|
2006
|
|
|
i dagokion adin taldea izendatzen du eta, k dagoen adin talde kopurua. Guk darabiltzagun datuetan (EUSTATek emandakoak) 13 tarte baino ez
|
daukagu
, beraz k= 13 izanik i k 1 eta 13ren arteko balioak har ditzake. Indize horiek dira batukarietan erabiltzen ditugunak.
|
|
|
Euskaraz ondo hitz egin ahal izateak bereizten ditu euskaldunak gainontzeko hiztun taldeengandik. Testuinguru honetan aipagarria Ia euskaldunen multzoa da tipologia estatistikoan esanahi zertxobait nahasia
|
bazeukan
, eratorritako tipologia honetan are nahasiagoa da. Ondo edota nekez bateratzea, itsasontziak zapatetako kordelekin lotzea bezain ahula iruditzen zaigu.
|
|
|
Etxeko hizkuntza euskara
|
daukatenak
gazteak baino, euskaldun helduak dira. Euskaldunenelebiduntzegoiztiarrak negatiboki eragiten du euskararen erabileran.
|
|
|
Euskaldunenelebiduntzegoiztiarrak negatiboki eragiten du euskararen erabileran. Izan ere ez
|
daukagu
inolako arrazoirik euskararekiko atxikimendua gazteengan helduengan baino txikiagoa dela azaltzeko. Hiztun mota ezberdinak izateak azalduko luke, neurri batean behintzat, behatutako ezberdintasuna.
|
|
|
1 Berezko hazkuntza, euskaldungoa berez inolako kanpo eraginik gabe demografikoki haziko litzatekeena. Informazio osagarririk ezean ez
|
daukagu
inolako arrazoirik biztanleria orokorraren hazkuntza tasa eta euskaldungoarena ezberdinak direnik pentsatzeko. Horrexegatik euskaldungoari biztanleriaren hazkuntza tasa bera ezarri diogu berezko hazkuntza kalkulatzerakoan.
|
|
|
" Egungo hezkuntza sistemaren diseinuak berak urratutako bidea atzera ibiltzeko aukera bere baitan gordea
|
dauka
.
|
|
|
Azken buru, egungo hezkuntza sistemaren diseinuak bere baitan gordea
|
dauka
urratutako bidea atzera ibiltzeko aukera.
|
|
|
Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak edo aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek ez dugu uste eragin handia
|
daukatenik
edo zehazkiago, balizko eragin hori ez dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
1 hizkuntza historikoen irudi hierarkiko bat
|
dauka
non hizkuntza bakoitza jeinu bati lotua dagoen eta edozein tokitan erabili daiteken, unibertsala bilakatuz. Ondorioz, hizkuntza dialektotik bereizten da.
|
|
|
Ondoren, hizkuntzen arteko harreman baketsuak edo bortitzak jorratuko dira testuingu geopolitiko batzuetan non bi hizkuntzek idar harreman bat
|
daukaten
arrazoi politiko administratibo ala sozio-ekonomikoengatik. Kasu horietan, hizkuntza batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak bezala izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean.
|
|
|
Frantsesa eta hizkuntza gutxituen arteko harreman desorekatua ez konpontzeaz gain, hizkuntza horien erabilera mugatuz, hizkuntza gutxituen araberako jarrera eta irudi ezkorrak garatu ditu, nazioaren batasunaren eta beharrezkoa zen alfabetizazioren izenean. Patois izendapenak eta horrek
|
daukan
karga ezbalorizatzaileak, frantsesaren nagusitasuna areagotu du hizkuntza nazional bakar bat derrigortuz. Bere eraginkortasuna are eta handiagoa zen zilegitasuna lortzen baitzuen legea erabili gabe.
|
|
|
Frantsesa eta hizkuntza gutxituen arteko harreman desorekatua ez konpontzeaz gain, hizkuntza horien erabilera mugatuz, hizkuntza gutxituen araberako jarrera eta irudi ezkorrak garatu ditu, nazioaren batasunaren eta beharrezkoa zen alfabetizazioren izenean. Patois izendapenak eta horrek
|
daukan
karga ezbalorizatzaileak, frantsesaren nagusitasuna areagotu du hizkuntza nazional bakar bat derrigortuz. Bere eraginkortasuna are eta handiagoa zen zilegitasuna lortzen baitzuen legea erabili gabe.
|
|
|
Hain zuzen ere, Kebek, Suiza, Katalunia, Euskal Herri ala Frantziako ikerlariek munduan zehar plazaratzen diren lanak irakurtzen eta eztabaidatzen dituzte. Labov, Fishman ala Bourdieu gehienek ezagutzen dituzte eta beraien teorien ekarpenak zein mugak agerian uzteko gaitasuna
|
daukate
. Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera hori areagotu dute, hartu emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz.
|
|
|
Aniztasuna da nagusi, are eta gehiago jakitean soziolinguistika albaon
|
dauzkan
beste jakingai batzuei loturik dagoela (soziologia, historia, psikologia, linguistika), problematika eta gai berriak sortuz baita ere ikerketak bultzatuz. Labov ek zehazten dituen aztergaiez gain, soziolinguistika garaikidea, hizkuntza komunitatera, komunitateen arteko harremasoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 141 netara ala nortasun bera duten giza taldeetara interesatzen da.
