|
2007
|
|
|
Bazterrak oro trakes zauden,
|
azken
gertakari bat izan zelarik. Terexa erakasleak pazientzia galduz, alkatearen alaba zaflako batekin etxerat igorri zuen, hunek Xano defenditu zuelakotz natura zientziako kursoaren erdian, erranez kurso horien gatik zuela burua galdu, eta bixtan dena erakaslearen gatik.
|
|
|
Ondoko egunetan, alkateak aurrikusia zuen bezala, doi bat harriturik halere, herritarrak ohartu ziren ixiltasuna,
|
azkenean
, berriz sartua zela beren bizian: alabainan, ez zen gehiago ez hixturik, ez hegal zafrakaldarik, ez xori oihurik ezagun, ez gauaz ez egunaz, kale xoko edo etxe atarrietan, bakea horra zagola zirudien.
|
|
|
Alkatea, burgoi eta papo hantuz laudatzen zutena ordu artean, ahaparkatua izan zen, laidostatua, mehatxatua, eta zerbaiten egiterat manatua. Orduan bildu zituen berriz bere herriko eta nihunezko jende aditu guziak, bai emazte, bai gizon, erranez eliza aintzinean eginen zutela biltzar orokor bat, nun bakoitzak emanen zuen bere pentsa-moldea, guzien izenean hartuko delibero bat, eta
|
azkenean
, xori haurra harrapatu eta, haren kasua konponduko ahal bezain garbi eta laster.
|
|
|
— Ezetz, ama, goiz huntan Isidrok bere borda zaharra bisitatu duelarik
|
azken
euri uharrek egin kaltetaz artatzeko, lur leherketa batek bordako murrua joan dakola ikusi du eta buztinaren barnean hezur puska batzu agertu zitzaizkotzu.
|
|
|
— Ba, ez du balio, ez, bihar dugu
|
azken
eguna, eta errientak errana dauku kurso berezi bat eginen daukula, aurre ixtoriaz preseski. Holako gertakizunik ez baita agitzen usu, hezurren kausitzea zerbait da, he!
|
|
|
Oporrak zirelata, Xantxo et Kattina goiz guziz zoatzin Marletako borda hegirat ikerlanak behar zituztela ondotik segitu, eta egun oroz, eguerditan sartzen ziren
|
azken
berriak ekarriz, alai eta kontent beren aitak denak jakinen zituela kasetak agertarazi gabe.
|
|
|
Eta badakizue zertako? Hezurkina ez delako hain zaharra ohartu baitira, ez batere ez,
|
azken
gerla denboran hila omen den norbait omen duzu!
|
|
|
Bainan, deus, ez zuen deus bitxirik kausitu, orrialde bakoitzetan idatziak ziren sei zutabetan: konsultaren lekua, bisitalarien izena, eguna, hilabetea, urtea eta
|
azkenik
semea edo alaba hitzak. Eta horiek azken bost urteentzat.
|
|
|
konsultaren lekua, bisitalarien izena, eguna, hilabetea, urtea eta azkenik semea edo alaba hitzak. Eta horiek
|
azken
bost urteentzat. Ez, ez zuen Arñotek mirakuilurik azaldu, eta futxo...
|
|
|
Hola segur izaten ahal haiz ez haizela tronpatuko eta ez nehori kalterik egingo. Bestalde, nik tratua egin eta, afera egiten bada segurrik, hik duk egon zaldiaren zai merkatuko plazan, nik
|
azken
xehetasunak finkatuko ditudalarik ostatuan, ados — bai, bai, bainan nola... — xo!
|
|
|
Goiz goizean merkaturat heldu ginen eta, lehen jende saldoa lekuen hartzen ari zen, bakoitzak behi, ardi edo zerri tropa bat estekatzen zuela burdinezko kadenetan, bertze batzuk aldiz saski edo zareetan zituzten mozkinak lurrean hedatzen denek ikusteko gisan, aitak aldiz zaldia uzten zuela bere karrosarekin merkatuaren erdian zegoen platana erraldoi baten azpian eta giderrak enborrari estekiz — zaudezte hor biak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran bat platanako abar bateri lotuta dilingo, laster joan zen kurri, kabala hau kunki, beste huni so, jende ainhitz agurtuz, irriz batzutan, erdi kexu bezala bestetan, eta, ni, harritua, ahoa xabal xabala, ez jakin norat ez nori so egin, erdi burxoratua hainbeste azantz eta oihu entzuten baitzen plaza guzian, han egon nintzen tente potente, aitaren makila eskuan, hain ohorezko lana manatu baizautan. Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik,
|
azkenean
jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
— bai, hori bera... — ez adiorik — arras lokartu bainintzan
|
azken
hitzak entzun bezain laster eta etxerat heldu gabe.
|
|
|
Berarekin bizi zen denboran, Maddi, bere herrenak uste zuen arnegu hitz bat zela eta matelak gorritzen zitzaizkion entzuten zuen aldi guziz.
