|
2000
|
|
|
Gizona beti ikasten joaten da. Nik 30 urte nituenean pentsatzen ez nituen gauza batzuk egiten ditut orain («mañontzi» neurrian kantatzea, esaterako), nahiz garai hartako sasoia ez
|
eduki
. Alderdi batzuk behera egingo dute:
|
|
|
Hasieratik garbi
|
eduki
zuten euskara hutsean izango zela,
|
|
|
Ume garaian jotzen ikasi ondoren, urte askoan geldi
|
eduki
dut, armarioan gordeta. Orain dela 10 urte sagardotegi batean hasi nintzen jotzen, eta bertan entzuten ari zen batek deitu zidan ondoren Oiartzungo Madalensoro pilotalekuan kontzertu bat emateko.
|
|
|
Xuxen apurka aberasten joan litzateke, batetik ahal denik eta gehien uztartzeko euskalkiak euskara batuan, kazetari gazteek euskalkien ekarria modu naturalean jaso dezaten, eta euskalki jasoa horrelako euskarri informatikoan gera dadin. Ditugun aukeren erabileraren txipak piztuta
|
eduki
behar ditugu eta Euskaltzaindiaren babesarekin, emaitzak etorriko dira.
|
|
|
Gauzak nola joan diren ikusita, Iparraldean batua ez da hemen bezala sartu; haiek beti gorde dute beren ukitua, beste ingurune bat egon delako, administrazio munduan ez delako egon euskara batua hizkuntza ofizialtzat hartu duen autonomia bat... Beste askatasun bat
|
eduki
dute gauza asko gordetzeko eta Iparraldeko batek modurik formalenean idazten duenean ere, beti ikusten da nongoa den. Hemengo bat, ordea, batuan jartzen denean, idatziz behintzat ez da izaten erraza nongoa den asmatzea.
|
|
|
neuzkan irratia, telebista eta egunkariak. Aurten telebistarik ez, baina besteak dauzkat, eta bai, ideiak
|
eduki
behar dituzu, eta batzutan ere datak agintzen badizu, pasa dezakezu aste osoa gai hau... ez, beste hau... baina gero entregatu egin behar duzu, eta dagoena esan. Ez da erraza, baina hori bai, askatasun handia ematen dizu ordutegi bat ez izateak, zure kasa lan egiteak, eta niretzat askatasuna balio handiko gauza da.
|
|
|
Pertsona batek tobera betetzen zuen bitartean, besteak matxaka azpitik txikitutako patsa jaso eta aldemenean dagoen beste piszina batean pilatu zuen. Beste piszina honetan patsa 5 orduz beratzen
|
eduki
zen. Piszina hau maldan dago eta horrela, patsak askatzen duen zukua zulora bideratzen da.
|
|
|
«Bikoizlarien lana ez da behar adina baloratzen, aktore onak izateaz gain, erritmo ona eta sinkronia ere
|
eduki
behar dute eta»
|
|
|
«programatzaile batzuen arabera, dokumentala ez da telebista, baina aldi berean, guk egindako `Euskal herritik' saioa behin eta berriz ari dira ematen. Duela gutxi, asteburuan eman zela, ETBko bi kateetan oso `share' ona
|
eduki
zuen, %20tik gora euskaraz eta %30etik gora gazteleraz; agian 6.000 lagunek baino ez dute ikusi, baina bada zerbait»
|
|
|
Kalitatea ardatz duen edozein telebistak, jantzia dagoen dokumentalista bat
|
eduki
luke urtean gutxieneko dokumental kopuru bat bermatzeko,
|
|
|
ETBri bost axola zaio kanpora saldu ala ez, azken batean, salmenta bulegoan dagoenak berdin kobratuko duelako; 9:00etatik 17:00ak arte lan egin eta kito. Gai anitz dago kanpoan saltzeko, `Euskal sortzaileen' dokumentalak adibidez, ez dira atzerrian saldu, nahiz eta egundoko maila
|
eduki
, bai itxuran, bai mamian. Hori dela eta, euskal gaiei heltzen diegun ekoiztetxeak batzen saiatuko gara gure lanak munduan barrena sal ditzagun.
|
|
|
Harek gogoan zeramatzan, baina pena da galdu egin direla, ez baitzituen idatzi. Nik hamaika urte nituela edo hil zen aitona, eta artean ez nuen denborarik
|
eduki
bertso haiek ikasteko edo apuntatzeko. Gainera oso lotsatia zen, eta ez zuen nahi izaten haiek kantatzerik.
|
|
|
Garai hartakoen esana da «lanari ez zaiola beldurrik
|
eduki
behar»...
|
|
|
eta horregatik hemen dugu geuk ere botoa. Baina kontuan
|
eduki
behar dute politikariek jendeak gero eta gehiago nahi dituela erantzun berri, zehatz eta praktikoak, galdera eta arazo zehatz eta praktikoei. Bestela uniformetasun monolitiko batera goaz gero eta gehiago, azkenean ez dakizularik zer ezberdintasun ideologiko eta praktiko dagoen bi partiduren artean.
