|
2000
|
|
|
Eta, hala, arrazoi politikoak aipatu dira, arrazoi soziologikoak, arrazoi etiko erlijiosoak... Eta horiek guztiak luze eztabaidatu ondoren, guztiek baztertu dituzte, ez
|
dutelako
ez hankarik ez bururik; ekintza haren errua intsumisoei edota feministei egoztea ere ez zaie bidezkoa iruditu; ezen, ba al dute, egiaz, salaketa haiek jaurtitzeko froga argi eta erabatekorik?
|
|
|
Jatekoak erosi ditugunean, igandea izaki, ardo pixka bat erostea pentsatu dugu. Baina hain zuzen ere igandea zelako, hau da, Jainkoaren eguna, ezin izan dugu alkohola erosi soil soilik eguerdiko hamabietatik aurrera saltzen
|
dutelako
...
|
|
|
Guztiarekin, are urduriago ikusi dut gasolindegi batetik agentziara deitu, eta azaldu digunean, gure faxa jaso, jaso dutela, baina oraindik ezin dutela erabakirik hartu. Nonbait, arazoa korapilatu egiten da Kaliforniako agentziakoek Madrilekoarekin mintzatu behar
|
dutelako
eta tartean ordu aldaketa dagoelako.
|
|
2001
|
|
|
Bai, kapela berria egingo diot Ahaide Nagusiari eta benetakoarekin geldituko naiz ni. Okerrik gertatuz gero, federik izan ez
|
dutelako
izan dela esango diet; federik gabe, alfer alferrekoak direla jantzi bereziak, alegia. Beraz, errua ez dela nerea.
|
|
|
bi" ilhartitz" eta" Laur karbarien eresi" polita. Amodiozkoak noiz edo behin besteren eskez eginak direla uste du Francisque Michelek, Oihenarten hitzek hala adierazten
|
dutelako
edo:
|
|
|
Orainago, jendea han zenbaitek nahi genuen baino presakago hasi da ibiltzen, brûler les étapes nahi
|
dutelako
, ez hango eta bestetango erabakietan gelditu bertan goxo. Beharra ere bazegoen, egia esan.
|
|
|
Kondairan barrena abiatu garenez gero âdokumentuen gain eraikia den hartan, diot, ez irudimen kolpeka asmatuanâ, badira zenbait puntu  gogoan eduki beharrekoak. Lapurdik, lehenik, XVII. mendean zuen indar ekonomikoa 1700 inguruan galdu zuela13 Ekonomiarekiko aldakuntzek berehalako ondoriorik izaten ez
|
dutelako
beste zenbait mailatan, gero, hango mintzairaren gehientasunak, ahultzen zihoalarik, iraun zuela oraindik. Han bertan, bestaldean, hirugarren, deuseztaturik ikusten dugula gure egunotan  gehientasun hori.
|
|
|
Nobel saria urrutitik ere ikusi gabe, ordea, zerbait ikusi dut, beste gehiegik ere betaurrekorik gabe ikusi dutena: haur batek, alegia, zeharo eta erabat gal dezakeela bere lehen hizkuntza, bestetan hazi
|
dutelako
gero. Zorigaiztoz, euskara da, hainbestek, aztarrenik ere gabe, galdu duen lehen hizkuntza.
|
|
|
Luhmanen arabera, komunikazio publiko horren jatorrian sistema politikoa bera dagoen arren (izan ere, guztiz funtzionala da sistema politikorako gaien" murrizte" hori, herritarren interesak biltzeaz gainera, haien arreta ere biltzen baitu), tresna pribilejiatuak dira hedabideak publizitaterako duten gaitasunagatik. Zentzu horretan, okerrik gabe esan dezakegu hedabideek arazoen konplexutasuna murrizteko funtzioa bete dutela, bake prozesua eta euskal gatazkaren konponbidea" nazionalismoa versus demokrazia" gaira bildu eta murriztu
|
dutelako
. Espainiako estatuko sistema politikoko indar nagusien mesedetan jokatu dute horrenbestez.
|
|
2002
|
|
|
Tailerretako aristokratak dira, nolabait esateko. Beharginek bekaitzez begiratzen diete, eta ez lanorduengatik bakarrik, baita buzo barik hau da, kaleko jantzita lan egiten
|
dutelako
ere. Ofizinistek, berriz, ez dute beren aldetik ezer egiten haien gorrotoa baretzeko.
|
|
|
erosi ahal
|
dutelako
irribarreka.
|
|
|
Familia erdalduna izanik aldi berean euskaltzalea baldin bada, eta umeei euskal hezkuntza eman nahi baldin badie, euskal programetara bidali behar dituzte seme alabak, ereduetara alegia, ez da horretan zalantzarik. Kontuan izanik, hori ere esan behar da inor ere engainatu gabe, etxean neketan ibiliko direla, eta umeek zailtasun batzuk izango dituztela, etxeko lanak egiteko orduan anitzetan behar duten laguntza
|
dutelako
eskuratu. Eta batzuetan umeek zailtasun objektiboak izan ditzakete, laguntzarik ez dutenez, lan horiek behar den bezala egiteko.
|
|
|
Hasteko, ez du aparteko ahaleginik egin hizkuntza ikasteko. Ez, bere erdaldun ikaskideekin erkatzen badugu behintzat, hauek normalean erdaraz baizik ez dakitelako eta euskal gaiak euskaraz segitzeko eginahal handia egin behar
|
dutelako
.