|
Azkenean
berari galdegin zion" zorte" horek zer erran nahi zuen eta Pettanek aitortu zuen ez zakiela berak ere.
|
|
|
Ez, ni artzai xakur bat naiz, edo maleruski, nintzen, zeren eta
|
azken
denbora hauetan, neke zait lehen bezala lasterka kurritzea, ardiek ez dautate gehiago kasurik ere emaiten, adina bildua dut eta lur huntako gauzetaz doi bat baztertzen hasia naiz, ene denbora egina banu bezala. Ardura, bi hankadun arrak ez nau gehiago deitzen ene lanetarat manatzeko, ahalak guttituak dituztala ohartua baita bera ere.
|
|
|
— jaunzten nintuela ahal bezain laster, beldurrez ez nintzela aski fite preparatuko — ba, ama, merkaturat... — atorra berria burutik behera, zapeta ziratuak esteki gabean, zalapartaka ari bainintzen beztitzen, noiz ere entzun nuen beheretik ozen aitaren botz idorra — heldu haiz,
|
azkenean
–— bai, berehala, prest nuzu — eta tarrapatan eskalerrak hirunazka jautsiz sukalderat sartu nintzen, beldurrak hartua ni gabe joan zadin — goizik jeikitzen bahiz, enekin eremanen haut — ez bainuen holako paradarik huts egingo etxea lurrerat joan balitz ere — segur, aita?
|
|
|
— bai, berehala, prest nuzu — eta tarrapatan eskalerrak hirunazka jautsiz sukalderat sartu nintzen, beldurrak hartua ni gabe joan zadin — goizik jeikitzen bahiz, enekin eremanen haut — ez bainuen holako paradarik huts egingo etxea lurrerat joan balitz ere — segur, aita? — han zagon, xamarra soinean, makila eskuan, irri ezti batez askaltzerat manatzen ninduela — harazkik indarrak, behartuko zauzkik egun — esne eta ogiz betetako gopor bat iresten nuela kasik itotzeko irriskuan — ago emeki, gaizoa, ez gaituk beranduko, ez — ezpain xokoetako
|
azken
esne ttorttak beso sahetsarekin xukatuz — ale, bagoaz, orain — ezkaratzetik pasatuz kanporat atera ginen, zaldiz atelatutako karrosa beltzean sartu, biak ondoan jarri eta, ene haurtzaroko amentsik bizienaren osatzera nindoan, Donapaleuko merkaturat joaitea aitarekin.
|
|
|
Gehiago zena, kasetako idazkariak aipatzen zuen ere Maddiren amari bisita bat egin ziola, bere" paperraren" bukatzeko xehetasun zonbaiten bila, iduritzen baizitzaion erahilketa harek eta ixtorio hunek lotura zerbait bazutela. Eta segitzen du erranez" Maddiren amak errezebitu zuela arnegatuz bere alabaren berririk ez zuela sekulan ukan, deusetaz ez zela jakinean, nigarrez hiltzera zoala bere malurra ezin jasainez", bainan momentu batez aitortu ziola ere" erdi irriz, erdi serios, ama bat baitzen oroz gainetik" nola, Lastagaren erahilketaren ondotik, Bizkarttoko etxe ttipi haren husteko xedez
|
azken
puskak biltzen ari zelata, Lastagaren kofre zahar hura ez zuela nihun ere aurkitu, eta hori ez zuela sekulan nehori salatu" nahiago baitzuen pentsatu bere alaba urkabian dilingo baino hobeki zitakela nunbait bizirik, desagertua bazen ere". Eta kasetalariak bururatzen zuen aitortuz susmorik baizik ez zuela aintzinatzen ahal afera hortan eta, bere ustez, ordu arte desagertu ziren guziak, bai jende, bai altxor, baita ere egia, sekulakotz hala zitazkela.
|
|
|
Gauzak hola, beste bi negu pasa ziren familia areagotu zenetik, Pettani, gogoratu zitzaiolarik
|
azken
bidaiaz artatu behar zuela, bere munduko pasaia ttipitzen ari zaiola aitortuz" azken zapetak preparatzen dituk holako horietan, oi zortea! " eta deliberatu zuen hil kutxa baten egitea, berari egokia zitakena, hau ez baitzitaken beretzat nihun ez zeneko lan bat, neurriak behar bezala hartzen baziren.
|
|
|
Gauzak hola, beste bi negu pasa ziren familia areagotu zenetik, Pettani, gogoratu zitzaiolarik azken bidaiaz artatu behar zuela, bere munduko pasaia ttipitzen ari zaiola aitortuz"
|
azken
zapetak preparatzen dituk holako horietan, oi zortea! " eta deliberatu zuen hil kutxa baten egitea, berari egokia zitakena, hau ez baitzitaken beretzat nihun ez zeneko lan bat, neurriak behar bezala hartzen baziren.
