|
2000
|
|
|
Irakasleak gara biok, eta gertutik ezagutzen ditugu irakasleen kezkak. Liburuan aurkituko
|
dute
euskaraz dagoen materiala, euskarara itzulitako literatura unibertsala oro har, baldin eta testuak euskara zuzenean aurkitu baditugu. Guretzat ohore bat izan da honetan parte hartzea, benetan profesionalak direnekin lan egin ahal izan dugulako.
|
|
|
" Pentsa, guraso batzuek seme alabek erdaraz gaizki egiten dutelako kezkatzen dira" (kezka hauek ikasleak gaztelerarekin zailtasunik ez duela ikustean berehala desagertzen diren arren). Adinean aurrera joan ahala ere gazteek ez omen
|
dute
euskara baztertzen. Hortaz" hizkuntz kalitatea hobetzea da gure helburu nagusia" Miren Etxeberriak esan digunez.
|
|
|
Horiek keriak dira, aje latzak nahi bada, baina badago aldekotasunik, aurrera egiteko lehengaia. Euskararen legearen aldaketa eskatzeko antolatu sinadura kanpainak eta berritan Iruñean izandako manifestazioak agerian uzten
|
dute
euskararen aldeko gizarte komunikazio sare ikaragarria dugula. Euskarri eta baliabide oso gutxirekin burutu dira bi ekimen hauek, baina euskararen onarpen ofizialaren aldarrikapenean arloz arloko kezkak jasota ikusiz gizarte komunikazio sareak bere indarrak askatu dituenean euskalgintzako taldeak izan dira emaitzekin harritu diren lehenengoak.
|
|
|
Nafarren historiaz hainbeste zekien Arturo Campión-ek ez zuen horrelako zalantzarik, baina ezer ez dakiten askok bai ordea. Horregatik baztertzen
|
dute
euskara, bai eskubitarrek eta bai ezkertiarrek. Nork pentsa zezakeen bertako Legebiltzarrean nafar sozialistek ere aurka jarriz ukatu behar zutenik?
|
|
|
Erabilera Sozialaren eta Komunikabideen esparruko batzordeari dagozkion gaien artean, Nafarroako 18/ 1986 Euskararen Foru Legeak bere 27 artikuluan dioena hau da: . Administrazio Publikoek bultzatuko
|
dute
euskararen mailaz mailako presentzia komunikabide sozial publiko eta pribatuetan. Horretarako, eta komunikabideek euskara gero eta gehiago eta ohizko moduan erabil dezaten, Nafarroako Gobernuak diruz eta materialez laguntzeko planak gauzatuko ditu.?
|
|
|
Politikariek kontutan hartuko ote dute? Hala behar lukete1 Beren buruak abertzaletzat dituzten askok ere hobe
|
dute
euskara ikastea eta erabiltzea. Eta federalistatzat azaltzen diren sozialistek ere, azalpen horren arabera, hobe dute bi hizkuntzak ofizial diren Autonomia Elkargoan, hezkuntzari dagokion ekintza sailean, euskararen eredua onartu.
|
|
|
Altuxeagoa da unibertsitate mailako ikasketak dituztenen multzoa (%19, 6); etahamarretik lauk ez
|
dute
euskara ulertzen (%38, 3).
|
|
|
Anekdotaren mundura makurtu eta baztertu
|
dute
euskara gure inguruko lauegunkarik: Deia, Diario Vasco, Pais eta Mundo izenekoek.
|
|
|
Egunkari nafarrek, bai Diario de Navarrak eta baita Diario de Noticiasek ere, bazterrean utzia
|
dute
euskara. El Correo bilbotarrarekin eta Periodico de Alava gasteiztarrarekin batera, egunkari nafarrak dira euskararik gutxien erabiltzen dutenetakoak, gure artean.
|
|
|
YAKIN’larien billera. 13 zk. (1960), 69 Flandes eta bere hizkuntza. 14 zk. (1961), 39 Loramendi: " Olerki ta idatzi guztiak". 15 zk. (1961), 26 Gazteriak salatzen du. 16 zk. (1964), 3 Asi gaitezen komunismuarekin alkar izketan. 16 zk. (1964), 43 Neskatxak ez
|
dute
euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62" H" letrari buruz galdezka. 20 zk. (1965), 25 Jainkoaren billa (leturia ta txillardegi). 20 zk. (1965), 38 10 urte. 21 zk. (1966), 1 Pentsamentuaren bakardadea. 21 zk. (1966), 25 Langilleen kasta galdua. 22 zk. (1966), 22 Gaurko alemaniar lirikaz, euskal poesiaz. 25 zk. (1967), 24 Gaurko marxismoa erlijioaren aurrean.
|
|
|
AZURMENDI, Joxe Neskatxak ez
|
dute
euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62
|
|
2001
|
|
|
Oso gutxi. Eta horiek ahalegin berezi bat eginda lortu
|
dute
euskaraz irakurtzeko gaitasuna. Baina irakurle normalak eskolatik datoz.