|
|
|
Txosten honetan esaten denez, gehienak bazar, merkatu eta drogerietan erosten dira, eta begiek behar duten babesa ez eskaintzeaz gain, ikusmenarentzat arrisku larria ekar dezakete, deformazioak, erreflexioko akatsak eta baita graduaziokoak ere
|
eduki
ditzaketelako. Betaurreko desegoki batzuen eragina eguzkiak larruazalaren gain eragiten duena bezain atzeraezina izan daiteke.
|
|
|
Lan hori Le Monde Diplomatique taldeko" Maniere de vivre" aldizkariak bere 46 alean argitaratutako" Iraultza Komunikazioan" monografiko zabal bezain interesgarriaren atal bat da. Internet ez dela teknologia berria gaineratzen du, baliabide banaketa sistema integratua baizik, elkarrekiko menpekotasuna duten hainbat elementuk (ordenagailuak, modemak, sareak, logistikak eta sarbide nahiz
|
eduki
hornitzaileek) osatutako informazio ekosistema. Internet mundu osoan dauden 700 milioi telefono lineak erabiliz ordenagailuei baliabideak partekatzeko aukera ematen dien informatika protokoloa da.
|
|
|
Bost gauza
|
eduki
behar dira kontuan: programa curriculum proiektuan integratzea, gurasoen adostasuna eta Ordezkaritza Organo Gorenaren bidez, programaren koordinazio taldea egotea ikastetxean, irakasleen prestakuntza eta gutxiengo programa DBHko kurtso bakoitzean lantzea.
|
|
|
PPren laineza apaltzeko, ordea, ez da nahikoa izango sozialistekin haserretuta agertzea. Trukerako zer
|
eduki
dezakeen alde bakoitzak, horixe da benetako kontua
|
|
|
Europan ostera, magrebiarrak bigarren gutxiengoa bilakatuko dira laster. Eta euskaldunok zintzo jokatzen badugu haiekin, etzazula dudarik
|
eduki
euskaraz ikasiko dutela.
|
|
|
Bai, dirudiena baino zailagoa. Mekanika, teknika, freskura, horiek guztiak
|
eduki
behar ditu aktoreak.
|
|
|
XXI. mendearen atarian gauden honetan, informazio teknologia berriek aldaketa nabariak ekar ditzakete arestian azaldutako eszenatokian. Sistema hauek baliatuz, erakundeek informazioa uneoroko aldaketak ahalbidetzen dituen
|
euskarrian
eduki dezakete eta orduan, urte batetik bestera testuliburua aldatzea edota zaharkituta geratu den informazio hori prozesu historiko dinamiko batean kokatzea posible izango da. Gainera, erakunde bereko diren baina leku desberdinetan lan egiten duten bi pertsonak lanean elkarrekin aritzeko aukera izango dute eta honela, esperientziak trukatzerik izango dute.
|
|
|
Gero, 15 urtez ni izan naiz herri kiroletan kirolaririk osatuena. Horretan ez dut areriorik
|
eduki
. Duela hamar bat urte berriz, harria eta giza probak egiteari utzi eta aizkora munduan buru belarri sartu nintzen.
|
|
|
Pausokak telesailaren
|
eduki
eta hari narratiboaren ardura hartu duen bitartean, Dibulitoon Irungo animazio enpresak sormena eta garapen grafikoa egin du. Atal pilotoaren gidoia Beatriz Isok idatzi du eta Daniel Torresek, aldiz, gidoien koordinaketa hartu du.
|
|
|
Berak Miren Artetxerekin batera jarraitzen zuelako bertsolaritzaren bidea eta ikusten zelako bere inguruan talde bat egin zitekeela. Baita ikusten ere hain elementu ona
|
eduki
eta pena zela alferrik galtzea. Horregatik, gero jende berria sartu ginen, kasualitatez maila pixka bat hartu genuen, talde giro bat sortu zen, eta azken finean gaur egun talde oso bat badago Hendaian ere, hamairu ikasle dituena.
|
|
|
Orduan hasi genuen gerra. Nik beti esan dut kontrarioa zenbat eta bertago
|
eduki
hobe dela. Kontrarioa bertan behar duzu, eta aurreneko portalean hobe, bestela lo hartzen duzu eta.
|
|
|
Orain galtzen ari bada ere baserrietan
|
eduki
ditugu lehengo lorategi haiek: estopa, ezpartzu eta kalamuak soka eta txikotak egiteko, zume eta drakaenak listatarako, berbenak, malmak, intsusak eta abar sendagaietarako...
|
|
|
Hara irakasleak kontatzen diena: kukua udaberrian Afrikatik Euskal Herrira datorrenerako sakelean dirua
|
eduki
behar dela urtea emankorra izan dadin. Aldi berean, kukuak ospe txarra dauka, bere arrautzak beste hegaztien habietan uzten dituelako.
|
|
|
Bachek bukatu gabe utzi zuen" Fugaren artea" obrarekin zerbait egiteko ideia
|
eduki
du konposatzaile italiar batek. Konpositore talde bat horren bertsioak egiten ari gara eta, gero, horietako bertsio bat aukeratuko da.
