|
2000
|
|
|
Nafarren historiaz hainbeste zekien Arturo Campión-ek ez zuen horrelako zalantzarik, baina ezer ez dakiten askok bai ordea. Horregatik baztertzen
|
dute
euskara, bai eskubitarrek eta bai ezkertiarrek. Nork pentsa zezakeen bertako Legebiltzarrean nafar sozialistek ere aurka jarriz ukatu behar zutenik?
|
|
|
Erabilera Sozialaren eta Komunikabideen esparruko batzordeari dagozkion gaien artean, Nafarroako 18/ 1986 Euskararen Foru Legeak bere 27 artikuluan dioena hau da: . Administrazio Publikoek bultzatuko
|
dute
euskararen mailaz mailako presentzia komunikabide sozial publiko eta pribatuetan. Horretarako, eta komunikabideek euskara gero eta gehiago eta ohizko moduan erabil dezaten, Nafarroako Gobernuak diruz eta materialez laguntzeko planak gauzatuko ditu.?
|
|
|
Politikariek kontutan hartuko ote dute? Hala behar lukete1 Beren buruak abertzaletzat dituzten askok ere hobe
|
dute
euskara ikastea eta erabiltzea. Eta federalistatzat azaltzen diren sozialistek ere, azalpen horren arabera, hobe dute bi hizkuntzak ofizial diren Autonomia Elkargoan, hezkuntzari dagokion ekintza sailean, euskararen eredua onartu.
|
|
2003
|
|
|
Nire gurasoak kanpotarrak dira, baina gure herrian ederki integratuak. Biek ikasi
|
dute
euskaraz, eta seme alabak ere euskaldunak gara. Josebaren amak oraindik egin ez duena.
|
|
2004
|
|
|
Nire gustuko, hutsegite batzuk egin dira, eta egiten ari dira. Finean erdaldun familietako umeek obligazioz ikasten
|
dute
euskara?. 230
|
|
|
Legeak eta bitartekoak beharrezkoak dira, eta horiek ere falta zaizkigu hemen, baina bagenitu ere, ez litzateke aski. Jendeak, herritarrek behar
|
dute
euskarari eusteko borondate irmoa. Hizkuntza bat hitzegin nahi ez duen herriari ez dago bortxaz mintzarazterik eta ikastarazterik?. 234
|
|
|
–Magisteritza eskolan irakaslea naiz. Han edozein gauza entzuten
|
dute
euskaraz: psikologia, pedagogia, fisika... baina klasetik irten, eta erdara egiten dute.
|
|
|
Euskara bizia behar dugula diosku Ritxi Lizartzak. Baina nondik ateratzen
|
dute
euskara bizi eta adierazkor hori? –Euskara normalizatua ez dagoenez, gauzak oso erraz eman behar zaizkio ikus entzuleari.
|
|
|
Elebitasunak egindako urratsen zer nolakoa: herren pausoak izan dira halakoak, ala balio izan
|
dute
euskarazko esparru komunikatiboa taxutzeko asmoan. Elebitasunaren auzia zabala da, ezin uka hori, baina euskalgintzaren esparru gehienetan, nik uste, aho gozo eder gutxi eta eskarmentu garratz gehiegi sortarazi ditu euskaltzaleen artean.
|
|
|
Horra beste interpretazio bat, halakoxe espirituz jantzia, nahiz eta mirari itxaropenak kritikatu, Jose M. Zeberioren aldetik: . Mirari faltsuetan erori gabe, euskal hiritarrek jakin behar
|
dute
euskararen normalkuntzak belaunaldi bat baino gehiagoren lan eskerga duela bere aurrean marko politiko honetan edo beste edozeinetan. Jakin behar dute baita ere, ez dagoela erabateko harreman zuzenik hizkuntza normalkuntzaren eta marko politikoaren artean.
|
|
|
–Euskarak hizkuntza estimatu behar du izan Euskal Herrian. Halaber, gizartea zuzentzen dabiltzanek ere baliatu behar
|
dute
euskara; baserrian eta Interneten, euskara eremu guztietan gailentzea ezinbestekoa da. Unibertsitateak soilik berma dezake euskaldunok halako hizkuntza atxikitzea?. 349
|
|
|
Euskararen erabilera eragiten duen motor nagusia euskal sentimendu nazionalen kemenean idoro du: . Euskaldunek erabili egiten
|
dute
euskara; bi kulturadunek, aldiz, nahiz eta jakin, ez dute erabiltzen. Espainolek, berriz, euskararen kontrako jarrera dute?. 634
|
|
|
–Elebitasunaren aldetik, zalantzarik gabe eredua aukeratu behar da, bertan ikasten dutelako benetan euskara. ereduan ez
|
dute
euskara ziurtatzen, eta A ereduan ez dute euskara inolaz ere ikasten. Euskara soil hutsaren aldetik, eredua da aukera zuzenena?. 472
|
|
|
–Elebitasunaren aldetik, zalantzarik gabe eredua aukeratu behar da, bertan ikasten dutelako benetan euskara. ereduan ez dute euskara ziurtatzen, eta A ereduan ez
|
dute
euskara inolaz ere ikasten. Euskara soil hutsaren aldetik, eredua da aukera zuzenena?. 472
|
|
|
Zurituko bagenu, honako mamia agertuko litzaiguke barnean: , ez
|
dute
euskara inolaz ere ikasten?. Iritzi hori agertu digun aditua, nik dakidanez, ez da Euskal Herrian Euskarazko ekintzailea.
