|
2000
|
|
|
Zerrendan Euskal Herririk ez, jakina, ez eta" Basque Country" rik ere. Beraz,
|
jakizu
Alaska egungo hiru Espainia, edo gaurko 2,7 Frantzia bezain zabala dela. Jatorra dirudi, bestela.
|
|
|
Baina, gaian sartzen naizela,
|
jakizu
ezen, XVI. mendearen erdi azken aldean, jaun Albert Etxegoienen arreba bat Dibarsorotar batekin Baionarat ezkondu zela eta haien biloba zela jaun Marcel, zeina baikenuen, halatan, geure familiako ahaide urrun bat. Eta jakizu, aldi berean, ezen gure aita ahaidetasun urrun hartaz baliatu zela, hain zuzen ere, bai jaun Marcel gure prezeptore izendatzeko, harekin erlijionea eta erretorika ikas genitzan —baita musika apur bat ere, zeren eta lauta jotzen baitzekien—, eta bai Baionako merkatariekin eta negozio gizonekin harremanetan jartzeko ere, zeren dibarsorotarrak Baionako jauntxoetarik baitziren, bertze familia aberats batzuekin arnoaren monopolioa gidatzen eta irioiten zutenak, Baionako portutik Frantziako eta Europako hainbat herritako portuetarat.
|
|
|
Baina, gaian sartzen naizela, jakizu ezen, XVI. mendearen erdi azken aldean, jaun Albert Etxegoienen arreba bat Dibarsorotar batekin Baionarat ezkondu zela eta haien biloba zela jaun Marcel, zeina baikenuen, halatan, geure familiako ahaide urrun bat. Eta
|
jakizu
, aldi berean, ezen gure aita ahaidetasun urrun hartaz baliatu zela, hain zuzen ere, bai jaun Marcel gure prezeptore izendatzeko, harekin erlijionea eta erretorika ikas genitzan —baita musika apur bat ere, zeren eta lauta jotzen baitzekien—, eta bai Baionako merkatariekin eta negozio gizonekin harremanetan jartzeko ere, zeren dibarsorotarrak Baionako jauntxoetarik baitziren, bertze famil...
|
|
|
Eta predikari ezin trebeagoa zen, eta are trebeagoa skribatzaile gisa. Eta
|
jakizu
, halatan, ezen hain nintzela, eta hain naizela Axularren prosa ederraren zale, non etxean nuen Gero a ere zorroan sartu eta Salamancarat ekarri bainuen, beharrezko bertze gauza guztiekin baterat, Zuberoatik Espainiarat ihes egin behar izan nuenean, Mathalasen denboran... —eta, begiak begietan iltzatzen zenizkidala, erran zenidan—:
|
|
|
Ai, jaun André, ez dizut kontatuko zein arrai eta alegera sentitu nintzen alabantza haiekin, zeren kontaezina bailitzateke, baina
|
jakizu
, halarik ere, ezen tipi geratuko nintzatekeela, baldin erranen banizu ezen, nola oiloak, arrautza errunez gero, kakaraka eta zalapartaka aldarrikatu behar izaiten duen bere balentria lau haizeetarat, hala sentitu nintzela ni ere, munduari nor nintzen edo nor izan nintekeen erakusteko gogo ezin biziagoarekin, zeren, aitzina beha, Urbiaingo filosofo tipi hura Urbiaingo doktore edo Urbiaingo jakints... Eta guztiz konbentzitu nintzen orduan, nobizio maisuari adituz gero, ezen studioak bihurtu behar nituela neure bizitzako ardatz, baita neure begi bihotzen aitzineko eta gibeleko muga ere, lehen urrats eta azken.
|
|
|
Baina, kontatuko dizudanaren ulertzeko,
|
jakizu
ezen osaba, alde batetik, zuhurra zela eta buru argia, baina zuhurra zen neurrian zela, bertzetik, jostetari emana, zeren eta biziki maite baitzuen josteta, halako moldez, non zuhurtziak osaba periletik itzurtzerat eramaiten zuen neurri berean eramaiten zuen jostetak perilaren ontzat hartzerat eta perilaren mugetan ibiltzerat, muga iragaiteko arriskuan jartzen zelarik, ez noiznahi den, baina bai ... Hala erranik, kontradikzione bat lidurike, baina kondizione bikoitz hura osabaren baitaren baitakoa zen.
|
|
|
" Neskatoak eta emaztekiak bekatu iturri dira, Ama Birjina izan ezik... eta Ama Birjinaren pareko emazteki guti batzuk izan ezik, nola baita zure ama. Horregatik,
|
jakizu
ezen apez izaitea duzula gradurik gorena".
|
|
|
—Neskatoak eta emaztekiak bekatu iturri dira, Ama Birjina izan ezik... eta Ama Birjinaren pareko emazteki guti batzuk izan ezik, nola baita zure ama —erran zidan— Horregatik,
|
jakizu
ezen apez izaitea duzula gradurik gorena.
|
|
|
—eta, eri erakuslea goititzen zuela, erantsi zuen—: Hala, bada,
|
jakizu
, alde batetik, ezen Potosi goiti beheiti doala eta gaurkoa ez dela atzokoa, zeren egun bateko zilarra biharamuneko hauts bihurtu baitzen —Sibiliatik atera zenetik bere galeoiko hainbat kideren ezpainetarik aditua zuen iritzia aditu zion Joxek aita Zacaríasi ere—, eta zeren, harat joaitea, ondorez, nekea eta gaitza ez ezik, erokeria hutsa ere izan baitaiteke, baita munduko ezpataririk h... Eta jakizu, bertzetik, ezen, Potosirat joan gabe ere, badirela Santo Tomáseko asentamenduaren ondoan etxaldeak edo haziendak, batik bat behi aziendaren hazkuntzari emanak eta zureak bezalako beso indartsuen beharrean daudenak, beren ondasunen begiratzeko eta ordenaren ezartzeko, eta nagusi haietarik bati eskain diezazkiokezula zeure zerbitzuak eta endrezuak...
