizkuntz neurriak euskararen estatusa, ereduen sistema gainditzeko erabakia, modu horretakoak alegia, eta 2) euskarak garatzeko behar beharrezkoa duen marko politiko berri baten aldeko neurriak, burujabetza prozesu bat alegia.
|
|
|
Gainera, familia eta lagunartea erdaldunak dituzte; beraz, hurbileko harreman sarean ez daukate behar beste euskaldunik euskaraz egiteko. Azken batean, ez
|
dute
euskaraz egiteko behar besteko aukerarik, erraztasunik ez dutelako edota norekin hitz egin ez dutelako (ikus koadroak).
|
|
|
Finean," Euskara guztiona da" diogun horrekin bat, inork ezin
|
du
euskara monopolizatu, ezta duen ardurari uko egin ere. Elkarbizitza eta kohesio soziala baditugu goiburu, behintzat.
|
|
|
Hiri honetan dagoen lengoaia komun bakarra euskara da, bi aldeen berezko hizkuntza euskara da. Bi aldeetan sustatu behar
|
dugu
euskara, baita hemen frantsesa eta han gaztelania ere. Ingelesa gero eta indartsuagoa izan arren, guk bertako hizkuntzak zaindu genituzke lehenik.
|
|
|
Euskararen ezagutza eta erabilpena uztartzen ez direlako? Administrazioak neurriak hartzen ez
|
dituelako
euskara behar den moduan ebaluatzeko eta euskaraz jakiteak ala ez jakiteak ondorio akademikorik ez duelako. Eta abar.
|
|
|
M. J. Azurmendi. Legeak dioenean 16 urterako euskara eta gaztelania menderatu behar dituztela esan nahi
|
du
euskara eta gaztelania (edo espainiera) jakitea. Alde batetik, oinarrizko lau gaitasun linguistikoak menderatzea:
|
|
|
Hor ere gutxienez 80 urteko tradizioa dago. Kontuan izan behar dugu, hori dena horrela izanik ere, ezin
|
ditugula
euskara, gaztelania eta ingelesa (atzerri hizkuntza ezagunena aipatzeagatik) zaku berean sartu, hiru horien trataera ez da inola ere gauza bera. Ikuspegi juridikotik hizkuntza ofizialak bi dira, eta beraz bai hiritarren eskubide nagusiak eta bai agintarien obligazio nagusiak bi horietan zentratzen dira, ez hirugarrenean.
|
|
|
Hor gero eta presentzia handiagoz egoteaz gainera, egote horri etekin kulturalak eta etekin ekonomikoak ateratzen jakin behar dugu. Baliabide ekonomikoak behar
|
ditu
euskarak, baina, aldi berean, gero eta gaiago da euskara aurrez egindako inbertsioak itzultzeko. Teknologia berriek eta Internetek bide horretan jarri behar dute, Internet, beste gauza askoren artean, bai baita merkatua ere.
|
|
2006
|
|
|
Salamancako erretore zera zen garai hartan, Antonio Tovar, falangista, baina Larramendi katedra ipini zuena hango unibertsitatean. Itxura denez, haren aita notario ibilia zen Bizkaian eta
|
bazuen
euskararentzako zera bat. Tovarrek egin zituen gestioak, baina erantzuna ezetz.
|
|
|
Ondorio garrantzitsuak ditu: lehena, euskararekiko erantzukizun eskasa erakutsi duen jendea eta erakundeak bihurtzen dira planaren erabakitzaileak eta ardatz nagusia; bere burua behartu gabe menpeko jendeari obligazioaren mehatxuaren legea ezartzen diete; urgentzia osoa
|
duen
euskara eta beste hizkuntzen arteko berdintasunaren aplikazioa gerorako luzatzen da, orain beharrezko dena gerorako amets helezina bihurtuz.
|
|
|
Nafarroan, eskola publikoetan ikasten ari diren ereduko neska mutikoak ditu jomuga, baita gurasoak ere. ereduan ikasi arren, euskara hutsean alegia, Nafarroako hainbat zonaldetan (gehienbat zonalde mixtoan eta ez euskaldunean) ikasleek nahikoa lan
|
badute
euskararekin. Euskara formala ikasten dute eskolan, baina gero komeriak dituzte alor informalean euskaraz aritzeko.
