|
2013
|
|
|
12 orrietakoa). ...ik zentralizatuenak ere (Frantzia, Espainia eta Ingalaterra) oraindik monarkia feudalak direla funtsean, non eta erregea doi doi den oraindik primus inter pares bat baino zerbait gehiago; Frantzian bertan, montmorencytarrak, guisetarrak, albretarrak, bourbontarrak, rohandarrak... egundoko indarra zeukaten leinuak ziren, doi doi valoistarren mendeko (egoera antzekoa zen Ingalaterran, Espainian eta,
|
zer
esanik ez, Alemanian, Italian, Polonian...). Hain justu ere garai honetan eta Frantzian sortuko da subiranotasunaren kontzeptua, ez kasualitatez, Joana Albreten bizitzak ederki ilustratzen duen bezala, kontrakoa baizik:
|
|
|
Joanaren izaera, hautu politikoak eta botere jokoak xehe xehe aztertzen ditu Roelkerrek, orrialde gogoangarriak idatziz. Horra, adibidez,
|
zer
idazten duen hirugarren erlijio gerraren deskateatzeaz Joanak izan zezakeen erantzukizunari buruz:
|
|
|
kontzientzia askatasunaetengabe plazaratzen zen gaia zen, eta jendeak armak hartzen zituen horren alde, bai higanotek Frantziako errege katolikoaren aurka, zein, adibidez, Nafarroa Behereko eta Zuberoako euskaldunek (gehien gehienak katolikoak) beren erregina protestantearen kontra. Sasoi berean,
|
zer
esanik ez, holandes protestanteek berdin egiten baitzuten beren errege katolikoaren kontra... eta abar. Hitzak, hitzak, hitzak...
|
|
|
Leizarragaren Testamentu Berriabera, behin bakarrik aipatzen da, eta Joanaren hizkuntz politika eredugarria (biarnesa Biarnoko legezko hizkuntza bakartzat hartzea, adibidez) bidenabar aipatzen da, inolako garrantzirik eman gabe. Baina, hala eta guztiz ere, euskaldunok
|
zer
ikasi handia dugu liburu honetan. Besteak beste, hau:
|
|
|
2011ko abenduaren 22ko zutabeari, Andu Lertxundik" Harriduraz" izenburua ezarri zion eta bertan, besteak beste, Elixabete Perezen hitzak aipatzen zituen, esanez, Koldo Mitxelenak gaur
|
zer
tresna ditugun ikusiko balu, harrituta geldituko litzatekeela. Eta gero oriotar zarauztartuak honela zioen:
|
|
|
1977an argitaratu zen Joan Mari Torrealdayren Euskal Idazleak Gaur (Oñati), erakusleiho bikaina gerra osteko urteetan euskarak emandakoaz jabetzeko. Urtemuga horretatik 1995 arteko ekoizpenaren berri, aldiz, Euskal Kultura Gaurizeneko bigarren liburu batean eman zuen Torrealdai berak ia hogei urte geroago,
|
zer
esanik ez, oraindik uzta joriagoa ageri dela orrialde haietan.
|
|
|
Baliatzen naiz parada honetaz adierazteko
|
zer
den Literatura Ikerketako batzordearen lana. IkerSaileko bosgarren batzordea da eta kezkatzen da bereziki irakaskuntzak, izan dadien bigarren mailakoa edo unibertsitatekoa, behar dituen tresnetaz.
|
|
|
galdegin zerauen,
|
zer
ote zeruetan?
|
|
|
eta
|
zer
entzungo,
|
|
|
Hasiera batean, 40ko hamarkadaren erdialdera arte gutxienez, gidatzaile edo, dirigista? izan zen, eta gerora aldatuz joan zen,
|
zer
egin behar den esatetik zer ez den egin behar esatera pasatu zen.
|
|
|
Hasiera batean, 40ko hamarkadaren erdialdera arte gutxienez, gidatzaile edo, dirigista? izan zen, eta gerora aldatuz joan zen, zer egin behar den esatetik
|
zer
ez den egin behar esatera pasatu zen.
|
|
|
Franco hil berritan, haren aurkako bertsoren batzuk entzun ote zituen? 1976an, Oiartzunen, artifiziala bertsogintzan
|
zer
ote zen?