|
|
|
Hala, bada, jakizu, alde batetik, ezen Potosi goiti beheiti doala eta gaurkoa ez dela atzokoa, zeren egun bateko zilarra biharamuneko hauts bihurtu baitzen —Sibiliatik atera zenetik bere galeoiko hainbat kideren ezpainetarik aditua zuen iritzia aditu zion Joxek aita Zacaríasi ere—, eta zeren, harat joaitea, ondorez, nekea eta gaitza ez ezik, erokeria hutsa ere izan baitaiteke, baita munduko ezpataririk handienarentzat ere, zure entseiuaren fruituak idorrak, agorrak eta hautsaren parekoak izan litezkeelako, finean. Eta
|
jakizu
, bertzetik, ezen, Potosirat joan gabe ere, badirela Santo Tomáseko asentamenduaren ondoan etxaldeak edo haziendak, batik bat behi aziendaren hazkuntzari emanak eta zureak bezalako beso indartsuen beharrean daudenak, beren ondasunen begiratzeko eta ordenaren ezartzeko, eta nagusi haietarik bati eskain diezazkiokezula zeure zerbitzuak eta endrezuak... Izan ere, nagusien arteko harremanak ez dira beti onak izaiten, eta hala nahi izaiten ditu bakoitzak bere alde eta fabore, beren arteko ahakarren eta liskarren orduan, armarik onenak, zeren giristinoen arteko gudurik handienak eta gogorrenak ez baitira kastitatearen guduak, nola batzuek sinestarazi nahi baitigute, baina poltsikoarenak eta diruaren ingurukoak, eta gudu haietan armarik onenak dituenarena izan ohi baita garaitia —eta, pausa labur baten ondotik, gaineratu zuen—:
|
|
|
Izan ere, nagusien arteko harremanak ez dira beti onak izaiten, eta hala nahi izaiten ditu bakoitzak bere alde eta fabore, beren arteko ahakarren eta liskarren orduan, armarik onenak, zeren giristinoen arteko gudurik handienak eta gogorrenak ez baitira kastitatearen guduak, nola batzuek sinestarazi nahi baitigute, baina poltsikoarenak eta diruaren ingurukoak, eta gudu haietan armarik onenak dituenarena izan ohi baita garaitia —eta, pausa labur baten ondotik, gaineratu zuen—: Eta
|
jakizu
, azkenik, ezen, nehoiz damu bazina ere, beti egon zintezkeela gibela egiteko puntuan eta Indietarat ekarri zaituen ametsaren berratxikitzeko moduan, Potosirako bidean jarriz...
|
|
|
" Be hatza ez ezik, oin osoa ere bai";" Ez, ez", ihardetsi zidan hark," hatzarekin aski izanen duzu, zeren erlikiako gorpuzkiaren neurrikoa behar baitu, mirakuluaren eskertzeko, Jainkoari egin beharreko oferendak. Baina, hori bai", mehatxatu ninduen,"
|
jakizu
ezen hau kontu ezin seriosagoa dela eta, baldin orain eman hitza betetzen ez baduzu, zuhaur izanen zaitugula hilotz, berant baino lehen, eta infernurako bidean, ondorez, hitza jateagatik"; eta, erranaren arabera, iragan zuen gizonak gaua aitarekin, erlikia bi eskuen artean zeukala, Avilako santari otoitz eginez debozione osoz... —eta, neure behakoa zorrozten nuela eta boza goratzen, erran nuen—:
|
|
|
Zeren, orain arte erran ez badizut ere, ene nagusia jaun Santiago de Tapioles y Villarrín da, Zamoran jaioa eta hamaika titulu dituena —eta, emaiten zuelarik tituluen lista, zeinetarik azpimarratu baitzuen Calatravako gurutzearena, erantsi zuen—: Hala, bada,
|
jakizu
ezen hain dela ene jauna handien artean handi eta hain dela franko eta liberal, non segur bainago ezen, ororen buruan, merke aterako zaiola sakrifizioa bere behatzaren oferenda egin dezanari edo hartarako prest egon dadinari... —eta, boza jaisten zuela eta irri maliziatsua egiten zidala, segitu zuen—:
|
|
|
—Haatik, jaun Joanes Etxegoien, ez nuke nahi ergeltzat har nazazun, zeren beldur bainaiz pikaro gezurti hutsa ez ote zaren, edo, hobeki, segur nago haietarik bat zarela... baina
|
jakizu
ezen zeure eskuetan duzula, zeure etorkizuna ez ezik, zeure lagunena ere, eta izugarria izanen litzatekeela baldin zeure egitekoan huts eginen bazenu... zeren neure lagunekin mintzatu bainaiz eta guztiok zuen kontra deklaratuko baikenuke, nagusiaren alaba sendatzeko entseiuan huts eginen bazenu, zeure erlikia horrekin iruzur egiteagatik eta Lorenzo hain modu gaixtoan hiltzeagatik... Eta jaun Santiago de Tapioles y Villarrín —eta bere tituluen lista eman zuen berriro... eta berriro hartu zuen atseden, jakina, harik eta berriro ekin zion arte, titulu haietarik bat errepikatzen zuela, mementu hartan bertzeak baino inportantago irizten ziolako edo—:
|
|
|
" Jaun Joanes —erran zidan, handik egun guti batzuetarat, don Venancioren plantazionetik paseoan gindoazela, biok bakarrik—, gure artekoa erabaki baino lehen, neure berri eman nahi nizuke eta naizen bezalakoa agertu, zeren ez baitago egiazko zuhaitzik, erro egiazkorik ez duenik, eta nik sendo nahi nuke amorioaren zuhaitza... eta, hala, adarretarik ibili gabe,
|
jakizu
ezen enegan dakusazun bakea tenpestaren ondoko bakea dela, zeren eta halaxe ibili bainintzen denbora batean tenpestaz tenpesta. Eta ene lehen tenpesta ene lehen amorioa izan zen, eta amorio hura koadro bateko gazte segail bat izan zen.