|
|
|
Lehendik ere bagenekien, euskaldunez gain, Sidneyen euskaraz dakien australiar bat bizi zela, Jon D. Patrick, eta Gure Txokon topatu genuen. Euskal Herrian jaiotako bertako bazkide batzuek ez
|
dute
euskaraz jakingo, baina psikologo informatikari honek bai ordea.
|
|
|
Apaizek, bere aburuz, mezatan" euskerari lehentasun edo preferentzia" eman zioketen. Eta ikastolari lagundu," eskola aldetik preparatuak direlako, bestalde herriaren aurrean zerbait errepresentatibidade edo ordezgaritza dutelako, edo, nola-nahi dela ere, horretarako kontzientziatuak baldin badira, egokien litzatekeen horiexek izan behar
|
dute
euskera aldaz goran eta zuzper aldi batetan jarri behar dutenek: giroa sortuaz, ikastola indartuaz, gurasoak kontzientziatuaz, Gipuzkoan den Ikastola Elkarteari ere eskaria eginaz, noski, hitzaldi edo nolabaiteko laguntza lor dezaten hiri horretakoek".
|
|
|
Trebiño herrian ere, eskualdeko bigarren herririk handienean, euskararenganako kontzientzia sortzen ari da. Denborarekin, baina, Arana, Argote, Añastro eta Trebiñoko beste herri guztietarantz zabaldu nahi
|
dute
euskara Araba Euskaraz en antolatzaileek. Lehenago ere euskaraz berba egiten zelako konderrian.
|
|
|
Sartaguda, berriz, txikiagoa da eta bertze haurrekin harreman estuagoa dute. Bietan ongi egiten
|
dute
euskaraz, gero Lizarran ez dute arazorik izaten DBH ikasterakoan. Baina Lodosan, adibidez, ikusten ahal duzu karrikan hirukote bat solasean.
|
|
|
Harrigarria benetan. Naturaltasun guztia
|
dute
euskaraz, ikaragarria.
|
|
|
gure zorioneko euskara, alegia. Alde batetik baino gehiagotik da oztopo gainera(...), nola hemendik kanpo ia inork ez dakien eta beste inongo hizkuntzaren antzik ez duen, kanpoko argitaletxeek ezin
|
dute
euskarazko lan bat irakurri eta epaitu, interesatzen zaien edo ez jakiteko».
|
|
|
Sinpatikoak, berriz, oso jatorrak dira; beti esaten digute" euskara eutsi egin behar da, animo, ni oso abertzalea naiz...". Baina gero eurek erabiltzen al
|
dute
euskara. Ez badute erabiltzen, bada oso majoak izango dira, eta ez dit inportik horiekin afaltzea, baina ez dira nire taldekoak!
|
|
|
1 Ikasleek eraginkortasun handiagoz ikasiko
|
dute
euskara, gauzak egitekoerabiltzen badute: informazioa jaso, arazoak konpondu, norberaren bizipenezhitz egin.
|
|
|
Euskarari buruzko ikerketak, baita erabilerari buruzkoak ere, soziologoekburutu izan dituzte gehienbat; hori dela eta, ikuspegi soziologikoa erabili izan dabereziki. Zehazkiago, ikuspegi mikrosoziala izan
|
dute
euskararen erabilera (etajabekuntza) aztertzean; horregatik, Euskal Herriko biztanleen zenbait ezaugarrihartu dituzte aztergai, aldagai soziodemografiko gisa kontsideratuz. Aldagai hauenartean:
|
|
|
3 Soziodemografikoak ez diren aldagaiek ere eragina
|
dute
euskararen erabileran, indar gutxiagorekin bada ere. Horien artean, eragin handienekoakaldagai psikolinguistikoak lirateke, euskararen gaitasun maila erlatiboarenaraberakoak.
|
|
|
Eta hori txalogarria da, salbuespenak salbuespen, eta euskalgintzan diharduten zaletu eta profesionalen ugaritasuna, kemena eta prestasuna miresgarriak dira. Horiek egindako lan eskerga da euskarak duen bermerik sendoena, eta berauek osatzen
|
dute
euskararen etorkizun oparorako atea. Izan ere, hizkuntza gutxituabe rreskuratzea ez da txantxetako lana, ez.
|
|
|
Euskara bereizlea, zatikatzailea da eta bere normalizaziorako egiten den ahalegina, baztertzailea, diskriminatzailea. Politizazioaren eta alderdikeriaren zurrunbiloan galduta ematen
|
dute
euskara. Hori bai, aldi berean Koldo Mitxelena gogoratu eta besteei aurpegiratuz euskara ez dela arma gisa erabili behar.
|
|
|
Bere burua ez abertzaletzat edo espainolistatzat daukanak ere izango du, bada, mea culpa rik? Abertzaleen aukera berdina
|
dute
euskararekiko, baina ez dute jokoan parte hartzen. Arbitroarena egin nahi dute, palkotik gainera, jokoan parte hartu luketenean.
|
|
|
Hiruzpalau pasartetan irakurri dut Krutwigek edo Txillardegik diotena, abertzale batek, koherentea bada, euskara jakin behar duela. Eta hortik atera nahi
|
dute
euskara eta abertzaletasuna banaezinezko lokarriz elkartutadaudela. Irakurketa honek ez du ez buru eta ez buztanik, atzekoz aurrera ez baitu esaldiak balio.