|
|
|
Goazen berriz ere ideologiaz eta tratabidez lagun izan zuen Aita Zavalarengana, ea
|
zer
zioen tolosarrak Auspoa saila ateratzeko A. Arruek emandako laguntzaz. Kontatzen du, lehenbizi, denok dakiguna:
|
|
|
Jarraitzen du esaten A. Zavalak Arrue ez zela liburu zentsorea, hots, euskal liburuei buruzko txostena egiten zuena, baina hark aldeko gutuna eginez gero, agintariek aintzat hartzen zutela. Eta gainera, eta hor dago aitorpen adierazgarri salagarriena, zentsurari ondo pentsatzen jarrita ez zitzaiola tranpa egiten; izan ere, A. Arrue konpromisoan ez jartzeko autoreak berak ondo neurtu behar zuen
|
zer
jarri, eta hartara, beraz,, era ortan egilleak berak egiten du bere liburuen zensura?.
|
|
|
Ez da txorakeria bat; zentsura zein bizirik zegoen adierazten du. Donostiakoek bahe zabalagoa izango zuten, baina bahea hor zegoen, eta bi aldeetatik eutsia, Madriletik eta hemendik,
|
zer
da eta euskarazko liburu zaharrak berrargitaratzeko.
|
|
|
–Zuek, orko euskaldunen iguiña dezue... Guk,
|
zer
esango ote degu, emengo EUSKALTZAINDI' ko zenbait jauntxoei buruz?... Nere zorioneko METODOA ba dakizue noiztik dabillen erditu eziñik. Emen dira zezenak!
|
|
|
Horiek baldin badira amatasunaren irudikapenak egun, hurrengo galdera hauxe litzateke:
|
zer
da amatasuna?, zeintzuk dira amatasuna egituratzen duten ardatz nagusiak. Eraikuntza, garapena, ugalketa, identitatea, gizarte posizio bat, rol soziala?
|
|
|
Eta, epilogo gisa, hausnar bat: bizitzak gurekin
|
zer
egin duen galdetzea baino, ez ote den egokiago guk zer egin dugun bizitzarekin pentsatzea. (Galarraga,:
|
|
|
Eta, epilogo gisa, hausnar bat: bizitzak gurekin zer egin duen galdetzea baino, ez ote den egokiago guk
|
zer
egin dugun bizitzarekin pentsatzea. (Galarraga,:
|
|
|
Gorrik inskribatzen du liburu honen esanahi semantikoa, edota zahartzaroaren ikuspegi esanguratsua; Txurik, berriz, sintaktikoa, lehen esan dugun moduan, bera baita ahotsa, bera espazioa eta denbora, eta Handik suspensea jartzen dio, hasieratik bukaerara hutsune bat baita, irakurleak betetzen jakin behar duena. Beraz, irakurketan zehar literatur pertsonaia horren nondik norakoa osatzen joango da irakurlea, eta bukatutakoan ere ez du batere argi izango nor den Handi eta
|
zer
gertatu zen hiru nesken artean; izan ere, hiruren arteko triangelu harremanean erpin bat hutsik geratzen da, irakurleak nahierara osatzeko. Triangeluak itxiak badira ere, Urretabizkaiak ireki egin du, eta halaxe bukatu da eleberria, bukaera ireki batekin, eta, horretarako, literatur pertsonaiaz baliatu da.
|
|
|
bikote harremanak, amatasuna, emakumezkoen gorputza, emakumezkoen ahotsa, antisorgailuak, egunerokotasunaren zama? Ezaugarri horietaz guztiez gain, abandonuaren trataera, amatasunaren denborak eta guraso bakarreko familiaren paradigma aurkeztea oso dira azpimarragarriak, eta
|
zer
esanik ez garai hartan emakume idazle batek idatziriko lana euskal kritikak goraipatu izana; izan ere, ez zen hori ohikoa tenore hartako kritika historiografikoan.
|
|
|
Erro hauetakoren batek euskal literaturan duen lekukotasunik zaharrenera ere joko da, agerian jartzeko Araibar zaldunak zenbateraino duen euskarri tradizioa. Gisa honetan jokatuz, betiere, modu zehatzagoan neurtu ahal izango da
|
zer
zegoen jadanik esana euskaraz eta jasotako ondare horri zer erantsi zion Erkiagaren Araibar zaldunak.
|
|
|
Erro hauetakoren batek euskal literaturan duen lekukotasunik zaharrenera ere joko da, agerian jartzeko Araibar zaldunak zenbateraino duen euskarri tradizioa. Gisa honetan jokatuz, betiere, modu zehatzagoan neurtu ahal izango da zer zegoen jadanik esana euskaraz eta jasotako ondare horri
|
zer
erantsi zion Erkiagaren Araibar zaldunak.