|
|
|
Eta zientziako artikulu guztiak ere euskaraz? Eta Parisko unibertsitateetako ikerlariak, eta Harvardekoak, eta Oxfordekoak, kezkatuak egongo balira euskaraz ez dakitelako eta euskaraz argitaratu ezin
|
dutelako
–Eta Ameriketako Estatu Batuetako presidentea euskaraz mintzatuko balitz gaizkiaren indarrak mundutik garbitu nahi dituenean?
|
|
|
Alegia, nor ez da konturatu bulego batera hurbildu eta hangoak erdaraz ari direla elkarren artean, eta zuri ere hasieran erdaraz egingo dizutela, nahiz eta eskatu bezain laster fierki euskararen gaitasun agiria aterako dizuten, batez ere oposizio batzuetan aurkezteko behar baldin badute? Gure burua engainatzen segi dezakegu, eta bulego publikoetan denek bere titulua besapean
|
dutelako
bulego hura euskaldundu dugula esan, baina ez dakit horrekin euskarak zinez aurrera egiten duen. Nahiz, hau ere esan behar da, euskarak aurrera egitekotan baldintza hori bete behar duen.
|
|
|
Gizartearen aldetik, urte luzeetan enantzu handiko guraso militanteak izan ditugu gure inguruan. Militante eraginkorrak, berak hasi direlako zenbaitetan hizkuntza ikasten, edo militante pasiboak, berek egin ez zutena ororen gainetik bere seme alabek egin dezaten nahi
|
dutelako
, gogozko tokian maldarik ez delakoan eta hizkuntza osmosi bidez beretuko dutelakoan. Horrexegatik matrikulatzen dituzte euskal eskoletan.
|
|
|
Anitzetan ez da erraz esatea lan horiek Euskaltzaindiari edo unibertsitateari dagozkion, lan hauetako asko inguruko gizarteetan unibertsitateak egiten dituelako. Bistan da, nire ustez behintzat, gramatika eta hiztegia, batez ere, Euskaltzaindiari dagozkiola, estatutuek ere halaxe esaten
|
dutelako
. Beste lanak xehekiago aztertu genituzke, eta ikusi benetan zein den euskal akademiaren zeregina XXI. mendean.
|
|
|
Batzuek, ttattarra janzteaz gain (EHUn egiten ez dutena egiten dute UEUn, zeinak erakusten baitu nola diren buru argi eta gogo irekikoak komeni zaienean), berdin berdin segitzen dutela, langarrean galduak agian, UEUren betiko filosofiarekin, aldamenean duten EHU barka, UPV deituko diote beren euskara batuan, Universidad Politécnica de Valencia alegia bat batean eta ustekabe menditik eroritako gizartearen beste geografia apaingarri bat izango balitz bezala. Zinez, UEU bizi ahal da unibertsitate publikoko irakasleek unibertsitate publikotik kobratzen
|
dutelako
hilabetero, unibertsitate publikoak bere azpiegitura eskaintzen dielako praktikan (mahaiak, ordenagailuak, telefonoak, idazkaritzako laguntzak, ikerketa laguntzak, liburutegiak, eta abar, abar luzea oraingoan) hilabetero, unibertsitate publikoak bizitza segurtatzen dielako hilabetero, horregatik, hitz batean, bizi ahal da UEU. Horregatik.
|
|
|
Eta barka horrenbeste" disko" eta" diska" rekin, baina bitartean Euskaltzaindiak ez zuen ezer ere esaten ez erabakitzen puntu honetaz. Jakina, Atxagak ez zion galdetuko akademiari zer jarri, berak nahi zuena jar baitzezakeen eta artistek nahi dutena egiteko eskubide osoa
|
dutelako
. Baina pentsatzen dut Bernardok liburu bat eramango ziola argitaldariari eta honek ikusten bazuen izenburuan" disko" ageri zela, eta aurreko astean inprimategira eramandako beste liburu baten izenburuan" diska" jartzen zuela, editoreak esango zion Atxagari:
|
|
|
Por cierto, supongo que serÃa una errata del corrector automà ¡ tico del portà ¡ til, te hemos puesto âfolclorâ en los dos porque es norma de la casa". Eta ez Atxagak ez beste inork ez luke pentsatuko" sukaldetxotara" ari direla egunkari horretan orain arte" folklore" jartzen zuten tokian orain" folclor" jartzea erabaki
|
dutelako
. El PaÃsekoak arras serioak direlako, eta gaztelania bera ere arras hizkuntza serioa baita.
|
|
|
Gainera, hizkuntzaren garabideak ireki beharrean, hain zuzen ere euskal filologoak, hizkuntzalariak eta euskaltzainak (Villasante eta besteren bat kenduta) izan dira eta dira errudunenak kontu honetan, beren ardura eta kezka puristekin hizkuntza ito besterik egiten ez
|
dutelako
. " (Euskal) filologoak eta filologo euskaltzainak lo ederrean daude, ametsetan, seko", oroitarazten digu.
|
|
|
beti egongo da Gombrowiczek botatakoak berresten jarraituko duen poeta setatsurik, eta, ondorioz, beti egongo dira motiboak Poesiaren aurkako poseari eutsi ahal izateko. Hau da, poesia atsegin ez duela dioenak badaki zehatzagoa izango litzatekeela poesiaren zati bat (erretorikoena, pinpirinena) gustuko ez duela esaten badu, baina, zer nahi duzue, zatirik handiena halakoa izaten jarraitzen du, eta erosotasunagatik (metonimia gisa alegia), eta poeta askok diren bezalakoak izaten jarraitzen
|
dutelako
(hots, Poetak), zilegi da oraindik poesiaren aurkako posea... pose hori defendatzen dutenek, ezkutuan, poemaren bat edo beste irakurtzen badute ere.