|
|
|
Batzuk Renon bizi dira baina beste batzuk Nevadako beste herriren batean edo Nevadatik kanpo ere bai. Ikaslea nahi duenean hasten da lanean eta urtebete
|
dauka
irakasgaiaren betebehar guztiak egiteko: 26 irakasgairi buruzko lan laburrak eta azterketa bi.
|
|
2007
|
|
|
Euskararen berreskurapen prozesuan, hizkuntzaren biziraupenean eta hemendik aurrerako guztietan HEAk estrategikoki duen garrantziaz aspaldian jabetu ginen, eta horixe da geure lanaren ardatza. Ez dago euskararen etorkizuna bermatzerik tarteko belaunaldia bermatuta ez
|
badaukagu
. Tarteko belaunaldi hori da (batzuek, lotsagabeki nire ustez, galdutzat eman duten belaunaldi hori) euskararen transmisioaren giltzarria, euskara hizkuntza osoa badela eta izan daitekeela erakutsiko diguna:
|
|
|
Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean. Hor arazo gordin bat
|
daukagu
, ez daukagulako estrategia bateratu bat aurrera eramateko modurik helduen euskalduntzean inziditzeko.
|
|
|
Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean. Hor arazo gordin bat daukagu, ez
|
daukagulako
estrategia bateratu bat aurrera eramateko modurik helduen euskalduntzean inziditzeko.
|
|
|
Eta laugarrenik, hasierako puntuarekin lotuta, beti aipatzen dugun arazoa: HEAk gizartean
|
daukan
ulermen falta, hau da, oraindik ere ez garela gai izan geure ingurukoei behar den moduan ulertarazteko haurrak euskalduntzea ezinbestekoa bada ere (eta bada, jakina!), euren guraso eta enparauak euskaldundu ezean, euskara bigarren mailako hizkuntza izango dela betiko. Azken arrazoi hau" prestigio" faltarekin ere lotu beharra dago.
|
|
|
Era berean, sektorea inoiz baino sendoago dago bere oinarrietan. Nora joan nahi duen eta nondik joan nahi duen inoiz baino argiago
|
dauka
, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok. Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta horrek arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik, hainbat abantaila dakartza:
|
|
|
Bestalde, metodologian eman diren aurrerapausoak ikaragarriak izan dira. Euskalduntzen metodo hura, Jalgi Hadi, AEKren horma irudiak... Nork uka diezaieke urteetan
|
edukitako
arrakasta eta balioa. Baina, lelo zaharrari atxikita," ahal denik eta euskaldun gehien, ahal denik eta denbora laburrenean", helduak euskalduntzeko metodologian egin ditugun aurrerapenak amestu ere ez genituen egiten neu hasi nintzeneko urteetan.
|
|
|
Aipatu beharrekoa da ere, gizarteak berak, orain arte
|
eduki
ez ditugun aukera ugari ematen dizkigula, teknologiarekin lotutakoak (Internetek berak aukera asko eman dizkugu: auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...).
|
|
|
Aipatu beharrekoa da ere, gizarteak berak, orain arte eduki ez ditugun aukera ugari ematen dizkigula, teknologiarekin lotutakoak (Internetek berak aukera asko eman dizkugu: auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago
|
edukitzeko
...). Horiek erabiltzen ikasi dugu eta, gainera, ikasteko prestutasuna eta gogoa erakutsi dugu; izan ere, teknologiaren erabilera egokiak ekar diezazkigukeen abantailak geure aldeko indar-gunetzat hartu behar ditugu.
|
|
|
Azken indar-gune bat, eremuaren zabaltasuna da; guk Euskal Herri osoa dugu euskalduntzeko. Bezero potentziala eta mundua hor
|
daukagu
, eta hori indar-gune garrantzitsua da.
|
|
|
Horrek normalkuntzan beste pauso bat ekarriko du; gure ikasleek kalean euskaraz hitz egiten duten neurrian, euskalduntzeari, bere osotasunean lagunduko diogulako. Gure ikasle gehienek eremu erdaldunetan duten arazo handiena, baita euskaldun izatea lortzen dutenean ere, erabilerarako joerarik ez
|
edukitzea
da, eta beraz, urte gutxiren buruan ikasitakoa galtzea. Erabilera ez da bultzatu behar kalean euskara entzutea politagoa delako bakarrik.
|
|
|
gaur baino hobeto sekula ez garela egon. Eta gaur, gainera,
|
badaukagula
diagnosi bat, batasun bat, eta, batez ere, borondatea, oso benetakoa, honekin aurrera egiteko. Beraz, hitzak balio badu, HEAri etorkizun oparoa opa nahi diot.
|
|
|
Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua. Honetaz guztiaz hausnartu beharra
|
daukagu
. Ikas prozesua azkartu behar da.
|
|
|
Honetaz guztiaz hausnartu beharra
|
daukagu
. Ikas prozesua azkartu behar da.
|
|
|
Gure ikerketatik ondoriozta daitekeenez, hizkuntzaren zailtasuna, denbora, dirua, hizkuntza erabiltzeko aukerarik eza eta hizkuntza ezagutzeko beharrik eza, kontra
|
dauzkagun
elementu garrantzitsuak dira. Horren ondorioa da herritar asko ez direla motibaturik edo euskara ikastera bultzaturik sentitzen eta, kontuak kontu, euskaraz aritzeko gaitasuna dugunok% 33 baino ez gara.
