|
2008
|
|
|
Inork ezin du ukatu antzin aroko lekukoek euskararen historiaren ezaguerarako duten garrantzia. XIX. mendean A. Luchaire ren lanekin hasi eta urte askotan zehar hizkuntzalari gehienak garbi izan
|
dute
euskararen aztarna zaharrenak Akitanian aur kitzen zirela erromatarren inperioaren lehendabiziko bi mendetan. Lekuko horiek,
|
|
|
Iberiera eta euskararen arteko erkaketak aspalditik datoz. Nahiz eta azken urte otan berriro ere euskoiberismoaren segitzaileren batek sutsu eta gartsu bien arteko lotura estua inon ere onartuko ez litzatekeen eran defenditu, berezilari guztiek ikus ten
|
dute
euskarak, edo hobeto esanda, euskararen gainean daukagun ezaguerak ez duela batere laguntzen iberierazko testuak ulertzeko. Eta nire ustez iberieraren alo rrean aurrerapenak oso urriak izango dira testu elebidunen bat agertzen ez den bitar tean, nahiz iberiera latina zein iberiera greziera izan.
|
|
|
Gaur egungo euskaldun gehienek, hain zuzen,, inorentzat?
|
dute
Euskara Batua. Ipar Euskal Herriko askok Hegoaldeko kontutzat dute,, hegoaldeko euskara+ española?
|
|
|
Bertan hainbat baieztapen aurkituko dugu erregistro formal eta informalen gainean, lan honekin bultzatu nahi dugun ildoarekin bat datozenak. Arauaren sarreran esandakoek ederki zehazten
|
dute
euskara batuaren hasierako esparrua zein izan zen eta zertarako:
|
|
|
Gernika aldean, idatziari dagokionez, gehienek erantzun
|
dute
euskara batua erabiltzen dutela beti, eta batek, diktaketa lanetan batua, baina ipuinetan askatasun handiagoz jokatzen duela. Ahozkoaren esparruan, ostera, %95ek bi ereduak erabiltzen direla ikasgelan, banaketa irizpide desberdinen arabera:
|
|
|
Euskara batuko eta euskalkietako adierazpideek, idatzizkoek nahiz hitzezkoek, elkarren aberasgarri izan behar dute: zehatzago esanda, euskalkietako formek berezko bide izan behar
|
dute
euskara batuko formetara heltzeko. Besteak beste, hiztegian, sintaxian eta esapideen arloan, euskara batua eta euskalkiak ukipenean daude, bi errealitate horiek bizi biziak direla.
|
|
2009
|
|
|
Gaiaren teorizazioaedozein hizkuntzatanegin zitekeen noski. Baina horko mimodrameketahorko irudiek izan jakina etazehatza etaaberatsa
|
dute
euskaraz, inongo hizkuntzatan eman ez litezkeen mila ñabardurez. Lehenik gestu orokorrakziren, berdinak kultura guztietan, noski.
|
|
|
Gaiaren teorizazioaedozein hizkuntzatanegin zitekeen noski. Baina horko mimodrameketahorko irudiek izan jakina etazehatza etaaberatsa
|
dute
euskaraz, inongo hizkuntzatan eman ez litezkeen mila ñabardurez. Lehenik gestu orokorrakziren, berdinak kultura guztietan, noski.
|
|
|
–Euskara batuko eta euskalkietako adierazpideek, idatzizkoek nahiz hitzezkoek, elkarren aberasgarri izan behar dute: zehatzago esanda, euskalkietako formek berezko bide izan behar
|
dute
euskara batuko formetara heltzeko[?]. Euskalkia erabiltzean, egoera eta eremua kontuan hartuta aukeratu behar dira formarik egokienak:
|
|
2010
|
|
|
izaera jeneralekoa eta helburu bakarrekoa da hiritar guztientzat; norbanakoari (ikasleari berari, edo bere gurasoei) uzten dio/ e eredua aukeratzen; pausoz pausoko ezarpena planteatzen du9596 eta, azkenik, jeneralista da. Hori dela-eta, Kasuan kasuko ama hizkuntza eta zonalde soziolinguistikoa direnak direla ere, EAEko ikasle guztiek jakin behar
|
dute
euskaraz eta gaztelaniaz, derrigorrezko eskola-aldia amaitzean. –Behar adinako gaitasun maila praktikoa?
|
|
|
Horrela, 1993ko legeak ere bi elementuok ditu ardatz: a) derrigorrezko eskola-aldia amaitzean EAEko ikasle guztiek gai izan behar
|
dute
euskaraz eta gaztelaniaz hitz egiteko, irakurtzeko eta idazteko; b) gurasoek edo ikasleek beraiek erabakiko dute, horretarako zer eredubide erabili. Beraiei dagokie, eskola hizkuntza nagusia euskara ala gaztelania izango duten aukeratzea.
