|
2016
|
|
|
Itzulpenak egiten direnean, kronika pertsonalak jatorrizko egilearen izenarekin eta beraren hedabidearen izenarekin sinatuko dira
|
hizkuntza
bietan. Adibidez:
|
|
|
Informazioetan azaltzen diren pertsonak identifikatzeko, kazetariak kargua/ lanbidea adieraz dezake, edo izen abizenak, edo datu biak. Izen abizenak ematen dituenean, kazetariak pertsonaren eta horren irizpidearen eta
|
hizkuntzaren
errespetuz jardun behar du.
|
|
|
1.1 Euskarazko deituren kasuan, euskal grafia oraintsu arte estandarizatu eta ofizial egin gabe egon baita?, gure artean errotuta dauden ohitura asko inertzia hutsa dira, eta ez datoz bat ez izendunaren nahiekin, ez
|
hizkuntza
normalizazioko xedee
|
|
|
1.2 Halaber, inertziak sumatzen dira beste
|
hizkuntza
batzuetako izen abizenen erabileran, batik bat alfabetoa ezberdina bada. Izan ere, gure inguruko hizkuntza bakoitzak bere irizpideak erabiltzen ditu latindar alfabetora aldatzeko beste alfabeto bat darabilten hizkuntzetako izenak.
|
|
|
1.2 Halaber, inertziak sumatzen dira beste hizkuntza batzuetako izen abizenen erabileran, batik bat alfabetoa ezberdina bada. Izan ere, gure inguruko
|
hizkuntza
bakoitzak bere irizpideak erabiltzen ditu latindar alfabetora aldatzeko beste alfabeto bat darabilten hizkuntzetako izenak.
|
|
|
1.2 Halaber, inertziak sumatzen dira beste hizkuntza batzuetako izen abizenen erabileran, batik bat alfabetoa ezberdina bada. Izan ere, gure inguruko hizkuntza bakoitzak bere irizpideak erabiltzen ditu latindar alfabetora aldatzeko beste alfabeto bat darabilten
|
hizkuntzetako
izenak.
|
|
|
2.3 Latindar alfabetoa erabiltzen ez duten
|
hizkuntzetako
izen abizenak idazteko, jatorrizko hizkuntzaren arabera jokatuko da.
|
|
|
2.3 Latindar alfabetoa erabiltzen ez duten hizkuntzetako izen abizenak idazteko, jatorrizko
|
hizkuntzaren arabera
jokatuko da.
|
|
|
2.4 Gainerako kultur erreferenteak bezala, errege erreginen izenak, aita santuen izenak eta santu santen izenak testuaren
|
hizkuntza
berean eman behar dira, ez jatorrizko hizkuntzan.
|
|
|
2.4 Gainerako kultur erreferenteak bezala, errege erreginen izenak, aita santuen izenak eta santu santen izenak testuaren hizkuntza berean eman behar dira, ez jatorrizko
|
hizkuntzan
.
|
|
|
i. Euskara eta euskal kultura sustatzea. Programazio lerro nagusiak ezartzeko, euskararen erabilera aintzat hartzea, Euskal Autonomia Erkidegoan orekatuta egon behar baitu irrati telebistako edukien eskaintza osoak
|
hizkuntzari
dagokionez.
|
|
|
27
|
Hizkuntza
bat baino gehiago daukan komunitate batentzat lan egiteko konpromisoakbehartuta, EiTBk hizkuntza ofizialak zuzen eta errespetuz erabiltzea sustatuko du.
|
|
|
27 Hizkuntza bat baino gehiago daukan komunitate batentzat lan egiteko konpromisoakbehartuta, EiTBk
|
hizkuntza
ofizialak zuzen eta errespetuz erabiltzea sustatuko du.
|
|
|
|
Hizkuntza
zuzen eta errespetuz erabiltzea
|
|
|
EiTBko Zuzendaritzak eta profesionalek
|
hizkuntzaren
kalitatea bermatuko dute zerbitzu eta saio guztietan. Konpromiso hori betetzeko, EiTBk beharrezko hizkuntza gaitasuna exijituko die langileei euren lana egiteko, eta prestakuntza ikastaroetara eta eguneratze profesionaleko ikastaroetara joateko aukera emango die.
|
|
|
EiTBko Zuzendaritzak eta profesionalek hizkuntzaren kalitatea bermatuko dute zerbitzu eta saio guztietan. Konpromiso hori betetzeko, EiTBk beharrezko
|
hizkuntza
gaitasuna exijituko die langileei euren lana egiteko, eta prestakuntza ikastaroetara eta eguneratze profesionaleko ikastaroetara joateko aukera emango die.