|
|
|
" ez, jauna, ez nuen horretarako arrazoinik, biek elgarrekin bizi berri baten muntatzea ginuen hitzartua" zion jujearen galdeeri. Beraz, auziak segitu zuen bere bidea Maddi gabe eta hilketa horren protagonista bat falta izan gatik, Olatek pairatu zuen ondorioa, urkabiarat kondenatua izan zen eta mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko azaroaren lauean, soka eman zioten lepotik eta, gaizo mutikoak," nigarrez amari deika",
|
azken
jautzia egin zuen.
|
|
|
" Kamila maitea, Zure
|
azken
gutunean galdatzen zinautan Joan de Garona zure arbasoaren genealogia zeharkatuz xehetasun zonbaiten eskasean zinela, bereziki mila zortzi ehun eta hogoita hamarrean ezkondu baitzen Maria De Corovilla deitutako batekin," ultrapuertos" etik zetorren neska gazte bat, umezurtza berak zionaz, eta negozio bat muntatu zutela Baigorriko eskualdean. Beraz, otoizten ninduzun, zuhaurek ezin eginata, zerbait jakiten ahal nuen, nik, emazte misteriotsu hortaz.
|
|
|
Igande eguerditetan, ardura heldu zen gure etxera jatera eta oilaskotik bietan hartzeko ez zen herabe. Mahaitik ateratzen ginen bezain laster, gure lekua ez baitzen gehienen artean izatea, gure
|
azken
bekatuak kondatzen zizkion amari, pentsatu gabe kofesioko sekretuaren haustea zitakela hori, begia bizi, kontzientzia garbi, kafe kikerra eskuan, buhaka beroxe zuelakotz. Bortitza zen berenaz, ene anaiak berrettergoko eginkizunetarik baztertu zituen baizik eta ur benedikatu untzian pixa egin zutela eta, beste aldi batez, ene amari kontseilatu zuen Gaxine ttipiarekin nituen harremanak utzaraztea zeren eta hau familia desegin batetarik heldu baitzen, niretzat lotura horrek ondorio txarrak izanen zituelata.
|
|
|
Apez berriak ez zuen nihundik ere hartaz begien baztertzeko xederik izan, dudarik gabe. Ikusi zuen, estimatu eta,
|
azkenean
, gogoan hartu. Ene arrebak, bere sekretuzko karnetean kontsiñatzen zuen bezala eta, nik jakinez nun gordetzen zuen irakurtzen bainuen ixilka, gertaera ontzat hartu zuen bainan ez zuen gehiagoko komentariorik egin.
|
|
|
Apezpikutegitik manuak etorri ziren eta apez gaztea desagertu zen erabat, apez xaharrak ez baitzuen hain malerus iduri bere lagunak holako hutsa eginik.
|
Azken
batean, hamabost urtez berak buru eman zuen herri hartan eta ez zuen laguntza baten beharrik, bereziki hainbeste ahuleziaz hornitua zen apez gazte jilufri baten ganik. Bixtan dena, koralak sofritu zuen eta kasik gelditu ere, bainan ene arrebak bere lekua berriz hartu zuen eta eliza guzian berriz ezagun ziren" te deum" eta beste litaniak, hauek gure apez xaharra loriatzen baizuten, bere beharri tutek ez bazuten ere deus ezagutzen musika mailan, bederen igandetako oilaskoaren berri izanen zuela berriz handik goiti.
|
|
|
Bainan," zure kasua behar dugu oraindik konpondu", erran zion Santestebani. " Heldu den igandean berriz holakorik gertatzea damu litake, jadanik gutti aski bailitake gure
|
azken
elizatiarren galtzeko, eta hori ezin onhartua litzaiguke. Orduan, egin dezagun otoitz, artetik, gure Jainkoari galdatzeko, zutaz urrikaldurik, indar berri bat eta bultza sendo bat igor dezauzun gainerat, mihia zaluaraziz, hitzak turrustan ahotik ateraziz, ahalge eta herabeak kasatuz, Hitza heda dezazun paropiako ardi guzien hoberenetan, amen".
|
|
|
Ondoko igandean, jendea multzoan etorri zen elizarat, hain segur ere jakinik apez berria mutua zela eta hortaz segurtatzeko, bainan ere hartaz doi bat irri egiteko xedean, ez baitziren horretarako
|
azkenak
, eliztar zintzoak izana gatikan. Eta hau gertatu zen orduan:
|
|
|
— Eman dezagun! Beraz,
|
azken
berrietan... kamamila zikean bere baratzean... eta ez beste zerbait... eta horren gaitik preso altxatu die gure gizona... jes... Ostaler, agortuak gara!
|
|
|
Alta jakinean zen, aldi bat baino gehiagotan gataska gorrian entzuten nituen beren ganbaratik, baina ez zuen sinetsi nahi horretaz gai zitekeela. Gaitzeko ero krisia lotu zitzaion, denak hautsiz sukaldean, oihuka bazter guzitan,
|
azkenik
mozkorra arraildua piltzar baten gisan lurrean zihoan herrestan. Ni, eskailer azpiko gordailuan sartu nintzen bixkotxa paketa bat eta iranja jusa pinta bat eskuetan, eta han egon nintzen bi egun osorik.