|
|
|
c) euskaraz hobeto dakite, ahoz zein idatziz, egunero (edo sarri) euskaraz egiten duten neska mutilek eta gazteek. Eskola orduetan eta, bereziki, handik kanpora dauden ordu ugarietan beti, gehienetan edo sarri euskaraz egiten duten ikasleek hobeto dakite euskaraz, egiten ez dutenek baino128 Hartarako aukera praktikoa eta, hainbatetan, hartarako beharra edo interes objektiboa duten ikasleek gaitasun maila hobea izan ohi
|
dute
euskaraz, oro har.
|
|
|
Bigarren interpretazioa aukeratzen baldin bada, aldiz, hizkuntza ofizial bien parez pareko ezagutza praktikoa ezartzen da helburu206: interpretazio horren arabera erdararen pareko hizkuntza gaitasuna behar
|
dute
euskaraz EAEko ikasleek, derrigorrezko eskola-aldia amaitzerakoan. Gaitasun maila hori eskuratu behar dute edota, gutxienez, gaitasun maila hori eskuratu ahal izateko bidea jarri behar zaie eskueran.
|
|
|
Beste kontu bat erantsi behar zaio horri: konplikazio tasaren bat onartzeko prest daudenek ere errazago onartzen
|
dute
euskararen garrantzia eta beharkizun soziala, oro har, ari direnean,, niri edo nire familiari?
|
|
|
Betikora goaz: euskal giro sendorik gabeko ingurumenetan, euskaraz (zerbait) dakiten hiritarrek nekez konektatzen
|
dute
euskarazko jardunguneekin, harreman sareekin eta euskarazko eskaintza kulturalarekin zein aisialdikoarekin. First things first irizpidea ulertzen, ikasten, asumitzen eta luze zabal aplikatzea lortzen ez den arte, nekez lortuko da alor horietan aparteko aldaketarik.
|
|
|
a) Elebidunak: beren esanean ondo edo nahiko ondo hitz egiten
|
dute
euskaraz;
|
|
|
b) Elebidun hartzaileak: nekez egiten
|
dute
euskaraz, baina ondo ulertzen dute
|
|
|
AEKko ikasleetan ere laborariak dira gutiengoan, %5 eta %1 artean. Ehuneko ttipia ulergarria da, sektore sozio profesional hau euskaldunena baita, beraz jende helduek ez
|
dute
euskara ikasi beharrik.
|
|
|
Galde hau formula genezake: ikasleek zein langunetan sentitzen
|
dute
euskararen beharra?
|
|
|
Bi ikasle multzoentzat hizkuntza ingurumena gutxi gorabehera berdina da. Kasik erdiarentzat ikasleen lankideek ez
|
dute
euskara ezagutzen, herrikoen %44rentzat eta etorkinen %45entzat.
|
|
|
Motibazio andana hau bigarren mailan da bai herriko ikasleetan, bai eta ere etorkinetan. Baina ikusi dugu komunikazioa dela motibazio nagusia ororentzat, aldiz orok ikusten
|
dute
euskarazko lanbideak xuhur direla Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
Altaba azken gogoeta bat egin behar genuke euskararen etorkizunari buruz. Eta lehenik AEKko ikasleek nola transmititzen
|
dute
euskara beren haurrei. Galderak baziren gai honi buruz bi ikasturtetan.
|
|
|
Izan ere, baliabide pedagogiko garrantzitsua baita jokoa, hezkuntzaren eremu formalerako nahiz eremu ez formalerako. Esparru ez formalean, esaterako, euskaraz jolasteko eta euskaraz bizitzeko aukera ematen
|
dute
euskarazko jokoek, eta euskararen normalkuntzarako tresna baliagarriak dira.
|
|
2012
|
|
|
109 Euskal argitaletxeek ez
|
dute
euskarara itzulitako poesia biltzen duen bildumarik, eta argitaratzen dituzten euskal itzulpen gehienak genero narratiboari dagozkio. Munduko literatura euskaratzeko ekimen garrantzitsuenek ere, EIZIEk sustatutako. Literatura Unibertsala?
|
|
|
bertan jaioak direlako, arbaso euskaldunen bat dutelako, Euskal Herriari buruzko istorioren bat entzun dutelako... Batzuek esaten
|
dute
euskaraz kontatuko dutela istorioa, euskaraz badakitelako. Beste batzuek, aldiz, ez dute euskararekiko lotura zuzenik.
|
|
|
Batzuek esaten dute euskaraz kontatuko dutela istorioa, euskaraz badakitelako. Beste batzuek, aldiz, ez
|
dute
euskararekiko lotura zuzenik. Kasu horietan, kontrazalean esaten dena sinestera, euskal itzulpena Sarrionandiak egin duela ondorioztatzen da.
|
|
2014
|
|
|
Erreprotxe hori entzuten dut maiz etxe euskaldun batean hazi direnen ahoetan, inguru euskalduna izan dutenen, edo familia erdaldun batean jaio arren, euskaraz hezi direnen ahoetan. Eus kal prentsara edo liburuetarako bidea zabalik izan dute, irratia entzun dute, telebista edo zinema ikusi
|
dute
euskaraz. Posible zela sinetsi zuten hainbat pertsonari esker, beren gurasoek eta aitona amonek baino errazago izan dute.