|
|
2003
|
|
|
Inoiz Zorionak aitte edo antzeko mezuko pankartaren bati eusten ere ikusi izan duk, jada Mariasun ez zegoela, baina memoriak horretan ere huts egiten dik. Azken bi urteetan ez duk Garan koadrilla horren argaz  kirik ikusi Inaren egunean, eta jada pentsa  tzen hasia hintzenean presoari arrastoa betiko galdu behar hiola, hara non gaur, Euskaldunon Egunkarian, Inazio Tordesillas presoa askatu behar
|
dutelako
berria irakurri duan.  Bazter batean zetorrean, ezkerreko orrialdean, Segik auskalo non ikasle elkarretaratzea dei  tzen zuela zioen berri labur baten gainean.
|
|
|
Betidanik izan duzu erraztasun berezia irakasleengana arrimatzeko, ez duzu-eta ama alferrik eduki institutuko Eskola Kontsei  luan sartuta, bazterrak nahasten âeta Guraso Elkartean, eta Emakume taldean, eta Auzo Elkartean... â. Edonola ere, beste edozein irakaslerekin ere larri ibiliko zinen esateko ezin zenuela azterketa egin, ezinegona zenuela aita gaur bertan askatu behar
|
dutelako
, kartzelan hogei urte pasatu eta gero. Manifa eta mobida guztietan sartuta ibiltzen den irakasle enrrollatu horri ere ez zenioke esango.
|
|
|
Garai berezi batean haragitu izpirituak zarete biak eta nahi zintuztedan entzun, egunkaria komentatzen, pentsatzea eta hitz egitea bideratzen dizkizueten ideiak barreiatzen eta gero biltzen, jatea ahanzten duten ttirrittak bezala kantatzen, jakinez hamar mila urteko bizi iraulketa batean zuen arimek bederazka Izatea miretsi
|
dutelako
geltoki honetan zaudetela. Itzul  tzen naiz ni ere ene abiapuntura:
|
|
|
Poetak ez ditut maite, gerla zer den jakin gabe, beren olerkietan nolanahika aipatzen
|
dutelako
. Herrialde ustez zapalduetakoek batez ere:
|
|
|
Jardun ilegalen onartzeak, inplizituki ala argiki, nahiz eta dakigun legea ez dela beti legitimoa (gure desira propioak orokorraren izenean mugatzen eta zapaltzen dituelako batetik eta bestetik legea hausten dutenen aurka legegilearen bortizkeria itsua eta salbaiaren erabilera justifikatzen
|
dutelako
) eta halaz barne etikak oldartzera deitzen gaituela, ene irudiko, jendearen baitako oinarrizko inteligentzia murrizten du. Biktimenganako urrikiz borrokarekiko konpromisoa balioztatzen dugu, borrokak sortu etsai biktimaren mina kontuan hartzen ez dugunean.
|
|
|
7 Bekatu gutxiago egiten
|
dutelako
argudioa. Aurrekoarekin lotuz, garbi dago, biziraupenerako hainbeste lan eta hain gogor egin behar izanda, haragizko tentaldiak ez ezik, beste edozein bekatu egiteko abaguneak ere urriagoak direla nekazarien artean (merkatariekin, handikiekin edo, oro har, kaletarrekin konparaturik).
|
|
|
Aldi berean, Bilboko apaiz asko frantsesen kontrako matxinatuen buru bihurtu ziren. Ordena erlijiosoek klero sekularrak baino protagonismo handiagoa izan zuten horretan, agian sekularrek talde izaera hain markatua ez
|
dutelako
, edota, baita, beren gotzaina, Francisco Mateo Aguiriano Gómez, hasieran frantsesen alde agertu zelako, nahiz eta berehalaxe? 1808ko abuztuan, haien etsairik amorratuena bilakatu.
|
|
|
Iragan leku bat da, beraz, zor horiek kitatu eta arimak garbitu ondoren zerura joan ahal izateko. Garbitu, hemen ere, sufrituren sinonimotzat jotzen da, purgatorioan ere sua eta oinazeak baitira nagusi; dena den, infernukoak baino arin eta eramangarriagoak dira, amaiera
|
dutelako
batez ere. Zuri beltzezko sari edo zigorraren ordez, horrela, kontzeptu honek mailaketa konplexuagoa bideratzen du, eta primeran dator, gainera, bekatu arinen kontzeptu laguntzailearekin (izan ere, bekatu arinen ideia garbitokiarena baino pixka bat lehenago defini  tzen da, eta horri bidea egiten dio).
|
|
|
Elizgizonak ez diren asko ere aritzen dira, ordea, Ebanjelioko hitzekin (gehienetan latinez idatziak edo ahoskatuak," sendatzaileak" ere ulertzen ez zuen moduan, alegia) edo antzeko formulekin gaixoak sendatzen ahalegintzen: guztiak iruzurti galantak izango dira nahitaez; eta gaixoa osatzea lortzen badute, deabrua lagun
|
dutelako
izango da.
|
|
|
Zergatik dira hain larriak halako biraoak? Gorrotoa, etsai  tasuna, adierazten
|
dutelako
–Bai, jakina, baina baita biraoan lagun hurkoari (edo animalia bati, edo gauza bati) opa zaion gaitza bete egin daitekeelako ere.
|
|
|
Egia, beste asko ez direla zuzenean kobratzen, ados; baina aldez aurretik ordaindu dira: zerga publikoetatik eratorritako diru-laguntzei esker bizi direlako edo iragarkiei esker finantziazio lerro propioa garatu
|
dutelako
. Gurearen moduko herri txikietan ezer ez da doan.