|
|
|
|
Azken
urtean, ikas buruko etsamina pasatzeko momentuan, apez nagusiari imintzio eskarnio bat eginik eta eskolako mutil tzar bateri paperak ebatsiz, ihes egin nuen, muga pasatu eta... han ninduten harrapatu, eta gazteegi nintzela kartzelan emateko, aitak Domintxineko eskola diziplinatuan sakatu ninduen abantxu bi urtez. Handik elkitzeko ere ihesi joan behar izan dut Bordaleko hiri beterat, zenbait urtez han bizi izan naiz karriketan, gorderik, isilean, sasitar bat bezala.
|
|
|
Handik elkitzeko ere ihesi joan behar izan dut Bordaleko hiri beterat, zenbait urtez han bizi izan naiz karriketan, gorderik, isilean, sasitar bat bezala.
|
Azken
urte honetan berriz Baionara itzuli naiz, kasu eginez, zelatan, paper faltsuekin ezin baita nahi dena egin.
|
|
|
Halabeharrez nahi balin bazuen jakin non edo zertan nabilen, amari erraiten zion beti: " non da haurra?" edo" zer deabru ari dun hire semea?", horrela naiz
|
azkenean
beraz futitu, beraz eta gaineratikoez.
|
|
|
Gupida eta malkoek baino gehiago, herrak nau honat ekar arazi, eta ere nonbait, soleimendu aire bitxi batek behar bada. Bai, futitzen naiz, joan dadila
|
azkenean
eta betiko!
|
|
|
Hor dut jakin bihotzeko joandura batek eraman duela ene aita. Ondotik, ehorztetxeko bi gizonek lurperatu dute hil-kutxa, familiako bakoitzak lur puska bat botatuz laguntzen duela bere
|
azken
bidaian.
|
|
|
... eta eskuan ditudanak botatzen ditiat, ikatz ziria, errauts gorri kutxa, lastargia eta guziak,
|
azken
begirada bat eraman orma marraztuari, gorriz ikurtzen baitu orain ene senide arraren azken borroka, basa idi piztiaren adarren puntan zendu baita, ni bakarrik utziz, ene umeak hazteko, ene eme lagunak babesik gabe, eta orain norat joan... elurra zuri zuria erortzen duk atertu gabe...
|
|
|
... eta eskuan ditudanak botatzen ditiat, ikatz ziria, errauts gorri kutxa, lastargia eta guziak, azken begirada bat eraman orma marraztuari, gorriz ikurtzen baitu orain ene senide arraren
|
azken
borroka, basa idi piztiaren adarren puntan zendu baita, ni bakarrik utziz, ene umeak hazteko, ene eme lagunak babesik gabe, eta orain norat joan... elurra zuri zuria erortzen duk atertu gabe...
|
|
|
... baina,
|
azken
gauza bat egiteko gelditzen zaitak, eta utzi behar nauk bakarrik, hixtu soinua jo behar diat, hitzemana nioan, zeru gorenetan airean dabilen hegazti basari agur bat egin behar diat, ene senide arraren arima berekin daramala, haren gogoa goiko hodeietan zehar aira dadin, kearen lanbroen eta lainoen artean murgil dadin... igitu behar diat... ene gorputza mugitu... eskuak gora, ileak harro... suaren...
|
|
|
Bazkaltzeko denbora bera luzeagoa zitak, eta etxekoek zein laster jaten duten harritzen nauk. Nik jateko deia entzuten dudanean, ez beti zeren eta gero eta apalago deitzen naie eta gero eta berantago ere, beti besten ondotik jartzen nauk mahaian, eta handik zutitzeko beti
|
azkena
nauk.
|
|
|
Enetako lan bat gutiago... badiken beste egitekorik hain segur... bere dretxoa din... ago... ago... zer bitxikeria kausitzen dakonat egun? ... arrunt kanbiatua dun
|
azken
alditik... bena, bena, bena a! ba!... bizarra!
|
|
|
— Egun on, sartu zizte
|
azkenean
–Oporrak ongi joan direa?
|
|
|
" Aitaren, semiaren, izpiritu saindiaren izenian... ", jan aintzineko otoitza hasi zuen Kaietek, denak xutik zaudela eta
|
azken
hitza erran orduko, guziek" halabiz" erran eta jarri ziren mahainean. Maixanek salda bero beroa ekarri zuen, pausatu eta gizkeia hartuz eman zion lehen partea Kaieti.
|
|
|
Ixil zaite otoi!
|
Azken
aldikotz! Nardazten nauzu azkenean!
|
|
|
Pettan xutitu zen oldarturik" hori sobera duk..." bainan Kattalinek besotik tirako bat eman eta berriz jarri zen" urde ustela, faltsia... merexi dik hemen izaitea
|
azkenean
..."