|
|
|
apaiz jator arek? Seigarren agindua eta bere aizpatxo bederatzigarrena, a
|
zer
nolako bikote urduria!... (8)
|
|
|
92): Birtute esperanzakoa
|
zer
da. Saio honetara ekarri ditudan izkribu zaharretako ortografia gaurko joeretara egokitu dut irakurlearen lana errazte aldera.
|
|
|
Lan honetara adibide gutxi batzuk besterik ez dira ekarri, baina asko eta era guztietakoak dira corpusak eskaintzen dituenak. Ikusteko geratzen da
|
zer
gertatzen den gainontzeko birformulatzaile urruntzaileekin(?) eta beti diren ordezkagarriak edo balio jakin batzuekin soilik.
|
|
|
Hortaz, orain arte egindako azterketak eta eskuratutako emaitzak garrantzizkotzat jo daitezkeen arren, badago
|
zer
aztertu, bai diskurtso markatzaileei buruz zein birformulatzaileei buruz, eta zer esanik ere ez hizkuntzaren dimentsio sozio diskurtsiboan eta elkarreragintzakoan sakontzeko.
|
|
|
Hortaz, orain arte egindako azterketak eta eskuratutako emaitzak garrantzizkotzat jo daitezkeen arren, badago zer aztertu, bai diskurtso markatzaileei buruz zein birformulatzaileei buruz, eta
|
zer
esanik ere ez hizkuntzaren dimentsio sozio diskurtsiboan eta elkarreragintzakoan sakontzeko.
|
|
|
aztergaiak uztartu ditugu. Zehatzago esanda, euskarazko diskurtso juridikoan azalpenezko birformulazioak
|
zer
nolako pisua duen eta birformulatzaile esplikatiboak (alegia, hau da, hots?) nola erabiltzen diren ikertu dugu.
|
|
|
Artikuluaren lehen atalean ikerlanaren nondik norakoak aurkeztu ditugu. Bigarren atalean, birformulazioa
|
zer
den, nola gauzatzen den eta zer egitura duen azaldu dugu; orobat azaldu dugu zein diren birformulazio mota nagusiak eta zein diren euskarazko birformulatzaile nagusiak. Hirugarren atalean, corpus zabal batean oinarriturik, estatistikoki eta kualitatiboki aztertu da nola erabiltzen diren hizkera juridikoan (lege testuetan eta testu akademikoetan) eta hizkera orokorrean birformulatzaile esplikatiboak.
|
|
|
Artikuluaren lehen atalean ikerlanaren nondik norakoak aurkeztu ditugu. Bigarren atalean, birformulazioa zer den, nola gauzatzen den eta
|
zer
egitura duen azaldu dugu; orobat azaldu dugu zein diren birformulazio mota nagusiak eta zein diren euskarazko birformulatzaile nagusiak. Hirugarren atalean, corpus zabal batean oinarriturik, estatistikoki eta kualitatiboki aztertu da nola erabiltzen diren hizkera juridikoan (lege testuetan eta testu akademikoetan) eta hizkera orokorrean birformulatzaile esplikatiboak.
|
|
|
Bi helburu nagusi ditu gure ikerlanak: a) birformulatzaile esplikatiboak aldagai edo parametrotzat harturik eta jomugan diskurtso juridikoko bi testu mota (lege testuak eta testu akademikoak) izanik, egiaztatzea ea ba ote dagoen nolabaiteko korrelaziorik testu motaren eta birformulatzaileen erabileren artean; b) deskribatzea eta azaltzea nola eta
|
zer
eginkizun diskurtsibotarako erabiltzen diren birformulatzaile esplikatiboak lege testuetan eta zuzenbideko testu akademikoetan, eta erabilerok hizkera orokorrekoekin alderatzea, bai kuantitatiboki eta bai kualitatiboki. Azken batean, helburu orokorra da birformulatzaile esplikatiboen azterketaz baliatzea diskurtso juridikoa ezaugarritzeko.
|
|
|
Euskarazko bibliografian biziki azpimarratu da aspaldi honetan (Esnal, 2002a, 2002b; Euskaltzaindia, 2008; Urrutia, 2008) nola erabil daitezkeen modu estrategikoan diskurtso markatzaileak komunikazio eraginkorragoa lortzeko (atzera kargaren arazoa konpontzeko, perpausen segmentazioa markatzeko?). Orobat azpimarratu da
|
zer
nolako garrantzia duten markatzaileek testuaren, arkitekturan?. Baina gure artean ez da behar beste azpimarratu, gure iritziz, diskurtso markatzaileei buruzko ikerketa teorikoek aspalditik nabarmendu duten ideia bat (Blakemore, 2002; Martín Zorraquino eta Portolés, 1999:
|
|
|
Atal honetan, labur bada ere, saiatuko gara azaltzen birformulazioan gauzatzen den eragiketa diskurtsiboa zertan den,
|
zer
egitura duen eta zehazki nola eta zer markatzaileren (birformulatzaileren) bidez gauzatzen den.
