|
2010
|
|
|
Abertzale eta kristau konpromisoa gauza beraren bi alde balira bezala ikusten zituen. 1933an ELA sindikatu kristau abertzalea sortu zenean, sindikatu
|
horretan
sartzeko langileei gogoa berotzen saiatzen zen bere artikuluetan. Sozialistak indarra hartzen ari ziren aldi hartan, langileak abertzaletu beharra zegoela adieraziko zuen.Ana Urkizak hiru gai berri lantzen hasi zela diosku:
|
|
|
Erderismos liburuan agertu zituen ideia horiek eta, bide batez, euskal hitz garbiak erabiliz, erdal kutsuko testuak osatzea salatzen zuen. Oihartzun handia izan zuen
|
horrek
. Eusebio Erkiaga, Larreko, Augustin Zubikarai etab. ere bat zetozen horretan.
|
|
|
Baina komunikabideak zentsurapean zeuden eta, ez zekiten gauza garbirik.
|
Horregatik
dio Ana Urkizak: zurrumurruek hedaturiko beldurra eta egonezina zituzten bazka.Augustin, bere printzipioetatik abiatuz, gerraren aurka zen:
|
|
|
Orduan euskara jasoaren alde agertu zen Augustin, baina norentzat idazten zen, irakurleak zer mailatakoak ziren kontuan izanik. Oraingoan, ordea, iritzi
|
horren aurkakoa
zirudiena agertuko du, baina irakurleak kontuan hartzeko zerean, bat dator guztiz lehen esandakoarekin. Egunan erabiltzen zuten euskara zela eta, alderdiko batzuk haserre zeuden:
|
|
|
Haren biografian aldirik interesgarriena, beharbada, eta guretzat ezezagunena ere bai; ziur asko, literaturako obrei dagokienez, ez emankorrena, produkziorik handiena 80ko hamarkadatik honakoa baita. Baina etapa hau ezaguna dugu eta gure interesen kamera ez da
|
hori
hartzera gelditu.
|
|
|
Sarreran adierazi dugunez, liburua mugatua da. Mugatua, denborari dagokionez, 1931tik 1937ra artekoa hartzen baitu; eta mugatua, kronika eta artikuluei dagokienez, ez antzerki lanei dagokienez, hauek garai
|
horretan
idatzi zituen hiruak baitatoz. Liburuan sartu ez diren kronikak eta artikuluak cd an datoz, ez Augustinenak soilik, baita Ondarroako gainerako idazleenak ere.
|
|
|
Bizkaieran eta idazkera forma zaharrean, h gabekoan, irmo iraun zuen. Salbuespen
|
hori
bai, baina bestela, garai honetako haren testuetatik guk ezagutu dugun Augustinen azken testuetara alde handia dago. Zorrozki begiratuz gero, Errepublika garaiko testuen artean ere bazen alderik.
|
|
|
Biografia liburuan garai hartako idazleek izenordez sinatzeko zuten ohitura aipatu da. Ohitura eta aldi batzuetako debekuak jarri izan dira
|
horren
arrazoitzat. Julenek, liburu honen sarreran zehatz mehatz ematen dizkigu Augustinek erabili ohi zituenak:
|
|
|
Hau da, Augustin Zubikarairen beraren testuak aurkituko ditu irakurleak liburu honetan. Bestalde, garaia mugatua da eta garai
|
horretako
lan guztiak albait txukunen transkribaturik cd an argitaratu badira ere, liburuan lan hautatuak sartu dira soilik.
|
|
|
Biografiaren egileak eta Augustinen testuen prestatzaileak bi liburuetan bildutakotik, nik ere aletxo batzuk bildu nahi nituzke, zuri, irakurle
|
horri
, eskaintzeko.
|
|
|
Bi erakunde horiekin kontrastean bezala, hau dio ondoren: Hala ere, eta oraindik 1918an, eskoletan, ume euskaldunen mihiak mututzeko eraztun salatariak erabiltzen ziren.Urte
|
horretan
, 1918an, Kirikiñok Abarrak liburua idatzi zuen, herriak egunero erabili ohi zuen euskaran idatzia. Geroago Augustinen gogo gogoko liburua izango da.
|
|
|
emakumeena, dantza taldea eta antzerkia. Azken sail honetan sartuko zen Zubikarai gaztea eta
|
horrek
berez berez markatuko zion geroko ibilbidea.
|
|
|
–Luzear? zen egunkari honetan astean behin argitaratzen zen euskarazko orriaren arduraduna eta Augustinek honi idatzi zion, bere ardurapeko sail
|
horretan
tokitxo bat eskatuz.
|
|
|
Egia da, Elizan gotzainak aukeratzeko beste bide batzuk be erabili izan dirala. Baina gaur egungo bidea danok dakigu zein dan eta bide
|
hori
aldatu be egin leitekela. Momentuz daukagun bidea erabili izan da Donostiako gotzain barria aukeratzeko orduan.
|
|
|
Burrukako kultura hau hazurretaraino sartuta bizi dogu.
|
Hori
bai, danok arrazoi potoluak darabilguz. –Gaitzak gerade pakean unitzen?
|
|
|
Baita eliz mailan be.
|
Hori
ez da eskandalagarria. Kritikak, neurri baten, heldutasunez eta arduraz eginez gero, mesedegarriak be izan leitekez.
|
|
|
San Pauloren kartak edo Apostoluen eginak irakurtzea edo Elizaren historia apur bat jakitea, nahikoa dogu. San Benitok bere erlijiosoei emondako erregela famatuan arrisku
|
hori
aitatzen dau. Batez be Abata eta priore barriak aukeratzeko hauteskundeetan.