|
|
|
" Ene bigarren amorioa mendozatarren etxeko zaldizaina eta palaferneroa izan zen; nik ez dakit zinezkoa edo despit hutsezkoa izan zen amorio hura —zeren bainekien ezen amorio hark amari min emanen ziola, eta ni aldi hartan amaren kontra bainengoen, bekoz beko—, baina kontua da ezen harekin amorostu nintzela, burua galdu arte. Burua galdu arte erran dizut eta ongi erraiten ari natzaizu, zeren
|
jakizu
ezen egun batean ama sutan jarri zitzaidala eta erran zidala etxe hartan berak manatzen zuela eta berak deliberatuko zuela norekin ezkonduko nintzen ni eta norekin ezkonduko ziren bertze bi ahizpak, eta nik ihardetsi niola ezen, orduan, mendozatarren zaldizainarekin ihes eginen nuela. Eta, uste nuenean belarrondoko bat emanen zidala, zeren lehendanik ere bere onetik kanpoan baitzebilen ama historia harekin, zaldizain hura hutsaren hurrengoa zelakoan osoriotar batentzat, aitzitik, ihardetsi zidan:
|
|
|
—Numeroen mundua eta eskolastikarena nahastu nahi dituzu, jaun Marcel, baina ezinezkoa da, zeren eta ura eta olioa bezalakoak baitira haiek, nahastezinak. Eta
|
jakizu
, bertzalde, ezen numeroa kukuaren arrautza dela, txantxangorri hilemorfikoaren habian: erran nahi baita ezen, gauden denboran eta gauden mendean, numeroak hartu duela eskolastikaren lekua, eta numeroena dela, halatan, etorkizuna.
|
|
|
—Eiheratik iragan ura ez da, ordea, eiherarat itzultzen... eta gaztigatu nizun hori bere mementuan —ihardetsi zidan amak hoztasunez; gero, gauzak bere tokian ipini nahi balitu bezala, erran zidan—: Eta
|
jakizu
ezen zure osabak auzi honetan galdu duena ez dela deus nik galdu dudanaren aldean. Zeren eta seme bat bainuen, Jainkoarentzat nahi nuena, eta seme hura galdu dut...
|
|
|
Hitz eginen diot aita Bartolomeri, baina ez dakit horrek nehongo eraginik izanen ote duen. Halarik ere,
|
jakizu
ezen gaizki egiten duenak nola edo hala ordaindu behar izaiten duela, eta osabak egina ez zela nolanahikoa izan... Zeren mundu honetan ordaintzen ez den bekatua bertzean ordaindu beharra baitago, eta hobe da honetan ezen ez bertzean...
|
|
|
—Ez ahantz, ama, ezen bihar berean izan nintekeela jauregiko jauna, ezkonduko banintz, jauregiko herederoa nihaur naizenez... Bai, badakit ezen zuk ere zeure usufrutuzko eskubideak dituzula eta eskubide horien arabera jauregian bizi ahal izanen zinatekeela, baina
|
jakizu
ezen ez zenukeela enekin onik izanen...
|
|
|
Eta gure mundu honetan heresia da gaitza... Eta, baldin erraiten badidazu ezen Kristok lapur onari eskaini ziola paradisua, ez gaixtoari,
|
jakizu
ezen, lapurren artean onak eta gaixtoak egon daitezkeen bezala, hereseen artean ez, zeren guztiak baitira gaixto, berez eta izaitez, eta zeren guztiak bizi baitira deabruaren menerat, aita Bartolome jakintsuak ongi erraiten duen bezala. Eta Jesu Kristok garbi erran zuen:
|
|
|
Eta biak maite nahi zaituztet eta biak maitatzerat entseiatuko naiz, zeren eta lehen giristinoak ere amorioan bizi izan baitziren, Paradisua lurrean eraikitzen zutela —eta, pausa labur bat egin eta behakoa zorrozten niola, erantsi nuen—: Baina
|
jakizu
ezen, osaba are bazterrerago uzten baduzue, ez dudala bakarrik utziko, zeren, Ebanjelioak ezin klarkiago dioen bezala, Jainkoak atsegintasun handiagoa hartzen baitu bekatari bat zeruan sartzen denean, laurogeita hemeretzi onest sartzen direnean baino...
|
|
|
Baina urte batzuk badituzu, eta zuk ikusiko duzu zer egin... Zoaz haren etxerat nahi baduzu eta mintza zakizkio, baina
|
jakizu
ezen, ardi galdua salbatu nahi izaiteagatik, zuhaur ere gal zaitezkeela, eta hala balitz, izugarria izanen litzatekeela... bai zuretzat, eta bai enetzat ere, enetzat bere batez —eta keinu hura egin zidan, lehenago nehoiz ikusi izan ez niona, barrendik jaten zuen gorroto sendo haren azpian zerbait haustera balihoakio bezala.
|
|
|
Eta bertze zerbait ere erran nahi dizut: ama deitu izan dizut orain artean, baina
|
jakizu
ezen ez zaitudala amatzat hartzen ez amaordetzat, hemendik aitzina!