|
|
|
|
Azken
hitza irakurtu zutenean, karnetxoa hetsi zuten eta beren sakelan ezarri. Orduan nausietxekanderek semea deitu zuten, laguntzerat jin zadin:
|
|
2008
|
|
|
" prima eijerra"," ene maitia barda non zinen" eta holako!
|
Azkenera
nihaur hasi nintzaion honek xirulatuen errepikatzen eta gau batez, izarrak zirela lekuko, hurbilagotu zen xirula eta bi arto zaintzalek topo egin zuten bat eta bestearen atsegin handian.
|
|
|
Honek, zalu kendu du bular ontzia eta botatu bere apoa barnean Hemen Ongi ostatuko teilatura. Zilintzeneko Amede," Amede zuria", lehenik putzuratua
|
azkenik
irteeratu baitzen, hor zegoen, putzu hegian, ahoa zabalka, abantxu itoa eta galtzak galduak. Ahalgetua zen!
|
|
|
Beste batzu zakurra setiatu nahiz ari, bainan hau, ausikika lotzen.
|
Azkenean
, inguruko soldado zaintzaletarik batek sastakai ukaldi batez moztu du soka hori. Gero, herrebesaz, ilar ontzia botatu du, zirurikan, barneko piltzarrak sutan, haratxago lur izkin batean eraikia zen taulazko puskategi batera.
|
|
|
Piarre Beltxa, tirtxolari eta bertsu emaile ezagutua meza famatu horretan aurkitua zen. Harrigarrikeria horren lekuko bezala idatzi zituen bertsuetan aitortzen zuen,
|
azkenean
, jendarteko mustukaldi edo jostirudi bat besterik etzen gertakaria zela.
|
|
|
Mikele laster oartu da Peio honek, jaun haundi baten antzea izan arren, diru gutti duela ostatuan xahutzen eta horko egonaldiak ez ditu bakarrik denbora pasa egiten bainan ere Marie Leona ederrarekin zenbait elebide idekitzea gatik. Aratsetan, Peio da
|
azkena
ostatua uzten duena. Ez bakarrik ostatua, bainan iduri luke, Marie Leonaren uzteak dolu gehiago ematen diola...
|
|
|
Katixa eta Gillome besarkatzean Maianak ez ditio eragotz zenbait malko eta hasperen, erranez nahiago zukeela heiek etxeratzen ikusi egoera hobeago batean. Izan arren ezinbestelakoa, ikustaldi bihotz altxagarria zitzaiola hala ere.
|
Azken
lerroko bihotzgabeak genituzken laguntza ez ekartzeko ene bihotzeko arrebari. Ikusiko dinagun nola hire anaia amerikano haundiari pasatuko zion, sudurrarenpetik, hain polliki begiratzen dunan etxe pollit honetaz jabetzea, dio Katixak, suharki.
|
|
|
Zer duzu beraz hoin garrantzitsua den afera hori? dio galdetzen Marie Leonak,
|
azkenean
nardatua. Denak aitortuko dizkizut, Marie Leona, sobera maite zaitut, jakinen duzu, bainan geroxago. Orain telefonoz nahi nuke jakinarazi nere ezin etorria.
|
|
|
Aratsean: afaria, zahar gazteak, musika dantzak eta bertsularien
|
azken
agurra.
|
|
|
Elorri petik, oren laurden batez, entzun nituen akulu ukaldiak eta borroka latzgarri baten sendorroak.
|
Azkenik
entzun nuena zen, Roxali txar haren irriparra.
|
|
|
Bizar zuri girgilatu bat paporadino hedan. Betaurrekoak sudur makotz batean ixtaklok, ongi lisatutako jantzi ederrek salatzen zuten puttiko hau ez zaitekela pikaren
|
azken
umetarik. Kunte zenbait edo... zazi zu!
|
|
|
Lehenik sartu kinkilak, xapela altxaturik, ukurdura bat eginez: Ni naiz, Karmen Musilonda, Euskal Herrietako Makur xuxentzalea, Goiko Izpirituaren mutila. Euskal izpiritu okertuen zuzentzaile hautatua, Hurbilurrunen,
|
Azkenik
egina izan den bilkura nagusian.
|
|
|
Bi orenez, itzuli mitzulikan dantzarazi nuen mutil bizkor hori.
|
Azkenean
, unadura sentitzen nuen. Ikusi ere zezena egarritua zela, mihia metro batez luzatua zuelako.
|
|
|
Zezenak aldiz uste zuen oraikoan auzia bere zuela. Honen alde pariatzaileak lorietan zeuden, uste baitzuten hortxet, haltzondoaren eta zezen adarren artean eta segundo gutti barne, eman behar nuela ene biziko
|
azken
putza!