|
|
|
Baina aurrera egin beharra dago. Euskaltegitik inoiz pasatu ez diren herritar elebakarrak asko dira, baina gainera, gaur egun Euskal Herriko euskaltegietan
|
dauzkagun
ikasle asko eta askoren motibazioa eskasa da. Hau da, euskaltegietara joaten diren ikasle gehienak titulu ofizialen bat lortzeko joaten dira.
|
|
|
Gure ikerketatik ondoriozta daitekeenez, hizkuntzaren zailtasuna, denbora, dirua, hizkuntza erabiltzeko aukerarik eza eta hizkuntza ezagutzeko beharrik eza, kontra
|
dauzkagun
elementu garrantzitsuak dira. Horren ondorioa da herritar asko ez direla motibaturik edo euskara ikastera bultzaturik sentitzen eta, kontuak kontu, euskaraz aritzeko gaitasuna dugunok% 33 baino ez. egitea dute helburu.
|
|
|
Perfila lortzeko azterketek baina, arazo larri bat
|
daukate
: tranpa egin ahal zaie.
|
|
|
Estrategian asmatzean dago koska. Gure ustez berebiziko garrantzia
|
dauka
atal honek. Ikasleak arlo edo gune baten hizkuntz plangintzaren parte sentituz, bere bidearen nondik norakoei garrantzia emango die, markatu beharreko helburuei eta jorratu beharreko alderdiei erreparatuz.
|
|
|
Estrategian asmatzean dago koska. Gure ustez berebiziko garrantzia
|
dauka
atal honek.
|
|
|
Hizkuntzarekiko lotura afektibo ideologikoa eta askotan jarrera aktiboa sustatzea izan da asmoa. Honetarako irakasleak diskurtso kontzientziatzailea zabaltzetik, kanpaina handietarako (Korrika,..) tartea
|
daukagu
. Hor erdian:
|
|
|
Horrela bada, ikas prozesua eragingarri egiteko taldea eratzea eta euskaltegian giro atsegina sortzea aspaldian azpimarratu da. Bestalde, kontziente edo ez, ikasleak euskararekin
|
daukan
pertzepzioa positibatzeko nahiz haren ikasteko motibazioari eusteko joera handia dago gure sektorean euskaltegian giro atsegina eta aldi berean euskaltzalea eskaintzeko. Dekoraziotik hasita aktibitate osagarrien antolaketara:
|
|
|
Programazioetan une hauek txertatzea, praktika jardueretan bezala, gehienetan hizkuntza lantzeko beharrezko estrategia modura ulertu izan da, jariotasunari begira batez ere, baina euskaltegia horrela euskara erabiltzeko gune ere bihurtu da kasu askotan, euskara erabili zein euskal mundua ezagutzekoa. Jarreretan zein harreman sareetan nolabaiteko eragina
|
eduki
dela ezin da ukatu horrenbestez. Hala ere, gune zehatz horretan geratu izan da gehienetan; horrez gain, jarduera pedagogikotik bereizten zaila izanik, ez da normalizazioari begirako jarduera estrukturatu eta planifikatu modura ulertu izan.
|
|
|
Programazioetan une hauek txertatzea, praktika jardueretan bezala, gehienetan hizkuntza lantzeko beharrezko estrategia modura ulertu izan da, jariotasunari begira batez ere, baina euskaltegia horrela euskara erabiltzeko gune ere bihurtu da kasu askotan, euskara erabili zein euskalmundua ezagutzekoa. Jarreretan zein harreman sareetan nolabaiteko eragina
|
eduki
dela ezin da ukatu horrenbestez. Hala ere, gune zehatz horretan geratu izan da gehienetan; horrez gain, jarduera pedagogikotik bereizten zaila izanik, ez da normalizazioari begirako jarduera estrukturatu eta planifikatu modura ulertu izan.
|
|
|
Esan daiteke HEAren barruan proposamen hau ikastea eta normalizazioa uztartzeko lehenengo saioa izan zela. Izen ezberdinak hartu zituen unearen arabera, AEK k EBI (Ekintza Bidezko Ikaskuntza) izenarekin bataiatu zuen handik urte batzuetara, baina hasieratik ardatz
|
zeukan
kontzeptuaren izena erabili zen sarriago: Kulturgintza.
|
|
|
Bestalde, ekintza bera zuzenduta dago euskararen normalizazioan eragiteko, paisaia linguistikoan kasu honetan. Ekintza horren arrakasta beraz bi bidetatik ebaluatu behar da, ikaslearen hizkuntzan
|
daukan
eraginean batetik, eta inguruan daukan eraginean bestetik.
|
|
|
Bestalde, ekintza bera zuzenduta dago euskararen normalizazioan eragiteko, paisaia linguistikoan kasu honetan. Ekintza horren arrakasta beraz bi bidetatik ebaluatu behar da, ikaslearen hizkuntzan daukan eraginean batetik, eta inguruan
|
daukan
eraginean bestetik.