|
|
|
Atal honetan, labur bada ere, saiatuko gara azaltzen birformulazioan gauzatzen den eragiketa diskurtsiboa zertan den, zer egitura duen eta zehazki nola eta
|
zer
markatzaileren (birformulatzaileren) bidez gauzatzen den.
|
|
|
Behin puntu honetara iritsita, birformulazioa eta birformulatzaileak
|
zer
diren azaldu beharrean gaude. Hartzaileari edo solaskideari aurreko diskurtso atala egokiro interpretatzen laguntzeko gauzatzen den diskurtso eragiketa bat da birformulazioa eta honetan datza funtsean:
|
|
|
Eta zeregin horretarako, besteak beste, birformulatzaileak baliatzen ditu hiztunak. Hona hemen
|
zer
atal bereizten diren ohiko birformulazioetan:
|
|
|
Horiek horrela, birformulatzaileen eginkizuna hau da: enuntziatuen arteko lotura gauzatzea eta haien artean
|
zer
nolako erlazio semantiko pragmatikoa dagoen agerian uztea (azalpena, zehaztapena, laburbilketa, berrausnarketa, zuzenketa).
|
|
|
Hortaz, gauza jakina da orai Europan sartu berri diren hamarrek ez dutela beren mintzairan agertu ahal izan gain hartan beren dozierik. Hots, izanen da oraino
|
zer
asma denen egiazko errespetu batentzat [EPD prentsa, Herria, HERRIAK ETA GIZONAK, SINADURARIK GABE," HERRIAK ETA GIZONAK"(, 2 orr.)]
|
|
|
Definizio bati
|
zer
kontzeptu juridiko dagokion adierazteko (51), edo termino juridikoen aldaerak aipatzeko (52) edo beste hizkuntzetan emandako kontzeptuen euskarazko baliokideak emateko (53), berriz, izendapenezko birformulazioak erabiltzen dira. Izendapenezko birformulazioak maiz samar erabiltzen dira, halaber, kontzeptu baten azpikategorizazioei berbaldian bide egiteko ere (54).
|
|
|
Larringan, L.M, 2007, < < Testu motak eta testu antolatzaileak:
|
zer
lotura? > >, Plazaola, Itziar/ Alonso Fourcade Mª Pilar (eds.): Testuak, diskurtsoak eta generoak.
|
|
|
Han enkargu bat eman zidaten, Eusebio Erkiagaren Txurio txoriaizeneko nobelari sarrera idazteko. Nik ez idazlea ez nobela nor ez
|
zer
ziren ez nekien ezer. Uda amaitzeko zegoen eta Eusebio Lekeition zegoen oraindino; beraz, telefonoz izan genuen lehenengo harremana.
|
|
|
Esan dut ni hemengo ikaslea nintzela, Euskal Filologia eta euskaraz ikasten nuen. Gaurko begiekin ezin da imajinatu ere egin Eusebiorentzat hori
|
zer
zen, unibertsitatean euskaraz eta euskal gaiak ikastea. Gerra Zibila eta diktadura gogor lehor lakarra igaro eta gero, euskaltzalea izan eta euskaraz egiteko eta ikasteko hainbeste traba, ezintasun eta eragozpen igaro eta gero.
|
|
|
Izan ere, nire ikasle garaian ez genuen halako idazleen lanik irakurri karreran zehar, ez dakit gaur egun ikasgaietan aipatzen den, baina gaurko ekitaldia izango da horretarako akuilua. Hemen entzundakoekin jabetu ahal izango gara
|
zer
testuingurutan idatzi zuen, zer baliabiderekin landu zituen hizkuntza eta literatura, eta hori gogoan dugula irakurri behar dira haren idatziak.
|
|
|
Izan ere, nire ikasle garaian ez genuen halako idazleen lanik irakurri karreran zehar, ez dakit gaur egun ikasgaietan aipatzen den, baina gaurko ekitaldia izango da horretarako akuilua. Hemen entzundakoekin jabetu ahal izango gara zer testuingurutan idatzi zuen,
|
zer
baliabiderekin landu zituen hizkuntza eta literatura, eta hori gogoan dugula irakurri behar dira haren idatziak.