|
|
|
Historian zehar bide ezberdinak entseatu dituzte euren hegemonia ez galtzeko. Gerra egin izan diote herrihoni, eta gerra irabaztea etnozidiorako bide bihurtu, bortxaz biolentzia ikaragarriz minorizatu
|
dute
euskara. Kolpe latzena izan den Francoren hizkuntz genozidio hau, ostera, gerrostean etorri diren euskaltzale andanak eta batezere politikariek ahaztu nahi izan dute, komenigarria ez zelako, espainol proiektua kudeatzen zutenekin lasaitasuna komeni zelako.
|
|
|
Kanpaina mediatikoek, arautegi gero eta murriztaile agoen onarpenek, jakina, eragin birrintzailea
|
dute
euskarazko irakaskuntzaren alorrean. Ez dezagun ahaztu, gaur egun, irakaskuntza dela lurraldearen zatirik handieneaneuskalduntzea ren funtsezko eragilea.
|
|
2002
|
|
|
Testu arrakastatsuenak 469 deskarga izan ditu eta hamabostgarrenak esaterako 182 Denak gaztelaniaz daude. «Artez»eko Borja Relañok esan duenez, tamalez, ez
|
dute
euskarazko testurik jaso oraino. Halaber, atariak albisteak sortzeko aukera ematen dio erabiltzaileari eta foro bat ere badago.
|
|
|
Kolegioan ez da eredua lantzen, denboraren herena euskaraz egiten dute, aurrerantzean eredua indartu nahi dute, ordea. Oraingoz, euskara gaiaz gain, historia eta geografia lantzen
|
dute
euskaraz. Hurrengo urteetan, matematika edo zientziari buruzko gairen bat landuko dutelakoan daude.
|
|
|
Esparru euskaldunetan garai batean erdaraz ziren harreman sareak errazago ari dira ordezkatzen euskarazko harreman sareekin. Tolosa batean, esaterako, azken bolada honetan gazteek errazago izan
|
dute
euskaraz egitea. Aldiz, eremu erdaldunagoetan, euskaldunek haien arteko harremanak euskaraz izateko zailagoa dute.
|
|
|
Alegia, bizitzan une batean hizkuntzaren hautaketa egin behar da kontzienteki, batez ere gaztetxoen adinean eta nerabezaroan. Euskara dakiten gazte askok ez
|
dute
euskararen aldeko hautua egiten, beste faktoreek erraztasuna, arau soziala, …\ eraginda.
|
|
|
Gazte belaunaldiek, esate baterako, erdarei funtzio komunikatibo balioa ez ezik, helduaroko hizkuntzarekin (horretan, besteak beste, helduon joera eta jokabideak erabakigarriak baitira) identifikatzen dute; euskarari, aldiz, funtzio sinbolikoa eta politikoa ematen diete. Iparraldean, berriz, galdutako eta atzeraka doan mundu bati lotua ikusten
|
dute
euskara. Hartara, uniformizazioak eta mundializazioak hizkuntza" nagusiak" ikastera eta erabiltzera bultzatzen dutenean, euskara gazte belaunaldientzat behar beharrezkoa den hizkuntza erakargarria bilakatzea lortzen ez badugu, poliki poliki, funtzio sinboliko eta politiko hori ere ahulduz joango da eta euskara albo batera lagako den balio erantsirik gabeko kontua izatera iritsi liteke.
|
|
|
Egia da, kritika hori jaso dut. Hala ere, nik aukeratu ditudan denek ez
|
dute
euskaraz jarduten. Badira erdaraz diharduten batzuk ere, Javier Sadaba kasu.
|
|
|
Orduan hasi ziren kaleratzen emakumezko idazleen hainbat poema, ipuin eta antzerki. Antonio Elorzak gogoratu duen bezala, nazionalistek euskal emakumeen baitan, euskal amen baitan, uzten
|
dute
euskararen eta erlijioaren transmisioaren ardura.
|
|
|
Ukatze hori gobemuen ezetz sistematikoaren, Elizaren unibertsitate pribatuen eraginaren eta gizartearen aldarrikapenarenahultasunaren ondorioa izan da. Alde batetik, aukeratutako ereduak eta lurralde banaketak eragin nabarmena izan
|
dute
euskarak unibertsitatean bizi izan duenbilakaerarekin. Bestalde, unibertsitate pribatuen garrantziak beste muga bat ezarridu gure artean.
|
|
|
Irakaskuntzan, oraindik ere. gure hizkuntzaren presentzia eskasa da.Euskal Herriko Unibertsitatean, Nafarroako Unibertsitate Publikoan eta DeustukoUnibertsitatean hainbat euskara plan definitu dira; Mondragon Unibertsitateak, berriz, eleaniztasunean oinarritutako hizkuntza politika bat jartzeko erabakia hartudu. Azkenik, Nafarroako Unibertsitate Publikoan ez
|
dute
euskara planik onartzealortu, eta euskarazko irakaskuntza arautzeko neurri iragankorrak ezarri dituzte.