|
|
|
esan dit, begiak itxi, eta irriño bat egiten saiatzearekin batera. Dabid dela eta,
|
jakizu
niretzat kolpe handia izan dela bera hemen ikustea. Bere onetik irtenda egon behar du egin duena egiteko.
|
|
|
Sentitzen dut hain desegoki berba egin behar izatea, benetan, ostera ere éxcusez moi, baina hori abtsulutuki argi daukat. Bon, ba hori guztia esan ostean,
|
jakizu
Ruben Rakelen denda inguruan, ibili, bost bat minutuz ibili zela, baina azkenean ez zela sartzera ausartu. Dâailleurs, gaur Niagara Falls etara heldu gara eta ikaragarri toki ederra iruditu zait.
|
|
|
Zure pozerako, horretara eta, beste irtenbiderik ezean, hemendik aurrera Rakeli gehiago itsasten saiatu dut. En plus,
|
jakizu
Adelak Rakeli ezinikusia diola eta sarritan hartaz gaizki esaka aritzen dela, nahiz eta, egia esan, haren mihi gaiztotik inor gutxi dagoen salburik. Parentesi bat eginez, jakizu Luisek esan didala Rubenek abtsulutuki homosexuala izan behar duela:
|
|
|
En plus, jakizu Adelak Rakeli ezinikusia diola eta sarritan hartaz gaizki esaka aritzen dela, nahiz eta, egia esan, haren mihi gaiztotik inor gutxi dagoen salburik. Parentesi bat eginez,
|
jakizu
Luisek esan didala Rubenek abtsulutuki homosexuala izan behar duela: antza, bart Estherrek berarekin hitzordu ezkutu bat finkatu zuen eta, Chicagoko hoteleko erasoagatik desenkusatzearekin batera, beste saiakera bat egin ei zuen, baina alferrik.
|
|
|
Zure edozein lankide ni baino hobea izan zitekeen; esperientzia, behintzat, ez zuen faltako; baina nirekin seguruago zeunden, ezta? Ba
|
jakizu
hanka sartu duzula: hau ez da nire giroa eta ni ez naiz behar honetarako aproposena.
|
|
|
Ni zurekin zorretan nengoen eta, behar hau gogoz kontra egin arren, pozten naiz zor hori noizbait ere kitatzeaz. Edozein modutan,
|
jakizu
desiratzen nagoela behingoz amaitzeko, ze, zelan agertuko naiz ni Rakelengana hemendik aurrera?
|
|
|
Edozein modutan, egun gutxi geratzen zait eta ez dut eman nizun berba jango. Horregatik,
|
jakizu
egia dela, goizean, basoan Rakel eta Ruben atzean utzi ditudala, baina aldi berean jakin behar duzu Tomekin itzuli naizela. Bai, badakit zuri ez zaizula inporta, baina ez nago lasai birigarro horrekin.
|
|
|
Ostera ere hemen nauzu, uda aldian zer kontaturik ez daukaten albistegien antzera. Edozein modutan, nire berba bete, eta
|
jakizu
bart ere Ruben Rakelen dendara sartu dela. Eta goizean, lokartu direlako edo, handixe irten dela taldekide askotxoren aurrean.
|
|
|
Entzuteko prest al zaude? Tira, ba
|
jakizu
Tomek bere bizitza droga kontrabandoan eman duela: droga eskuratu, eta hori garraiatzeko funeraria enpresa batez baliatzen zen, hildakoarekin batera eta estatu batetik bestera.
|
|
|
D, ailleurs, bi gauza argituko dizkizut: lehenik, Rakelen gelakideek ez dute bera net gogoko, buruiritzia egiten zaie, eta bitxitzat dute taldean ibili gura ez izatea, ez baldin bada atzoko lagunarekin geratu delako ze, antza, amesgaiztoetan lagunaren izentzat hartu duten zeurea ahoskatu ei du behin baino gehiagotan; bigarrenik,
|
jakizu
bihar Boston aldera abiatzekoak garela eta, horretara, bihar handik deituko dizut. Desolé, sentitzen dut.
|
|
|
Baina zurekin zuzenean berba egiteko aukerarik ere ez didazu ematen eta nik ahal dudantxoa baino ezin dut egin. Tira ba, ezer baino lehen,
|
jakizu
Bostonera, heldu, heldu garela, baina egundoko frufrua sortu zaigula hotelaren kokapena dela eta ez dela. Rakel, ostera, ez da larregi inplikatu; badakizu, laissez faire, laissez passer.
|
|
|
Gero, imajinatuko duzunez, nire zapatilekin zelan ibili zen ere galdegin, eta, ederto, batere minik izan barik ibili zela erantzun zidan; orduan nik zapatilak oparitu egin nizkion... D, ailleurs, epaiketaren kontua oso modu mingarrian amaitu genuen eta, itxaropengarri bazaizu,
|
jakizu
Rakelek presidentearen errugabetasuna defendatu zuela, ez net sutsuki, baina hori bikotean konpondu beharreko zerbait dela nabarmendu zuen. Osterantzean ez dago berri larregi:
|
|
|
Gaur, ostera, bref bezain zehatza izango naiz. Lehenik,
|
jakizu
atzo Powel lakuan bainatu ginela eta, gero frogatuko zenez, igarri igarrian geratu zela Rakel eta Rubenen arteko zera, harremana, baten baino gehiagoren zurrumurruak eragiteraino. Bigarrenik, gaur goizean Rakel Rubenen dendatik irteten ikusi dut.
|
|
|
Batzuetan, egunero aparailu horrekin jardutearen jarduteaz, pentsatzen hasten naiz maitalearekin norabait joan zarela, eta dagoeneko bost axola zaizula nik kontatzen dizudana. Dâailleurs,
|
jakizu
Luis, turista batekin alde egin zuen birigarroa, itzuli egin dela, pen  tsa dezakezunaren kontrara oilarra baino harroago itzuli ere. Amaitze aldera, Dabid, esan gura dizut Rakel gaur ere ilaran dagoela kanpineko telefono honetatik deitzeko, baina saiatuagatik beti haren aurretik egokitzen naiz eta ezin ba jakin nori deitzen dion.