|
|
|
Kritikak olerkari sena aitortu izan dio beti, baita prosazko lanetan ere, baina ez dugu eduki haren olerki bildumarik
|
zer
, zelan eta zenbat idatzi zuen jakiteko bera hil ostera arte. 1992an Bizkaiko Foru Aldundiak omendu zuen bizi osoko ibilbidea saritzeko, eta jabetuta olerkiak sakabanatuta zituela han agindu zion bilduma egitea, gerora Goizean eta arratsean.
|
|
|
–Nori idatzi dion, nori eskaintza egin dion, nor aipatzen duen erreparatuta, iturri ezin hobea izango dugu
|
zer
zaletasun, lagun eta harreman izan zituen jakiteko.
|
|
|
–Literatura eta poesia bera gaitzat darabiltza batzuetan, literatura egin ez ezik haren gainean
|
zer
iritzi daukan, berarentzat zer den azaltzen du behin baino gehiagotan.
|
|
|
–Literatura eta poesia bera gaitzat darabiltza batzuetan, literatura egin ez ezik haren gainean zer iritzi daukan, berarentzat
|
zer
den azaltzen du behin baino gehiagotan.
|
|
|
–Liburuotako olerkietan indar eta garrantzi handia hartzen dute soinuek eta oro har zentzumenekin zerikusia daukaten irudiek. Hotsitzak esaterako, oso adierazgarriak dira, zerbaiten izena esan barik
|
zer
den erakusteko bidea dira sarritan.
|
|
|
Zer edo
|
zer
azpimarratzekotan, hizkuntzaren erabilera zehatz gozatsua gogoratuko nuke. Idazleak hitzekin jolastu egiten du, baina beti ematen die lotura egokia, berez berez irakurtzen joan ahal izateko.
|
|
|
Hiztun edo idazle batek
|
zer
edo zer aditzera eman gura duenean, honela formula genezake egoera: –Urlia ahalegindu da zer jakin bat Berendiarengana igorrita, eraginen bat lortzen, hartzaileak, Berendiak, ahalegin hori errekonozitzearen bidez?.
|
|
|
Hiztun edo idazle batek zer edo
|
zer
aditzera eman gura duenean, honela formula genezake egoera: –Urlia ahalegindu da zer jakin bat Berendiarengana igorrita, eraginen bat lortzen, hartzaileak, Berendiak, ahalegin hori errekonozitzearen bidez?.
|
|
|
Hiztun edo idazle batek zer edo zer aditzera eman gura duenean, honela formula genezake egoera: . Urlia ahalegindu da
|
zer
jakin bat Berendiarengana igorrita, eraginen bat lortzen, hartzaileak, Berendiak, ahalegin hori errekonozitzearen bidez?. Ekintza horretan, semantikaren eremura hurbilduko gara gura eta gura ez:
|
|
|
Psikolinguistikaz gaur egun dakigunaren arabera, komunikatzaileak, ahoz zein idatziz? ez du modurik segurantziaz jakiteko hartzaileak benetan
|
zer
ulertu duen. Beraz, gehienik ere, komunikazio arrakastatsuaren mailez hitz egin beharrean geundeke:
|
|
|
Jakina, estilistika berbabidera ekarrita, ez dugu ahaztu behar gaur egun euskal corpusetan eta eredugarri kalifikatutako bildumaren batean jasotako adibide asko eta asko, azken buruan, argitaletxeetako eta hedabideetako zuzentzaileen aukerak edota eredugarri zen den erabakitzeko ahalmena dutenen apetak direla. Bestela esanda, lagin horiek ez dute jasotzen XXI. mendeko une jakin honetan euskara osoa
|
zer
eta zertan den. Hortaz, oso kontuz erabili beharreko materialak dira, errealitatearen zati baten berri baizik ematen ez dutenez gero.
|
|
|
Hala, euskalki beraren barruan hainbat bertsio elkarren ezberdin agertu badira,
|
zer
ez dugu esango hainbat euskalki eta garaitako bertsioak elkarren parean jarriz gero. Zenbat buru (mihi) hainbat aburu (esamolde, itzulpen, hurrenkera) esaera egia dela ezin hobeto erakusten dute:
|
|
|
Hitzaurrea paratestu:
|
zer
dio teoriak?
|
|
|
Bada,
|
zer
jasotzen da itzulpenei egindako hitzaurreen kasuan?