|
|
|
Hiru unibertsitatek jarri
|
dute
euskara plana indarrean, eta beste hiruk ez. Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitate publiko eta pribatuak dira euskararen garapenerako plana prestatu dutenak.
|
|
|
Hurrengo taulan (22 taula), komunikazio bertikal osoaren emaitzak aurkezten ditugu. Hemen arazo bat ageri da euskarazko komunikaziorako, gure ustez.UPV EHUn, batez beste, euskaldun guztiek (irakasle, ikasle eta AZP) %49tan hizegiten
|
dute
euskaraz hierarkian gorago eta beherago daudenekin. Berriz ere, AZPko euskaldunak dira unibertsitatean, eguneroko bizitzan, komunikazioa euskaraz gutxien egiten dutenak.
|
|
|
Berriz ere, AZPko euskaldunak dira unibertsitatean, eguneroko bizitzan, komunikazioa euskaraz gutxien egiten dutenak. Hierarkian gorago edo beherago daudenekin ahozkokomunikazioaren% 13 bakarrik egiten
|
dute
euskaraz.
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate pribatuan (UN NU), horko irakasle, ikasle eta AZPkolankide euskaldunek ezin
|
dute
euskaraz hitz egin beren laneko orduetan, etaeuskarazko komunikazio bertikal osoa ez da %lera heltzen.
|
|
|
UPV EHUko euskal irakasleek %20an bakarrik egiten dute komunikazioaeuskaraz hierarkian gorago daudenekin. Beraz, unibertsitate horretako kargudunenartean euskaldunak eskas direla dirudi, edo baldin badakite, ez
|
dute
euskaraz berbaegiten.
|
|
|
Eiiskal irakasleek jarrera positiboa
|
dute
euskarazko irakaskuntzarekiko eta, oro har, euskal unibertsitatearen garapenarekiko.
|
|
|
UPV EHUko euskal ikasleeta irakasleek, oro har, fideltasun handia diote euskarari unibertsitatekoeguneroko komunikazio horizontalean, alegia, beren artekoan. UPV EHUkoAZPko lankide euskaldunek oso gutxi hitz egiten
|
dute
euskaraz unibertsitatean, eguneroko lanean, bai komunikazio bertikalean (%13 inguru), bai komunikazio horizontalean (%27). Nafarroako UN NUn euskarazko komunikazioa ez da% 1 era heltzen.
|
|
|
UFRn ez
|
dute
euskara jakintzaren inguruko inongo daturik, baina eskolatxikia dela kontuan izanda, eta Ipar Euskal Herriko ikasleen arteko euskaldunenproportzio baxua, ziurrenik oso ikasle euskaldun gutxi izango dituzte.
|
|
|
Irakasleek duten euskara ezagutzari buruzko daturik duen unibertsitate bakarra EHU da, eta hortik atera ditugu Zientzia Fakultateko datuak (6 taula). Bertanirakasle euskaldunen proportzioak gora egin du, eta gaur egun irakasle guztien%27k irakasten
|
dute
euskaraz. Horiei beste zenbait gehitu behar zaizkie, gaztelaniaz irakatsi arren euskaldunak direnak; baina horiei buruzko datu kuantitatiborikez dugu.
|
|
|
Erakunde askok finantzatzen dituzteikerketa proiektuak, enpresa pribatuetatik hasita udaletxe, foru aldundi, gobernuautonomo, eta Europako Batasuneraino. Horien artean enpresa gutxi batzuk etazenbait udaletxek nahiago izaten
|
dute
euskarazko ikerketa. Zalantzarik gabe, gutxienak dira.
|
|
|
Bi zentro ditu, bata Sukarrietan (Bizkaia) etabestea Pasaian (Gipuzkoa). Teknikarien eta ikertzaileen artean zenbait euskaldundagoen arren, ez dago ikerketa talde euskaldunik, eta dibulgazio artikulubatzuetatik aparte ez
|
dute
euskaraz askorik ekoizten.
|
|
|
Beste kontu bat da, eguneroko lanean euskararen erabileralaborategiko ikertzaileen artean, oraindik eskasa dena, zaila delako lantoki horietaneuskaldunen kopuru egokia lortzea, erdaldunen artean murgilduta baitaude. Denaden, hiztunek maiz erabiltzen
|
dute
euskara eta inoiz ikertzaileen mintegi bat eginda UEUren barruan, 1998 urtean Neurozientziak izenburupean antolatu zirenjarduenaldietan adibidez; gainera, jardunaldi haietatik ikerkuntzako liburu batargitaratu zen. Gure ustez, saio horiek errepikatu egin lirateke, ikertzaileeuskaldunen artean euskara lan harremanetarako hizkuntza izan dadin.
|
|
|
Azken bi titulazioek. Industria Elektronikako eta Mekanikako ITTek, ikasmaila guztietan
|
dute
euskarazko eskaintza. Kasu horietan, enborrezko etaderrigorrezko kreditu ia guztiak, baita tituluak eskuratzeko behar diren kreditugehienak, euskara hutsean lor daitezke.