|
|
|
Euskalduna edo ia euskalduna biztanleriaren %10 den zonaldean euskara poliki eta leun bultzatzen saiatuko dela dio Royok. Gizartearen babesa lortu nahi
|
du
euskara teknikariak. Babes horrekin zerbitzua errotuko litzateke eta agintari politikoek (gobernukoek zein udaletakoek) diruz laguntzeari utziko baliote, zerbitzua zeinek defendatu egongo litzateke.
|
|
|
Eta alderdi politikoetan gehiengoa ez da horretan. Hala ere, behar
|
dugu
euskara salbatu, gauden egoeratik abiatuz, eta ez asmatutako egoera batetik abiatuta. Horretarako behar dugu iraun, zeren biziki urrats politiko inportantea izan baita Frantzian diren erakunde guztiak elkarrekin batzea, lekuko hizkuntza baten alde politika abiatzeko.
|
|
|
2004ko Gipuzkoako Errenta Aitorpena %4k bete
|
du
euskaraz
|
|
|
Haur gehienak eskola publikoetara joaten dira, baina Aguerrek argi esan digu ikastolako eta gainerako zentroetako haurren euskaran aldea nabaria dela: «Fite ikusten da zeinek
|
duen
euskara jakiten eta zeinek ez. Izango dira kasu isolatu batzuk publikoetan ere, baina nola eredua den eta giroa oro har erdalduna den, sistema horrek ez du jendea nahikoa euskalduntzen».
|
|
|
Mitxelenaren esaldi batekin erantzungo diot: «Hobe
|
genuke
euskarak maitasun gutxixeago eta begiramen gehixeago jasoko balu gugandik». Uste dut bai Pako Aristi eta bai Koldo Mitxelena norberaren euskararekiko konpromisoaren aldarrikapena egiten ari direla esaldi horretan, nahiz eta hori ez dagoen ekimen sozialari kontrajarria.
|
|
|
Helburua ez da euskara salbatzea, erabiltzea baizik. Demostratu behar
|
dugu
euskarak merezi duela, eta hori ez da dirutan bakarrik neurtzen.
|
|
|
Euskaldunak gara, eta geure kulturaren biziraupena bermatzeko ezinbestekoa
|
dugu
euskarazko kultur produktuak sortzea, prestigioa ematea eta kontsumitzea. Erakunde publikoen obligazioa da ekoizpen horri babes egokia eskaintzea, batez ere azpiegitura industrial egoki bat osatzearen bidetik.
|
|
2007
|
|
|
Euskara ulertzen dute bainan ez mintzo edo oso guti. Eskolara sartu arte ez
|
zuten
euskararik baizik mintzo bainan aitzinago aipatu tribuko burasoak izan dituzte edo gure mintzairaren geroaz iazko haizeaz bezainbat axola zutenak. Tribu honetan jarrera ezberdinak bereiz daitezke.
|
|
|
Edo beste gisan erranik euskararen geroaz bost axola dutenak. Kontsumo jendarte honetan ez
|
dute
euskararen beharrik, haien ustez euskaldunak dira eta beren euskaltasunaren bizitzeko bizi zedarriak badituzte: astearte gauero trinketera doaz lagunekin pala antxa partida egitera eta gainera gorputza zaintzen dute honi esker!; urtero Astigarraga edo Hernaniko sagarnotegi batera doaz lagun talde handian eta maite dute poteatzea.
|
|
|
Gazteok bihurtu gara protagonista, eta errealitatearen marrazki soilduak erreparatuz murriztu dugu geure paisaiaren ikuspegia. Baina euskara haur, heldu eta adindurik ez
|
duen
euskara gazterik ba al da. Bakoitzak darama bere txapela, eta parez pare alderatuta nabarmentzen dira desberdintasun eta berdintasunak, handitasun eta txikitasunak, hutsune eta estalkiak.
|
|
|
Zenbat eta mundukoagoa naizen orduan eta gehiago maite
|
dut
euskara, Euskal Herria, eta gure borroka. Hizkuntza berriak ikasten ditudan aldi oro euskararekin zer lotura daukaten bilatzen saiatzen naiz.
|
|
|
Hizkuntza berriak ikasten ditudan aldi oro euskararekin zer lotura daukaten bilatzen saiatzen naiz. Eta adibidez korearrak, egitura aldetik, sintaxia aldetik, konparaketak egiteko moduan, erlatiboan izugarrizko antza
|
du
euskararekin. Gogoratzen naiz, korearra ikasten ari nintzenean, klasean, besteek ulertzeko bi aste behar zituzten gauzak, nik «tapa» kolpe batean harrapatzen nituen; berdin berdinak dira.