|
|
|
Basaberea borobildu zen neri buruz bolegu gehiagoren hartzeko, bere adar punta zorrotzez miratzen ninduela. Aski hurbildu zitzaidanean, haren hats beroa sentitu nuenean eta
|
azken
segundaren miletarik batean, bazter aldatu nintzen! Eta hor, nik aurrikusia gertatu zen!
|
|
|
Ezker eta eskuin, salbe berotuan kurri, egarriz zipilikatua.
|
Azkenean
, xoradura bat bezala eutsi zen ene baitara eta oihuka hasi nindaikion:
|
|
|
Helena eta hiri esker tinkagailu familiakorragoen hartzera goazak. Peiori barkatzea bakezko urrats bat dela iduri zaiguk! Ez dazkitzu naski
|
azken
berriak, ama. Zer berri. Peiok arrebari etxea bahitu nahi dio, Maianak sei hilabete gehiago galdetu baitizkio diruen ordaintzeko eta anaiak ez onartu!
|
|
|
Txalokada ttipi batek dio ihardetsi.
|
Azkenean
, hau harridura! Mahaiaren gainera jauzi egin du, bi besoak altxatuz" V" baten itxuran eta orro erlats lodi batean oihukatu: Zaudezte, balitzandarrak, bihotzak garbi eta beharriak axut, herri honen akabantza gogoratuko zaitzue entzunen duzuenean arbolen puntetarik zizarien kantua.
|
|
|
Hamarretako mezara bildu da jende oste ederra. Eliza zolan,
|
azken
lerroko kadiretan badira bi gizon, adin gordinekoak, nehork ezagutzen ez dituenak. Nor dira to bi gizon arrotz horiek, du galdetzen, ahopetik, Xilintxeneko Attittok aldean duen, Sapateiko Mizeli.
|
|
|
" Lot hakio pilota horri, korotza!" Haatik kontrarioak ere ez dituzte gattu ttipiak, Ferdinando Zhimursuski, txekiar arrazatik Bihotz Etxekoa: hau da pilotaria lehen ordutik partidaren
|
azken
ponduraino barkatzen ez duena. Zenbaitek deitzen dute:
|
|
|
Negurtezinezko haize ufa eta euri burrustek izialduran atxiki dituzte balitzandarrak. Zenbait orenez iduri baitzuen borobil zaharraren
|
azken
orduak zirela.
|
|
|
Iduri bakoitxaren aintzinean utziko zuen azal hori, bainan, brixtez berriz har eta ondokoari lan bera egiten.
|
Azkenean
gizon arrotz horren aintzinean utzi zuten, horiek ez zeukaten arrotza, gero, segidan bestaldeko atetarik kanporatu ziren. Hor zegoen jendeak txalotu ere zituen, axurant horrek ere ba.
|
|
|
|
Azken
aroetako berri daukagunaz Nola garen gizonak baliatzen uraz Indarkeriz nausitze, aiseri jaiduraz Ur garbia zikinduz motor jarioaz
|
|
|
Arastiriko zortziak ondoa da. Musikariek,
|
azken
agur batean, burutu dute aurtengo musika besta. Tresneriak bildu eta doaza, gazte andana baten artean, bi ostatueri buruz.
|
|
|
Bestako
|
azken
apairu hau airosa izanen da, hor ez da dudarik. Hor ditugu ixtorio kondalariak, ez daude ixilik egon gogotan.
|
|
|
Apairu orduan, zenbait gaztek galdetzen zuten heian mihiak enbalditu ote zeizkieten ixtorio kondalarieri.
|
Azkenean
, Mixelengo Betti xutitu zen eta horra zer kondatu zuen:
|
|
|
Badu urte airekoetan lemazain naizela. Egun dut ene
|
azken
bidaia. Erretira hartzen dudalakotz.
|
|
|
Joanes Haritxenek, hain xuxen, bazituen gomitatuak adixkide ezagutu batzu, bestako
|
azken
apairu honetara. Euskal Herrian ongi ezagutu gizonak.
|
|
|
Jestu egin nion hurbilagotu nindezan.
|
Azkenean
karrosa gainetik eni buruz ukurtu zen, beharrira erran nion galtza zirritutik" Luzifer" ageri zuela... Harrituarena egin zuen!
|
|
|
Biak gustatzen zitzaizkion! Hala ere, egun batez erabaki zuen
|
azken
hautua egitea. Gogoratu zitzaion nola egin hautu hori:
|
|
|
— Errege Jauna, erran zion Artasek, irudiz edo izatez hain hobendun agertzen bada Gorrail, bere izaki libro eskubideak ez daitezke ahantzi behar. Etor dadin mana iezaiozu
|
azken
aldikoz eta ez badu ihardesten, orduan bortizkeria edo jukutria erabiltzeko ez genuke dudarik.
|
|
|
Zure aurkako salaketak egun guziez ugariago dira, bai kopuruz, bai larritasunez, eta erregearen galdeketari ihardestea errefusatzen duzu. Hirugarren eta
|
azken
manua ekartzen dizut: horra, zuhaurrek hauts ezazu erregearen zigilua.