|
|
|
Baina bigarren egunerokoa irakurri dut, eta baita ohar batzuk hartu ere, eta, bigarrena diotsut, gaur merkatalgune batean gelditu garenean, erosketen artean beste koaderno bat ikusi diodalako, baina honezkero horrek ez dit batere pizten. Edozein modutan, irakurri dudanaren arabera,
|
jakizu
Rakelek Tom birigarro susmagarri horren bidez lortu duela erantzungailuko mezuak entzuteko aparailua, eta susmagarria diot, Rakelek eta gainerakoek Grand Canyoneko jaitsiera egin zutenean, behe behean Tom beste gizon batekin elkartu zelako, eta gizon hark pistola bat eman ziolako eta, attention!, elkar agurtzerakoan, gizon hark Tomi Ray deitu zion, hau da, amesgaiztoetan ahoskatzen zuen izena... Eta, bref, Dabid, esango nuke gure geletan ibili den morroi hori Tomen atzetik dabilela.
|
|
|
egunerokoak esaten duenaren laburpentxo bat egiten saiatuko naiz. Tira ba, bref,
|
jakizu
zuen artekoa definitzeko Rekelek higadura hi  tza aipatzen duela eta, aldiz, Rubenekin gero eta gusturago dagoela.
|
|
|
Larrutan egin ote duten jakin gura baduzu,
|
jakizu
baietz. Antza, Rubenekin pasatu zuen lehen gauean berba besterik ez zuten egin eta zuen arteko guztia kontatu zion, baina gero, zera, sukarraldi bat izan zuten erauntsiak harrapatu gintuen batean eta harrezkero dena hasiera guztiak bezalakoxea izan da, badakizu...
|
|
|
Gauza bat da zuri mesede bat egitea eta beste bat neure buruari harrika egitea, baina itxaron, ez haserretu, ze haserre egoteko arrazoiak nik neuk ditut:
|
jakizu
bart kanpoan egin dudala lo, à la belle étoile oraingoan ere, eta goizean lozakutik irten, nagiak atera, eta, zapatilak jantzi behar nituenean, bustirik topatu ditut; hasieran ihintza izango zela pentsatu dut, baina berehala ohartu naiz txiza zela!!! Futxo eta errefutxo!
|
|
|
Agian bihar zuri kontatzeko xehetasun gehiago izango dut. Amaitze aldera,
|
jakizu
atzo diskoteka moduko batean egon ginela, eta Rakelek Ruben atera zuela dantza egitera, baina kantu bat besterik ez zen izan eta hortik aurrera elkarrengandik nabarmen urrun ibili ziren. Ez dakit Rakelen egunerokoak zer esango duen, Dabid, baina moteltxo ikusten dut, bai bere buruarekin bai apaizgaiarekin.
|
|
|
Ez txarto hartu, baina giro honetan halakoak sortzea ez da harritzekoa. Dâailleurs,
|
jakizu
ni Dan eta taldeko beste neska batekin, Adelarekin, geratu nintzela, erogailu horietara igo gabe. Adela hori dela eta ez dela, eta barre apur bat egin dezazun, ez dakit ba nire atzetik ez ote dabilen:
|
|
|
Bai, badakit luzatzen ari naizela eta oraindik ez dudala garrantzizko ezer esan. Tira, ba,
|
jakizu
Bruselan kostatu egin zitzaidala Rakeli antzematea. Orain ilea motz motza du, garçon erara moztua, eta ez du zerikusirik postaz bidali zenidan argazkiko neskarekin.
|
|
|
Dâailleurs, orain  dik harrigarriagoa izan da Luisek, Rakel marrubizko izozki batekin konparatu zuenak, bidaia bertan behera uztea eta turista batekin alde egitea. Niri dagokidanez, azkenik,
|
jakizu
Adelak orain ez didala kasu zipitzik ere egiten eta, zorionez, begiak Danentzat baino ez dituela. Entre nous, haren jokabidea ulertuko duen ama semerik ez da jaio.
|
|
|
Allô, Dabid? Gaurkoan Petrified Forest parke ikusgarritik deitzen dizut eta Rakel zelan dabilen galdeginez gero,
|
jakizu
gaur ez duela trukatu berbarik ez Rubenekin ez Dan gidariarekin eta, en plus, nik kopetilun eta mingulin ikusi dudala. Parentesi bat eginez, goizean zehar Rubenekin berba egiten saiatu naiz, baina ez dut net berbatsu topatu.
|
|
2001
|
|
|
Herria» astekaria irakurtzen duzu, edo ikusten bederen, euskaldun hori? Irakurtzen nahiz ikusten baduzu, badakizu; eta ez baduzu,
|
jakizu
, hasera haseran baduela astero astero sailtxo bat, beti neurri berekoa, lehen orriaren ezkerraldean, eta haren azpialdean bi letra hauek agertzen direla askotan: «E.L.» Emile Larre duzu xigortu xigortua.
|
|
|
Nire azken hitz hauek ere ez dakit inoiz iritsiko ote diren zure eskuetara. Dena dela,
|
jakizu
, onik irteten badira zuregana joango direla; hauxe izan zen nire azken erabakia, agian egokiena. Formula osorik iritsiko balitz, zure esku geldituko litzateke kontu hau onbideratzea eta justizia egitea.