|
|
|
3.1 Etorkinak protagonistak diren informazioetan ez da jatorria, talde etnikoa, larruazalaren kolorea, erlijioa, kultura,
|
hizkuntza
edo ideologia aipatuko, baldin eta albistea ulertzeko guztiz beharrezkoa ez bada. Ezaugarri horietariko batzuk azpimarratzeak bereizkeria eragin dezake, edo herritarrengan sentimendu negatiboak edo xenofoboak piztu.
|
|
|
Hala, ondo bereizi behar dira, arabiarra? (
|
hizkuntza
bati edo herrialde bati dagokiona) eta, musulmana, edo, islamikoa?
|
|
|
|
Hizkuntza
erabiltzean, baztertzekoak dira termino gutxiesgarriak, zenbait kolektibo estigmatizatzen edo zokoratzen dituztenak.
|
|
|
3.6 Ez da
|
hizkuntza
ekonomiaren aurkako perifrasirik, mendeko perpausik edo itzulingururik erabiliko.
|
|
|
EiTBren izaera multimediak eskatuta, hainbat hedabidetan, kanaletan eta
|
hizkuntzatan
argitaratzeko prestatu behar dira albisteak. Kasu guztietan, albistearen ezaugarri nagusiak berehalakotasuna eta laburtasuna dira, eta galdera hauei erantzun behar zaie:
|
|
|
1.1
|
Hizkuntza
ekonomiaren printzipioa funtsezkoa da, informazioz gainezka bizi baikara. Albistea idazteko kontuan eduki beharreko irizpide nagusiak zehaztasuna, laburtasuna eta sintesia dira.
|
|
|
EiTBren erreferentzia kultural, ekonomiko, sozial eta instituzionala, lehen lehenik, euskal herritarren eremu kultural, ekonomiko, sozial eta instituzional bera da. Horren berri ematen duenean, EiTBk arduraz zaindu behar du hitzak, adierazpideak eta izendapenak zuzen eta errealitate sozial eta politikora egokiturik erabiltzen direla, eta aintzat hartzen direla tradizioa eta erakunde akademikoek balioztaturiko
|
hizkuntza
erabilerak.
|
|
|
Euskal erakundeek, bai politikoek, bai akademikoek, lan handia egin dute euskal gizartean hizkera normalizatu bat errotzen, halakoa behar baita bakezko garai berri honetan. Euskaltzaindiak emandako arau eta izendapenetan eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailak ikuskatutako ikasliburuetan asko dira kontsentsuak, gizarte hedabideetan ere normalizatu behar direnak,
|
hizkuntzaren
erabileraren bitartez gizarte espazio komun bat sor dadin.
|
|
|
Eskaintza osoa eta banandua du telebistan, irratian eta Interneten, euskaraz eta gaztelaniaz. Eskaintza bikoitzeko ereduak guztiz berezi egiten du EiTB hainbat
|
hizkuntza
ofizial dituzten gainerako hedabide publikoen aldean.
|
|
|
46 Estilo Liburu honen kapituluetan eta eranskinetan6 araututakoari jarraitu behar dioteegitura politiko administratiboen eta toponimoen erabilerak, euskararen eta hirugarren
|
hizkuntzen
gaztelaniazko kanaletako agerpenak, eta erdararen euskarazko kanaletako agerpenak.
|
|
|
EiTBren Estilo Liburuan jarduera profesionalerako eskaini diren jarraibideak: 20 Adierazpenen
|
hizkuntza
tratamendua, 36 Pertsonen deiturak, 37 Euskal Herriko toki izenak. Horrez gainera:
|
|
|
Deskripzio objektiboa lehenetsiko da kalifikazioaren eta adjektibazioaren aurrean.
|
Hizkuntzaren
erabileran islatzen da EiTBren ildo editoriala, bizikidetzaren balioekin konprometitua.
|
|
|
Marka direnez gero, izenok erabiltzeko orduan irizpide mota bi hartu behar dira aintzat:
|
hizkuntza
irizpideak eta irizpide tipografikoak.
|
|
|
Radio Vitoria ez da Gasteiz Irratia, eta ETB2 ez da Euskal Telebistaren bigarren kanala. Dena dela, Euskal Herritik kanpo zabaldu beharreko testuetan argibide ona izan daiteke izenaren ondoan ordain bat ematea, parentesi artean, dagokion
|
hizkuntzan
: «Euskal Irrati Telebista (Basque Broadcasting Corporation)», «Euskadi Irratia (la radio p ú blica en euskera)», «ETB (t é l é vision publique basque)», eta a bar.