|
|
|
Oso osoan, bertoko gotzaina dogu Jose Ignacio. Eta
|
hori
oso positiboa da. Gotzain batek bere eliztarren hizkuntzak eta ohiturak eta herriaren historia jakitea beharrezkoa da.
|
|
|
Gotzain batek bere eliztarren hizkuntzak eta ohiturak eta herriaren historia jakitea beharrezkoa da.
|
Horretan
behintzat, Gipuzkoako Elizak suertea izan dau.
|
|
|
Bada, urte horietan denetan ETAren komisario bat izan zen beti Administrazio Kontseiluaren bileretan. Bada, Auzmendi jaunak inoiz ez du presentzia
|
horretaz
ezer esan, ez ta protestarik egin ere. Alegia, bere portaerak garbi azalarazten du Administrazio Kontseiluaren bilera haiek antzespen hutsa zirela, onartu egiten baitzu (t) en komisarioaren presentzia eta, horrenbestez, Kontseilua bera ETAren zerbitzuan zegoela?.
|
|
|
Fiskalak puntu honetaz egin zion galderak(. Zuk lehen hau eta hau esan duzu Auzmendi jaunaz.
|
Hori
horrela izan dela adierazteko zer froga duzu??) eta komandantearen ondoko erantzunak(....... ), ISILTASUNAk alegia, garbi laga zuten guardia zibil haren lekukotasunaren baliorik eza, gezur borobila bota baitzuen inolako kezka eta urduritasunik batere gabe.
|
|
|
egon ez balitz, zer gertatuko zen? (Galdera honek, gure herritar askok Audiencia Nacional
|
horretan
aurkitu (eta aurkituko) duten giroaz arduratzera bultzatzen edo eramaten nau. Kezkatzeko eta izutzeko moduko giroa, inolako zalantzarik gabe!
|
|
|
Froga gisa galdera hau botako nieke (batez ere ama hari): Zure seme alabei edo maite dituzun senide edo adiskideei kontatuko al zenieke zure lana infernu
|
horretan
zein den. Urrikalpena barne barneraino sartua nuen eta malkoak isurarazten zizkidan, barnea guztiz hunkiturik nuelarik.
|
|
|
–edo hitzez esaterik ez dudan, zera?
|
hori
–orain bete daitekeela inoiz baino hobeto.
|
|
|
Niri dagokidanez, behintzat, fede, handiegia? eskatzea litzateke holako zeredozer epaitegi
|
horretatik
espero izatea. (Honek, alegia EGUNKARIArekin gertatutakoak, galdera gehiago sorrarazten ditu euskal herritarron zenbait eskubideren arduraz:
|
|
|
Kantaren autoretza edo egiletza Etxahuni egotzi izan zaio. Uste
|
horren
froga edo irozgarriak bat baino gehiago dira. Barkoxeko herri tradizioa, batetik, garai bateko kantarien ustea.
|
|
|
–Zelüko Jinko Jaunak badü pietate, bere denbora beitü errota egile.Ürgüillütsien bortxaz konberti erazleFeit
|
horrez
ene maitia zü ere orhit zite.
|
|
|
Garbi dago ninxeir?
|
horretaraino
. Transkribatzeko orduan eduki dudan beste aukera bat bigarren pertsonakoa izan da:
|
|
|
Ahapaldi hau seigarrena da KKKan eta zazpigarrena Hts en ereduan. Gure eredu honetan, bestalde, oskidetasuna hautsi egiten da azken goga
|
horrekin
.
|
|
|
Zazpigarren eta zortzigarren ahapaldien artean eten puntuez hutsune bat dakar. Hutsune
|
hori
lau marrako eten puntuez datorrenez gero, badirudi ahapaldi bat isildu edo ezkutatu duela. Honelaxe dio Haritschelharrek gorago aipatu dugun lanean(. L, oeuvre poètique de Pierre Topet Etchahun?, Euskera,, 684 or.):
|
|
|
Bi ahapaldi hauek ez ditugu inongo lekutan ikusi argitaraturik. Gaurko begietatik ikusirik zentsura jartze
|
hori
ulergaitz egiten zaigu. Zergatik dira bi ahapaldiok zentsuragarri?
|
|
|
–Gure13Jinko Jaonak badü pietate, Bere dembora dizü errota egile; Ürguilütsiaren bortchaz ümilierazle14: Feit
|
horrez
orhit zite, maitia, zü ere.
|
|
|
14. Ez dago oso garbi hasierako ümi delakoa, hots, lehen u?
|
horren gainean
bi puntuak jarri dituela, gaineko lerroko, g, kontsonantearen beheak ez baitu uzten argi?
|
|
|
Zortzigarren ahapaldia, beraz, galaiari dagokio, mutil gazteari.
|
Horretara
dator, beraz, Antchütto bat badizü bere achurireki. Antxua, ardi gaztea?
|
|
|
Ahapaldi bi hauetako lehenean artzain bat galdu duen arkazte edo antxuaren gainean doloretan dagoela dio. Artzain
|
hori
–bortü goretakoa, da, hots, Pirinioetakoa.