|
|
|
Itzulpenak argitaratzen direnean, zenbaitetan, jatorrizko hitzaurreak gorde egiten dira; beste batzuetan, jatorrizko hori gordetzeaz gainera, beste hitzaurre bat ere gehitzen zaie (bata hitzaurre gisa gera daiteke, eta bestea hitzatze gisa). Garrantzitsua da, beraz, itzulpena, transferentzia, gertatzen denean hitzaurreekin
|
zer
gertatzen den aztertzea: ezabatu egiten dira?, aldatu?, gorde?, nola gordetzen dira?, testu berriak sortzen dira?
|
|
|
hitzaurrea behar ote dute itzulitako literatur obrek?, itzultzaileak idatzi behar ote ditu hitzaurreok?, beste inork idatzi behar ote ditu? nork?,
|
zer
helbururekin. LU bildumarekin alderatuta, oso bestelako jokabidea ageri da, esaterako, Klasikoakbildumako hitzaurreetan.
|
|
|
Ondoko ezaugarriei erreparatu diegu: hitzaurrerik baden edo ez; bat baino gehiago daudenean zein diren; hitzaurregileak nor diren; hitzaurreei copyrighta esleitzen zaien; hitzaurreen forma, luzera, izenburua eta edukia; berrargitalpenetan
|
zer
gertatzen den; eta autore beraren obretan nola jokatzen duten hitzaurregileek.
|
|
|
Euskarara ekarritako literatur itzulpenen kritika publikoaren azterketa egin genuenean (ikus Ibarluzea, 2011), euskal literatur sistemara ekarritakoen katalogoaren berri (egilearenberaren zein lan dauden itzulita, herrialde bereko zein lan itzulita dauden,
|
zer
beste itzultzailek itzuli izan dituen lanok...) emateko joera hori berori nabarmendu genuen:
|
|
|
Berrargitalpenetan
|
zer
–
|
|
|
Izan ere, ondokoak eztabaidagai dira:
|
zer
funtzio du LU bildumak?, nori zuzentzen zaio?, eta, horren arabera, LU bildumako liburuek hitzaurrea behar dute?, nolakoa behar luke hitzaurreak?, hitzaurrearen ordez, hitzatzea hobe?, nork idatzi behar lituzke hitzaurreak, itzultzaileak, literaturan adituak, bakoitzak bat?, itzultzailearen hitzaurreetan itzulpenari buruzko gogoetak gura ditugu?, beste edizio batzuetako hitzaurreak itzuli behar l...
|
|
|
Helburua kritika eta korronte horiek hemen eztabaidatzea da, statu quo instituzionala erabat iraultzea. Era berean, korronte horiei ere kritika euskaldun bat itzuli behar zaie, ikuspuntu euskaldun batek eztabaida horiei
|
zer
ekarpen berri eta kritiko egin diezaiekeen azaltzeko; bestela, berriro ere koebaltasuna ukatzen zaion objektu bihurtuko genuke euskal literatur historia, inperialismo epistemologiko iparramerikarra indartuz.
|
|
|
Eta,
|
zer
esan antzertiaz, Hegoaldean XVIII. mendera arte dokumentatzen ez denean?
|
|
|
Erromantizismoaren erroetan elikatutako idazlanik badela XIX. mendean esaten zen arestian, baina poesiaren barrutian,
|
zer
ulertzen da idazlanaz?
|
|
|
Horiek horrela, gutxienez, bi arazo planteatzen dira. Lehenik eta behin, XIX. mendeko poesia mintzagai,
|
zer
ulertzen da idazlanaz. Bigarrenik, nola kokatzen da egile berak bultzada literario desberdinetatik mamitutako obra?
|
|
|
Herri literaturaren eta literatura landuaren arteko bereizketa egin litzateke? Egia esan, bide ikaragarri labainkorrean sartzea lekarke; izan ere, lehenik eta behin, herri literaturaz
|
zer
ulertzen den zedarritzea eskatuko luke eta lantegi nekeza dirudi.
|
|
|
Ikus daiteke, gisa berean, Orixeren aholkularitzaren lan baldintzak
|
zer
nolakoak izan ziren. San Salvadorreko Zaragozatik erantzuten zituen Onaindiaren gutunak, eta kontsultak egiteko liburutegiaren falta deitoratzen du etengabe:
|
|
|
Baina,
|
zer
dela eta hartu zuen Onaindiak antologia handiaren asmo hori. Santi Onaindiaren izena gudaosteko olerkiaren munduarekin loturik zegoen alde askotatik:
|
|
|
Izenburuaren gaiari helduta, ezinbestekoa da gogoan hartzea Onaindiaren antologiaren funtzio larramenditarra. Esate baterako,
|
zer
dela eta mila hautatu, eta ez ehun edo berrogeita hamar. Zein irizpide zuen gogoan?