|
|
|
«Oiartzunen oso esperientzia ona izan dugu etorkinekin. Eskualdeko gainontzeko herrietako etorkinek ez
|
dute
euskara ikastea hain beharrezkotzat jotzen, baina Oiartzunera etortzen direnek euskara ikasteko gogoa erakusten dute. Izan ere, konturatzen dira herrian integratzeko euskara beharrezkoa dutela eta ikasteko aukera gehiago dituztela.
|
|
|
Euskararen plangintza, hizkuntza politika egokia… Askotan hitz egiten dugu horretaz. Bada, nik uste dut, benetan, euskararen kontrakoek baietz, egina
|
dutela
euskara suntsitzeko plangintza. Oso ongi pentsatu eta diseinatutako plangintza dutela esanen nuke.
|
|
|
Behin eta berriz gogoan erabili ohi dituen gaiez dihardu obra berri honetan: hainbeste maite
|
duen
euskararen gainean Eta zeinen guti dakigun gure hizkuntzaren barne historiaz?; klasikoetatik hasita gaur egunekoetaraino arrastoa utzi dioten pentsalari eta poeten inguruan Epikteto, Baltasar Gracian, Nietzsche, Mirande, Xalbador, Gil Bera, Sarrionandia, baita Goizuetan zein Leitzan ezagututako herritarrak ere; naturak eskaintzen dizkion aberastasun ugariei buruz Lurra: nire maite bakarra, nire maisu bakarra, nire liburu bakarra...
|
|
|
Karrera bukatu eta gero bizitzak beste bide batzuetara eraman ninduen. Dena dela, metaforarekin segituz, medikuntza ikasten hasi nintzenerako, oso barrenean sartua
|
nuen
euskararen birusa. Edozein modutan ere, kontu berezia da hau.
|
|
|
Horixe, nola ez. Eskubide osoa
|
du
euskarak eta euskaldunok hori ere euskaraz egoteko. Beste kontu bat da ditugun indarrekin lehentasuna ote den.
|
|
|
Nola bizi
|
duzu
euskarak eta euskaldunak Nafarroan bizi duen egoera. Bihotz altxagarririk ba al da?
|
|
|
Dena den, abiapuntua sinbolikoa gerta daitekeela argi du Iriartek: " Biztanle guztiek udalean
|
baitute
euskara ikusten (edo ez), eta herriko etxean ez bada euskararik ikusten, nekez izango da eredugarri beste elkarte eta orokorrean biztanleentzat. Baina, horrek zein ondorio ukanen duen biztanleen eguneroko bizitzan?
|
|
|
Bestalde, eskolen aurretiko eta ondorengo orduetarako jarduerak euskaraz egiteko aukera ere bermatu nahi du. Horrez gain, edozein jaialdi edo antolatu nahi
|
duenarentzat
euskarazko saioak eskaintzen dituztenen zerrenda egitea du asmo," askotan zailtasunak izaten baitira animazio bat antolatu nahi eta jarduera hori euskaraz lortzeko". Aurrerago begira, Nafarroa Behereko euskara teknikariak Izpuran egin bezala, Kanbo inguruko bainuetxeetan ere euskara sustatzeko planak garatzeko asmoa du Olaizolak.
|
|
2008
|
|
|
Ideia eta helburu nagusienekin ados egonik, plan horien eraginkortasuna eskasa izango da berriro ere arazoen erroetara jo ezean eta pertsonen eta herrien eskubideek urratuta jarraitzen duten bitartean; Tuterakoa adibide. Nafarroako hizkuntza ereduaren arabera ikasleek ez
|
dute
euskaraz ikasteko eskubiderik Tuteran, eta ikastola da euskarazko irakaskuntza eskaintzen duen hezigune bakarra.
|
|
|
Baina ahalegin horiek guztiak helburu argia dute: eskola bidez euskaldundu diren gazte horiek familia sortu eta seme alabak
|
dituztenean
euskara transmititu diezaietela. Etxean jasotako hizkuntza hobeto menperatzen da, eta horren ondorioz, gehiago erabiltzen da.
|
|
|
euskalduna izango nintzen, erabili eta garatu eta barneratu egingo nuen etxean jasotako euskara, nire izaeraren ezaugarri bihurtzeraino. Madrilen bizi nintzen, eta han
|
bazuen
euskarak zer afektiboari metatzen zitzaion beste balio erantsi bat: bereizteko balio zuen, jende artean egon arren isilka hitz egin beharrik gabe.