|
|
|
Tesia egin dutenen artean, %29k egin
|
dute
euskaraz eta %18k erkidegokohizkuntza bietan; horrela erantzun dute galde sortan.
|
|
|
Azken bolada honetan arazo berria antzeman dut Universidad del PafsVasco/ Euskal Herriko Unibertsitatearen dikotomia honetan; alegia, ea euskalirakasleok, erdal irakasleek egindako eta azaldutako programen bat batekoitzultzaileak izan behar ote dugun. Unibertsitateko maila berean azaltzen direnirakasgai berberek programa berbera izan behar al
|
dute
euskaraz eta erdaraz. Jakinbadakit gai honi buruzko eztabaida luze, sakon eta aberatsa izan daitekeela, baina, izotza apurtu nahian, neure iritzi propioa botako dut:
|
|
|
Goazen bigarren adibidearekin, eta koka gaitezen hiri koskor eta erdaldun batean, non euskaldunak kopuruitxu roso samarra osatzeraino ere egon badauden, baina sakabanatuta; hau da, elkarren arteko harremanik gabe. Bestalde, erdaldunek ez
|
dute
euskara berreskuratzeko engaiamendurik adierazten. Bestela esanda, ez dago euskal hiztunen komunitaterik, ezta euskararen aldeko girorikere.
|
|
|
Asko idatzi eta hitz egin da unibertsitate sistemarenantolaketari buruz. Hainbatek, euskarak estatus normaliz atua izan dezan, ezinbestekotzat jotzen
|
dute
euskara hizkuntza nagusia izango lukeen unibertsitate eleanitz bat, baina espreski baztertuta dago ideia hori oraingo lege arautegian. Hala ere, ideiaren beste bertsio bat aldarrikatzen hasiak dira azken bolada honetan, euskarazko Campusarena, alegia.
|
|
|
Mitxelenaren pentsamoldeak, salbuespenak salbuespen, gizaldi osoaren ikuspegia markatu du, eta bere ideiak XX. mendeko azkenlaurdeneko paradigmaren eustarri sendoenetakoak izan dira. Ideia horiek, neurri handian behintzat, bideratu
|
dute
euskararekiko hizkuntz politikaren joana. Euskara kate goria bat da, zerbaiten osagarri, ikergai bat, irakasgai bat, dugun beste ezaugarri bat...
|
|
|
Izuga rrizko eredu txarra herriko gaztetxoentzat unibertsitariook parra parra erdaraz ari direla ikustea. Gaztetxook ere azkenean ez
|
dute
euskara aintzakotzat hartzen.
|
|
|
UPNko gobernuaren euskararen kontrako politika beldurrak eragiten du. Hots, Nafarroako agintariek uste dute lehen hezkuntzan euskararen ereduen hazkundeak etorkizunean eragingo duen hiztunen potentzialak nabarrismo eta espainolismoari aurre egingo diola, eta horregatik indartzen
|
dute
euskararen kontrakoja rrera bortitza lehen hezkuntzaren matrikulazio garaietan. Etorkizunean, ordea, euskal hiztunen kopuruak orduan egongo den gobernua ren eta unibertsitateen hizkuntz eta kultur estrategiak aldatzera behartuko ditu, beti ere, euskara eta euskal kulturaren onerako.
|
|
|
Dinamika horren ondorioz, indibidualismo, korporatibismo eta elkartasun ezarekin batera, erdal irakasle hutsaren" zentralitatea" ezarri
|
dute
euskara ez dakiten irakasleek unibertsitatearen oinarrian; funtzionamendu arruntae rdara hutsean ziurtatuz eta irakasle elebiduna ghetto bantustan baten eremuan bigarren motako irakasle bihurtuz. Halaber, euskal irakasleak boteredinamika ren periferian kokatuz. Horrela, unibertsitate estatalak pilaturiko dinamika historikoak euskara ez dakiten irakasle pila bat kontratatu ditu, unibertsitatearen euskalduntzea ezinezko bihurtuz.
|
|
|
Halere, euskaltegien emaitzek sarri ezkutatzen duten beste aurpegi ilun bat ondoko hau da: euskalduntzen jende asko hasi bada ere, gutxik bete
|
dute
euskara normaltasunez erabili ahal izateko asmoa. Horretaz estatistikarik ez badut ere, 70 eta 80ko hamarkadetan euskara ikasten saiatu baina bukatzeke utzi zuten koadrila kideak, lagunak eta ezagunak hain ugariak izanik, euskalduntze jardunean gabezia handia dela ez dut zalantza izpirik; ikasle horiek bidean jasotakoa, espero zuten uzta narotik urrun gelditu zitzaien:
|
|
2003
|
|
|
Euskara Planarekiko adostasun maila neurtu, beren jarrera ezagutu, informazio maila eta beharrak, kezkak eta proposamenak... " Guk oso positiboki baloratu dugu saio hori esan digu Inma Urzelaik, bertan parte hartu duten langileetatik askok orain beste modu batera ikusten
|
dute
Euskara Plana. Badakigu motibazioa lantzearena ezin dugula horretan bukatutzat eman, beroaldiaren ondoren beti baitator giroa epeltzea, baina motibazioa landu berri dugun honetan erabilera ere lantzeko ordua iritsi delakoan gaude".