|
|
|
EBI AEK k bere funtzioari buruz
|
daukan
ikuspegiaren isla izan zen. Helduentzako euskararen irakaskuntzan diharduen erakundea da, baina arlo hori euskararen normalizaziorako bidea den neurrian, AEK euskararen normalizazioan lan egiten duen erakundea baita.
|
|
|
EBI AEK k bere funtzioari buruz
|
daukan
ikuspegiaren isla izan zen. Helduentzako euskararen irakaskuntzan diharduen erakundea da, baina arlo hori euskararen normalizaziorako bidea den neurrian, AEK euskararen normalizazioan lan egiten duen erakundea baita.
|
|
|
Baina, ordura arte bezala, euskara ikasten zuenak zaila
|
zeukan
ikasitakoa erabiltzea. Borondate eta motibazio handiarekin ere, marko juridiko politikoak ez zuen laguntza handirik ematen batetik, baina bestetik, hizkuntza erabiltzeko esparruak gutxi eta urrunak izaten ziren askotan.
|
|
|
eskola denboratik hara euskara erabili behar den gunea barnetegian bertan eratuta, eta bestetik, ikastaldea euskararen berezko inguru baten kokatuta. Gaur egun nahikoa estandarizatuta
|
daukagu
barnetegien eskaintza, urte osoan zehar gainera.
|
|
|
Alde batetik hizkuntza ikas irakasteko ahaleginari fruitua bilatzeko asmoa zegoen, baina, aldi berean, ikuspegi pedagogiko hutsetik ere ikasitakoa erabiltzeko edo, hobeto esanda, praktikatzeko beharra nabaritzen zen, hau da, hizkuntza ondo ikasteko erabili egin behar delako ideia. Ideia hau ez zen (eta ez da gaur egun ere) berria inondik ere, Babelgoaz geroztik seguruenik gure espezieak beste hizkuntza bat ikasteko hau egin behar delako konbentzimendua
|
dauka
, eta lehenengo euskaldun berri asko praktika horren bila hasi ziren, dela nekazal mundura, dela literaturara, dela euskaldunen berriketei belarria ipintzera, dela mezatara...
|
|
|
eskola denboratik hara euskara erabili behar den gunea barnetegian bertan eratuta, eta bestetik, ikastaldea euskararen berezko inguru baten kokatuta. Gaur egun nahikoa estandarizatuta
|
daukagu
barnetegien eskaintza, urte osoan zehar gainera.
|
|
|
HEOKek beraz ez dio bide argirik zabaltzen gure kezkari. Euskaltegiak normalizazioarekin
|
daukan
ardura onartzen du, baina estrategia zehatzik proposatu gabe. Neurri batean, euskaltegi edo sare bakoitzaren esku gera daiteke honen garapena.
|
|
|
Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun behar badugu, jardunaren antolaketan isla
|
eduki
behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke.
|
|
|
HEOKek beraz ez dio bide argirik zabaltzen gure kezkari. Euskaltegiak normalizazioarekin
|
daukan
ardura onartzen du, baina estrategia zehatzik proposatu gabe. Neurri batean, euskaltegi edo sare bakoitzaren esku gera daiteke honen garapena.
|
|
|
Euskalgintzan
|
daukagun
funtzioa helduak euskara erabiltzeko trebatzearekin dago lotuta eta horren profesionalak gara azken baten, lanari beraz marko horretan eman behar diogu zentzua lehenengo eta behin, gogoz eta ilusioz bada hobeto, baina geure lanean integratzeko ahaleginarekin.
|
|
|
Eragingarria azken helburua ondoen betetzen duena bada, lehenengo eta behin lortu nahi den helburua ezartzea komeni da. Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun behar badugu, jardunaren antolaketan isla
|
eduki
behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke.
|
|
|
• Ikasleak/ hiritarrak normalizazioaren ondorioz
|
eduki
ditzakeen beharretara programak nahiz eskaintza bera egokitu. Trebakuntzaren kontzeptua zabaltzen hasi zen aspaldian, beharbada hori da arlo askotarako behar dugun enfokea.
|
|
|
ONDORIOAK EDO a. Euskara i (ra) kastea bera ere euskararen alde asko egiteko modua izan daiteke. b. Helduen euskalduntzeak funtzio argia
|
dauka
normalizazioan, baina bere jarduera horretara begira jarri behar du, eta horretarako bere lana euskalgintzaren barruan ondo integratu behar da. c. Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar.
|
|
|
Hego Euskal Herriko udalerriak aukeratzeko hauek izan dira erabilitako lau irizpideak: Aurreko hiru neurketetan neurtuak izatea. Datuen arteko gorabehera nabarmenik ez izatea. Erabilera tasa ezagutza tasa baino txikiagoa izatea. 1000 biztanle baino gehiago
|
edukitzea
.
|
|
|
Esan gabe doa, hortaz, zein garrantzitsua den horrelako ikuspegiz egindako ikerlana. Gehiago behar genituzke horrelakoak euskararen egoeraz eta bilakaeraz ezagutza orokorra
|
eduki
nahi izatera.
|
|
|
Kale erabileraren neurketak hizpide, nabarmendu beharreko lehen aspektua ordea, hauxe da; datu horiek
|
eduki
baditugula; nik dakidala, beste inongo hizkuntza komunitatetan ez baita era eta neurri honetako neurketarik egiten.