|
|
|
Bereziki interesgarria izan zen, laburra izan arren, Karmele Artetxe andereak emaniko hitzaldia, euskal lerroaren historiaren ingurukoa, berriki aurkeztu duen doktoretza tesian oinarritua. Hitzaldi
|
horrek
ederki argitu zuen garai hartako testuingurua, indar eginez ekimen hura bideratu zuten aitzindarien aipamenean. Eta ekitaldi akademikoaren azken erremate modura, omenezko oroigarria banatu zitzaien duela hogeita hamar urteko ekimen haren bultzatzaileei.
|
|
|
Irakaskuntzan ari zaretenok dakizuenez, ikasleengan ereindako haziak askoz ere hazi gehiago ematen dituzten zuhaitzak bilaka daitezke. Horregatik, landare hazidunak aukeratu genituen Arboretumean landatzeko, haziek daukaten sinbologia
|
hori
gogoan harturik. Euskal lerroko lehenengo irakasle eta ikasleen artean hamahiru zuhaitz hazidun landatu zituzten oroigarri gisa Leioako campuseko Arboretumean eraiki den monolito txiki baten ondoan.
|
|
|
Horrela irudikatu nahi izan da, duela 30 urte hasi zen experientzia txiki hura denboran zehar hedatuz eta hedatuz joan dela, eta are gehiago hedatuko dela etorkizunean, infinitutik harago. Espiral
|
horretan
zuhaitzak lerro ebolutibo baten arabera daude ordenatuta, zaharrenetik (Ginkgophyta) hasi eta ebolutiboki berriena den eukotiledoneo batekin amaitzeko.
|
|
|
Esate baterako, landare hazidun primitiboenak diren zikadofitek jasan dezaketen tenperatura baxuena 10 13ºC koa da.
|
Horregatik
ez ditugu landatuko, ez luketelako lehen negua gaindituko. Bigarren irizpidea, hau ere oinarrizkoa, komertzialki eskuratu ahal izatea, hau da, erosi ahal izatea eta arrazoizko denbora batean eskuratzea.
|
|
|
Baina unibertsitarioak garen, edo izan garen, neurrian, unibertsalak ere izan behar dugu. Horrexegatik, zuhaitz espezie bakoitzaren jatorria eta gaur egungo hedadura oso mugatuak izan arren, bost kontinenteetariko bakoitzak badu bere ordezkaria guk landatuko dugun zu haitz bilduma
|
horretan
. Justu kontrara, munduko bost kontinenteetariko bakoitzean badago irlatxo preindoeuropar modura definitu dugun euskal hizkuntza honi eusten dion populazioaren ordezkari multzoa.
|
|
|
Landare hazidunen bide ebolutiboan emaniko urrats garrantzitsu guztiek dute ordezkariren bat gure irudi espiral
|
horretan
. Bost kontinenteetatik ekarri ditugu, eta, aldi berean, beren txokotxoetan bada ere, bizirik irautea lortu duten zuhaitzak dira.
|
|
|
Abegi ezin hobea egingo diegu gure Arboretumeko lur gozoan. Eta
|
horrekin
sinbolizatzen dugu, halaber, gure unibertsitatearen goiburuko lema den Iparragirreren esaldi hura: Eman da zabal zazu munduan frutua.
|
|
|
Leku isil
|
hori
!, urrin agertzen ziniakozan ametsetanetsipen egun ondoren ikus guratsuari, eta zu, nire etxe, eta zuek, joko lagunok, Muinoko zuhaitzok, hain ezagunok!
|
|
|
Eta zugaz batera egonarri izan dagien, zugazpoztu daitezan, hezi egiten dituzu, maite
|
horrek
!, zeureak be, eta zentzatu dagizuz amesetan, urrinAlderrai, eta oker dabiltzanean, zintzoezak.
|
|
|
Ondo bizi, ba, gaztaroko egunok, zu maitasunarenlarrosa zidorra, eta zuok ibiltariaren zidor guztiok, ondo izan!, eta hartu eta bedeinkatu nirebizia, oi aberriko zeru
|
horrek
, barriro!
|
|
|
Filosofiako karreran badago asignatura bat zaiona izena antropologia, baina ni ez nago ados hor estudiatzen dena antropologia deitzearekin, niretzat hor historia da estudiatzen dena, zeina hasten baita historia naturalean, antropologiak humanoak agertzean estudiatu lukeena baino lehenago hasten dena, jakina denez. Eta antropologiako asignatura
|
horretan
bada agerikoa, sentido comun, deritzana, batez ere jartzen dutenean Marvin Harrisen teoria zentruan.
|
|
|
deritzana, batez ere jartzen dutenean Marvin Harrisen teoria zentruan. Eta teoria
|
hori
materialismo kulturala da, zeina aplikatzen ahal zaion historiaren estudioari: baldintza materialak zelakoak izan eta halaxe izango da, gutxi gora behera, antolamendu politiko ekonomikoa.
|
|
|
Nik hipotesis bat hartzen dut abiapuntutzat. Predikatuen logikan aditua denak badaki
|
horrekin
ez dudala kuantifikatzaile universalaren esferan, eta bai derivazio baten hasieran, zeina hasten baita suposamen batekin. Hipotesis batekin.