|
|
|
Ikasiaren eta erabileraren arteko loturarik ezak euskalgintzaren asmoak etengabe zapuztu izan ditu: . Ikasten duten milaka heldu horietatik, galdera Teo Etxabururena dugu?, zergatik gutxi batzuek baino ez
|
dute
euskara hartzen beren eguneroko bizimoduko komunikazio hizkuntza tresnatzat??. 501
|
|
|
Eta uste dut joera aski zabaldu baten adierazgarri dela Oteizarena: euskal kulturarekin lotzen diren osagarririk zaharrenek, historikoenek eta mitologikoenek lilura berezia eragiten
|
dute
euskaraz jakin ez arren euskal kulturaren parte sentitzen direnengan?. Hutsuneak, cromlechak eta euskaltegiak, Euskaldunon Egunkaria, 2002/3/9.
|
|
|
Zer irakurriko dute gizajo horiek? Zer pentsatuko
|
dute
euskerari buruz, elkar nekez ulertzen badute. Irratia edo antzerkia nekez aditzen baldin badituzte?
|
|
|
Bañan itz bat edo beste latiñeratik edo erromantzeratik datorrelako euskeratik baztertu nai izatea, oreka galtzea da, ta ala egingo ba genu kaltegarria izango litzaioke euskerari. Arrankura, arrasto, ernegu, borondate, barkazio, adimentu, ta auen erako ekar genitzazken anitz geiagok, bizitza sendoa
|
dute
euskeran, zaarrak dira arras, aspaldi aspaldidanik ezagutzen ditugu izkuntzan sartuak, euskaldun guziak darabilzkite, euskal kutsua dute, eta alakoak kenduz, bizidun zati bat moztuko genioke euskeraren gorputzari.
|
|
2008
|
|
|
zer nolako iritziak, jarrerak eta jokabideak dituzte gure eragile abertzaleek herri euskaldunarekiko? Nola ikusten eta sentitzen
|
dute
euskararen herria. Mundu abertzalearen baitan kokatu nahi genuke, beraz, gure egitekoa, eta mundu horretan aztarrika jardun onerako eta txarrerako:
|
|
|
–Eta gehien gehienek uko egiten diote barne ehundura osatzeko ezinbestekoa zen euren lan intimoari: ez
|
dute
euskara ezagutzen, ez dute ikasi nahi, ez dute libururik eta egunkaririk irakurtzen, ez dute gure kantaririk ezagutzen, ez dakite gure eskultore bakar baten izenik, analfabeto aldra itsusi batek hartu du barne oihala osatu behar lukeen eremu aberatsa?.
|
|
2009
|
|
|
Eta euskal idazleari, beti hizkuntza bat baino gehiagotan bizi baita, nahi lukeen bezalako, edo beste literatura batzuetatik ohitua dagoen bezalako lexiko bat eskura falta zaio, horren alde on eta txarrekin. . Gure ingurutako erdara handiak oparoagoak direnez, hizkuntza pertsonal hau sortzeko zeri heldu gehiago eskaintzen
|
dute
euskarak baino. Baina egindako hizkera erraz eta edonorenez aritzeko arrisku gehiago ere bai(...).
|
|
|
Gabino sutan zegoen, haren begiak misiolari sutsu batenak ziren inondik ere, ogi gogorrari hortzak zorrotz erakusteko prest?, eta buruan gauza gehiegi zituen, beharbada: . Hemen kanpotarrek
|
dute
euskara ikasteko obligazioa, erantzun ziezaiokeen amari, Feliperen osabak esanaren bidetik; edo erantzun ziezaiokeen, halaber:
|
|
|
Nire aldetik, berak eman digun ondradutasunaren, zuzentasunaren eta eskuzabaltasunaren lekukotzarekin harro nagoela esan nahi dut, nahiz eta batzuetan familiaren kontura izan den. Euskal Herriaren aurkakoa izateari dagokionez, denek ezagutzen
|
dute
euskararekiko zuen maitasuna; horren erakusgarri, ikastolen alde lortu zituen diru laguntzak, bera alkate zelarik egin ziren euskal kultur asteak, edo udal ikastolarentzat eskaini zituen lokalak. Horiek dira euskararen aurkako ekintzak?