|
|
|
Atseginez hartzen dituzte eskola militar estatubatuarretan latinamerikar jauntxoak, bihar etzi Washintong eko interesen alde borrokatuko
|
dutelako
euren herrietan: zer ikusi ha ikasi; ahaztu egin zaigu ala?
|
|
|
Iruditzen zait, batez ere erdalduna dela komunitate bitasunik ikusten ez duena, besteak erdal hiz  kuntza ere badakielako; erdaldunak berea bakarrik ikusten duelako esango nuke, gainera. Agian komunitate bakarra dagoela diote, euskaldunek ez
|
dutelako
berea inposatu, ez dutelako bere indar talderik eratu, bere lobbya; enfrentamendu zuzenera jo ez dutelako euskaldunek, agian. Hori al da eskatzen ari direna erdaldunak?
|
|
|
Iruditzen zait, batez ere erdalduna dela komunitate bitasunik ikusten ez duena, besteak erdal hiz  kuntza ere badakielako; erdaldunak berea bakarrik ikusten duelako esango nuke, gainera. Agian komunitate bakarra dagoela diote, euskaldunek ez dutelako berea inposatu, ez
|
dutelako
bere indar talderik eratu, bere lobbya; enfrentamendu zuzenera jo ez dutelako euskaldunek, agian. Hori al da eskatzen ari direna erdaldunak?
|
|
|
Iruditzen zait, batez ere erdalduna dela komunitate bitasunik ikusten ez duena, besteak erdal hiz  kuntza ere badakielako; erdaldunak berea bakarrik ikusten duelako esango nuke, gainera. Agian komunitate bakarra dagoela diote, euskaldunek ez dutelako berea inposatu, ez dutelako bere indar talderik eratu, bere lobbya; enfrentamendu zuzenera jo ez
|
dutelako
euskaldunek, agian. Hori al da eskatzen ari direna erdaldunak?
|
|
|
Arazoa, ustez, sentsibilitaterik ezean datza: ez dute ikusten beste komunitaterik, komeni ez zaielako; kontraesan politiko, sozial eta kulturaletan sartu gura ez
|
dutelako
. Hitz egin dezagun argi.
|
|
2005
|
|
|
âCarrero Blancoren kastako odolzaleei babesik gabe gera  tzeak egiten die minik handiena; hortxe dute ahuleziarik behinena. Jokatzen duten moduan jokatzen dute, atzetik indarra
|
dutelako
eta ahaltsu sentitzen direlako; babesik gabe geratzen direnean, gainbehera etortzen dira, eta beren buruaz beste egitera ere iristen dira. Zergatik uste duzu ari dela irauten Franco hainbeste denbora boterean?
|
|
|
Zergatik uste duzu ari dela irauten Franco hainbeste denbora boterean? Oraindik ere jende asko duelako atzetik, eta interes asko; eta haren alde ez dauden gehienak, berriz, hura gaitzesteko adorerik ez
|
dutelako
. Ikusiko zenuke, bestela.
|
|
|
Eta ingurumenaren arazoen artean gero eta gehiago dira, lurralde edo mundu mailakoak direlako edo nazioarteko eremu komunetan eragiten
|
dutelako
, nazioen arteko lankidetza zabala eta nazioarteko erakundeetarako neurriak hartu beharra eskatuko dutenak, denon onerako.
|
|
2006
|
|
|
" Txinari aurre egiteko, diok? Inposatu genien ekonomia lezioa bikain ikasi
|
dutelako
soilik. Gogoan hartu ezak Opioaren Gerrarena...".
|
|
|
Nekatuta nagoelako? Beharbada, bai; eta baita itzalek politak izan behar
|
dutelako
ere horma hauetan: lehenago, pertsiana igota; ostean, jaitsita.
|
|
|
Gaur egungo etxe edota eraikin askok leiho bereziak dauzkate, modu ezohikoan irekitzen direnak edo ireki ere egiten ez direnak hainbat. Zergatik eta, horrela nahi
|
dutelako
arkitektoek. Sentsazio berriak bilatzen dituzte, hiritarrak harritzea, ez biztanleen bizitza erraztea edo etxe merkeagoak eskaintzea.
|
|
|
Badarama une bat eurei begira, etenik gabe. Ez da izango balio artistiko handirik
|
dutelako
, ezta? " Trenaren zubia, Argenteuil.
|
|
|
12 Nire ingurukoek ez
|
dutelako
nahi.
|
|
|
–Euskargu: kargu jakin bat lortu
|
dutelako
, euskaraz egitera behartuta dauden agintarien edo funtzionarioen euskara.
|
|
|
Aski azkar ikasten dute hitz egiten, helduaroan beste edozein hizkuntza ikasten saiatzen garen heldu oro lotsagarri utzita. Batetik motibazio ikaragarria
|
dutelako
, eta bestetik gurasoen opari genetikoa ere badutelako, eta egun osoan beste zereginik ez dutelako, bidenabar esanda.
|
|
|
Aski azkar ikasten dute hitz egiten, helduaroan beste edozein hizkuntza ikasten saiatzen garen heldu oro lotsagarri utzita. Batetik motibazio ikaragarria dutelako, eta bestetik gurasoen opari genetikoa ere badutelako, eta egun osoan beste zereginik ez
|
dutelako
, bidenabar esanda.
|
|
2007
|
|
|
Globalizazioaren eta immigrazioaren aroan, Joxean Artze poeta eta maisuaren hitzak inoiz baino profetikoagoak dira: " Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez
|
dutelako
, dakitenek hitz egiten ez dutelako baizik".