|
|
|
iturriaren izena, kargua eta ibilbideari buruzko beste datu batzuk emango dira, ikus entzuleek iturriaren itzala ebaluatu ahal izan dezaten. Ikus entzunezko komunikabideetan ohikoa den
|
hizkuntza
ekonomiak, ordea, bide ematen du informazio iturriaren identifikazioa laburtzeko, batik bat, oso pertsona ezagunez ari bagara. Dena dela, informazioa iturri jakin bati egotzita ere, albistearen egileak ez du erantzukizun gutxiago izango.
|
|
|
Lekukotasun edo adierazpenen bila ari direnean, kazetariak emanaldiaren
|
hizkuntzan
(euskaraz/ gaztelaniaz) mintzatuko diren informazio iturriak bilatzen saiatuko dira, baina irizpide hori ez zaio nagusitu behar informazio iturriaren egokitasunari. Gogoan izan behar da, hala ere, irizpide hori ez dela sekula erabiliko euskararen erabileraren sustapenaren kaltetan, sustapen hori EiTBren sorrerako helburua baita.
|
|
|
20 Adierazpenen
|
hizkuntza
tratamendua
|
|
|
Euskal Irrati Telebistak kanal bereiziak ekoizten ditu euskaraz eta gaztelaniaz, eta euskal herritar bakoitzaren esku uzten du
|
hizkuntza
bata edo bestea aukeratzea. EiTBko profesionalaren ardura izango da edukia emitituko den kanalari dagokion hizkuntzako adierazpenak lortzea, elkarrizketatuaren borondatea errespetatuta.
|
|
|
Euskal Irrati Telebistak kanal bereiziak ekoizten ditu euskaraz eta gaztelaniaz, eta euskal herritar bakoitzaren esku uzten du hizkuntza bata edo bestea aukeratzea. EiTBko profesionalaren ardura izango da edukia emitituko den kanalari dagokion
|
hizkuntzako
adierazpenak lortzea, elkarrizketatuaren borondatea errespetatuta.
|
|
|
|
Hizkuntza
bat baino gehiago dituen gure gizarte honetan, EiTBrentzat ildo estrategiko bat da hedabideetan euskara kontsumitzeko jarrera sustatzea eta normalizatzea.
|
|
|
2.1 EiTBk beti errespetatzen du adierazpenak egitekoa den pertsonaren
|
hizkuntza
hautua. Albisteakeuskaraz eta gaztelaniaz lantzen diren informazio saioetan (ETBko albistegietan, irratiko saiotransbertsaletan, e. a.), kazetariak hizkuntza bietan mintzatzera gonbidatuko du elkarrizketatua:
|
|
|
2.1 EiTBk beti errespetatzen du adierazpenak egitekoa den pertsonaren hizkuntza hautua. Albisteakeuskaraz eta gaztelaniaz lantzen diren informazio saioetan (ETBko albistegietan, irratiko saiotransbertsaletan, e. a.), kazetariak
|
hizkuntza
bietan mintzatzera gonbidatuko du elkarrizketatua: « Hizkuntza bietan egingo dugu elkarrizketa?
|
|
|
Albisteakeuskaraz eta gaztelaniaz lantzen diren informazio saioetan (ETBko albistegietan, irratiko saiotransbertsaletan, e. a.), kazetariak hizkuntza bietan mintzatzera gonbidatuko du elkarrizketatua: «
|
Hizkuntza
bietan egingo dugu elkarrizketa? ». Elkarrizketatuak hizkuntza bakarrean egiteaaukeratzen badu, EiTBk errespetatu egingo du erabaki hori.
|
|
|
« Hizkuntza bietan egingo dugu elkarrizketa? ». Elkarrizketatuak
|
hizkuntza
bakarrean egiteaaukeratzen badu, EiTBk errespetatu egingo du erabaki hori.
|
|
|
2.4 EiTBko kazetariak sortzen den material guztia jasoko du, dagoen
|
hizkuntzan
dagoela, eta, albistea lantzeko unean, interes informatiboaren arabera erabiliko du, editoreak edo arloburuakmarkatzen duen ildoari jarraituz.
|
|
|
Politikari, artista, kirolari, aditu eta gainerako aurpegi ezagunak hedabideetan euskaraz hitz egiten ateratzeak
|
hizkuntzari
prestigioa eman diezaioke, interes informatiboari iruzur egin ezean, behintzat.
|
|
|
Printzipio orokor modura, emisioko
|
hizkuntzan
ez dagoen materiala azalpen bidez txertatuko da. Nabarmentasun bereziko pertsonak eta/ edo adierazpenak, telebistan, azpidatzi egingo dira, eta irratian, testuinguratu.