|
|
2002
|
|
|
Gatza edo gehigarri gaziak zerealak egiteko erabiltzen dira, bai zaporea emateko, bai ehundura kurruskaria lortzeko eta mantentzeko. Elikagai horien sodio/ gatz edukiari buruzko informazioa baliagarria da kontsumitzailearentzat; izan ere,
|
jakizu
zein den zure osasunerako egokiena. OMEk gomendatzen du adingabeek egunean 4 g gatz baino gehiago ez hartzea (1,4 g sodio edo 1.400 miligramo).
|
|
|
Zer uste duzu, nahi bezala jolas dezakezula nirekin? Gainera,
|
jakizu
: behin hartutako erabakiak, ongi ala gaizki, bete egin behar dituzu!
|
|
|
Eta Mendoza jaunak: " Nahi duzuna egizu, baina
|
jakizu
on handia egingo lizukeela, amarekikoa konponduko bazenu".
|
|
|
... horrela hil beharra ere... beti bakarrik ibiltzen zen... epailea?, noiz arraio etorri behar du epaileak?... ez zen inorekin sartzen, baina
|
jakizu
...
|
|
|
Zu gaztea zinen, ordea, horretaz konturatzeko, eta orain arruntzat jotzen duzu bere garaian arrunta izan beharrean ametsik handiena zen harako hura. Baina
|
jakizu
legea bultzatzen ibili zirenek baldintza bat jarri zutela ororen gainetik: sare publikora pasatzeko aukera egingo zuten ikastolei ezin zitzaien herri eskoletako eredua baino gutxiagorik eskaini.
|
|
|
egunen batean azaldu didazu nola arraio konpontzen zaren katarroa edo hotzeria bildu ondoren burutik beheitikoarekin hasten zarenean. Eta zuek daramazkizuen elefante hanken itxurako galtza horiek ez dira batere berriak,
|
jakizu
, orain dela hogeita hamar bat urteko kontuak direlako. Jendeak pentsatu zuen orduan, euskararen egoeraz arduratzen hasi ginen hartan euskarari ere gaztelaniaz" euskara" deitzen hasi ginen hartan ordura arte" vascuence" edo" vasco", apaingarririk gabe, deitzen baikenion, baserritarrak hizkuntza honetan, eta holako erraztasunarekin gainera, batere nekatu gabe, mintzatzeko gai baziren, gainerako gazteak ere, orain unibertsitatean uholdeka sartuak, horrenbesterako adina bederen izango zirela, eta Euskalduntzen jendea euskaldunduz joateko edo Euskera, hire laguna berez erraza ez den zerbait hurbilagotzeko besapean hartu eta Euskal Herri osoa inguratu genuen hau mahaia da bezalako esaldi argi eta esanguratsuekin.
|
|
2003
|
|
|
Ezpadakizu,
|
jakizu
, irakurle, L. Akesoloren bertsoak kantetan dozuzala.
|
|
|
Hala bada,
|
jakizu
espresaren gehiegizko berotasunean lo nentorrela, inpentsan esku bat sumatu dudala nirea ukituz. Begiak zabaldu aurretik esnatu naiz, eta begiak zabaltzeko beldur izan naiz:
|
|
|
Ez, jauna... Inoiz ez dut halakorik egin, baina
|
jakizu
ez nukeela batere arazorik izango egiteko...
|
|
|
–
|
jakizu
, badakit?
|
|
2004
|
|
|
Baina
|
jakizu
ez dizudala onartuko damutu eta iritziz aldatzerik, entzun?
|
|
|
Ezin da esan, esate baterako," Gurdiaren karrankak entzuten dituzunean,
|
jakizu
Euskal Herria dela gurdia, eta Intxortako gudarien aieneak direla karrankak, eta zu bueltatu arte egongo dela gurdia karrankaka". Ez, badaude gauza batzuk esan ezin direnak egoera horretan.
|
|
|
–Ez dakit haurdun zauden ala ez, baina
|
jakizu
nik ez dudala zurekin ezkontzeko asmorik, ezta hurrik eman ere...! –esan nion.
|
|
|
–Baina, aitari behin baino gehiagotan aurre egin badiozu ere,
|
jakizu
hark maite zaituela. Bere erara, noski.
|
|
|
Eta kartzelan bukatu nuen, jakina –eta, kemena berreskuratu balu bezala, ahotsaren tonua gogortu zuen, bolumena igo gabe baina–: Hala ere,
|
jakizu
ez nintzela erruduna izan, neure bizitzan ez baitut inoiz hain garbi jokatu! –eta, ahotsa berriro pausatuta, aurrera egin zuen– Eta ez nuke berriro nahi, zera...
|
|
|
–Egia nahi duzu, eta egia kontatuko dizut, senartxo. Hala, bada,
|
jakizu
, lehenik eta behin, ez dudala txortan egin. Aitortzen dizut, bai, erortzeko puntuan egon naizela, Nobel sariduna eta biok bakarrik geratu garenean, zuek guztiak alde eginda gero, zu lehendabizi eta gurasoak ondoren.
|
|
2006
|
|
|
Ez dizut endredorik eragin nahi, benetan diotsut. Nolanahi ere,
|
jakizu
ez dudala sekula ahaztuko inolako baldintzarik gabe erakutsi didazun eskuzabaltasuna.
|
|
|
Beharbada oso jatorra zara eta baita garbia ere, baliteke zurruta ez gustatzea eta gauez zurrungarik ez egitea ere, baina
|
jakizu
ez zaiz  kidala tedeskoak gustatzen, horra esana. Ez duzue diruaren faltarik izaten, zoriontsuak zuek, baina ezta apaltasunaren soberarik ere.
|
|
|
Eskubide osoa duzu, jakina, eta ulertzen dut zure ezezkoa, baina
|
jakizu
egiteko asko dagoela hemen. Ehunka lagun iristen da egunero hona, zahar eta ume, eri eta osasuntsu, Hitlerren beldur.