|
|
|
Izan ere, jakin badakigu euskara lehen hizkuntza duten guzti guztiek ez dutela hitz egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik bai. Eskuartean
|
dauzkagun
datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea. Hortaz, bada, aldagai hauxe erabili dugu, hizkuntza gaitasun erlatiboari dagokionez:
|
|
|
Are gehiago, Euskararen Erabileraren Kale Neurketako emaitzak sinesgarriak badira ere, horrek ez du esan nahi interpretazio guztiak hala direnik. Dena dela, bada gauza bat datuok interpretatzeko orduan garbi
|
eduki
beharra dagoena: kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtzen du Euskararen Erabileraren Kale Neurketak, eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten duen euskaraz kalean.
|
|
|
Badirudi euskaldunei oso nekoso egiten zaiela hizkuntzen arteko asimetriari aurre egitea, nekatzen ari direla, alegia. Badirudi gero eta gizarte zaharrago honetan gero eta gazteagoak diren euskaldunek ez
|
daukatela
nahikoa indarrik euskararen erabilerari eusteko. zenbat eta gertuago izan erabilera tasak orduan eta hobeak direla esan nahi du. Taulan ageri denez erabilera tasak onak dira.
|
|
|
Badirudi euskaldunei oso nekoso egiten zaiela hizkuntzen arteko asimetriari aurre egitea, nekatzen ari direla, alegia. Badirudi gero eta gizarte zaharrago honetan gero eta gazteagoak diren euskaldunek ez
|
daukatela
nahikoa indarrik euskararen erabilerari eusteko.
|
|
|
Egia da euskaldunok
|
daukagula
euskararen erabileraren giltzarria baina ez dirudi behar diren besteko bitartekorik daukagunik erabilera hori eragingarria izateko. Euskaraz egin nahi izate hutsak ez du lortzen hizkuntzen arteko asimetriaren harresia gainditzea.
|
|
|
Egia da euskaldunok daukagula euskararen erabileraren giltzarria baina ez dirudi behar diren besteko bitartekorik
|
daukagunik
erabilera hori eragingarria izateko. Euskaraz egin nahi izate hutsak ez du lortzen hizkuntzen arteko asimetriaren harresia gainditzea.
|
|
|
Argi esanda, erdaldunek euskalduntzearekiko erakusten duten axolagabekeria euskararen egoera tamalgarriaren faktore nagusia da, ez euskararen erabilera. Euskaldunok euskara erabiltzeko
|
daukagun
ardura nahiko handia da, baina gure indarrak txikiak dira.❚
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez
|
daukatela
eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
|
Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez
|
daukatela
eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan. beraien erretiroa ipar Euskal Herrian igarotzeko, bizi kalitatea eta eguraldi ederra direla eta. Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla.
|
|
|
Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla. Baliabide ekonomikoak
|
dauzkatenez
, ordura arte bertako jendeak betetzen zituzten tokiak okupatzen dituzte, udalerri horien egoera soziolinguistikoa eraldatuz. Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin.
|
|
|
Baliabide ekonomikoak dauzkatenez, ordura arte bertako jendeak betetzen zituzten tokiak okupatzen dituzte, udalerri horien egoera soziolinguistikoa eraldatuz. Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia
|
daukatenek
, ezin dute xahupen horiei aurre egin. Gero eta gehiago dira, kostaldea uzten dutenak Lapurdi barnekaldera baita BaxeNafarrora bizitzera joateko, nahiz eta egunero joan etorriak egin etxetik lanera joateko eta bertatik itzultzeko.
|
|
|
...i gazteak murritzagoak izanak eta kanpotik datorren biztanleriaren gorakadak, bere handitasuna gutxitu, 3 berreskuratze horren urritasuna, besteak beste, sistema elebidunaren nagusitasunari lotua dago, beti ere murgiltze sistemarekin alderatuta, 4 eraldaketa sozioekonomikoek (mugikortasun profesionalak eta etxebizitzen garestitzeak) eta demografikoek (belaunaldi berrien txikitasunak) eragin zuzena
|
daukate
, 5 euskararen ofizialtasun ezak eta hizkuntza politikaren edukiak, batez ere euskarazko irakaskuntzaren eskaintzaren garapena mugatzen dute.❚
|
|
|
neurtzaile asko eta prestakuntza saio ugari Euskal Herri osoko datuak epe laburrean jasota gera daitezen. Euskararen normalizazio prozesuaren diagnostikoa egiteko horren garrantzitsua den azterketa honek ez
|
dauzka
eskura lituzkeen baliabide ekonomikoak, eta, horregatik, berezko zailtasunari gehitzen zaio pertsona askoren lan desinteresatuarekin kontatu behar izatea. Eskerrik asko, beraz, neurketa bideragarri bihurtzen duten neurtzaile guztiei.