|
|
|
Prestigiozko hizkuntza gaztelera zen. 34 urte geroago, Larraulen berriro eskola izatea lortu dugu eta espero
|
dut
euskara eta euskararen kalitateari buruz gutxi hitz egin behar izatea.
|
|
|
Oihartzabalen berbetan: " Udaletan euskaraz egitea posible da eta badira euskara teknikariak, baina edozein gauza egin behar dutelarik galdetzen dute ea nola idatzi behar
|
duten
euskaraz. Euskara batua Iparraldeko terminologiari egokitu beharra dago, ezberdina baita administrazioaren antolaketa osoa".
|
|
|
Lizardik noranahikoa nahi
|
zuen
euskara, eta, urteekin, egia da euskara ideia horretara hurbiltzen hasi dela. Orain, etxetik eta meza zulotik beste leku askotara zabaldu da euskara:
|
|
|
Horregatik, eta etorkizun global eta eleanitzari erreparatuz, nago ez ote den antzua izan ahalegin guztia. Agian, hobe
|
zuen
euskarak noranahiko ez eta etxeko izaten jarraitzea. Izaten jarraituko badu.
|
|
|
Eta galderaren inguruan honakoa: batez ere herri ertain eta handietan zer behar
|
ditugu
euskara elkarte erraldoiak, ekimen piloarekin, egitura sendoekin, jende piloarekin edo ekimenak sendotu ahala autonomiaren bidea hartuko dutenak. Arrasaten, AEDren baitan jarraitu beharrean, ekimenak indartu ahala, bakoitzak bere bidea hartu zuen.
|
|
|
Egin/ eragin. Zenbateraino sortu behar
|
dituzte
euskara elkarteek euskarazko guneak eta zenbateraino eragin behar dute lehendik dauden guneak euskalduntzeko. Kultur eskaintza.
|
|
|
Erdaldunek ulertzen ez
|
duten
euskarazko sare eremua badago, baina Egunkaria goiz batean itxi zuten bezala, eremu hori ere deusezteko aukera izan dezakete Espainiako aginte taldeek.
|
|
|
Hitzak sortu eta erabili, lehenak ezinbestez bigarrena behar duela dio Larrañagak: " Baserriaren edozein zati edo elementu izendatzeko hitzak
|
baditugu
euskaraz, baina surfaz hitz egiteko...". Ohikoena hitzak ingelesetik eta gaztelaniatik itzultzea da, baina zalantza asko izaten dute.
|
|
2009
|
|
|
Europatik etorri behar izan zaizkie Euskal Gobernukoei Osakidetza eta Ertzaintzarena, esate baterako, bereziki larria dela salatzera, euskarari dagokionez. Ez
|
dutela
euskararen legea bera ere betetzen esan diete. Harrigarria, non eta Ertzaintzan legea bete ez.
|
|
|
Hiru urterekin eskola publikora joan nintzen nire garaian ez zen elebidun. Amatxik eta euskara bazekiten, eta nire aitak nahi
|
zuen
euskaraz ikas nezan, horregatik, eskola egin eta Kanboko kolegioan, astean oren bat ematen genuen euskaraz. Bertan, hilabeteen euskarazko izenak, urtaroak, eta antzeko gauzak ikusten genituen, baina ez genuen komunikatzen ikasten.
|
|
|
Batzuk horretan interesa dutelako, seguru, baina baita besteok ez dugulako behar bezainbeste asmatu. Bi faktoreen ondorioz bizi
|
du
euskarak gizartean aspaldiko girorik eskasena.
|
|
|
Lau adar
|
ditu
euskararen normalizaziorako egitasmoak. Bata, Hizkuntza Plangintza onartu eta abian jartzea.
|
|
|
Kutxan ere ildo hori jorratu nahi dute. Hau da, langile helduenek jada ez
|
dute
euskara hitz egiteko moduan ikasteko indarrik gogorik edo dena delakorik, baina barne inkestetan dezentek adierazi du ulermena lantzeko prest egongo litzatekeela. Hori pauso polita litzatekeela uste du Irizarrek; gazteek badakite euskaraz eta erretirotik gertuen dabiltzan gaztelania hiztunek ez liekete gazteen jardunari oztoporik jarriko.
|
|
|
Betachetek lau urtez ikasteko aukera du, ez badu lantokiko egoerak bestelakorik eskatzen. Liburutegian hiru langile dira eta beste batek ere nahi
|
du
euskara ikasi. Beharbada lau urte egin baino lehen emango dio lekukoa Betachetek lankideari.
|