|
|
2007
|
|
|
Udaberrian zenbat eta lehenago jan azidotan eskasagoa denez, badakizu… Esaerak dio behin ekainean sartuz gero haren garraztasunaren xarma ahazteko. Ametsetan arabarba tartean baduzu
|
jakizu
: lantzen ari bazara gustuko gauzak izango dituzu inguruan, sukaldean ari bazara berarekin lagun bat galtzerainoko liskarretan arituko zara eta amets horietan arabarba jaten ari bazara duzun lanarekin gustura ez zauden seinale.
|
|
|
Zer den azken muturreko esperantza, Josu! Itxi berri didazun ate hori berriro zeuk irekitzea ezinezkoa dela dakidan arren,
|
jakizu
nik ez dudala behintzat atea giltzaz itxiko. Eta inoiz berriro irekitzen baduzu, hortxe izango naiz ni, dar dar batean, zure zain, atearen atzean.
|
|
2008
|
|
|
hori, batetik; eta bestetik, Natividad, Jauna hartu berritan ahizpaz horrela mintzatzea sakrilegioa izan daiteke, sakrilegioa da! Eta
|
jakizu
bekatu horrentzat ez dagoela neurriko penitentziarik. Eta, hala ere, nik jarri egingo dizut.
|
|
|
Eta oinazearen zain bazaude, zaude lasai, bizitzak behin baino gehiagotan zaurituko zaitu-eta, Kristo zauritu zuen bezala. Eta orduan ere,
|
jakizu
Kristo ez zela bere zauriak ugaritzen ez haiek zauriago bihurtzen ibili: isil isilik eraman zituen, Aitari Seme zintzoaren erantzuna emanez, egin bedi eta egin bedi?
|
|
|
–Ez dago gaizki esana, baina
|
jakizu
lurreko bide guztiak direla arrosazkoak bezain arantzazkoak? –eta, jarraian, Ernestinarengana zuzendurik, galdetu zion?:
|
|
|
Soldadugoa egin nuen Bordelen eta
|
jakizu
Ares karrikan trinketeko bidea laster ikasi nuela. Denbora berean hor nuen aurkitu. Sport Athletique Bordelais?
|
|
|
NEKANE. Niri buruz ari bazara,
|
jakizu
...
|
|
|
hori, batetik; eta bestetik, Natividad, Jauna hartu berritan ahizpaz horrela mintzatzea sakrilegioa izan daiteke, sakrilegioa da! Eta
|
jakizu
bekatu horrentzat ez dagoela neurriko penitentziarik. Eta, hala ere, nik jarri egingo dizut.
|
|
|
–Ez dago gaizki esana, baina
|
jakizu
lurreko bide guztiak direla arrosazkoak bezain arantzazkoak... –eta, jarraian, Ernestinarengana zuzendurik, galdetu zion–:
|
|
|
Eta oinazearen zain bazaude, zaude lasai, bizitzak behin baino gehiagotan zaurituko zaitu-eta, Kristo zauritu zuen bezala. Eta orduan ere,
|
jakizu
Kristo ez zela bere zauriak ugaritzen ez haiek zauriago bihurtzen ibili: isil isilik eraman zituen, Aitari Seme zintzoaren erantzuna emanez, egin bedi eta egin bedi...
|
|
2009
|
|
|
–Zu erretxinduta zaude belomareak aurkitu ez dituzulako, eta gurekin hustu nahi duzu kaka guztia, Justino. Baina
|
jakizu
ez gaituzula desanimatuko. Horixe bai ezetz!
|
|
|
ez zait iruditzen, ez, korura gehiagotan joango zaizunik!; eta ezustean elkar ikusten baduzue, agur eta aurrera, bakoitza bere bidetik!; jakin ere, jakin behar baituzue, aingerutxo bat izango duzuela zaintzaile, baina ez umetan sinesten genuena, hezur haragizko bat baizik: nire lagun detektibe bat, alegia, zure laguntxoaren berri eman didana eta zuen pausoak jarraituko dituena, batarenak zein bestearenak, komenientzien arabera; eta
|
jakizu
, azkenik, gurasoei ez diedala ezer esan, tabakoarena esan ez nien bezala: haiekin normaltasuna, badakizu, ez bainuke disgustuka hiltzerik nahi, ez aita, merezi ez duzun bezala maite baitzaitu, eta ez ama?
|
|
|
Oi, beste gauza bat, azkena:
|
jakizu
guztiz fida zaitezkeela nitaz; ni ez naiz apaiza, baina zin degizut apaizak bezala gordeko dizkizudala sekretuak: Bibliaren aurrean ere zin egingo dizut, nahi baduzu.
|
|
|
bizitzari aurre egin, bai, baina bizitzarekin bat egiteko, esan zion don Juliok, zeinak, etenaldi bat egin eta begiak zorroztu ondoren, jarraitu baitzuen?: Eta programa honetan barrena,
|
jakizu
beldurra ere ona izan daitekeela, erreakzionatzeko bidean jar gaitzakeen neurrian. Zurea, gainera, beste kasu bat da, Kaifasenarekin konparatuta.
|
|
|
A! Eta
|
jakizu
bai bero handiek eta bai hotz handiek ere ez dizutela mesederik egingo, eta, begiak Reginaren norabidean zorrozten zituela, erantsi zuen?: Eta hots eta harrabots hauek ere ez, jakina?
|
|
|
–Bada, zezenak gustatzen hasi bazaizkizu,
|
jakizu
Juan Belmonte ez dela torero bat: suizida bat da!
|
|
|
–Nahi duzuna, seme, baina
|
jakizu
neure neureak egiten ditudala aitaren hitzak: atetik irteten bazara, nekez sartuko zara etxe honetan berriro!