|
|
|
Eta suposatu egiten dut ezen oparotasun materialean joera ekonomikoa birbanatzailea dela, redistributivoa, baina igarotzen baldin bagara egoera material urrietara, privaziozkoetara, orduan joera aldatu egiten da eta akumulativoa da, metatzailea (paradigmatikoa izango litzateke basamortuetan garatu den kultura orientala, akumulativoa, gerrazale ondorioz, eta patriarkala). Hipotesis
|
horrekin
nik historiaren filosofia bat egiten dut, eta herri indigenak ikusten ditut, aldaerak aldaera, inguru oparoetan, oso oparoetan, bizi izandakoak direla, eta joera birbanatzailea erakusten dutela euren antolamendu politikoetan, eta hori historikoa da, historiak estudiatu lukeen fenomenoa. Baina ostera, basamortuetako Orientean ikasten dut gizarte antolamendu politiko klasistak, marxismoan esaten den moduan, hau da, joera akumalativo garbikoak, eta Orienteko cultura metatzailea ikasten dut nik gerraren eta patriarkatuaren hazia bezala, eta baita ikasten dut nik joera horren arrazionalizatze bat jabego pribatuaren inguruko legediarekin.
|
|
|
Eta suposatu egiten dut ezen oparotasun materialean joera ekonomikoa birbanatzailea dela, redistributivoa, baina igarotzen baldin bagara egoera material urrietara, privaziozkoetara, orduan joera aldatu egiten da eta akumulativoa da, metatzailea (paradigmatikoa izango litzateke basamortuetan garatu den kultura orientala, akumulativoa, gerrazale ondorioz, eta patriarkala). Hipotesis horrekin nik historiaren filosofia bat egiten dut, eta herri indigenak ikusten ditut, aldaerak aldaera, inguru oparoetan, oso oparoetan, bizi izandakoak direla, eta joera birbanatzailea erakusten dutela euren antolamendu politikoetan, eta
|
hori
historikoa da, historiak estudiatu lukeen fenomenoa. Baina ostera, basamortuetako Orientean ikasten dut gizarte antolamendu politiko klasistak, marxismoan esaten den moduan, hau da, joera akumalativo garbikoak, eta Orienteko cultura metatzailea ikasten dut nik gerraren eta patriarkatuaren hazia bezala, eta baita ikasten dut nik joera horren arrazionalizatze bat jabego pribatuaren inguruko legediarekin.
|
|
|
Hipotesis horrekin nik historiaren filosofia bat egiten dut, eta herri indigenak ikusten ditut, aldaerak aldaera, inguru oparoetan, oso oparoetan, bizi izandakoak direla, eta joera birbanatzailea erakusten dutela euren antolamendu politikoetan, eta hori historikoa da, historiak estudiatu lukeen fenomenoa. Baina ostera, basamortuetako Orientean ikasten dut gizarte antolamendu politiko klasistak, marxismoan esaten den moduan, hau da, joera akumalativo garbikoak, eta Orienteko cultura metatzailea ikasten dut nik gerraren eta patriarkatuaren hazia bezala, eta baita ikasten dut nik joera
|
horren
arrazionalizatze bat jabego pribatuaren inguruko legediarekin. Baina jada Grecia klasikoko sofistek (gerraren universal bihurtzaileak) komentatzen dute nola, segurutik Orienteko zivilizazioari begira, nola arrazionalizatze horrek ez duen lortzen borroka, naturalean?
|
|
|
Baina ostera, basamortuetako Orientean ikasten dut gizarte antolamendu politiko klasistak, marxismoan esaten den moduan, hau da, joera akumalativo garbikoak, eta Orienteko cultura metatzailea ikasten dut nik gerraren eta patriarkatuaren hazia bezala, eta baita ikasten dut nik joera horren arrazionalizatze bat jabego pribatuaren inguruko legediarekin. Baina jada Grecia klasikoko sofistek (gerraren universal bihurtzaileak) komentatzen dute nola, segurutik Orienteko zivilizazioari begira, nola arrazionalizatze
|
horrek
ez duen lortzen borroka, naturalean, ageri dena erabat legedi logikoaren barruan sartzen, hau da, indartsuenen nagusigoa ez da sustituitzen behar den moduan legedi horrek erakusten duen jakituriatik.
|
|
|
Baina jada Grecia klasikoko sofistek (gerraren universal bihurtzaileak) komentatzen dute nola, segurutik Orienteko zivilizazioari begira, nola arrazionalizatze horrek ez duen lortzen borroka, naturalean? ageri dena erabat legedi logikoaren barruan sartzen, hau da, indartsuenen nagusigoa ez da sustituitzen behar den moduan legedi
|
horrek
erakusten duen jakituriatik. Baina bada jabego pribatuaren inguruko legedia, erromatarrek hainbeste garatua, bake ekarlea, behintzat halako kondizio privaziozkoetan.
|
|
|
Baina bada jabego pribatuaren inguruko legedia, erromatarrek hainbeste garatua, bake ekarlea, behintzat halako kondizio privaziozkoetan. Gerra, ostera, ez da
|
horregatik
desagertu, jakina den moduan, eta imperioen historia, kultura klasistaren barreneko historia, denok ezagutzen dugu. Eta hain da nabaria gainera joera hori ezen kultura klasista, oriental grekolatinoa, universaltzat ere hartua izan da hainbatetan (sofisten kasua hor dugu), eta oso ospatuak dira mugimendu falaziazko hori egin dutenak.
|
|
|
Gerra, ostera, ez da horregatik desagertu, jakina den moduan, eta imperioen historia, kultura klasistaren barreneko historia, denok ezagutzen dugu. Eta hain da nabaria gainera joera
|
hori
ezen kultura klasista, oriental grekolatinoa, universaltzat ere hartua izan da hainbatetan (sofisten kasua hor dugu), eta oso ospatuak dira mugimendu falaziazko hori egin dutenak. Gaur egun halako kultura oriental grekolatinoa, aktualizatua jakina, da gure kulturaren oinarria.