|
|
|
Eliza hau Gaztelutik oso gertu dugu. Gotorleku hau Zuberoako Bizkondearena izan zen, baina bere kokapen estrategikoagatik ejertzito askok menpean
|
eduki
nahi izan dute. 1642an suntsitu eta geroago berreraikia, bere egitura XIV. XV.ekoa da, eta bertatik Maule hiriko eta inguruko ikustaldi izugarriaz goza dezakegu.
|
|
|
Alegia, horren atzetik hizkuntzak eta kulturak duen karga guztia, ageriaren atzetik dagoen karga kultural eta erreferentziazkoa jasotzea. Zenbat eta hobeki menperatu hizkuntzak, eta zenbat eta kultura handiagoa
|
eduki
, errazago izango duzu.
|
|
|
Gaueko enuresiak (edonork ulertzeko moduan ohean pixa egiteak) 5 urtetik 15era bitarteko 28.000 ume inguru afektatzen ditu Euskal Autonomia Erkidegoan. Patologia hori larria ez den arren, ondorio psikologiko eta afektibo larriak
|
eduki
ditzake umearentzat behar bezala tratatzen ez bada, Maria Angeles Municio pediatra eta Haur Erizaintzako katedradunak Bilbon adierazi bezala. " Gau enuresia loaldia bitartean pixa egitea izango litzateke, umearen borondatearen kontra.
|
|
|
Bertsogintza aldetik, bertsolaritzak historikoki izan duen eskaintza oparo eta kalitate onenekoa
|
eduki
dezakegu une honetan, baina entzuleriarekiko duen harremana asko jaitsi da. Hor bi faktore jarriko nituzke:
|
|
|
Ahozko transmisio naturaleko metodologia eraman da bertso eskoletara. Ez da gehiago ikertu nola landu behar den, nola sekuentziatu gauzak, zer
|
eduki
diren ezinbestekoak gazte batek bertsogintza ezagutzeko... eta hala ere, emaitzak oso positiboak izan dira. Baina etorkizuneko erronka nagusia hori da:
|
|
|
Hori izan da eragile nagusia gazteak bertsolaritzarekiko atxikimendua izateko, horretan jarduteko... Bertsolaritzak goren mailako izena galtzen badu, nahiz eta bere xarma ez galdu, bertso eskolen elikatze prozesuak askozaz ere lan gehiago egitea eskatuko du, eta gauzak oso garbi
|
eduki
ditugu. Parakaidismoa ez da izango soluzionatuko duena, baina espontaneitatea ere ez da izango errealitate eta behar horri erantzungo diona.
|
|
|
Nik galdera bat dut Amurizarentzat: zuk bukaera errepikatzen baduzu, ziurtasun minimo bat
|
eduki
behar duzu errepikatuko den bukaera hori indartsua izango dela poetikoki, hau da, formulazio aldetik... Pentsamolde borobil bat bertsoaren neurrira egokitua, adibidez txapelketa batean bota zenuen" bihur bekizkit hesteak harri/ hori ez bada horrela".
|
|
|
Hitz gutxitan, hiritarrek zeuzkaten eskubide apurren deuseztatze erabatekoa: adibidez, edozein unetan sar zintzaketen preso (beno, hori bestela ere bai, baina oraingoan aitzakiarik asmatu gabe) eta komisaldegian" sine die"
|
eduki
. Horregatik edo, geografiaz baliatzen zen idazlea egindako baieztapen horren argibideak emateko orduan:
|
|
|
Euskararen berreskurapena kultur proiektu bat dela argi
|
eduki
eta azaldu egin behar da, ez hitzez bakarrik baizik eta eguneroko ekintzekin ere bai. Kultur proiektu garrantzitsua gizabanakoari zuzendua, bere euskalduntasunetik pertsona osatua, jasoa, gure garaian integratua eta. finean. zoriontsuagoa izateko bideratua.
|
|
|
Izan ere, egileak harridura eragingo duten anakronia eta atopia horien bidez beti erne
|
eduki
nahi baitu irakurlea bere ipuinetako errealitatea ez dela" historikoa" ohartarazteko. Horregatik kontakizun arturikoetako pertsonaiak(" Amorante ausarta in Ifar aldeko orduak") Durangon kokatzen dira:
|
|
|
Zazpi lekutara heltzen da ontzia: sorlekua edo abialekua baina baita helmuga ere ze Kavafis poetak dioen bezala eta honetan Sarrionandia estu estuan jarraitzen zaio"
|
eduki
ezazu beti Ithaca zeure buruan/ hara heltzen zarenean bete baita zure fatua". Berehala dator Paris mitikoa, imajinazioaren sormen hori; geroago Grezia, Lisboa, Irlanda, Praga eta, amaitzeko, erbestea.