|
|
|
Gabino sutan zegoen –haren begiak misiolari sutsu batenak ziren inondik ere, ogi gogorrari hortzak zorrotz erakusteko prest–, eta buruan gauza gehiegi zituen, beharbada: " Hemen kanpotarrek
|
dute
euskara ikasteko obligazioa" erantzun ziezaiokeen amari, Feliperen osabak esanaren bidetik; edo erantzun ziezaiokeen, halaber: " Ni euskalduna naiz, eta ez naiz neure euskalduntasunaren lotsa"; edo erantzun ziezaiokeen:
|
|
2010
|
|
|
Eta bi kimu ditut, Xabier eta Ernesto, zein baino zein ederragoak, zuk bataiatu zenituenak, Gabino. Diodoro, gainera, euskaltzalea da, izugarri estimatzen zaitu bai fraide eta bai euskaltzale gisa ere?, eta bi mutilek primeran egiten
|
dute
euskaraz: hemendik gutxira nik ere bai, agian?
|
|
|
Eta bi kimu ditut, Xabier eta Ernesto, zein baino zein ederragoak, zuk bataiatu zenituenak, Gabino. Diodoro, gainera, euskaltzalea da —izugarri estimatzen zaitu bai fraide eta bai euskaltzale gisa ere—, eta bi mutilek primeran egiten
|
dute
euskaraz: hemendik gutxira nik ere bai, agian...
|
|
2011
|
|
|
Zuberoan, baina, ez da dagoeneko euskaraz entzuten kaleetan, bonetun nekazariren bat edo beste salbu, mendebaletik turista iritsitako manexen bat edo beste izan ezik. Kasernako umeek ere ez
|
dute
euskaraz egiten patioan, jolasean dihardutelarik, eta jakizu Kaserna munduaren amaiera dela kasik, Santa Graziko Sentatik ez baita hain aparte, eta jendeak oro dira ados hemen hura munduaren akaberatzat definitzeko orduan (Elizalt ostatuaren parez pare, Miterrandi esker zaharberritu omen zen eliza erromaniko ederra, bitxi eder bat leku magiko halakoan: zer dago, baina, haratago?
|
|
|
Aita lesakarra zuen, euskaraduna, baina gutxitan izaten zen etxean, eta amak, Irunberrikoak, gaztelaniaz baino ez zekien. Diktadurak ere gauzak zaildu zizkion, baina bere semeek behintzat ondo ikasi ahal izan
|
dute
euskaraz. Esan beharra dago, Yoyes ek gaztelaniazko filma izanagatik, euskarazko pasarteak ondo integratu dituela, naturaltasunez, Euskal Herrian kokaturiko beste pelikula askotan euskarazko hitz solteak bortxaz sartuta daudela sumatzen baita, belarrira min egiteraino.
|
|
|
Pertsonaia denek, izan bertako nahiz atzerriko, irakasle nahiz guardia zibil, egin behar al
|
dute
euskaraz. Gai horri ere heldu zion Reflexiones en.
|
|
|
–Hizkuntza (euskara) jakin badakite, ez dira euskaldunak, ez
|
dute
euskara sufrimendu eta harrotasun. Beren euskara oposaketa batean eskatzen den araberakoa da.
|
|
|
Fenomeno psikologiko hori, oker ez banago, Euskal Herrian ere agertzen da; batez ere Iparraldean. Hango agintari jakobinoek aski izan
|
dute
euskararen aldeko keinuren bat egitea bertako zenbait euskaltzaleren itxaropen usteak pizteko. Mundu zabalean beste horrenbeste gertatu ohi da:
|
|
|
–Zeren, ez naiz nekatuko errepikatzen, espainiar nazionalista liberalen zinezko helburua euskara dasagertaraztea da, progresoari ateak zabalduz. (?) Finean, beti pentsatu izan
|
dute
euskararen aldeko grina (euskal) nazionalisten seta ulertezin bat besterik ez zela eta, lehenago edo geroago, progesoak gauzak bere lekuan jarriko dituela?. –Olentzero, non zaude??, Jakin, 2006, 155 zenbakia, 57 or.
|
|
2015
|
|
|
Hala ere, joera horren nahia nagusitasun lekua eskuratzea izango da beti. Bide biek bultzatzen
|
dute
euskara, baina, nolabait esateko, lehenaren bultzada pasiboa da, eta bigarrenarena aktiboa. Kontuan hartu behar dute biek oraingo egoera kulturanitza eta biztanleriaren hizkuntz errealitatea, baina lehenengo bideak ontzat hartu behar du egoera hori, eta ezin izango du, orduan, aldaketarik inposatu; bigarren bideak, aldiz, egoera irauli nahi izango du, lortu edo ez.