|
|
|
Haien erregulatzeko euskal nazionalismoak eraiki zituen antolaketa eta sistema ideologikoa aipatzen ditu Sarasolak bere saiakeran. Euskal literaturaren sorkuntzari nola egokitu ziren eta
|
zer
eragin ukan zuten ere aztertzen du, besteak beste Txomin Agirreren adibidea emanez. Noski, Lucien Goldman-en soziologiaren erabilera eta, ikusmolde klasista?
|
|
|
Konkretuki,
|
zer
pasatzen da. Hegoaldeko historiagileek, XVII. mendetikaurrera, gutiago iago aipatzen dituzte Iparraldekoidazleak Hegoaldekoak baino.
|
|
|
Horiek oro gogoan, ikus daiteke garaien artean
|
zer
banaketa eskaintzen duten gainean aipatzen diren hiru historiagileek.Hiru historia mota dira. I. Aldekoarena euskal literaturaren historia orokorra da.
|
|
|
Noski, gorago erran bezala, gabeziak badira eredu horretan, eta horietarik oinarrizkoena, periodizazioa. Orduan,
|
zer
egin?
|
|
|
Zein da nire identitatea, gizonetik emakumerako transexual heterosexual batekin harreman bat duen gizonez jantzitako drag queen transgenero bat banaiz, kontuan hartuz nik ez dakidala trans dela? Eta onartzen badut banekiela trans dela,
|
zer
–Eta emakumez jantzita banago, zer?
|
|
|
Eta onartzen badut banekiela trans dela, zer? Eta emakumez jantzita banago,
|
zer
–Eta gay bada?
|
|
|
Eta gay bada? Eta queer gisa identifikatzen bada,
|
zer
–Eta bisexuala bada, zer?....
|
|
|
Eta queer gisa identifikatzen bada, zer? Eta bisexuala bada,
|
zer
–....
|
|
|
1). Ondorengo lerroetan azalduko dugu informe horrek
|
zer
dioen.
|
|
|
1936ko omenaldirako Carlos Solano pintoreak Eusebio Mariaren koadro bat marraztu zuen, eta udaletxean jarri zuten; izan ere, aitaren koadroaren eta seme euskaltzainburuaren presentzian ospatu ziren jaiak. Koadroa Resurreccion Mariaren jabetzakoa zen, baina Udalak eskatu zion udaletxean gelditu zedila (1936/07/15). Egun koadro horren arrastorik ez dugu, ez dakigu non egon litekeen, ez
|
zer
gertatu den, Lekeitioko udaletxean ez baitago.
|
|
|
R. M. Azkuek Uriarterena aldatu zuen, Lekeitioko abadeen eskabidez,, azaletaraegi egina dalako?,, gure egun ónetan aiñ egoki eztirudian
|
zer
edo zertxo ikusten dala ta? (Euskaltzaindia, Azkue Bibliotekako Artxiboa, Resurreccion Maria Azkueren funts dokumentalak, 92/ 6).
|
|
2014
|
|
|
Erri ontan bazkaitara norbait eraman nai danean, nola esaten zaio? Muj PAm 41 Ta,
|
zer
esan dizu. Esan dit, alegia, abek gaztetxoak, txikitxoak dirala oraindik eta urruti aietara iritsi gabeak dirala.
|
|
|
Hiztegigile eta lexikografo guztiek jotzen dute beharrezkotzat kategoriari buruzko informazioa ematea sarrera guztietan, eta are beharrezkoagotzat jotzen da informazio hori gramatika hitzen kasuan eta,
|
zer
esanik ez, DMen kasuan (Llopis, 2006).
|
|
|
Lan sariak igotzen banitu lantegia itxi genuke! Mikelek ez zion ezer erran baina harritzen zen ikustea
|
zer
segurtasunarekin gazte horrek zituen langile familia osoak miseriara bota! [EPD, Skyroom, Ramuntxo Etxeberri (Elkar, 2004) Or.:
|
|
|
Hortaz, gauza jakina da orai Europan sartu berri diren hamarrek ez dutela beren mintzairan agertu ahal izan gain hartan beren dozierik. Hots, izanen da oraino
|
zer
asma denen egiazko errespetu batentzat [EPD prentsa, Herria, HERRIAK ETA GIZONAK, SINADURARIK GABE," HERRIAK ETA GIZONAK"(, 2 or.)]
|
|
|
Ta,
|
zer
esan dizu. Esan dit, alegia, abek gaztetxoak, txikitxoak dirala oraindik eta urruti aietara iritsi gabeak dirala.