|
|
|
Aholkuren bat ematekotan, hauxe esango nioke nik: aniztasunerako ahalmena izanik ere, agian indar gehiago
|
eduki
dezakeela obra batek estilo edo motibo aldetik batasun puntu batetik abiatuz gero. (Jakin)
|
|
|
Ingalaterrako erregetzaren inguruan kargu garrantzitsuak
|
eduki
zituen Alexander Jardine zeritzanak Bergaran Xabier Munibe, Peñafloridako kondea, bisitatu zuenean, harriturik zegoen Bergarako Seminario hartan ematen zituzten irakaskintza gaiekin, baina harrituago Azkoitiko zaldunok herriarekin maila berdinean bat eginak ikusteaz. Goraipatzen du beren lana, baina aldi berean baita argi salatu ere horien aurka inkisidore eta gainerako beste askok bekaizkeriaz sortzen zizkieten eragozpen nagusiak.
|
|
|
Oroi Europako bi Estatu hertsienetakoen artean gaudela eta muga hori eteteko hizkuntza baino arma hoberik ez dugula. Anai edo kiderik hurbilenak, lege natural guztien aurka, mugaz zatiturik
|
eduki
gaituztela, eta orain dugula ordua Europa Batuan elkartzeko.
|
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan
|
eduki
gabe, adibidez, herri euskaldunetan badirela euskararik ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
|
Aldi berean, esan beharra dago Erabilera Sozialaren eta Komunikabideen batzordeak berari zegozkion gainerako gaiak tratatzeko modurik ez zuela
|
eduki
, deitua ere izan ez zelako.
|
|
|
Gure hizkuntzak betidanik kezkaturik
|
eduki
nauenez, historian zehar izan dituen gorabeherak azaldu nituen Euskararen ostarteak (1998) izenburudun liburuan, edonoren jakinbiderako egokia iruditzen zitzaidan eran. Politikariek maizegi nahasi izan dute hizkun tzen naturtasuna, eta horregatik adierazi zigun Nazio Batuen Erakundeak nola elkar errespetatu, NBEk (ONUk) 1948an agertu zuen adierazpen hartan.
|
|
|
errege Felipe II.ak zer du ikustekorik Treviñorekin? Espainiarentzat munduko inperiorik handiena
|
eduki
zuen errege hark berak zuzenean ez noski. Baina oroi errege Felipe II.aren historiagile bezala kronikari izan zen Esteban Garibai, eta mondragoar hark Treviñori buruz bildu zituenak, nortasunez eta garaiagatik badutelako bere garrantzia; baina egia da inori ez diodala irakurri kronikari hark zer zioen.
|
|
|
EuskaltzaindiarenEuskalGramatikaLaburra tzat liburuarijarraituz, atzizkia, gramatikarigehienekkasu markatzat hartzen dutena, destinatiboaren barruan kokatzendugu.Atzizkihaumugagabekosintagmeieranstenzaie; aditzondoeiere bai.Formaaldetik, ezdugainerakokasuekmugagabeanhartzendutenloturazko bokalikonartzen; gainera, aditzbakanbatzukdira tzatatzizkihaueskatzendutenak: eman, hartu, eskaini,
|
eduki
, etab.
|
|
|
harreman zuzenetan oinarritutakotaldea bata, eta halako harreman zuzenetan oinarritu gabe bitartekotutako harremanetan oinarritzen den taldea, bestea: hauxe litzateke irudikatutako komunitatea.Garrantzitsua da esatea, bestalde, oinarri ezberdina izan arren, bi talde mota horiektalde nortasun bera
|
eduki
dezaketela.
|
|
|
Astebete konposatua1999ko udaberrian zehar osatu zen. Behin egunkarietako ale guztiak eta ETB1 zeinETB2ko emanaldi guztien grabazioa eskuetan genituela, bakoitzaren
|
eduki
analisiariekin zitzaion, horretarako diseinatutako fitxa batean oinarrituz. Egunkarien kasuan, artikulu guzti guztiak hartu genituen kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu genituen:
|
|
|
EL MUNDO DEL PAIS VASCO, ELPAIS DEL PAIS VASCO eta SUD OUEST. Azken hauen kasuan azterketarako erabili ditugun unitateak, ez dira artikulu guztiak izan, Euskal Herriarekin nolabaiteko lotura zutenak soilik baizik (batzuk, kanpokoedizio osoan argitaratu arren, Euskal Herriko berri ematen dutelako, eta beste batzuk, Euskal Herriarekinzerikusirik
|
eduki
ez arren, bertako edizioan sartzen direlako). Horrek esplikatzen du egunkari horiekazterketaren zati batzuetatik kanpo geratu behar izatea.
|
|
|
Gainera, hau ez da soilik gertatzen Euskal Autonomia Erkidegoan jazo diren gertaera eta auziekin, ezta hor soilik eragina dutenekinere: Euskal Autonomia Erkidegoan gertatua, nahiz eta Nafarroan eragina
|
eduki
, ez daalbiste kategoria iristen.
|
|
|
Haurrak eta nerabeak
|
eduki
biolento eta desegokietatik babesteko neurriakhartu beharra: programen seinalizazioa, ordutegiaren araberako mugak...