|
|
|
Gerra, ostera, ez da horregatik desagertu, jakina den moduan, eta imperioen historia, kultura klasistaren barreneko historia, denok ezagutzen dugu. Eta hain da nabaria gainera joera hori ezen kultura klasista, oriental grekolatinoa, universaltzat ere hartua izan da hainbatetan (sofisten kasua hor dugu), eta oso ospatuak dira mugimendu falaziazko
|
hori
egin dutenak. Gaur egun halako kultura oriental grekolatinoa, aktualizatua jakina, da gure kulturaren oinarria.
|
|
|
oparotasunak historikoki alferkeria ekarri duela, eta alferkeriak atzeratzea dakarrela, relajatzeagatik). Klasikoek bitartean, gerren bitartez zabaltzen joan direla, gaur egun nagusigoa eurek dutelarik duda izpirik gabe (Elizako hierarkiak Jesusen parabolen mezua aintzat hartuta, nola parabolek gogora ekartzen duten despotismo orientala, Elizako hierarkiak ere kultura klasista
|
hori
ezinbestekotzat jo du, ohartu gabe universal bihurtu du, kulturetan bera bada ere txarrena, ahaztuz Jesusek nola argitzen dien apostoluei jendeei parabolaz mintzatzea, hau da: paraboletan mintzatzen zaie bestela konprenitzen ez dutelako, begiak dituzte ikusteko eta ez dutelako ikusten eta belarriak dituzte aditzeko eta ez dutelako aditzen.
|
|
|
paraboletan mintzatzen zaie bestela konprenitzen ez dutelako, begiak dituzte ikusteko eta ez dutelako ikusten eta belarriak dituzte aditzeko eta ez dutelako aditzen. Jesusek Erresumaren misterioak esplikatu zizkien apostoluei zuzenean, eta ez paraboletan, nahiz eta ez dizkiguten ezer esan evangelioetan
|
hori
izan ezik, nahikoa dena nik gero, gaur egun, kultura orientala partikularizatzeko, Jesusekin bat etorriz, manera poltiko hobeetarako azterbidea zabaltzen dudala horrela, idealista izan gabe, eta bai zientifikoa izanik).
|
|
|
Eta guzti
|
hori
antropologian baino nik historian estudiatzen dut, zeren fenomeno historikoak baitira.
|
|
|
Eta historiaren filosofia hau bururatzean nik ez dut ahazten ezen hasi naizela hipotesis batekin, eta
|
hori
garatu dut. Nahikoa simplea da nire hipotesia, baina garbi daukat ezen ez nagoela historia universala erabat esplikatzeko moduan.
|
|
|
Egia da ezen bertan teorizatu dela ondoen universaltasunaz, baina universaltasuna misterioa denez nola demontre lotu daiteke kultura bat (gaiztoena dena gainera), zabalduena bada ere, universaltasunari?, ezinezkoa da. Eta universaltasunaren argumentu falaziazko
|
hori
erabiltzen dute espainolistek euskal nazionalismoaren kontra, eta argumentu falsua da (euskal kulturan, adibidez, hizkuntzan badugu aurkitzen halako aztarna bat erakusten duena kultura zahar hori birbanatzailea zela, eta da persona adierazteko lagun esaten dela). Eta espainolistek (ni ez nago obsesionatua euren kontra) euren kultura universaltzat hartzen dutenean ez dakite zer universal bihurtze klase egiten duten, ikusi besterik ez dago nolakoa den hainbatetan kultura klasiko hori (kultura klasista eskandalosua ere dela esango nuke nik), eta beste aldetik nola izango da universala kultura bat besteak ignoratzen baditu?, ezagutza universal batek, definizioz, den dena, salbuespenik gabe, ezagutzen du, baita Euskal Herria ere, eta hola..
|
|
|
Egia da ezen bertan teorizatu dela ondoen universaltasunaz, baina universaltasuna misterioa denez nola demontre lotu daiteke kultura bat (gaiztoena dena gainera), zabalduena bada ere, universaltasunari?, ezinezkoa da. Eta universaltasunaren argumentu falaziazko hori erabiltzen dute espainolistek euskal nazionalismoaren kontra, eta argumentu falsua da (euskal kulturan, adibidez, hizkuntzan badugu aurkitzen halako aztarna bat erakusten duena kultura zahar
|
hori
birbanatzailea zela, eta da persona adierazteko lagun esaten dela). Eta espainolistek (ni ez nago obsesionatua euren kontra) euren kultura universaltzat hartzen dutenean ez dakite zer universal bihurtze klase egiten duten, ikusi besterik ez dago nolakoa den hainbatetan kultura klasiko hori (kultura klasista eskandalosua ere dela esango nuke nik), eta beste aldetik nola izango da universala kultura bat besteak ignoratzen baditu?, ezagutza universal batek, definizioz, den dena, salbuespenik gabe, ezagutzen du, baita Euskal Herria ere, eta hola..
|
|
|
Eta universaltasunaren argumentu falaziazko hori erabiltzen dute espainolistek euskal nazionalismoaren kontra, eta argumentu falsua da (euskal kulturan, adibidez, hizkuntzan badugu aurkitzen halako aztarna bat erakusten duena kultura zahar hori birbanatzailea zela, eta da persona adierazteko lagun esaten dela). Eta espainolistek (ni ez nago obsesionatua euren kontra) euren kultura universaltzat hartzen dutenean ez dakite zer universal bihurtze klase egiten duten, ikusi besterik ez dago nolakoa den hainbatetan kultura klasiko
|
hori
(kultura klasista eskandalosua ere dela esango nuke nik), eta beste aldetik nola izango da universala kultura bat besteak ignoratzen baditu?, ezagutza universal batek, definizioz, den dena, salbuespenik gabe, ezagutzen du, baita Euskal Herria ere, eta hola..