|
|
|
Saran hogei urte eman nituen, eta anartean gauza frango egin genuen. Bizitoki egokia da, euskal kontzientzia dago, gurasoek gogoz atxikitzen
|
dute
euskara, baita Herriko Etxeak ere. Eskolan, berriz, ohiko ikasgaiez gain, bost antzerki sortu eta taularatu genituen.
|
|
|
Izena ematen dutenek herri euskaldun bateko familia batean hilabete bat edo bi (uztaila iraila bitartean) pasatzeko aukera izango dute. Familiotan, urtean zehar ikasitakoa praktikan jartzeko parada izango
|
dute
euskara ikasleek.
|
|
|
Egitasmoaren helburua merkatariei bide bat eskaintzea da beren eguneroko jarduna euskaraz egin dezaten. Planikerreko teknikari Belen Benitezen ustez, gaur egun, merkatariek eta ostalariek balio erantsi bat bezala ikusten
|
dute
euskara, eta horri egunerokotasunean bultzada eman behar zaio. Baina merkatarientzat ez da erraza; izan ere, merkataritza mundutik jasotzen dituzten estimuluak guztiz gaztelaniazkoak dira eta ahalegin handia egin behar dute jasotzen duten guztia euskaratzeko.
|
|
|
Han ikasiko du euskara ere, baina etxean barik, kalean, mutiko lagunekin batez ere. Beraren arrebek, ostera, ez
|
dute
euskara askorik ikasiko. Orduko garaian ez ei zen dotorea neskatilek euskara egitea eta seguruenik inguruko gizartean mutilek baino harreman gutxiago izango zuten, aldi hartan emakumezkoek gutxiago irteten baitzuten.
|
|
|
Nire gurasoak kanpotarrak dira, baina gure herrian ederki integratuak. Biek ikasi
|
dute
euskaraz, eta seme alabak ere euskaldunak gara. Josebaren amak oraindik egin ez duena.
|
|
|
Estatu zapaltzaileek irudiz, bake publikoa ez trabatua eta jendeen zein ontasunen seguritatea zaindua den ber, abertzaleen ekinaz bost axola dute. Alderantziz, dirua (sekula  ez da aski ordea) sartzen
|
dute
euskararen aldeko ekinetan, euskararen sostenguz ari diren elkarteak legalitatera tiratu nahi balituzte bezala. Horren adibide gisa, hor daude 2000ko abenduan izenpetu zen Iparraldeko Konbenio kulturala edo ikastolen sare publikoan integratzeko proposamenak.
|
|
|
1 Gaztigu, gaztigatu hitzek adiera bikoitz hori
|
dute
euskaraz. Gaztelerazko" castigar" ek edo guztien iturri den latinezko" castigare" k, ordea, ez dute abisua ematearen zentzua.
|
|
|
Apolitikoak omen direnak dira erasokorrenak euskalgintzaren kontra. Ez dakit nola lortzen duten, baina askatasunaren izenean baztertzen
|
dute
euskara zokorik ilunenetara eta euskararen kontra ekiten dute modurik basatienean, ahal duten guztienetan.
|
|
|
batetik, ze hizkuntza eredu darabilgun (on, txar, jaso, herriko...); eta, bestetik, ze erreferente multzo islatzen dugun (auto zentratua ala atzerriak sortua). Lau eraztun hauek kateaturik
|
dute
euskarazko gizarte komunikazioaren garapena. Asko dira eraztunok planteatzen dituzten inkognitak, gutxiago asmatu ditugun erantzunak.
|
|
|
Modan dauden parke tematikoen antzera bizi liteke. Enpresek, unibertsitateak, kulturgintzak eta erakunde publikoek interes komuna
|
dute
euskarazko komunikazioan. Zergatik ez erantzun elkarlanean?
|
|
|
Euskal herritar helduek ez
|
dute
euskararen beharrik eta euskaltegien lana soberan dago. Euskarari eta euskal kulturari gauza berbera gertatzen zaie:
|
|
|
Bestalde, euskalduntzearen eta alfabetatzearen emaitzak ez dira onak: hasten diren askok ez dute ikasturtea amaitzen; hurrengo urtean gutxiagok jarraitzen; oso gutxik erdiesten
|
dute
euskara maila egokia. Horietako askok, gainera, ikasteari utzitakoan, euskaraz bizitzeko dituzten aukeren urritasunagatik, galdu egiten dute ikasitakoa.
|
|
|
Komunikabideek goitik behera erasotzen
|
dute
euskararen kontra, hizkuntza politikarekin nahastuz, hizkuntzen arteko gatazka sortuz, euskara hizkuntza gutxituen artean dagoenez gerora begira baliorik ez duela aldarrikatuz. Gasteiztik datorren kadukatutako jakia izango balitz bezala.