|
|
|
Gizarteak ez du elebidun funtzionatzen, gizarteak ez dakizki euskara eta gaztelania edo euskara eta frantsesa; horixe da errealitate gordina. Hego Euskal Herriko erakunde publikoak (Jaurlaritza, Gobernua, Aldundiak, Unibertsitateak) ozta ozta heltzendira eredu elebidunetara, publikoari eskaintzen dizkieten
|
eduki
idatziak kontuanhartuta; eredu mintzatuetan eta abarretan, ostera, ez. Are gizarte egoera kaxkarragoa
|
|
|
Apirilaren 30ean, Politika sailean, Bilbon jatorria
|
eduki
eta izenperik ez daramanartikulu batek ikusi zuen argia. Tituluan hauxe irakurri dugu:
|
|
|
Alabaina, kasualki, aparteko oinarri administratiborik
|
eduki
ez arren, TrebiñoAraban integratzen du egunkariak.
|
|
|
Ezagunak dira, era berean, Nafarroen arteko harremanak, nola politikoak hala erlijiosoak. Ezagunak dira, jakina, lurralde guztietakobertsolarien arteko harremanak, plazarik plaza ibiltzean; ezagunak, baita, hegoaldekoapaizak iparraldean misiolari; ezagunak iparraldeko euskaltzaleak hegoaldean irakasle... Batasun politiko administratiborik ezaren gainetik, Euskal Herriak (Euskal Herriek) beti
|
eduki
izan du (dute) lotura historikoa, lehen lehenik hizkuntzari, erlijioari etakulturari atxikirik, gerora ekonomian sustraiturik, eta modernidadean politikanerroturik.
|
|
|
Maparen balio estrategiko horretaz, aspaldian konturatu ziren bai Estatuak berak, bai estaturik gabeko herriak ere. Maparen balio erantsia aspaldian ikusi zuten bailurralde bat bere menpe zeukan botereak, bai botererik
|
eduki
ez arren bere eremupropioa eraiki gura zuten herriek ere. Eskoletan, estatu eskoletan zein estatubakoeskoletan, mapak leku apartekoa du.
|
|
|
Era berean, utopia eta politikagintzaren arteko harremanaz zerbait esango dugu, politikagintzaren kontzepzio baten alde eginez, baina utopiaren zeregina inondik ere ukatugabe. Azkenik, aurretik burututako planteamenduen puntu ahulez, mugez eta horiekpraktikan
|
eduki
ditzaketen funtzioaz hitz eginen dugu.
|
|
|
hitza lege supremo eta eternala izendatzeko erabiltzen omen zen. Iraultzekin batera, estatu nazio modernoei egokitutako eta burujabetasunaren ondorio den legeari deitu zitzaion ?konstituzioa?.Frantses ereduaren kasuan, termino honek izaera dinamikoagoa
|
eduki
du, zentzupolitikoagoa; Estatu Batuen kasuan eta baita ingelesenean ere, funtzionalagoa.
|
|
|
Baina ez bakarrik filosofian, beste gizarte zientzietan ere baizik. Pedagogian, harantzago joan gabe, batxilergoan Zuzenbidea ikasgai gisa sartzeak ekarrikolituzkeen onuren inguruko eztabaidak laster
|
eduki
dezake ondorioa gurean, epe labur batean nahitaezko irakasgai bihurtuz.
|
|
|
Ez dut uste puntu honi ezezko biribilik emateak ondoren datozen ideien ukazio erabatekoadakarrenik. Hala ere, hemen lantzen ari garen gaia gainditu arren, eztabaidagai interesgarritzat jotzendut, filosofiarako
|
eduki
ditzakeen ondorioak kontuan harturik.
|
|
|
Bada, gure ustez, kasu horretan, eskubidea lurraldearena izatetik herritarrena izatera pasatzen da. Egon daitezke60.000 nafar estruktura berri horretan parte hartu nahi dutenak, nahizgehiengoak parte hartu nahi ez izan, eta etorkizunezko egituraketa horretan herritarhoriek eskubidea
|
eduki
lukete parte hartu ahal izateko.
|
|
|
Eta hori gainditzeko ahalegina egitea beharrezkoa da. Hala ere, jeltzaleontzat, etorriko den Euskal Herri subiranoan, bere lurralde guztiek eta herritarguztiek
|
eduki
lukete parte hartzeko aukera. Gertatzen dena da, Espainiakolegerian hori martxan jartzeko oztopoak dauzkagula.
|
|
|
Dena dela, oro har, guk filosofia bat daukagu: ez dioguhainbeste garrantzi ematen Estatuek gure eskubideei egiten dieten errekonozimendu ezari, bai ordea guk
|
eduki
dezakegun izateko eskubideari eta hori martxan jartzeari. Eta filosofia horrekin planteatzen dugu Iparraldea eta Nafarroako egoera, hala nola Arabakoa (zenbait zonalde urbano) eta abarrekoa; izan ere, antzeko fenomenoa eduki baitezakegu horietan.