|
|
2017
|
|
|
Bestalde, Larrunaldek euskara zerbitzua du, eta hautetsiek eta euskalgintzak osatzen
|
dute
euskara batzordea. Esparru horretan, euskara plana egina du, lehentasu nezko zerbitzuak finkatuz eta formakuntza planifikatuz.
|
|
|
Gaur egun Ipar Euskal Herrian 1.200 bat helduk ikasten
|
dute
euskara. Finkatua den helburu orokorra ondoko 6 urteetan hiztun kopuru berrien kopurua %25 emendatzea da.
|
|
|
Hedabideek ere rol handia
|
dute
euskararen zabalkuntzan eguneroko bizian. Gaur egun euskarazko hedabideak sendotu eta profesionalizatu dira.
|
|
2019
|
|
|
Mendeetan atzeraka joan ondoren, nabarmen hobera egin
|
dute
euskararen joerak zein egoerak Araban, azken hamarkadetan. 2017ko XXII. Jagon Jardunaldian aldaketa horren dimentsioa eta ezaugarriak izan ziren hizpide, Arabako ordezkaritza herritar, profesional eta instituzional zabal baten eskutik.
|
|
|
Erdaldunak: ez
|
dute
euskaraz ezer ulertzen ezta hitz egiten ere.
|
|
|
2016ko datu berrienei erreparatuz, haurrek hitz egiten
|
dute
euskaraz gehien, eta gero datoz gazteak, helduak eta adinekoak, hurrenkera horretan. 1989 urtean bestelakoa zen egoera:
|
|
|
euskara zerbitzuena soilik da euskara sustatzeko lanen ardura? Ala, ardura hala izanik ere, lana banatu beharra
|
dute
euskara zerbitzuek?
|
|
|
Beraz, hori da administrazioaren esparrutik eragiteko abiapuntua eta muga nabarmenena. Borondate politikoak eta sozialak bermatzen
|
dute
euskararen presentzia lausoa Trebiñun, baina borondateak bere mugak ditu.
|
|
|
– Hiztun berrien %64k egiten
|
dute
euskaraz edo euskaraz eta gaztelaniaz berdintsu semealabekin, eta %61ek testuinguru erdaldunetan.
|
|
|
– Guraso biak euskaldunak direnean eta lehen hizkuntza euskara bietako batek bakarrik duenean, %95ek transmititzen
|
dute
euskara.
|
|
|
– Guraso biak hiztun berriak direnean, %80k transmititzen
|
dute
euskara.
|
|
|
–La falta de una Academia que regulara la parte material de la escritura, la carencia de cátedras, la escasez de obras literarias escritas en este idioma, y la misma variedad de sus dialectos y subdialectos, ha sido causa de la lamentable confusión que ha existido y existe todavía respecto a la ortografía éuskara? (. Idazketaren alderdi materiala arautuko lukeen akademia baten gabeziak, katedrarik ez izateak, hizkuntza horretan idatzitako obren urritasunak eta haren dialekto eta azpidialektoen ugaritasunak berak eragin
|
dute
euskarazko ortografiaren inguruan egon den eta oraindik ere badagoen nahasketa?).
|
|
2021
|
|
|
11.5c Hamabost bat aditzen kasuan izan ezik, beste guztiek forma analitikoa
|
dute
euskaraz. Forma analitikoan, adizki nagusiek forma jokatugabea izaten dute.
|
|
|
Ezin da esan, beraz, bi osagaiak guztiz maila berean daudenik; bietatik bat da zer izendatzen dugun adierazten duena, eta besteak ezaugarri edo bereizgarri bat gehitzen dio, gutxi gorabehera adjektiboak izen bati gehitzen dion modura. Horrexegatik hartu
|
dute
euskaraz ‘atributu egiturako elkartu’ izena. Xehekiago aztertuko dugu ondoren bi egitura mota hauetako bakoitza.
|
|
|
16.2.8a Orduak adierazteko sistemek bide bat baino gehiago erakutsi
|
dute
euskaraz, eta maiz zalantzak sortu izan dira: zeri erantsi behar zaio artikulua eta plural marka?
|
|
|
Guk erlatibo generikoak esanen diegu gisa horretako izen sintagma bati gorputz ematen dioten perpausei. Halakoek berebiziko garrantzia
|
dute
euskaran, maiz eta maiz erabiltzen baititugu. Dakienak esan beza!; A, dakizkizunak banekizki!
|
|
2023
|
|
|
Eta horrek aipatu dugun efektua sor tzen du. Irakurketa idazketa prozesua euskaraz egiten dugu eskolan, baina, aldi berean, ikasleek ezagutzen duten beste hizkuntzan edo hizkuntzetan aplikatzen
|
dute
euskaraz ikasitakoa.
|
|
|
Parkean Euskaraz egitasmoa 86 praktikatu; praktikatu ezik, ez
|
dute
euskaraz hitz egiteko gaitasuna behar bezain ongi garatuko, eta gaztelaniara joko dute lagunekin eta ingurukoekin komunikatzeko. Erabilerarako aukerak sortu behar ditugu, eskolaz haratago, aisialdian eta familian.
|