|
|
|
Azpiko tauletan laburbildu da zer teknika erabili behar den emisioko
|
hizkuntzan
ez dagoen material mota bakoitza eskaintzeko. Aukera bat baino gehiago daudenean, lehentasunaren arabera ordenatu dira.
|
|
|
Kazetariak izango du
|
hizkuntzak
kudeatzeko ardura: elkarrizketatuari euskarazko galderak ulertaraztea,
|
|
|
6() Irakurri 2.10 puntuan (beherago) zer tratamendu ezberdin ematen zaien euskarari eta hirugarren
|
hizkuntzei
.
|
|
|
inork esandakoaren mamia kazetariak adieraztea bere testuan bere hitzekin. Hau izango da emisioko
|
hizkuntzan
ez dauden materialen ohiko tratamendua. Orokorrean, kazetariak 3 edo 4 segundoz utziko du jatorrizko audioa, eta gainerakoa bere azalpenarekin zapalduko du; Radio Euskadin eta Radio Vitorian, euskarazko adierazpenen kasuan, jatorrizko audioa 10 segundoz ere utz daiteke bere horretan, eta gainerakoa azalpenarekin zapalduko da.
|
|
|
Ez datza itzulpen hutsean: testua egokitu egin behar da,
|
hizkuntza
ekonomia zorroztu, ortografia zaindu, eta puntuazioa modurik argienean erabili, EiTBren Estilo Liburuko II. eranskinean jaso bezala(. Azpidazketa bidezko itzulpena?, 169 or.).
|
|
|
Beste
|
hizkuntza
bateko materialaren aurrean, arretagune bakarra ez da ekintza informatiboa. Entzuleak eta ikusleak erakarri egin behar ditugu, bai gure hedabideetara, bai gure hizkuntzetara, alderdi estetikoa zainduz, itzulpen egokiak eskainiz, pertsona esanguratsuen testimonio eta adierazpenak aukeratuz, e. a.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
erabileran, funtsezkoa da zehaztasuna, nahasketak edo interpretazio okerrak saihesteko. Izan ere, badira termino batzuk, adiera hurbila dutenak baina sinonimoak ez direnak.
|
|
|
Izan ere, badira termino batzuk, adiera hurbila dutenak baina sinonimoak ez direnak. Hala, garbi bereizi behar dira erlijioarekin loturikoak (judua, musulmana/ islamikoa, hinduista...) eta kultura,
|
hizkuntza
, etnia, geopolitika edo lurraldearekin loturikoak (israeldarra, arabiarra, indiarra...). Halako errakuntzek aurreiritziak sortzen dituzte, eta ez dute kazetaritza zehaztasunaren printzipioa betetzen.
|
|
|
EiTBk landutako informazioak berdintasunezko hizkeraren gomendioei jarraituko die. Hala, errotik ezabatu behar dira emakumeak ikusezin egiten dituzten
|
hizkuntza
erabilerak, adibidez, gaztelaniaz maskulino generikoaz abusatzea («los padres» esatea, «las madres y los padres» esan ordez), edo euskaraz jakintzat ematea «17 urteko gazte bat» esapidea gizonezko bati dagokiola («17 urteko mutil bat» esan ordez, «17 urteko neska bat» esapidearen aurrez aurre). Errotik ezabatu behar dira emakumea modu distortsionatuan ikusgai egiten duten hizkuntza erabilerak.
|
|
|
Hala, errotik ezabatu behar dira emakumeak ikusezin egiten dituzten hizkuntza erabilerak, adibidez, gaztelaniaz maskulino generikoaz abusatzea («los padres» esatea, «las madres y los padres» esan ordez), edo euskaraz jakintzat ematea «17 urteko gazte bat» esapidea gizonezko bati dagokiola («17 urteko mutil bat» esan ordez, «17 urteko neska bat» esapidearen aurrez aurre). Errotik ezabatu behar dira emakumea modu distortsionatuan ikusgai egiten duten
|
hizkuntza
erabilerak. Ez da gizona hartu behar munduaren ardatz edo erreferentziatzat (ez genuke «sufragio unibertsala» esan behar emakumearen eskubidea jasota egon ezean).
|
|
|
Sare sozialen bitartez ikus entzuleekin egiten den elkarrizketak berezko
|
hizkuntza
erregistroa dauka, eta horretara egokitu behar du.
|
|
|
Beste hizkuntza bateko materialaren aurrean, arretagune bakarra ez da ekintza informatiboa. Entzuleak eta ikusleak erakarri egin behar ditugu, bai gure hedabideetara, bai gure
|
hizkuntzetara
, alderdi estetikoa zainduz, itzulpen egokiak eskainiz, pertsona esanguratsuen testimonio eta adierazpenak aukeratuz, e. a.
|