|
|
|
ez dioguhainbeste garrantzi ematen Estatuek gure eskubideei egiten dieten errekonozimendu ezari, bai ordea guk eduki dezakegun izateko eskubideari eta hori martxan jartzeari. Eta filosofia horrekin planteatzen dugu Iparraldea eta Nafarroako egoera, hala nola Arabakoa (zenbait zonalde urbano) eta abarrekoa; izan ere, antzeko fenomenoa
|
eduki
baitezakegu horietan. Guk mahaigaineratzen duguna, atxikimenduaribidea emango dion planteamendua da, hots, eskema bat lortzea non herritarrek etalurralde guztiek sartzeko eta parte hartzeko aukera edukiko duten.
|
|
|
ez da errealitatean lurrera erortzea, baizik eta, zalantzarik gabe, nork bere buruari izate osoan kitzikadura etaemoziozko uhin indartsuak sentitzen uztea. Bihotza eta gogoa presio indartsu horren mendean leher ez daitezen, zangoak nahiko malgu eta sustraituta
|
eduki
behardira, eta, pozaren pozaz salto egiten, utzi behar zaie, gehiegizko kitzikaduraadierazi eta deskargatzeko.
|
|
|
Jokabidearen, oroimenaren eta arretaren norabiderako eta antolaketarakoarauak eskaintzen dituzte; honek, subjektuak bere buruaren, atxikimendu irudien eta bien arteko erlazioen inguruan
|
eduki
ditzakeen ezagutza jakinbatzuk eskuragarri izatea erraztu edo murriztu dezake.
|
|
|
Europarrek ez zuten praktikoki protagonismorik
|
eduki
fundazioko hamarkadahonetan. John Howels (Howels, 1968) eta Ronald Laing bakarrik nabarmenduziren, Ingalaterran.
|
|
|
b. analisiak ageriko
|
eduki
baten azpiko egituren moduan aurkitutako fantasia
|
|
|
Gabezia egoera honekindepresioa leherrarazten da: objektu hori
|
eduki
nahi izateko, fantasia etailusioaren planora itsatsita geratzen gara, eta hau errealitatera aktibokiegokitzea galarazten duen defentsa mota bat da, ez baitago horren irakurketaegokitzailerik. Estereotipoari mesede egiten dion egokitzapen pasiboaz arigara.
|
|
|
Honi dagokionez, Anzieu k talde transferentziak
|
eduki
dezakeen arazoa sistematizatu du, eta zehaztu ere zehaztu du, giza lotura orotan zirkulazio fantasmatikobat dabilela ekintza prekontziente gisa; eta hau, gizabanakoen mehatxu eta desirainkontzienteen irudimenezko betearazpenen ahalegintzen da? (1986,202 or.). Honek osatuko luke transferitutako edukiaren iturria, eta beraiekmarkatutako indarra eta zentzua norabide horretan doa.
|
|
|
Hala ere, oroitzen naiz ikusi nuela Monzon-ekin Donibane Lohizunen, 1971ko Pazkoz, gure lehenbiziko Aberri Egun publikoan: debekatua zen, eta ondoriozistiluak
|
eduki
genituen poliziarekin, baita Enbatako buruzagi zenbaitek auzi batirailean.
|
|
|
Liburu hark
|
eduki
zuen efektua, umetan gurasoek erosi zizkiguten. Forjadoresdel Mundo Contemporaneo, izeneko liburuekin (bilduma osoa genuen etxean, lauliburuki) izandakoarekin bakarrik konpara dezaket, non. Vidas Ejemplares?
|
|
|
Orozkoko Untzueta mendiko gazteluan jentilak bizi ziren, eta herri osoa ikaran eizeukaten, neskak bahitzen zituzten-eta. Behin Olabarri Handiko neska hartu zuten, gaztelura eroan eta han burdinazko ateaz itxita
|
eduki
. Haren nebak haraino joanzirenean, neskatoak salatu zien jentilek lo kuluxka egiten zutela eguerdian, eta orduanetortzeko berriz.
|
|
|
Hemengo kultur gaiak, hemengo errealitateak, osagarri modura hartzen dituzte Espainiako edo Frantziakobeste osagarri anitzekin batera. Euskal Herria ardatz hartzen dugunontzat, aldiz, gurenortasunaren ezaugarri edo gene modura kontsideratuak izaten dira hemengo gaiak.Guretzat, euskal kultura
|
eduki
ala ez, hil ala biziko auzia da.
|
|
|
Ez zaigu komeni bakoitzaren kultura Euskal Herriosoaren miniatura gisa antolatzea. Ikuspegi zabala eta osatua
|
eduki
behar dugu, ordea, gure jakinduria partikularra maila orokorrean erabiltzeko garaian.
|
|
|
Gaurtik aztertuta, ordea, frogatuta daukagu bai irudi, bai teoria ugari eta ez gutxitan interesgarri eta aberats batzuk zabaldurik ere, erabilidituzten egiturak, mentalak izan direla fisikoak baino gehiago, neurtu ezinezkoak, errealitatearekin lotura zehatzik gabekoak. Horiek ere ezin ditugu
|
eduki
nortasunaren, banakoa edo multzokoa, eta gure kulturaren oinarri.