|
|
|
Euskaldunen hazkunde demografikoa gelditu nahi dute. Hainbat nafarrek euskara ikastea edo seme alabak euskarazko ereduetan eskolatzea erabakitzen
|
dute
euskara jakitearen abantailak bultzaturik, gaztelania eta euskara ezagutzearen balio instrumentalez sinetsirik. Motibazio hori euskararen balio soziala azpimarratu eta elikatzen duen politika batek mantentzen du eta Nafarroako Gobernuaren erabaki anitzek motibazio pragmatiko hori ahuldu eta ito nahi dute, euskararen balio soziala eta prestigioa gutxituz, euskara ez dadila izan abantaila soziala eta ez dezala motibazio instrumentalik piztu.
|
|
|
Berriro ere, euskara gune geografiko jakin batean itxi nahi dute hedapena eragotziz, baina, oraingoan, suntsiketa politika erabiliz. Lotsarik eta kupidarik gabe joko
|
dute
euskararen kontra honek" Nafarroa desberdinduaren" proiektu politikoa kolokan jartzen duelako ozenki. Azken 16 urte hauetan euskara ez da herritarrentzako kezka izan, ez da arazoa izan, naturaltasunez bizi izan du herritarrak normalizazio prozesua, eta horixe da euskaltzaleon aktiborik garrantzitsuenetarikoa.
|
|
2004
|
|
|
Aitzin keinuak izan ziren jada EHEren bideseinaleen edo euskarazko xekeen kanpainarekin adibidez. Geroztik, Bai euskarari akordioetarik landa, Herriko Etxeen kanpaina heldu da eta demoek bezalako taldeek arras molde interesantean biziarazten
|
dute
euskararen baliatze konkretuaren debatea. Ofizialtasuna aldarri hezur mamitu gisa garatzen ari da eta Estatutik ukan ezinik, bere obratzeko urratsak dira lantzen azkenaldian.
|
|
|
Administrazioa egurtzea erraza da, ordea. Baina, administrazioetan lanean ari diren langileek eta haiek ordezten dituzten sindikatuek ez ote
|
dute
euskararen bilakaeran inolako erantzukizunik. Izan ere, lagun hurkoari eskatzea ondo dago, baina, administrazioa euskalduntzen hainbeste baliabide jarri direnean, emaitzez ez dut sindikatuen aldetik gogoetarik, autokritika zantzurik inon irakurri.
|
|
|
Euskaraz ez dakitenek euskara ikastea garrantzitsua da, baina are garrantzitsuago da dakitenek hitz egitea. Dakitenek hitz egiten ez badute, ez dakitenek ez
|
dute
euskara ikasteko motiborik.
|
|
|
Euskararen errealitatea bitan bereiztu du Josebak, eta batetik, euskara akademikoa, ikasleek geletan lantzen dutena, eta bestetik, geletatik kanpoko erabilera aipatu ditu. " Geletan ez dago arazorik, denek egiten
|
dute
euskaraz. Kanpoan daude arazoak, hor sortzen dira kezkak", esan du kezkatuta.
|
|
|
1850eko urtarrilaren 1ean jaulki zen Espainiako lehenengo posta zigilu modernoa. Ordutik, Correos ek 4.000 bat zigilu atera ditu, eta horietako hamarrek baino gutxiagok izan
|
dute
euskarazko hitzen bat »askotan herriaren izena soilik». Espainiako zigilu bakar batek ere ez du eraman sekula Estatuaren izena (Espainia) edo posta zerbitzuarena (Correos) gaztelania ez den hizkuntza batean".
|
|
|
Eztabaida antzua dela uste dut. Batzuek esaten
|
dute
euskaraz eginikoa dela, beste batzuek kadentzia eta erritmo jakina duena... Euskal Herrian ekoitzitakoa da euskal zinema.
|
|
|
Bilboko euskara egiten dute? Ez dakit, baina etxean jaso
|
dute
euskara eta gero, beste ume denak bezala, eskolatu egin dira".
|
|
|
Nire gustuko, hutsegite batzuk egin dira, eta egiten ari dira. Finean erdaldun familietako umeek obligazioz ikasten
|
dute
euskara?. 230
|
|
|
Legeak eta bitartekoak beharrezkoak dira, eta horiek ere falta zaizkigu hemen, baina bagenitu ere, ez litzateke aski. Jendeak, herritarrek behar
|
dute
euskarari eusteko borondate irmoa. Hizkuntza bat hitzegin nahi ez duen herriari ez dago bortxaz mintzarazterik eta ikastarazterik?. 234
|
|
|
–Magisteritza eskolan irakaslea naiz. Han edozein gauza entzuten
|
dute
euskaraz: psikologia, pedagogia, fisika... baina klasetik irten, eta erdara egiten dute.
|
|
|
Euskara bizia behar dugula diosku Ritxi Lizartzak. Baina nondik ateratzen
|
dute
euskara bizi eta adierazkor hori? –Euskara normalizatua ez dagoenez, gauzak oso erraz eman behar zaizkio ikus entzuleari.
|
|
|
Elebitasunak egindako urratsen zer nolakoa: herren pausoak izan dira halakoak, ala balio izan
|
dute
euskarazko esparru komunikatiboa taxutzeko asmoan. Elebitasunaren auzia zabala da, ezin uka hori, baina euskalgintzaren esparru gehienetan, nik uste, aho gozo eder gutxi eta eskarmentu garratz gehiegi sortarazi ditu euskaltzaleen artean.