|
|
|
Globalizazioaren eta immigrazioaren aroan, Joxean Artze poeta eta maisuaren hitzak inoiz baino profetikoagoak dira: " Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez dutelako, dakitenek hitz egiten ez
|
dutelako
baizik".
|
|
|
navarrismoak, oraindik ere, zilegi baiteritzo Bigarren Errepublikaren kontrako estatu kolpeari, haien ustez erreketeek, soldadu erregularrek eta falangistek egin behar zutena egin baitzuten Uztailaren 18an. Navarristak beti kexu dabiltza abertzaleek Nafarroa inbaditu nahi omen
|
dutelako
, baina iragan mendean gertatu zen inbasio bakarra hainbat nafarrek 1936an Bizkai Gipuzkoetan burutu zutena izan zen.
|
|
|
Nahiz eta hedabide batzuen aldetik kanpaina beldurgarriak izan, guraso askok beren seme alabak ikastoletara edo euskal adarreko eskoletara eramaten segitzen dute. Ez ikurrina bereziki maite
|
dutelako
, bertan hezkuntza ona ematen delako. Oraindik ez diot esperantzari uko egin emeki emeki egiazko nafartasun bat sor dadin, lotsarik gabe euskalduntasuna beretuko duena.
|
|
2008
|
|
|
Etxean, Crissek kruasanak atera ditu gosaltzeko, eta Hermannek eskerrak eman dizkie Frieda eta Lottari. Autoan gauzak kontatzen entzun dituenean, zoriontsu egin
|
dutelako
eman dizkie eskerrak. Sukaldeko leihotik Carl ageri da patioan arrosak, albarikoke arbola eta palmondoa ureztatzen.
|
|
|
–Ez, ez, goxoak dira, goxoak izan behar
|
dutelako
, naturak horrela programatu dituelako.
|
|
|
Gizona, Historiaren protagonista izan denez, markatu gabeko elementu bakarra delakoz. Beste protagonistak bilatzen hasten garen neurrian, gizarteak atzera egiten du... balizko protagonista horiek leinuetara jotzen
|
dutelako
; emakumeek, emakume taldeetara eta emakumetasunera eta horrela. Leinukeria berria... eta leinukerian, ETA eta nazionalistekin egiten dugu topo.
|
|
|
Hirurogeita hamarreko hamarkadan girotutako filmekin akordatu naiz, El Lobo, Yoyes, Segoviako ihesa. Ibonekin Euskal Gatazka gai
|
dutelako
ikusi ditudan horiek. Patillak eta galtza kanpanak, halako gristasun bat airean, ertzetan nabaritzen hasitako sepia kolorea.
|
|
|
Hizkuntza bat ez da galtzen honegatik edo hargatik, baizik eta dakitenek, egin beharrean, eduki egiten
|
dutelako
, diru beltz edo arrazoi zuri baten gisan.
|
|
|
Bi bikoteek âguk bezalaxeâ ibilbide luzea egina zuten Chongqingeko hotel hartako jangelaraino, baina ez genien galdetu eta ez ziguten kontatu. Ziurrenik bideek garrantzia galtzen
|
dutelako
behin helmugara iritsitakoan. Gurasoak izan nahi zuten eta kito.
|
|
2009
|
|
|
Eta gaixotasunak hankaz gora jarri zuen dena. Lehendabizi, ezin nuelako lan egin eta gero, lehen niri deitzen zidaten familia batzuek beste mediku batengana jo
|
dutelako
. Atzetik dabilkit zoritxarra.
|
|
|
–Ba nik esango dizut zergatik duten denek kaka bera gustuko, jarraitu zuen Claudiok purrustadarekin?. Denek berdin pentsatu nahi
|
dutelako
. Albiste berak irakurri, film berak ikusi, erakusketa berak bisitatu..., eta, noski, liburu berak irakurri.
|
|
|
Ziurrenera, bai, baina, batzuetan, batek daki zergatik, hauspo hori gabe ere, halako berotasun bat sor daiteke elkarren berri aspaldian izan ez duten bi pertsonen artean. Min bera partekatzen
|
dutelako
, akaso. Emozionalki bata bestearengandik hurbil sentitzen direlako.
|
|
|
Erruki gabe hil
|
dutelako
anai Etxebarrieta.
|
|
|
Arratsaldean ez baina orain bai. Hiru aurpegi haiek elkarren antza eduki dute zergatik eta hirurek izan
|
dutelako
heriotzaren airea. Bai, arratsaldekoa bihozkada modukoa izan dut; orain, berriz, seguru nago.
|
|
|
gure musuen isla ez
|
dutelako
islatuko
|
|
|
Nafarroako Gobernuak interes politiko hutsen arabera euskarari ematen dion erabilera alderdikoi eta sasi ideologizatua oso arriskutsua eta itogarria gerta dakioke euskarari. Esate baterako, Nafarroako hainbat herritan, bertako eskola txikiak ixten ari dira ikaslerik ez
|
dutelako
. Ikaslerik ez badute, ordea, ez da udalerri horietan haurrik ez dagoelako, baizik eta haur horiek euskarazko irakaskuntzan matrikulatu nahi izanik, gobernuak udalerrian bertan euskarazko irakaskuntza ukatzen dienez, inguruko udalerri bateko eskolara joaten direlako.
|
|
|
Badakigu gaur egun ez dela politikoki zuzena, baina gure ustez balio eta gaurkotasun erabatekoa dauka Usurbilgo poetak, JoxAnton Artzek, duela urte asko plazaratu zuen leloak: " Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez
|
dutelako
, dakitenek erabiltzen ez dutelako baizik". Euskararen erabileraren aldeko pausoa euskal hiztunen erantzukizuna da, lehenik eta behin.