|
|
|
Atera zaitez nahi baduzu falangistekin kalera, aurpegia ematera eta nabarmentzera denbora baterako, horrek ez digu kalterik egingo eta une honetan? Baina
|
jakizu
zure benetako tokia fabrika dela eta fabrikan izango zaitudala berandu baino lehen. Goiko jendearekin harremanak baditut, badakizu, eta laster jarriko ditut gauzak bere lekuan?
|
|
|
nire taupada zure bi taupaden artean besarkatuta? Baina zuk ni gogoz besarkatzen banauzu,
|
jakizu
nik ere gogoz besarkatzen zaitudala, Ada: zure taupadak ere nire taupaden artean doazela, alegia, konposizio harmoniko baten notak balira bezala, poema sinfoniko ederragorik?!
|
|
|
–Gainerakoan,
|
jakizu
gauza bat, Mailu: Frantziako gorte osoan bere senarrari fidel zaion emakume bakarra da erregina ama.
|
|
|
Ikusiko zenuen noski EAk banatu duen aldizkaritxoa, eta zeinen trataera bitxi eta harrigarria ematen dion Leitzako Kultur Taldeari. Bada,
|
jakizu
Orantzaroaren festaz haien galdera jaso bezain laster erantzun geniela. Eta orduan adierazia berresten dugu.
|
|
|
La1 katean izango da hori ere, baina Pepa Bueno izango da moderatzailea. Bien bitartean,
|
jakizu
zein arrazoi dela medio, Raxoik eta Zapaterok elkarrizketa bana eskaini behar zioten atzo eta bihar, hurrenez hurren, Tele5 kateari. Bi politikarien agenda arazoak direla eta, ekainaren 2an eta 3an izango dira elkarrizketak.
|
|
|
Baigorriko Etxauz gazteluan izan zenekoan Chaplini atera ez zioten hartan bezala. Miarritzen zen edo Donibane Lohizunen, ez dakit, baina pilota partida bat ikusten ari zara,
|
jakizu
, Marius Moutetek edo gonbidatuta izango zen, negoziaketen tarte batean.
|
|
|
ez zait iruditzen, ez, korura gehiagotan joango zaizunik!; eta ezustean elkar ikusten baduzue, agur eta aurrera, bakoitza bere bidetik!; jakin ere, jakin behar baituzue, aingerutxo bat izango duzuela zaintzaile, baina ez umetan sinesten genuena, hezur haragizko bat baizik: nire lagun detektibe bat, alegia, zure laguntxoaren berri eman didana eta zuen pausoak jarraituko dituena, batarenak zein bestearenak, komenientzien arabera; eta
|
jakizu
, azkenik, gurasoei ez diedala ezer esan, tabakoarena esan ez nien bezala: haiekin normaltasuna, badakizu, ez bainuke disgustuka hiltzerik nahi, ez aita, merezi ez duzun bezala maite baitzaitu, eta ez ama... ama batez ere, azken bolada honetan burua ezin altxaturik dabil-eta, zeuk ere ongitxo dakizu.
|
|
|
nire taupada zure bi taupaden artean besarkatuta... Baina zuk ni gogoz besarkatzen banauzu,
|
jakizu
nik ere gogoz besarkatzen zaitudala, Ada: zure taupadak ere nire taupaden artean doazela, alegia, konposizio harmoniko baten notak balira bezala, poema sinfoniko ederragorik...!
|
|
|
Oi, beste gauza bat, azkena:
|
jakizu
guztiz fida zaitezkeela nitaz; ni ez naiz apaiza, baina zin degizut apaizak bezala gordeko dizkizudala sekretuak: Bibliaren aurrean ere zin egingo dizut, nahi baduzu.
|
|
|
bizitzari aurre egin, bai, baina bizitzarekin bat egiteko –esan zion don Juliok, zeinak, etenaldi bat egin eta begiak zorroztu ondoren, jarraitu baitzuen–: Eta programa honetan barrena,
|
jakizu
beldurra ere ona izan daitekeela, erreakzionatzeko bidean jar gaitzakeen neurrian. Zurea, gainera, beste kasu bat da, Kaifasenarekin konparatuta.
|
|
|
Atera zaitez nahi baduzu falangistekin kalera, aurpegia ematera eta nabarmentzera denbora baterako, horrek ez digu kalterik egingo eta une honetan... Baina
|
jakizu
zure benetako tokia fabrika dela eta fabrikan izango zaitudala berandu baino lehen. Goiko jendearekin harremanak baditut, badakizu, eta laster jarriko ditut gauzak bere lekuan...
|
|
|
–Nahi duzuna, seme, baina
|
jakizu
neure neureak egiten ditudala aitaren hitzak: atetik irteten bazara, nekez sartuko zara etxe honetan berriro!
|
|
|
A! Eta
|
jakizu
bai bero handiek eta bai hotz handiek ere ez dizutela mesederik egingo –eta, begiak Reginaren norabidean zorrozten zituela, erantsi zuen–: Eta hots eta harrabots hauek ere ez, jakina...
|
|
|
–Bada, zezenak gustatzen hasi bazaizkizu,
|
jakizu
Juan Belmonte ez dela torero bat: suizida bat da!
|
|
|
–Gorrotagarria da leku hau, esan zuen Dariok, nazka imintzio arintxo bat eginez?. Baina
|
jakizu
une batzuetan ez zaidala kemenik geratzen etxean geratzeko, hantxe, emaztea poliki poliki hiltzen ari dela ikusten, eta Daniel agoantatzen, nire aurrean ez baitu jada ahoa ireki ere egiten. Nadin ikustera joatea aurpegiratzen didate.
|