|
|
|
Esaterako, eskuko telefonoaren erabilera zabaldu zen urteetan neurtzaileek jasotako" bakarrizketak" neurketan integratzeko irizpideak landu behar izan ziren. Azken neurtaldian etorkinek gure herri eta hirietara ekarritako hizkuntzen erabilera proportzioa jasotzeko ahalegina egin da, aurrean
|
daukagun
errealitate osoaren zatia baita. Aldaketak aldaketa, neurtaldi bakoitzean metodologia garatu eta osatu bada ere, Iñaki Larrañagaren gidaritzapean Siadecok egindako lehenengo neurketetatik datu jasotze mota honek izan duen ezaugarri bat azpimarratu behar da datuak ongi ulertzeko:
|
|
|
Horretaz gain, analisiak kontuan hartu behar du Txillardegik, Euskararen Erabileraren Kale Neurketa bera oinarri, sortu zuen Soziolinguistika Matematikoak egindako ekarpena. Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe, ezin dugu bazterrean utzi hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko
|
daukan
(edo ez daukan) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia. Izan ere, pisu guztia hiztun elebidunen jokaeran jartzen badugu, hurrengo urratsa izan daiteke ezagutza eta erabileraren arteko aldearen erantzukizuna hiztun horien leialtasun faltari egoztea, gainerako eragileei, hiztun elebakarrei hain zuzen (eta gizartean elebakarren eta elebidunen artean gertatzen den elkarreraginari), inolako garrantzirik eman gabe.
|
|
|
Horretaz gain, analisiak kontuan hartu behar du Txillardegik, Euskararen Erabileraren Kale Neurketa bera oinarri, sortu zuen Soziolinguistika Matematikoak egindako ekarpena. Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe, ezin dugu bazterrean utzi hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko daukan (edo ez
|
daukan
) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia. Izan ere, pisu guztia hiztun elebidunen jokaeran jartzen badugu, hurrengo urratsa izan daiteke ezagutza eta erabileraren arteko aldearen erantzukizuna hiztun horien leialtasun faltari egoztea, gainerako eragileei, hiztun elebakarrei hain zuzen (eta gizartean elebakarren eta elebidunen artean gertatzen den elkarreraginari), inolako garrantzirik eman gabe.
|
|
|
Euskararen normalizazio prozesuaren diagnostikoa egiteko horren garrantzitsua den azterketa honek ez
|
dauzka
eskura lituzkeen baliabide ekonomikoak, eta, horregatik, berezko zailtasunari gehitzen zaio pertsona askoren lan desinteresatuarekin kontatu behar izatea. Eskerrik asko, beraz, neurketa bideragarri bihurtzen duten neurtzaile guztiei.
|
|
|
Gipuzkoa da, lurralde elebitasuna hurbilen duen lurralde bakarra. Araban berriz, oraindik ere oso urria da euskarak
|
daukan
presentzia erreala. Hala ere Arabak, Iparraldearen alderantzizko joera bizi du eta joerak bai direla garrantzitsuak etorkizunera begira.
|
|
|
Salbuespen anitz ezagutzen ditugu. zenbat euskaldun tradizional euskal nortasun ahulekoak? Alderantziz, euskaltasunaren logika epe luze batean aztertu behar da. euskara ahultzen bat erdaldun beren burua euskaldun
|
daukatenak
, batzuetan" euskaldunak baino euskaldunago", kulturgintzan militante edota politikan abertzale direlakotz, zen den neurrian, kultura folklore bilakatzen da. euskaldunetan euskal irrati entzuleak %40 dira, eTB ikusleak %49, euskal disko eta kaseta entzuleak %54 eta euskal liburu irakurleak %20 %80 euskal analfabetorekin nora goaz?
|
|
|
euskararen ofizialtasuna, laborantza ganbara, unibertsitate burujabea eta euskal departamendua). ofizialtasunaren ordez onarpen publikora heldu dira euskara eta euskal kultura hiru egituraren bidez: euskal kultur erakundea (eke, 1990), Garapen kontseilua (1995), euskararen erakunde publikoa (eep, 2006). euskal kultur erakundea (1990) euskal kultur erakundearen araudiak 1901eko legearen araberako elkarte baten itxura
|
dauka
baina egiazko erakunde bat da, botere publikoa eta gizarte zibila biltzen dituena. Alabaina administrazio kontseiluan 9 kidek ordezkatzen dute estatua, Akitaniako eskualdea, 64 departamendua, udalarteko sindikatua eta eusko Jaurlaritza, bestalde 11 kidek ordezkatzen dituzte kulturgintzako elkarteak.
|
|
|
Sindikatu honek euskara eta euskal kulturaren zerga biltzen du, euro bat herritar bakoitz. Gainera baditu bere jarduera propioak, adibidez eusko Jaurlaritzarekin elkarlanean eTBren errepikagailuak eraikitzen eta mantentzen ditu, kultura lehiaketak antolatzen eta sariak banatzen, euskararen aldeko aldarrikapenetan parte hartzen... egia erran, aspaldidanik udalerria da euskaltasunaren kokagune nagusia. eskuduntza
|
dauka
lehen mailako ikaskuntza laguntzeko bereziki hezkuntza elebiduna. Jaiak eta kirolak antolatzen ditu besta batzordearen bidez. kulturgintza bultzatzen du liburutegi edo mediateka baten inguruan. eremu guzietako elkarteak, komunikabideak barne, laguntzen ditu beren finantzamenduan eta ekintza kudeaketan. eke eta euskal sindikatuaren arteko lankidetza eraginkorra da, gure aspaldiko historian oinarritua baita.