|
|
|
Badakigu gaur egun ez dela politikoki zuzena, baina gure ustez balio eta gaurkotasun erabatekoa dauka Usurbilgo poetak, JoxAnton Artzek, duela urte asko plazaratu zuen leloak: " Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez dutelako, dakitenek erabiltzen ez
|
dutelako
baizik". Euskararen erabileraren aldeko pausoa euskal hiztunen erantzukizuna da, lehenik eta behin.
|
|
|
Hobetzea nahitaezkoa da, besterik ez bada ere, arrazoi honengatik beragatik: A irakasteredua eskubide osoz aukeratu duten ikasleek eskubidea
|
dutelako
, hezkuntza sistemaren eskutik gaur egun eskuratzen duten euskara gaitasun zimelaren ordez askoz gaitasun bikainagoa lortzeko, eta hezkuntza sistema legeriaren arabera behartuta dagoelako A irakastereduko ikasleei ere euskaraz komunikatzeko adinako gaitasuna bermatzera. Obligazio horri bizkarra erakusteak, hezkuntza sistemak berak legeriari berari gibela ematea ekarriko luke, eta, okerragoa dena, ikasle guztiei, baita eskubide osoz A eredua aukeratzen dutenei ere?
|
|
|
Hiru arrazoi nabarmenduko ditugu euskarak hedabideen mundu ia mugagabean lekua izatearen alde: alde batetik, herritarrek legerian aitortua
|
dutelako
informazioa euskaraz jasotzeko eskubidea, eta hori bermatu egin behar da; bestetik, euskararen erabilera gizarte bizitzan areagotu eta sendotuko baldin bada, gaur egungo gizartearen ezaugarriak kontuan hartuta, nahitaezko baldintza delako hedabideetan erabilitako hizkuntza izatea; eta, hirugarrenik, euskara eta euskarazko sorkuntza kontuan hartzeak hedabideen anizkoiztasuna areagotzea dakarrelako...
|
|
|
Euskaraz egotea bera ere balio erantsia izango da, baldin eta euskaraz egiten den horrek balio erantsirik baldin badu. Horrela, bada, euskarazko produktuek erakargarritasunaren balio erantsia
|
dutelako
euskarazko hedabideek gaztelaniazko hedabideekiko lehian hobera egiten badute, ez da dudarik gaztelaniazko hedabideek ere arreta handiagoa eskainiko diotela euskarazko sorkuntzari. Halako giroa ongarri baino ez litzaioke euskarari etorkizunean.
|
|
|
Arrazoi absolutuz beteta egon ohi dira beti muturrak; horregatik da zaila ezer partekaturik eraikitzea muturren artean, muturrek onenean ere elkar deuseztatu egiten
|
dutelako
. Horregatik, gauza gehienetan bezala, hizkuntza kontuetan ere, moderazioak eta erdibideak ematen duten zabaltasunean bakarrik eraiki daiteke elkarbizitza, alde batera utzita mutur batekoen maximalismoak bezala beste muturrekoen minimalismoak ere.
|
|
|
Erabileran modu erabakigarrian eragiten duten faktore estruktural horiekin eta familia bereko beste batzuekin ez ezik, herritarren gogoarekin eta ahalmenarekin ere topo egiten
|
dutelako
ez da" lege arau plangintzen triangelua" ahalguztiduna, eta hain zuzen horrexegatik beren eraginkortasuna guztiz loturik dago herritarren gogoari eta ahalmenari. Egin nahi dena eta egin ahal dena da hemen egiazki balio duen alde biko jarduna.
|
|
|
Eskerrik asko Socori, beste hainbat gauzaren artean berari zor baitiot jakitea zeinen zaila den eta zenbaterainoko ahalegina eskatzen duen etxetik euskaraz tutik jakin ez eta heldutan, irakaskuntzan eta lagunartean euskara erabiltzeko batere modurik ez izanda, halere, euskaldun berri izatera iristeak, non eta gaur oraindik euskararik gabe bizi litekeen Herrian. Guztiok, baina batez ere euskaldun zaharrok, zorretan gaude euskaldun berriekin, hizkuntza bizikidetza ahalbidetzeko berealdiko ahalegina egin
|
dutelako
.
|
|
|
Abertzaletasunaren diskurtsoak balio du abertzaleak euskarari lotzeko, euskaraz dakitenak ez ezik baita euskaraz ez dakiten abertzaleak ere, abertzaletasunaren proiektu politiko ezberdinen osagai funtsezkotzat onartzen
|
dutelako
. Lotura hau ez da gutxiestekoa, bereziki abertzaleak Euskadin asko direla kontuan harturik.
|
|
|
Ekarri ditugun hiru adibideok bitxikerien erakustoki batean jartzeko modukoak dira, hain zuzen ere neurrigabetasun bistakoa
|
dutelako
. Hona ekarri baditugu, ez da izan horregatik, baizik eta plaza mediatikoan noizean behin oihartzun handia ematen dioten jarrera inboluzionista baten erakusgarri direlako.
|
|
|
Arazoak modu egokian konponduko badira, nahitaezkoa da errealitatea norberaren bestelako komenentzien arabera deskribatzeari uko egitea. Hau guztia diogu, entzundakoak entzunda, dirudienez zenbaitzuek ahaztu egiten
|
dutelako
, Osakidetzako hizkuntza kudeaketaz dihardugula, ezin ahaztuzkoa behar lukeen gauza bat: osasun zerbitzu publikoetako arazoa ez da gaztelaniari lekua egitea edo gaztelania babestea, baizik eta euskararen erabilerari gaur egun oraindik ez daukan leku egokia egitea, gaztelaniarenaren ondoan?