|
|
|
Iruditzen zait, ordea, Leturiarenegunkari ezkutu horrek oraindik ezkutua izaten jarraitzen duela. Hor daude bilduta 50.lehen urteetan hemen erreferentzia handia
|
eduki
duten eta gure belaunaldiarentzaterabakiorrak izan diren argi batzuk, gai eta kezka bizi batzuk. Existentzialismoakhemen izan zituen koloreak, zailtasunak.
|
|
|
Existentzialismoa aipatzen denean, Kierkegaard aipatzen da beti. Existentzialismoak gure artean
|
eduki
duen presentzia aipatu nahi denean, Txillardegi aipatzen dugu.
|
|
|
–Belatxe, an e halako e, harrobi zahar bat dago, eta han Belatxen, orain beleak hemendabiltza, baina lehenago belea hemen gutxi ikusten zen, beleak han egoten ziren, beno, hori izan da sasoia, Solluben ardia eta ganadu asko egon denean, beleak ona etorribeharrik ez du
|
eduki
, ze bertan edukitzen dute jaten eta, bada orain Solluben ez dagoezer, hara Belatxera joan, guztiz arrisku handia egon!, baina guztizko arriskua, inoiz joannaiz, eskola galduta ere, bele habiak egoten ziren han, ezta?, eta huraxe habia hartzeko?
|
|
|
Lanean
|
eduki
dugun helburua eta erabili dugun metodologia laburki azaldu eta ostean, hirugarren atalean abiapuntutzat hartu dugun testuaren transkripzioak egingo ditugu. Laugarren atalean, barietate honetako azentu sistemaren ezaugarri nagusiak laburbildukoditugu.
|
|
|
Bigarren moduluak, aldez aurretik, bere sarreran ager daitezkeen soinu guztiak, ezagutu? behar ditu, hots, hizkuntzaren soinu inbentarioa
|
eduki
behar du, baina, xehetasun honez lekora, haren funtzionamendua ez dago hizkuntza bakoitzaren menpe.Lortuko den ahots seinalearen kalitateari, prozesaketa linguistikoari legozkiokeenxehetasunak bazter utzita, erabiliko den ereduaren ontasunak eragingo dio. Gaur egunerabiltzen diren sintesi ereduetan lortu den kalitatea oso handia da; izan ere, zenbaitkasutan seinale naturaletatik zuzenki lortutako ezaugarriak dituzten elementu kateasistemari emanez gero, seinale sintetikoa eta naturala ez bereizteraino hel daiteke.
|
|
|
Hori dela eta, alofonoen inbentarioa ia fonemen inbentario hutsa da; alofonoakbakarrik hartuko dira kontuan, datu basearen inplementazio zehatzak behar duenkasuetan. Esate baterako,/ n/ fonemaren kasua berriro hartuta, belare gisa egitendenean, belarizatze honek soinuaren iraupen osoa hartzen duela kontuan hartuta, alofono belarea
|
eduki
da, zeren bereizi baititugu/ bokal n belarea/ eta/ bokal n ez belarea/. Aitzitik, belarearen eraginak soinuaren bigarren aldea bainohartzen ez duela erabakitzen badugu,/ n/ alofono bakar bat nahikoa izango da.
|
|
|
– Hiru silaba baino gehiagoko azentu unitateetarako ereduaren aplikazioa (unitateok azentu bigarrenkaria
|
eduki
dezakete). Modelatuaren azterketakazentu unitate luzeetan pultsu bat baino gehiago kokatu behar dugula adieraziko balu, modulu azentuatzaileak kontuan hartu luke eta azentubigarrenkaria txertatu.
|
|
|
Honela ikusten da, ezen monetaren eginkizunik nagusiena merkantziak berenartean homogeneo bihurtzea dela. Ezein dimentsio unitariok ezin du ondasunen dimentsio fisikoaren aniztasuna kontuan
|
eduki
. Fisikoki heterogeneoak diren produktuguztiek daukaten elementu komun bakarra, monetan duten adierazpen numerikoa da.
|
|
|
Ekonomialariekalokairuen hondoaren hipotesia baztertu dute. Beraiek egiaztatu dute ezen, epealdibakoitzean, sorturiko alokairuek (beren forma monetario edo nominalean)
|
eduki
gisaalokatuen edo soldatapekoen produktu korrontea dutela. Garrantzitsua da kontuanhartzea bankuek ez dutela inoiz alokairuen eduki erreala sortzen, beraren formanominal edo numerikoa baizik.
|
|
|
Behin albisteak jasoz gero, irrati emandegira bidaltzen ditu bere ahots propioaz. Irrati gutxi dira atzerrian berriemale asko
|
eduki
ditzaketenak, diru asko balio izatearen aitzakia aipatzen ohi delarik. Eskuarki, irratiak laguntzaileez baliatzen dira eskualdeko kronistak edukitzeko.