|
|
|
2006an," euskal herria 2020" egitasmoa osatzeko gogoetaldietan ekek parte hartu zuen eta" euskal kultura, elgarrekin bilaka" urte anitzetako programa finkatu zuen. hain zuzen hezkunde Ministeritzak heziketa artistikoa eta kulturala ikastetxeetan sartzea erabaki zuen, alabaina heziketa honek" funtsezko zeregina
|
dauka
, bakoitzaren nortasun kulturalaren eraikuntzan". erabaki hori baliagarri da euskal kultura ere ikasleei transmititzeko programa ofizialen bidez. Beste transmisio molde bat da euskal kultura baloratzea komunikabideetan eta teknologia berrien bidez, transmisio honi eremu zabalena emanez" euskal herria munduan eta mundua euskal herrian" egitasmoarekin, uNeSCoren babespean herria, dias...
|
|
|
2008an Ladousse txostena izan zen eke berritzeko tresna eraginkorra. ...ako ikuskatzaile nagusi bat da eta Akitaniako kultura zuzendaritzak eskatu zion ekeri buruzko entzunaldi bat. ehun bat eragile entzun zituen eta idazki luze batean bere diagnosia eman zuen. egia da 18 urtez ekek lan harrigarria egin duela, baliabide gutirekin elkarteak eta artistak laguntzen, egitarauak koordinatzen, harremanak lotzen eragileen eta erakunde publikoen artean. ondorioz fidantza osoa
|
dauka
herritarren eta agintarien aldetik. Baina ekeren egitasmoa zen" euskal lurraldeko politika kulturalaren egitura nagusia eta mugiarazlea" izatea. urraspide honetan eke gelditu da. oraindik funtzio berri bat beteko du:
|
|
|
1 herria da lurralde antolaketaren eremu naturala (pays Pays Basque), baina ez da baitezpada administratiboki mugatua. Bizitza eremua da, jendeek harremanak dituzten gune bat lanaren, aisialdiaren, azErramun Baxok – Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean piegituren eta zerbitzu publikoen aldetik. herriak batasun edo elkargo bat
|
badauka
, historia, kultura eta nortasun kolektiboaren aldetik, tokiko hizkuntza kontuan hartuz.
|
|
|
Sentsu hertsiagoan, kultura ministeritza aduratzen den gaiak dira ekintza intelektualak eta artistikoak hala nola literatura eta liburugintza, antzerkia, dantza eta musika, pintura, eskultura eta arkitektura, zinema eta entzun ikusgaiak, monumentuak eta beste ondare mugiezinak. definizio praktiko honek objektibotasunaren itxura
|
dauka
, edukinaren mugak mugikorrak badira ere.
|
|
|
Mugaren alde batean edo bestean, estatuaren kultura indartsua da, nahitaezkoa, eta hedabide guzietan zabaldua. Aldiz euskal kulturak hedadura ahulagoa
|
dauka
eta nor bere hautuari lotua da, neholako gizarte presiorik gabe. erdal eta euskal kulturaren arteko harremanak oso eztabaidagarriak dira. herritarrek bi kulturak gustura erabiltzen dituzte, bien arteko menpekotasuna eta nahasketak arbuiatzen badituzte ere. oro har konturatzen gara, kulturaniztasuna aberasgarri izan daitekeela. kultura kasu guzietan nortasun kolektiboari lotua da. Nahitaez, frantses kulturak frankofonia sortzen du eta elkartasun bat lotzen frantsesa darabilten herrien artean.
|
|
|
Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean – Erramun Baxok kaldun"
|
daukate
. 2005ean galdegin zelarik:
|
|
|
2005ean galdegin zelarik: " zure burua euskalduntzat
|
daukazu
–", %48ren erantzuna zen" osoki, frango" eta %15en erantzuna" zerbait, erdizka". Alta bada 2006ko inkesta soziolinguistikoaren arabera elebidunak %22, 5 ziren eta elebidun hartzaileak %8, 6 hizkuntza ez da beraz nortasunaren ezaugarri bakarra. erdaldun batzuk euskaldun sentitzen dira euskal herrian sortuak direlako eta hemengo bizitzan, ohituretan, jaietan murgilduak direlako. eta batzuetan molde biziki militantean. diotenaz" hizkuntzak bereizten gaitu, baina kulturak elkarretaratzen".
|
|
|
Bizi gaitezen errealitatean. Hauxe da
|
daukaguna
, eta moldatu dugu horren arabera, gu geu biziko bagara.
|
|
|
Antzina, ez zen horrela egiten, eta aurreskulariari agurra bueltatzen zitzaion burua makurtuz, dantza hori ohorezko ekitaldia baita, ikuskizuna barik. Hau da, txalo jotzea da une honetan gure mirespena erakusteko
|
daukagun
modurik zabalena munEtorkizun hurbilari begira, eta gerora ere bai, euskaldunok jakin behar dugu moldatzen mundu zabaleko txoko guztietatik datozkigun aldaketen arabera, eta euskaldunok jakin behar dugu, ez badakigu horretara moldatzen, geure burua galduko dugula. duan, baina esan behar dugu hori ez dela bakarra kultura guztietarako. Are gehiago, Mendebaldeko kulturen erakusgarria da, eta, ikuspegi horretatik, euskal kulturak berea zuen keinua laga du alde batera, kanpotik etorriko beste bat jartzeko haren lekuan.