|
|
|
Beraz, Europako Erreferentzia Markoaren B2 maila eskatzen zaie lanpostu horietan aritu behar dutenei. Horrek, izatez, euskaraz hitz egiten jakin arren alfabetatu gabe dauden edo alfabetatze maila apala duten herritarrak lanpostu horietan aritzeko egoera zailean edo ezintasunean uzten ditu, idatzizko proba gainditzeko zailtasun nabaria
|
dutelako
. Horrela, euskaldun zahar asko geratu da horrelako postuetan eskatzen den hizkuntza eskakizuna egiaztatzetik kanpo.
|
|
|
" oso gaizki goaz, ezagutza dezente igo arren, erabilera ez baita urrutitik ere neurri bertsuan handitzen";" euskara hain gutxi erabiltzeak horixe adierazten du: jendeak nahiago duela gaztelaniaz bizi";" zertarako gastatu hainbeste diru euskara bultzatzeko, gero dakitenek ez badute erabiltzen?";" euskara gehiago erabiltzeko egin behar dena da administrazioetatik neurri agintzaileak hartu eta euskara erabiltzera behartu; ez al gaude, bada, Euskal Herrian?";" euskara gehiago erabiltzen ez bada herri erakundeek ezer gutxi egiten
|
dutelako
da, eta Espainiako politikaren mende daudelako eta gaztelaniaren mendeko hizkuntza politika egiten dutelako, neurri ausartak hartu eta diru gehiago gastatu beharrean". Horiek eta antzekoak entzuten dira, ura norberaren errotara eramateko erabiltzen baitu zenbaitek erabileraren auzia sarri askotan.
|
|
|
" oso gaizki goaz, ezagutza dezente igo arren, erabilera ez baita urrutitik ere neurri bertsuan handitzen";" euskara hain gutxi erabiltzeak horixe adierazten du: ...ero dakitenek ez badute erabiltzen?";" euskara gehiago erabiltzeko egin behar dena da administrazioetatik neurri agintzaileak hartu eta euskara erabiltzera behartu; ez al gaude, bada, Euskal Herrian?";" euskara gehiago erabiltzen ez bada herri erakundeek ezer gutxi egiten dutelako da, eta Espainiako politikaren mende daudelako eta gaztelaniaren mendeko hizkuntza politika egiten
|
dutelako
, neurri ausartak hartu eta diru gehiago gastatu beharrean". Horiek eta antzekoak entzuten dira, ura norberaren errotara eramateko erabiltzen baitu zenbaitek erabileraren auzia sarri askotan.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan idatzi den euskararen kronika hazkunde nabarmenaren kronika izan baldin bada, batez ere honako arrazoi hauengatik izan da: herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri
|
dutelako
, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, herritarrak oro har euskarari atxiki zaizkiolako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko bat eraiki eta, neurri batean bederen, gordetzen asmatu delako, nahiz eta ez zaion behar besteraino eutsi azken urteetan, elebitasun... Faktore horiek ahulagoak izan diren lurraldean. Nafarroan esan nahi da?, askoz motelagoa izan da euskararen hazkundea; eta faktore horietako gehienen arrastorik ere izan ez den lurraldean. Iparraldean alegia?, euskarak atzeranzko bidean jarraitu du, nahiz eta, azken ikerketak dioenez, gazte elebidunen kopurua lehen aldiz oraintxe hasi den apurka bada ere gora egiten, orain arte hodei ilun eta zakarrez estalitako zeruan urdin koloreko argiune xume batzuk azaldu direlarik horri esker.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan idatzi den euskararen kronika hazkunde nabarmenaren kronika izan baldin bada, batez ere honako arrazoi hauengatik izan da: herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, herritarrak oro har euskarari atxiki zaizkiolako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu
|
dutelako
eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko bat eraiki eta, neurri batean bederen, gordetzen asmatu delako, nahiz eta ez zaion behar besteraino eutsi azken urteetan, elebitasunak aurrera egin duenean paradoxikoki. Faktore horiek ahulagoak izan diren lurraldean. Nafarroan esan nahi da?, askoz motelagoa izan da euskararen hazkundea; eta faktore horietako gehienen arrastorik ere izan ez den lurraldean. Iparraldean alegia?, euskarak atzeranzko bidean jarraitu du, nahiz eta, azken ikerketak dioenez, gazte elebidunen kopurua lehen aldiz oraintxe hasi den apurka bada ere gora egiten, orain arte hodei ilun eta zakarrez estalitako zeruan urdin koloreko argiune xume batzuk azaldu direlarik horri esker.
|
|
|
Besteak beste, gaurkotasunik galtzen ez
|
dutelako
omen dira klasikoak klasiko. Klasiko bihurtu diren ale ugari eta mardulak utzi zizkigun Mitxelenak.
|
|
|
garamatzan ikusmoldea da. Bizi arnasa hartzeko izaki bizidunok nahitaezkoa dugu airea; bada, modu berberean behar dute hizkuntzek erabilera, ezinbesteko oxigenoa
|
dutelako
. Eta hizkuntza bat erabilia izango bada ez da nahikoa debekatua eta esetsia ez izatea, ez da nahikoa baimendua eta onartua izatea, horiez gainera, herritarrek/ hiztunek balioztatua eta estimatua izan behar du.