|
|
|
Hor dago falazian ez jaustearen sekretua. Eta privazio ekonomikoa baldin bada hainbeste gaitzen eragile, orduan proposatzen dut, nire zientzia politikoan, oparotasun baldintzak gertatzea, eta
|
horretarako
politikak sustatzea, bultzatzen den bitartean joera banatzailea, magnanimoa. Kultura indigenen estudioan badugu ikasia hori posible dela, eta historikoa ere badela, gaur egun gezurra dirudien arren gure kultura honetan, orientekoan hazia duena, errotuak gaudenontzat, nahiz eta Jesusek ere Bere parabola, orientalak?
|
|
|
Eta privazio ekonomikoa baldin bada hainbeste gaitzen eragile, orduan proposatzen dut, nire zientzia politikoan, oparotasun baldintzak gertatzea, eta horretarako politikak sustatzea, bultzatzen den bitartean joera banatzailea, magnanimoa. Kultura indigenen estudioan badugu ikasia
|
hori
posible dela, eta historikoa ere badela, gaur egun gezurra dirudien arren gure kultura honetan, orientekoan hazia duena, errotuak gaudenontzat, nahiz eta Jesusek ere Bere parabola, orientalak, esplikatzen dituen esanik beste modu batean (hobean!) jendeak, Bere garaiko eta geografiako jendeak, ez duelako ulertzen, horregatik erakusten zuen despotismo orientala gogora ekartzen duten paraboletan.
|
|
|
Kultura indigenen estudioan badugu ikasia hori posible dela, eta historikoa ere badela, gaur egun gezurra dirudien arren gure kultura honetan, orientekoan hazia duena, errotuak gaudenontzat, nahiz eta Jesusek ere Bere parabola, orientalak? esplikatzen dituen esanik beste modu batean (hobean!) jendeak, Bere garaiko eta geografiako jendeak, ez duelako ulertzen,
|
horregatik
erakusten zuen despotismo orientala gogora ekartzen duten paraboletan.
|
|
|
Eta aunitzetan gainera erori da harrokeriaren bekatura, hau da, arrazakeriaren teorizaziora, eta praktikara.
|
Hori
herri indigenetan baino kultura orientaletik datozen kulturetan gertatu da gehiago, piska bat sakonduz gero denok dakigun moduan.
|
|
|
Historiaren filosofia da niretzat zientzia politikora igarotzeko balio duen propedeutika bat. Eta hola, zientzia politikoan, nire historiaren filosofia
|
horretatik
, nik proposatuko nuke arrazakeria konbatitzeko joera aristokratikoa edukitzea, beti hoberenak, bakoitza bere zereginean, aukeratzeko joera (demokrazian ere hori bilatzen da). Guztiz onuragarria da, nahiz eta beti ez den asmatzen.
|
|
|
Historiaren filosofia da niretzat zientzia politikora igarotzeko balio duen propedeutika bat. Eta hola, zientzia politikoan, nire historiaren filosofia horretatik, nik proposatuko nuke arrazakeria konbatitzeko joera aristokratikoa edukitzea, beti hoberenak, bakoitza bere zereginean, aukeratzeko joera (demokrazian ere
|
hori
bilatzen da). Guztiz onuragarria da, nahiz eta beti ez den asmatzen.
|
|
|
Nik, seminarioan egon nintzenean, gaizki ez banaiz akordatzen, lehenbizi esan behar dut vokazioagatik izan zela (nire lehen vokazioa, bigarrena izan zen fisiko nuklearra izatea eta azkenik psikoanalista izatea deliberatu nuen, eta
|
horregatik
egin nuen medizina lehenbizi), ez ninduten eroan beste motivoetatik, eta bertan daukat ezen ikasi nuela ezen Jesusen ostean jada ez dagoela profetarik. Apocalipsia denbora txarretarako liburua da.
|
|
|
Apocalipsia denbora txarretarako liburua da. Eduki nuen comboniano batekin eztabaida bat
|
horretaz
eta harek esaten zidan doai profetikoa Jesusen ostean ez dela konprenitzen Haren aurretik konprenitzen zen moduan. Nik seminariotik, hori dut memorian, ikasia dut Jesusen ostean jada ez dagoela profetarik.
|
|
|
Eduki nuen comboniano batekin eztabaida bat horretaz eta harek esaten zidan doai profetikoa Jesusen ostean ez dela konprenitzen Haren aurretik konprenitzen zen moduan. Nik seminariotik,
|
hori
dut memorian, ikasia dut Jesusen ostean jada ez dagoela profetarik. Etorkizun denaz zientzia egin daiteke, diot nik zientzia fikzioa, hain zuzen.
|
|
|
Etorkizun denaz zientzia egin daiteke, diot nik zientzia fikzioa, hain zuzen.
|
Hori
diot nik. Eta daukat ezen zientzia fikzioa egiazki zientzia bat izan daitekeela, eskubide osoz gainera, estudiatzeko gertatu daitezkeen problemak eta nola kompontzen diratekeen.