|
|
|
Urteak igaro ahala, eta nik, data mugarri legez, 1970eko urteetako hamarkada ipiniko nuke mugarri gisa ondokoa esateko: urte horietatik atzera euskal gizarteak, mundu zabaleko jazokizunarekin bat, aldatu ditu bere ezaugarri nagusiak, eta une honetan gizarte hiritar baten eitea
|
dauka
.
|
|
|
Elkarrengandik oso urrun dauden kontzeptuak direla ematen duen arren, ukaezina da politika, ekonomia eta kulturaren arteko elkarreragina oso handia dena. Kulturak eragina du
|
daukagun
antolamendu politiko ekonomikoan eta era berean, hauek eragina dute kultura baten hedapen eta garapenean, onerako batzuetan, txarrerako nahi baino gehiagotan. Erabaki politikoak baldintzatu izan dute hizkuntz baten etorkizuna, hizkuntz komunitate baten irudia...
|
|
2008
|
|
|
Lankidetzan oinarritutako beste tresna batzuk wikiak dira, goraxeago aipatu dudan Wikipedia esate baterako. Hauek erabiltzaileek
|
edukiz
elikatzen dituzten web gune batzuk dira. Wiki guztietan ezagunena eta landuena Wikipedia izeneko entziklopedia da hain zuzen.
|
|
|
Kasu honetan, Wikipediak berak ematen digu hizkuntza bakoitzeko hiztunek zenbaterainoko jarduna duten bertan, parametro gisa hiztunkopurua eta artikulu kopurua kontuan
|
edukita
.
|
|
|
Besteak beste, Europan bizi gara eta Europa hizkuntza teknologien eta itzulpen automatikoaren merkaturik aurreratuenetako bat da. Europar Batasunak erabakita
|
dauka
Europak informazio gizarte eleaniztuna izan behar duela14 Horregatik, produktu eta zerbitzu eleaniztun asko behar dira, hala nola informazioa bilatzeko sistema eleaniztunak.
|
|
|
Horrela, galeserarako hizketa ezagutzeko garatuta
|
zeukaten
teknologia Sri Lankako eta Indiako hizkuntzetarako egokitu dute, hango itsuentzat baliagarriak diren tresnak egiteko
|
|
|
Azkeneko honetan, web sozialetik (2.0) web semantikora pasa gara. Gero eta
|
eduki
gehiago dago Interneten eta hizkuntza askotan. Beraz, eduki konplexu horiek kudeatzeko sistemak behar dira.
|
|
|
Web semantikoan ere galdera erantzuna sistema erabiltzen da. Esan behar da, Interneten
|
eduki
eta zerbitzuaren arteko bereizketa desagertzen ari dela.
|
|
|
Dokumentuen berreskurapena deritzon aplikazio motan helburua da hainbat eta hainbat dokumenturen artean bakar bat (edo batzuk) hautatzea, kontzeptu bat edo informazio bat
|
daukana
. Noski, adibide tipikoena Interneterako bilatzaileena da, esaterako, Google (www.google.com).
|
|
|
Web nabigatzaile oso bat eraikitzea lan erraldoia denez, bide berri bat urratu behar izan da euskaraz ondo moldatzen den web bilatzaile bat sortzeko. Internet nabigatzaileek barruan bi modulu
|
edukitzen
dute: bata, modulu indexatzailea, eskura dituen dokumentuak aztertzen dituena barruko hitz edo kontzeptuekin indizeak sortzeko; eta bestea, modulu bilatzailea, bilaketak azkarrago egitea ahalbidetzen duena.
|
|
|
Interneteko bilatzaileen kasuan, modulu bi horiek etengabe daude martxan, web gune berriak detektatzen, analizatzen eta indizeak eguneratzen. Baina modulu bi horiek etengabe martxan edukitzeak konputagailu asko eta handiak behar ditu; gainera Interneten dauden testu guztiak lematizatuta
|
edukitzea
ere lan mardula izan daiteke. Zailtasun horiek direla eta oso konplexu litzateke web bilatzaile oso bat eraikitzea euskararako.
|
|
|
Corpus tipologiari begiratzen badiogu, esan daiteke euskarazko produkzioak, bere txikian, gutxieneko aniztasuna agertzen duela. Erreferentziacorpus diakronikotzat har litezkeen bi corpus
|
dauzkagu
, egungoak ez diren arren (OEHTC eta XXMECE), corpus berezi bat (ZTC; Alegria et al. 2005b, 2006b; Areta et al. 2007), literaturaeta prentsa corpus handi bat (EPG, hein batean ere ‘berezi’ dena), euskal literatura klasikoen eta aldizkarien bilduma (KG), etiketatze sintaktikoa eta semantikoa duen corpus aurreratu bat (EPEC)... Nazioartean, corpus ‘nagusi’ gehienak orokorrak dira.
|
|
|
Hizkuntzaren ahalik eta aldaera gehienen berri emateko, behar den adinako tamaina izan behar du. Tamaina garrantzitsua da, baina, gainera, eredu egoki baten arabera hautatutako testuak
|
eduki
behar ditu erabileremu, genero, erregistro eta gainerako bereizgarriak kontuan hartu eta orekatua izateko. Hartara, erabil daiteke gramatikak, hiztegiak, thesaurusak eta beste hainbat tresna lantzeko." (Sagarna 2007).
|