|
|
|
Batzuen zein besteen jardunak izan zuen eraginik. Euskalduntze alfabetatzeaz mintzo, adibidez, hara
|
zer
dioen Edurne Brouardek:
|
|
|
Azurmendik (1975) azaldutako moduan, arrazoiaz baliatzen bagara ere, pertsonok animaliak gara funtsean. Eta gauza jakina da
|
zer
egiten duten animaliek, euren senari jarraiki, lurralde bat eurenganatu gura dutenean: lurralde hori markatu, bertako bazterrak oro erregistratu eta identifikatzeko eta, horrez gain, espezie bereko gainerako kideei euren eragin eremuaren berri emateko.
|
|
|
helburuetan EAEko A ereduak ere, legalki, bermatu behar duelakozikasleak gaztelaniazko komunikazio gaitasun maila bera lortu behar duela euskarari dagokionez ere. Hezkuntza elebidunaren ulerkera honi dagokionez, hona
|
zer
dioten Dolzek eta Idiazabalek (2013: 12):
|
|
|
Antzhorietako bat da hezkuntza sistemaren mailak eta etapak franko antzekoak direla hiru lurraldeetan. Ondoan datorren 1 taulak erakusten du
|
zer
den antzekoa espainiar eta frantziar sistemen artean.
|
|
|
Bestela errateko, hitz egin dezakegu euskararen ikas irakaskuntzazeta euskarazko (edo euskararen bidezko) ikas irakaskuntzaz. Bi ikas irakasbide horiek agertzen dira euskal lurraldeak diren hiru erkidegoetan, hezkuntza sisteman baliatzen diren hizkuntza ereduen bidez. Ondoko 2 taulak erakusten du
|
zer
antz direneuskararen trataerari dagokionez hezkuntza sisteman erkidego bakoitzean (taulan ikus daitezkeen ikasleen datuak 2010/ 2011 ikasturtekoak dira; Hegoaldekoak Haur eta Lehen Hezkuntzakoak dira, eta Iparraldekoak premier degré koak).
|
|
|
Orain arteko azken saioan, 2012an, 505 puntukoa izan zuen Frantziak batez bestekoa (Espainiak 488; EAEk 498; NFK k 509). Hala ere, ez da egiten horrelako neurketarik euskarazko gaitasunari dagokionez, eta beraz ez dugu aurkitu maila horretan datu berezirik ikasteko
|
zer
emaitza dituen Iparraldeko sistemak euskararen eta elebitasunaren ikuspuntutik.
|
|
|
Hurrengo urteetan joera nolakoa izanen den antzemateko erakusle bat izan daiteke aztertzea Haur Hezkuntzan
|
zer
matrikulazio gertatzen den eredu bakoitzean, eta hori Lehen Hezkuntzako egoerarekin konparatzea.n ikus daitezke datu horiek 6 taula. Aipatzekoa da eredu eleaniztunek nola egiten duten goiti, eta, bestalde, B eta ereduek matrikulazio guziaren laurdena baino gehixeago hartzen dutela.
|
|
|
Kontuan harturik
|
zer
helburu nahi dituen hezkuntza elebidunak EAEn, erran daiteke, aberasteko ereduari, erantzuten diola (Fishman, 1976; Serra & Vila, 2009).
|
|
|
Hurrengo urteetan eskoletan
|
zer
egoerari erantzun zaion aurreikusteko, datu adierazgarria da HHko matrikulazioak erakusten duen joera: 2013/ 2014an, B eta ereduen artean, matrikularen %96 baino gehiago osatzen dute; beste aldean, A eta X ereduetako matrikulazioa HHn %4tik hurbil da, EAE guzia kontuan hartuta.
|
|
|
17 taula: UPV EHUko ikasgaien kredituak eta
|
zer
hizkuntzatan ematen diren (Iturria: UPV EHUko Euskara Errektoreordetza, 2013)
|
|
|
Dena bat harturik, erran daiteke XX. mendearen azken laurdenean eraikiriko eredu sistemak erantzuten ziola egoera bati non eskolaratzeko tenorean funtsean bi hizkuntza ageri ziren (euskara eta gaztelania edo frantsesa), eta nahitaezko eskolatzearen azken helburu gisa jartzen zen bi hizkuntza ofizialak menperatzea. Atzerriko hizkuntza bat geletan ikastea ere aurreikusten zen, baina ez zen serioski planteatzen ikasleek
|
zer
maila lortu behar zuten, eta ez zen, halaber, jendartearen eskari nabarmenik ildo horretan.
|