|
|
|
Beraz, hiru privazio mota hartu ditut hipotesitzat, adibide bezala, lehena ekonomikoa (eta marxismotik haratago joan naiz nire argumentazioan, eta daukat ezen hobeto esplikatzen dudala historia, batez ere formazio klasisten historiaren jatorria ipiniz basamortuetako kulturetan), bigarrena, alferkeria (eta hor sakondu nahi duenak badu historiaren filosofo musulman bat, Ibn Jaldun), eta hirugarrena harrokeria (lehen bekatua dena, eta esplikatzen duena fenomeno universal bat, hierarkiak egiteko joera, batzuetan, askotan ere, arrazismoraino ere joan delarik, degeneratu delarik)? eta horiek suposatuz direla historiaren eragileak nire historiaren filosofiak, oso simpleak, burutu ditut, larregi zabaldu gabe nire hizpìdea, eta ikasten dut ezen badagoela zertan lan egin horiek eta beste guztiak, kombatitzeko, nahiz eta privazio jatorrizko bat dugun, eta
|
horregatik
utopiarik ezinezkoa den, baina bai, bada posible aurreratzea, eta posible baldin bada orduan obligazioa ere bada. Eta atzera egitea ere posibilitate bat da (esan dezadan egia).
|
|
|
Gero, luzaroagorako plana egin behar da: Sei urteren epean batez ere zeri ekingo deutsagun, Ordena guztia kontuan harturik eta lurralde handi bakoitza; eta
|
horretarako
zelako medioak erabiliko diran, batzar orokorrak (zertaz, noiz eta non), eta bisitak beharrizanak eta itxaropenak ikusteko: zelako bisitak eta zelan eginak,.
|
|
|
Honen bildur dira betiko goi mailakoak. Sortaldeko Asian, Japon eta Singapur eta Taiwan-en, beste nazinoetan be dinamismo
|
hori
agirikoa da, era diferenteetan. Dinamismo hau erlejinoan be ikusi daiteke:
|
|
|
Euren arteko komunikabideak bezailak dira, eta alkarregandik egitez urrin bizi beharra dabe. Baina arrotz maite dira, pozik sartzen dira hartuemonetan konpokoagaz, hizkuntzak
|
hori
ahalbidetu ezkero.
|
|
|
Latinoamerika, hizkuntzagaitik eta historiagaitik, hurragokoa da guretzat. Kontinente
|
horretan
be, gizarte eta erlejino eupadak latzak dira. Alderdi batetik, berez alkartea, taldea dabe maite, eta alkarlanerako jokerea eta poza erakusten dabe.
|
|
|
Egia da, kontaezin herri, kultura eta gizarte eta pertsonakaz hartuemoneten jartzen zaitu karguak. Aukera
|
hori
ordain ezinekoa da. Baina, egiaz, ezin daiteke turismo gogoz ibili.
|
|
|
Kultura aipatu dozu. Zerbait garrantzitsua ikusten dozu
|
horretan
giza aldetik eta kristau fede aldetik.
|
|
|
Munduko herrien artean harmonia eta bakea lortuko badira, herrien balioak errespetuz artu behar dira aintzat. Badakigu
|
horretan
bereizkuntzak egin behar dirala, ezin daitekela gai korapilotsu honeetan injenuidadez berba egin. Ohiturak ez zuzenak eta kaltegarriak dira sarri, geure herrietan be historian zehar jazo izan dan lez eta jazoten dan lez.
|
|
|
Luis Arostegi-k:
|
Horretan
Europa-ren, historian gure herriagaz hartuemonen bat izan daben lurraldeen artean, eta beste guztien artean bereizi behar da. Orokorrean, gure herria lehenagotik misiolarien bidez izan da leku askotan ezagutua.
|
|
|
Gaur egun komunikabideen bidez urrineko barriak leku askotara heltzen dira.
|
Horretan
gure herria, zoritxarrez, ETAren egintzez da ezaguna sarriegi, eta horrela beste lurralde batzuetako gerra eta terrorismoaz antzeratua edo bardindua. Holakoetan azalpena emon beharra izan neban, gure herria historiaz eta kultura sendoz bakezalea, errespetu handikoa dala(, lotsa?
|
|
|
han aurkitu nebazan eskola nagusiko herrikideak, eta egiten daben lanaren zehaztasunak jakin. Bake, alkarte eta kultura bide
|
hori
ezin hobea da gure izen onerako. Arratsaldean moja karmeldarren eleizatxuan mezea egoan antolatuta.
|
|
|
Luis Arostegi-k: Ez da meriturik
|
horretan
. Ezinezkoa da ahaztutea.
|
|
|
Alkarrizketetan gure herriaz galdetzean, batzuk izan dogun erlejinoari buruzko aldakuntzak harritzen zituan.
|
Hori
eta beste balio batzuen aldakuntza kultura eraldatzea dala azaltzen ahalegintzen nintzan, nahiz eta zaila izan zergaitik jazoten diran holako aldakuntzak guztiz argitzea. Sartaldeko ia herrialde guztietan gertatu izan dira antzeko aldakuntzak.
|
|
|
Arriolak idatzitako bertsorik gehienek egunkarietan (La Voz, El Diario Vasco...), garaiko aldizkarietan (Arantzazu, Goiz Argi, Zeruko Argia...), eta jubilazio kari Arrasateko Udalak argitaratu zuen Nekez bada ere (1981) liburuan ikusi izan dute argia. Liburu
|
horretan
Arriolaren 751 bertso argitaratu ziren, baina bertso jartzaile jatorra ez zen horretan gelditu eta idazten jarraitu zuen, kementsu jarraitu ere.