|
|
|
hutsegite ikaragarria da Europako hizkuntza pluraltasunari buruzko ikuspegia estatu hizkuntzetara mugatzea. Europan estatu hizkuntzez gain eskualdekoak edo eremu urrikoak deitzen diren hizkuntzak daude, kasu askotan arnasa eta bizi indar eske, eta beste kasu askotan biziberritze eta indarberritze prozesuetan murgilduta, hiztunek hala nahi
|
dutelako
. Horien guztien ondoan, gainera, etorkinen hizkuntzak ere gero eta gehiago daude Europan, zenbait tokitan erabiltzaile portzentaje esanguratsuak dituztenak.
|
|
|
Bizi indar ezberdina dutenez, ezin modu berean tratatu Europako hizkuntza guztiak. Hala, arreta berezia jarri luke europar hizkuntza politikak eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzen ikaskuntzaren sustapenean, hizkuntza hauek oro har estatu hizkuntza gehienek baino pisu ekonomiko txikiagoa
|
dutelako
Europa mailako gizarte harremanetan.
|
|
|
Bati entzun nion Hirugarren Munduari buruzko definizio argigarria: hango mega hirietan populazio guztia bizi da angustiak jota; gizartearen goialdean bizi direnak, lapurretan egingo dieten beldur direlako, eta besteak, lapurretan egin behar
|
dutelako
bizirauteko. Bada, angustiak agindutako erreinuan, esklabotzatik gertu dauden lan baldintzak dira hedatu.
|
|
|
Ez dut Atxaga hizpide hartu gura, elkarrizketa batean emandako hitz solte batzuek ezin
|
dutelako
inoren pentsabidea ganoraz bildu. Berba horien hondoko pentsamoldeak eragin didanari heldu gura nioke, euskal populuaren beharbada gehiengoak bere egiten duen horri.
|
|
|
Bestela esanda: beste batzuek pertenentzia kolektiboak (gehiago) behar dituzte, bakarrik ezin
|
dutelako
. Behar dute konplexutasuna sinplifikatuko duen identitate kolektiboa, talde atxikimendua, engaiatze komunitarioa.
|
|
|
Batetik, estatuak biei hartu dielako neurria. Bestetik, gaurko baldintza sozial, politiko, geopolitiko, ekonomiko, kultural eta identitarioek zerikusi gutxi
|
dutelako
sortu zireneko garaiarekin.
|
|
|
Aldi berean, hemendik aurrera dagoeneko ez da hain inportantea gizon ala emakume egokia aurkitzea, baizik eta harreman egokia. Harremanari eutsiko zaio bikotekideetako bakoitzak harremanak merezi duela ondorioztatu bitartean (etekin nahikorik lortzen
|
dutelako
). Bikotekideetako bakoitzak etengabe aztertuko ditu bere interesak, ikusteko ea harremanak asetzen ote dituen interesok berak nahiko lukeen moduan eta nahiko lukeen neurrian.
|
|
|
Zenbaitentzat belar motzekoa dela modernitate kapitalista hiper aurreratuaren larra. Eta, gehienetan, ez jatekorik ez
|
dutelako
, hemen ez baita jendea gosez hiltzen. Baina, barruak ez dira ogiz bakarrik betetzen eta, minimo materialak erdi beteta izanik ere, bestelakoak faltan:
|
|
|
Baina, guk geuk geure etxean zer egin dezakegun, hemen eta orain zein alternatiba humanizatzaile eraiki dezakegun, hori pentsatzea ere badagokigu. Besteak beste, geure eguneroko bizierek sostengatzen
|
dutelako
enpatxuraino kritikatzen dugun kapitalismo global kontsumista.
|
|
|
Beren burua kuestionatu
|
dutelako
kuestionatzen dugu guk geurea.
|
|
|
Oso gutxitan jo dut Berrian edo Argian argitaratutakoetara, haietan kaleratutakoek egina
|
dutelako
beren bidea. Oro har, ez naiz artikulu bildumen zalea.
|
|
|
–Obra bat ez duk gorena idazlearen garaiarekin eta idazlearen denborarekin bat egiten duten barrukiak dauzkalako, baizik eta idazlearen denbora eta garai jakin hori gainditu eta gero ere obraren barrukiek usteldu gabe segitzen
|
dutelako
.
|
|
|
–Inoiz ez delako berriro biziko, eta harrek jango
|
dutelako
eta sekulako kiratsa botako duelako.
|
|
|
Bada, muga horiek ere kantatuak eta azpimarratuak dira kanta batzuetan. Hizkuntza arrazoiengatik, kasu batzuetan, gu bezala hitz egiten ez
|
dutelako
–; edota guk ez bezala jokatzen dutelako, beste batzuetan. Baita, inoiz, are muga lerro lodiago bat marraztuz ere:
|
|
|
Bada, muga horiek ere kantatuak eta azpimarratuak dira kanta batzuetan. Hizkuntza arrazoiengatik, kasu batzuetan, gu bezala hitz egiten ez dutelako?; edota guk ez bezala jokatzen
|
dutelako
, beste batzuetan. Baita, inoiz, are muga lerro lodiago bat marraztuz ere:
|
|
|
Diren elementurik barne hartzaileenetako bi. Barne hartzaileak direla diogu komunitate diferentziatu bateko kide izatearen sentimendua sendotzen
|
dutelako
, eta ikusmolde autonomo bat garatzeko aukera ematen dutelako, bai taldearen autodefentsarako eskubide naturalak izan behar duenari dagokionez. Espainiaren alde borroka egitera soldaduak bidali beharrik ez izatean gauzatzen dena?, bai gastu komunean laguntzeko obligazioak, banakako eskubideen atzeraeraginezko iturri gisa, izan behar duenari dagokionez, eskubide horiez ari da, hain zuzen, Iparragirre, nortasun politikoaren sinbolo den" Gernikako Arbola" kantan.
|