|
|
|
Horra beste interpretazio bat, halakoxe espirituz jantzia, nahiz eta mirari itxaropenak kritikatu, Jose M. Zeberioren aldetik: . Mirari faltsuetan erori gabe, euskal hiritarrek jakin behar
|
dute
euskararen normalkuntzak belaunaldi bat baino gehiagoren lan eskerga duela bere aurrean marko politiko honetan edo beste edozeinetan. Jakin behar dute baita ere, ez dagoela erabateko harreman zuzenik hizkuntza normalkuntzaren eta marko politikoaren artean.
|
|
|
–Euskarak hizkuntza estimatu behar du izan Euskal Herrian. Halaber, gizartea zuzentzen dabiltzanek ere baliatu behar
|
dute
euskara; baserrian eta Interneten, euskara eremu guztietan gailentzea ezinbestekoa da. Unibertsitateak soilik berma dezake euskaldunok halako hizkuntza atxikitzea?. 349
|
|
|
Euskararen erabilera eragiten duen motor nagusia euskal sentimendu nazionalen kemenean idoro du: . Euskaldunek erabili egiten
|
dute
euskara; bi kulturadunek, aldiz, nahiz eta jakin, ez dute erabiltzen. Espainolek, berriz, euskararen kontrako jarrera dute?. 634
|
|
|
–Elebitasunaren aldetik, zalantzarik gabe eredua aukeratu behar da, bertan ikasten dutelako benetan euskara. ereduan ez
|
dute
euskara ziurtatzen, eta A ereduan ez dute euskara inolaz ere ikasten. Euskara soil hutsaren aldetik, eredua da aukera zuzenena?. 472
|
|
|
–Elebitasunaren aldetik, zalantzarik gabe eredua aukeratu behar da, bertan ikasten dutelako benetan euskara. ereduan ez dute euskara ziurtatzen, eta A ereduan ez
|
dute
euskara inolaz ere ikasten. Euskara soil hutsaren aldetik, eredua da aukera zuzenena?. 472
|
|
|
Zurituko bagenu, honako mamia agertuko litzaiguke barnean: , ez
|
dute
euskara inolaz ere ikasten?. Iritzi hori agertu digun aditua, nik dakidanez, ez da Euskal Herrian Euskarazko ekintzailea.
|
|
|
Ikasiaren eta erabileraren arteko loturarik ezak euskalgintzaren asmoak etengabe zapuztu izan ditu: . Ikasten duten milaka heldu horietatik, galdera Teo Etxabururena dugu?, zergatik gutxi batzuek baino ez
|
dute
euskara hartzen beren eguneroko bizimoduko komunikazio hizkuntza tresnatzat??. 501
|
|
|
Eta uste dut joera aski zabaldu baten adierazgarri dela Oteizarena: euskal kulturarekin lotzen diren osagarririk zaharrenek, historikoenek eta mitologikoenek lilura berezia eragiten
|
dute
euskaraz jakin ez arren euskal kulturaren parte sentitzen direnengan?. Hutsuneak, cromlechak eta euskaltegiak, Euskaldunon Egunkaria, 2002/3/9.
|
|
|
Horregatik, honako galdera dugu bidezko: Noiz eta nortzuk sartu
|
dute
euskara egitasmo politikoaren arloan eta zergatik eta zertarako?
|
|
|
Euskaraz “hain ondo” egiten ei duten horien jarioa entzunda, ostera, nik ez dut ezer berezirik igartzen, txarto egiten ez dutela ez bada. Alegia, Frankfurteko biztanle arrunt batek alemanieraz egiten duen bezala egiten
|
dute
euskaraz. Ez daude euskara ona eta euskara, euskara txarra eta euskara baizik.
|
|
|
Zer irakurriko dute gizajo horiek? Zer pentsatuko
|
dute
euskerari buruz, elkar nekez ulertzen badute. Irratia edo antzerkia nekez aditzen baldin badituzte?
|
|
|
Bañan itz bat edo beste latiñeratik edo erromantzeratik datorrelako euskeratik baztertu nai izatea, oreka galtzea da, ta ala egingo ba genu kaltegarria izango litzaioke euskerari. Arrankura, arrasto, ernegu, borondate, barkazio, adimentu, ta auen erako ekar genitzazken anitz geiagok, bizitza sendoa
|
dute
euskeran, zaarrak dira arras, aspaldi aspaldidanik ezagutzen ditugu izkuntzan sartuak, euskaldun guziak darabilzkite, euskal kutsua dute, eta alakoak kenduz, bizidun zati bat moztuko genioke euskeraren gorputzari.
|
|
|
3 Herritar guztiek
|
dute
euskara ezagutzeko betebeharra eta erabiltzeko eskubidea. Hortaz, administrazioak belaunaldi berriak euskaldunak izango direla ziurtatuko duen hezkuntza sistema antolatuko du eta bitartekoak jarrikoditu herritarrek euskara lehenbailehen eta doan ezagutu dezaten.
|