|
|
|
Arriolak idatzitako bertsorik gehienek egunkarietan (La Voz, El Diario Vasco...), garaiko aldizkarietan (Arantzazu, Goiz Argi, Zeruko Argia...), eta jubilazio kari Arrasateko Udalak argitaratu zuen Nekez bada ere (1981) liburuan ikusi izan dute argia. Liburu horretan Arriolaren 751 bertso argitaratu ziren, baina bertso jartzaile jatorra ez zen
|
horretan
gelditu eta idazten jarraitu zuen, kementsu jarraitu ere.
|
|
|
Egun gogoangarria, zinez, Victoria Eugenia antzokiko oholtza buruan egon ziren bertso jartzaile beteranoentzat. Arriolak honela sentitu zuen omen handi
|
hori
:
|
|
|
–Esangairikan sortu ezkero/ gu segituan kantura?. Kronika kutsu
|
hori
da, beraz, Arriolaren bertsogintzari darion, alderdi nabariena, eta aipagarriena?, Lekuonaren 1981eko berbak erabilita. Harrezkeroko bertsogintzan ere(), bide beretik jarraitu zuen Arriolak, hurreko errealitateari behatuz, eta gertatzen zenaren berri emanez, urteotan bertsorik gehienak Donostiako El Diario Vasco n eta Arrasateko jubilatuen aldizkarian argitaratu zituelarik.
|
|
|
Lazkao Txiki hiltzean ere, paperera joko du Arriolak une
|
horretako
bere sentimenduak adierazteko. Bost bertsoko sortatxoa opetsi zion, El Diario Vasco n() argitaratu zena.
|
|
|
Bost bertsoko sortatxoa opetsi zion, El Diario Vasco n() argitaratu zena. Sorta
|
horretako
bertso bat dakargu lerrootara:
|
|
|
–Garagarrillan ogeta seian,/ Donostian Aldanondon,/ sail bat bazkaltzen/ alkartuta gi, an egon?. Gorago esan dugunez, handik urte batzuetara, argazki
|
horretako
partaide gehienak izan ziren omenduak Donostian, Bertsolari Egunean(). Hamabost urte geroago ikusi du argia Mondragoiko kalezaiñaren bertsoak liburuak, egilearen bertso bizitzan hirugarren mugarri nagusia denak.
|
|
|
Hil aurretxoan amaituta eta inprentarako prestatuta laga zuen Mondragoiko kalezaiñaren bertsoak liburuaren aleren baten egongo da firutxuhori. Izan ere, Auspoa ren hauspo nagusiak baturiko literatur uzta jori
|
horretan
, bertso eskutada eder bat Jose Manuel Arriolarena izan da.
|
|
|
Oihu, buila, kanta, bertsu, irain, kolpe, zauri,
|
hori
da egi.Hau ez da manifa, liteke oldartegi.Jauntxoak ixilik, muturik, begiak itxirik segi.Zozoek hor dute kiroldegi, rikar eta rugbi.Garbitegi, arditegi, Teve Pays7ta arlotegi.Guretzat, aldiz, amildegi, presondegi eta arroztegi.Dena behar irauli, hitzez eta oihuz, oldarki.
|
|
|
Tobera! Hau ez duk sobera! bainan hobe orain uztea nere jarrera, nahiz eta ez minbera,
|
hori
diat nik barneko afera.
|
|
|
Hasiera hasieratik bide ugari zabaltzen ahalegindu da elkartearen barruan.
|
Hori
dela eta, gaur egun, Begin, dantza taldea, dantza herrikoia, kantua, euskal sukaldaritza, musika herrikoia, txalaparta, eta bertso eskola jorratzen dira, erreferentzia beti euskal kultura eta euskal nortasuna direlarik.
|
|
|
Gizon honek baditu ere, jorratu dituen bestelako sorbideak. Hizkuntzalaritza izugarri gogoko du, eta
|
hori
dela eta, euskararen sorburuari eta egitura bereziari buruz egin dituen gogoetak maiz azaltzen dira bere idazlanetan, olerkietan zein hitz lauzkoetan. Horrez gain, lehen aipaturiko Izotzetik izaneraliburuan horretaz aritzen da sakon ikuspegi plastiko estetiko esperimental batetik abiaturik.
|
|
|
Hizkuntzalaritza izugarri gogoko du, eta hori dela eta, euskararen sorburuari eta egitura bereziari buruz egin dituen gogoetak maiz azaltzen dira bere idazlanetan, olerkietan zein hitz lauzkoetan.
|
Horrez
gain, lehen aipaturiko Izotzetik izaneraliburuan horretaz aritzen da sakon ikuspegi plastiko estetiko esperimental batetik abiaturik. Liburu honen luze zabalean eta proposaturiko tesia bultzatzeko asmoz, aliziaizenez bataiatu duen hizkuntza paraleloa asmatu du.
|
|
|
Hizkuntzalaritza izugarri gogoko du, eta hori dela eta, euskararen sorburuari eta egitura bereziari buruz egin dituen gogoetak maiz azaltzen dira bere idazlanetan, olerkietan zein hitz lauzkoetan. Horrez gain, lehen aipaturiko Izotzetik izaneraliburuan
|
horretaz
aritzen da sakon ikuspegi plastiko estetiko esperimental batetik abiaturik. Liburu honen luze zabalean eta proposaturiko tesia bultzatzeko asmoz, aliziaizenez bataiatu duen hizkuntza paraleloa asmatu du.
|