|
|
|
Behin partehartze guztiak aurretiaz erabakitako ordenan bildu eta gero, muntaia lan korapilatsuago bati ekin behar diogu (txolarte luzeegiak ezabatu, etab.). Honez gero saioaren iraupenari buruzko ideia bat
|
eduki
dezakegu. Azkenik, nahasketa egiten da, eta zintako sekuentziei diskoak edo estudiotiko loturak (une egokian eta gidoiaz bat) gainezartzen zaizkie, hau guztia bigarren zinta batean grabatuz.
|
|
|
Genero informatibo honetan irratilariarentzat iraunkorra dena da inportantea. Erreportaian gertaeren denboralitatea eta iragankortasuna narratzen da; dokumentala, ostera,, errealitatean sartzen da ezaguera orokorragoa eta iraunkorragoa
|
eduki
dezagun? (Cebrián, 1992, 218).
|
|
|
John Haslings ek esaten digun bezala (1980, 93), helburu entzuleria entzule modura iritsi edo atxiki nahi ditugun pertsonak dira. Irratibidean lehiakortasun handia dagoenez, kontzeptu hau puri purian dago; gainera, helburu entzuleriak eragin handia dauka irrati estazioak dituen edo
|
eduki
di tzakeen iragarleengan eta beren ekoizkinen salmentetan.
|
|
|
Azken hamabost urteetan batean eta bestean izandako entzule kopuruak aldakorrak izan dira, joera FMko estazioen irratsaioak entzutearen aldekoa izanik. Euskal Autonomi Erkidegoan, esaterako, honako entzule indizeak
|
eduki
ditugu 1984tik aurrera, CIES enpresak (1999, 7) egindako azterketen arabera (urtez urte eta milaka zenbatuta):
|
|
|
Irrati kateek kontu berezia
|
eduki
behar dute akulturazio fenomenoarekin (beste talde edo kultura batekin harremanetan jartzen denean gizatalde batean suertatzen diren aldaketak, batez ere goi mailako gizatalde txikiari nagusitzen zaionean). Ikur, ezaugarri eta sinbolo kolektiboak alde batetik, eta berezitasun kulturalak bestetik (hizkuntza barne, noski) onetsiak izan behar dira.
|
|
|
Informazio irratietan entzuleen indizeak emendatzeko, ezinbestekoa da albistearen zikloa aintzat hartzea. Notizien jarioa egiteko orduan, gogoan
|
eduki
behar da ziklo informatiboa. CIMOP izeneko enpresak RTVErentzat orain zenbait urte egindako ikerketan argiro azaltzen da zein den ziklo hori (Madinaveitia, 1989, 66):
|
|
|
Komunikazio prozesu hau ez da sinplea baina. Kate luzea dela esan genezake, elkarren ondoko iturri eta putzuz osatua; eta katemaila bakoitzak bitartekotza prozesurako funtzioa
|
eduki
dezake. Sistemen Teoria Orokorreko kutxa beltz en antzekoa da, bere input eta outputekin (Villafañé et alt., 1987).
|
|
|
–Informazio iturriak, egia esan, gertakariak beraiek dira, edo gertakarietako protagonistak?. Azken hau ere hagitz zabala izan arren, zer pentsatu eman behar digu, edozein kazetarik beti
|
eduki
behar baitu gogoan protagonisten hitzak lortzea, protagonista bera elkarrizketatzea edota gertakariak izan diren lekuaren irudiak eta argazkiak kausitzea; zeregin hau guztiz garrantzizkoa da, era horretan informazioa gertu gertutik eskaintzen baitiegu entzuleei.
|
|
|
Moles engana (1975) itzuliz,
|
eduki
analisia aplikatzen zaien mezu guztiek bi alde dituztela aipatu behar da. Mezu denotatiboa (esaten dena) eta mezu konnotatiboa (esaten den era) elkarrekin datoz iturrietarik heltzen zaizkigun informazio guztietan.
|
|
|
Iturrietatik beraietatik garatzen dira bi alor hauek, eta bitartekoak zenbat eta gehiago izan, hainbat eta fidagarritasun txikiagoa eman behar diegu informazioei. Kazetariek ongisko dakite zeinen garrantzitsua den hori, eta horregatik
|
eduki
behar dute hasieratik argi zer nolako iturriak nahi eta behar dituzten.
|
|
|
Informazio sorburu ditugunez gero, irratilari berriemaileek beti
|
eduki
behar dute gogoan albiste agentziak informazioaren oinarri eta hastapena direla. Abiaburu direnez gero, informazio horiek janztea ere komeni da apur bat baino ez bada ere.
|
|
|
Horrexegatik da baliagarria, nolabait esateko, beste hedabideen ahotsaz jabetzea. Hau esateak, alta, ez du kentzen, John eta Denise Bittner ek (1977) egiten duten bezala, zerbitzu honek
|
eduki
dezakeen arriskuaz ohartaraz dezagun: –In no way whatsover should this be used as a substitute for good investigative journalism?.
|
|
|
Hori gorabehera, entzunaldiak maizegi egiten badira, paranoiak sor daitezke irratilariengan. Hedabide honetako berriemaileek argi
|
eduki
behar dute, askotan ezin direla lehenak izan informazioak ematen, eta ez dutela zertan eman hedabide lehiakideek ematen duten guztia.
|