|
|
|
Ezkozko estekagailua hautsi zuen Gorrailek, eta azkar hunkiturik irakurri zuen: " guk, Jaurgoi eta Erregeak, ahalke eta
|
azken
oinazeak bidaltzen ditugu Gorraili. Bere kontra altxatutako kereilei ihardesteko ez bada bihar berean Gorterat agertzen, arta bedi bere buruaren urkatzeko sokaz."
|
|
|
— Oroit zaitez Gorrail, erregearen aitzinean zutaz berme jarri naizela, eta ez balin bazira heldu, ni nautela gaztigatuko zure ordez. Zure burua isundua zen;
|
azken
manu horren zuri ekartzea ene gain hartuz, aldi bat gehiago salbatzeko parada eskaintzen dizut. Ez zenuke nahi hain eskertzarreko agertu.
|
|
|
Diot gainerat, zure morroietan nehor ez dela ni baino leialagorik, ni baino atxikiago denik. Eman nazazu kartzelan, urkabean tilingo, errota suplizioa jasanaraz, errakin gaztigua pairaraz, edozein oinazez gaztiga,
|
azken
hatsa artino zure zerbitzari sineskorra nagoke.
|
|
|
— Herioa ikusten dut ene aurrean eta badakit ez naizela horretarik aterako. Horra zer gaitik dutan
|
azken
fabore bat eskatzen...
|
|
|
Erregina urrikaltsua, Jaun erregea altxorraren jabe izan dadin, eska iezaiozu denbora utz diezadan, eta ederki apaindua izanen zira, sekulan erregina bat izan ez den bezala. Ene hitza ez badut atxikitzen, nihaur urkabe horretarat joan ninteke
|
azken
oinazeen jasateko.
|
|
|
|
Azken
denbora hauetan, Gorrail ez zen gehiago Sasigaitzen bizi. Isilka, Artase azkona izan zitzaion mehatxatzen zuen lanjerraz abisatzen, ihes egitea aholkatuz.
|
|
|
Bere kolpeaz segur, Gorrailek egin zuen
|
azken
almadia bat, azkarrago eta handiagoa aldi honetan, gordagi bat eraikiz haren barnealdean. Gero, dudatuz pixka bat halere, ez baitzen hainbat ausarta, ohantzean sartu zen gorputza borobilduz, eta azkenean urerat bultzatu.
|
|
|
Bere kolpeaz segur, Gorrailek egin zuen azken almadia bat, azkarrago eta handiagoa aldi honetan, gordagi bat eraikiz haren barnealdean. Gero, dudatuz pixka bat halere, ez baitzen hainbat ausarta, ohantzean sartu zen gorputza borobilduz, eta
|
azkenean
urerat bultzatu. Txopako hura, bertzeak bezala, iritsi zen amiamokoaren ondorat, hau ez baitzen batere harritu.
|
|
|
— Ene lau
|
azken
umetxoak, gaitzak joak dira eta zangoen gainean ezin daude berma. Gero, neke izanen zaie jateko bila ibiltzea.
|
|
|
Bere malurra gertatu zen gereziondotik hurbil boz ahul bat hauteman zuen. Lurrerat eta, sasiaren gibelean ikusi zuen saihetsaren gainean etzanik,
|
azken
hatsa zeramala iduri, bihotzoneko zakur ezagun bat.
|
|
|
— Ene nagusien zuhurkeriarengatik, lapurren lasterkatzeko arinago izan nadin barur eginarazten didate.
|
Azkenean
, kateak hautsita, ihes egin dut, baina, bi egun hauetan ez dut deus jan, eta goseak hilik nago.
|
|
|
Piripitek, uztartua zen zaldiaren gainerat jauzi egin zuen... moko ukaldika buru gaina ziztatuz... aldi bat... bietan... hiruetan, zaldia haserretu artino, irrintzika hasiz, zutituz... Piripitek segitu zuen... sudur ziloetan zizta zizta...
|
azkenean
zaldia erori zen... karroza gidariak ulertu gabe nork eta zertako zaldia kitzikatzen zuen. Jautsi zen eta kabala berriz zutitzen zuela, Hazkorrek, Piripiten jokoa ikusiz, xingar bat bildu zuen karrozatik eta sasipean gorderik jaten hasi zen.
|
|
|
Arin eta zalu izanez, nahi bezala sartu zen, baina, Otsogrisentzat, beste afera bat izan zen. Hainbeste barur egun jasanik doi bat mehatua bazen ere, lanak izan zituen hesiaren zeharkatzen eta,
|
azkenean
, bortxaka, ateka pasatu zuen.
|
|
|
Bere osabaren jokabideak ez zuen beraz samurtzen: haren ezin aseak ez ote zuen bere jukutria plantan ezartzen lagunduko
|
azkenean
–
|
|
|
Bere indar guztiz otsoa jo zuen, baina, honek, atakatik
|
azkenean
libratuta, jauzi bat egin zuen saihetserat eta berari zuzendu kolpea kuia bigun batek hartu zuen. Bat batean kandela itzali zen, eta laborariak ez zuen gehiago ikusten zeri ez nori joka ari zen; anartean, otsoak gauaz ere ikusten baitzuen, hozkada eder bat eman zion ipurdi mazelan.
|
|
|
sekulan baino azkarrago ikusten zuen. Eta,
|
azkenean
, amore eman zuen:
|
|
|
Anartean, Otsogris, etsiturik, egin ahala indarka ari zen, bere buruaren libratzeko. Beharrik, zepoa zaharra zen, egurra usteldua eta
|
azkenean
, hautsi zitzaion. Maingu, haserre, aldi bat gehiago bere iloba abil eta maltzurraz mendekatzea utzi behar izan zuen.
|
|
|
— Ez berehala ez. Bada hemen
|
azken
euriek betetako zilo batean aski ur ene egarriaren hiltzeko.
|
|
|
Manatua egin zuen Gorrailek. Mila kasu eginez, Tiberek burua sartu zuen, gero gorputza, eta
|
azkenik
buztana... buztan miresgarri bat, luzea, leuna, iletsua, bazter guzietan zen ederrena, hortaz aski harro baitzen. Zangoak ontziaren hegian pausatu zituen eta esnea milikatuz hurrupatu.
|
|
|
Sorgin jukutri batez joa zirudien laborariak: behin, zerriki puska baten jabe zela, gero ustez azeri larru batez aberastuko zela,
|
azkenean
, hara non zen zerrikirik ez larrurik gabe! Bere zortea madarikatuz, lurrari ostikoka, biloei tiraka, erabat kezkatua zen etxeko andreari zer ote ba erranen zion.
|
|
|
Ehizako zakurrek otsoa inguratu zuten, erosotu, hozkatu, xehakatu. Baina, honek defentsari eman zuen ahal bezain azkar, kuraiaz beterik, bateri tripak eginez, besteari lepoa pikatuz, eta guziei eutsiz,
|
azkenik
garaipena lortu baitzuen.
|
|
|
Hor ziren, Beltzaran hartza, Muturlatz basurdea, Harrabos zezena, Arzabal oreina, Titazu orkatza, Igole basahuntza, Horrazar zakurra, Marrakos atzarra, Meharra ahuntza, Imintzio ziminoa, Tiber gatua, Artase azkona, Usatzar pitotxa, Dauztiri erbia, Txarkot erbikumea, Katagorri urtxintxa, Buztagor kastorra, Pututx hudoa, Logale muxarra, Xurikot erbinudea, Kurruska arratoia eta gainera, Hegoar saia, Oinluze amiamokoa, Lumabeltz belea, Kantagora oilarra, Piripit pare txoria, Kirikiri ttirritta, Beltxit xinaurria, Baretsu barea, eta abar...
|
Azkenik
menpekotasun eta errespetu zordun ziren sujet guziak ere bilduak ziren.
|
|
|
— Errege jauna, kereila jartzen dut Gorrailen aurka, gure ahaide harremanengatik geldiezinez traditzen nauena. Bere gaiztakeriez eta ene dohakabez jakinean zira, badakizu nola laborariaren xingar tegian, putzu hormatuan, antzara ehizen, arantxoko zepoan, eta
|
azkenik
Manta Zurien putzuziloan biziaren galtzeko arriskuan ezarri nauela. Baina, hori ez zaion aski, Otsame ene eme lagunak, erranen dizu nola, Gorrail tzar horrek topatzen duen aldi bakoitz, ele txarrez laidoztatzen duen.
|
|
|
Gure umeak berak, ene otsokume gaixoak, ez dira haren irainen babesean. Joan den egun batez, etxerat artino lasterkatu zituen, gaizki erabili, jo ere, errautsean mustupilkatu, orbanez emokatu, ur ustelez funditu," gaixo abandonatuak" deituz eta beste... Gehiago dena gure
|
azken
umetxoa Harpe, geroztik eri dago eta sendagilea lotsa da bista ere galduko ez ote duen. Hargatik, Jauna, galdegiten dizut auzitan onartzea gure kereila, justiziaz zuzendua izan nadin.
|
|
|
— Jauna,
|
azken
batzarrean Gorrailen aurka jarri dutan kereila arraberritzen dut, eta gehitzen diot saldukeri akusazio bat. Hala da, auzitegiaren aurrean juramentu egin behar zuen egunean, aitzaki izpirik gabe ihes egin zuen.
|
|
|
— Jaun Barruak, hizkatu zuen Jaurgoik, Gorrailen ondotik tematuz errebeskeria handi bat egiten duzue. Ez pentsa berarekin
|
azken
hitza zuentzat litekeenik. Zuek baino gehiago daki, eta bere jukutriez lotsatu behar zenukete, berak zuenez baino segurago.
|