|
|
|
Hegoaldean, berriz, nafar eta bizkaitar askok euskara batua Gipuzkoako hizkeratzat daukate. Jakina, euskara normalizatuko bada, hiztun guztiek jakin eta erabili behar
|
dute
euskara batua, eta jakiteko eta erabiltzeko, hiztun bakoitzak bere hizkuntzatzat hartu behar du euskara batua.
|
|
|
gure Herriaren zatiketaren ondorio direla, euskara baztertuta egotearen emaitza, euskaldunon arteko hartu eman ezaren aztarna. Gertakari horiexek ekarri
|
dute
euskara deseginda eta desegituratuta egotea, hainbeste euskalki, azpieuskalki eta hizkeratan birrinduta agertzea. Nik neuk, behinik behin, ez dut sekula hizkeren eta euskalkien apologiarik egingo, ez ditut sekula bedeinkatuko eta goraipatuko.
|
|
|
Aldaera lexikoen artean ere badira horrelakoak. Arantzazun ezarritako irizpideen arabera, zaharrenek eta eremurik zabalenean erabiltzen direnek
|
dute
euskara batuan lehentasuna: beltz eta berdin aukeratu dira baltz eta bardin aldaeren ordez.
|
|
|
oztopoak jartzen ditu. Batetik, motibazio defizita eragiten du hizkuntza ikastekotan diren euskaldun berriengan; bestetik, erabilera esparruen defizita ere eragiten du, eta horren ondorioz euskaraz alfabetatu gabeko euskaldun zaharrek ez
|
dute
euskaraz alfabetatzeko ez presiorik ez beharrik sentitzen.
|
|
|
–Hegoaldeko lau probintzietan zabaltzen den egunkari mordoa ikusita, nire ustez zaila da euskara hutsez egiten den bakarra saltzen den baino askoz gehiago saltzea. Zabaltzen diren horietatik batzuek, gainera, zerbait baino gehiago publikatzen
|
dute
euskaraz, esate baterako, Garak. Beste kontu bat ere badago tartean:
|
|
|
Bai estreina aipatu ditugun tipo bien kasuan, bai azken honetan, ondorioa beretsua da: batzuek ez
|
dute
euskararik ikasiko, besteak ez dira euskaraz alfabetatuko, euskararen esparru sinbolikoaren trinkotzeari ateak itxita. Zer esanik ez euskarazko komunikazio esparru autozentratu baten faltak arestian ikusi ditugun motibazioeta erabilera defizitetan zerikusi zuzena daukala, eta baita prentsa elebidun diglosikoak berak ere, euskararentzat kale itsua den sasi alternatiba baterantz bideratzen dituelako indarrak.
|
|
|
Lege berri hori dela eta sortu zaizkigu bada Iparraldean irrati berri asko. Hauetatik batzuk beti bezala baztertzen
|
dute
euskara, hala nola Baionako udalaren Radio Bayonne k; beste batzuk aldiz euskara baliatzen dute baina bigarren mailako mintzairen lerroan ezarriz, gaskoina edo portugesa bezala, hala nola Radio Adour Navarre k, goizean ordu batez, eguerdian ordu erdi batez, eta igandetako mezan euskaraz aritzeko, Herri irratiaren izen ederraz jabetzen denak(...).?
|
|
|
Alde batetik bada euskalkien problema: adin batetik goiti ez
|
dute
euskara batua ulertzen, nahiz orain Euskal Telebistaren eraginez pixkanaka ari den hedatzen. Ohitura kontua ere bada:
|
|
|
Eta Le Journalen? Ba ote
|
dute
euskararentzat ehuneko jakinen bat. Ezetz diosku Hur Gorostiagak, bide batez beste hainbat kontu ere jorratu dizkigula:
|
|
|
Mitxelenaren erreferentzia ez da debaldekoa: Isasiren aburuz,. Mitxelenaren pentsamoldeak(...) gizaldi osoaren ikuspegia markatu du(...) Ideia horiek(...) bideratu
|
dute
euskararekiko hizkuntz politikaren joana. Euskara kategoria bat da, zerbaiten osagarri, ikergai bat, irakasgai bat, dugun beste ezaugarri bat...
|
|
|
Xiberoko Botzak baino ordu gutxiago emititu ohi du (hamar bat ordu egunero, 20.00etatik aurrera emankizunik ez dela) eta euskarak ez omen du kasik lekurik bere uhinetan. . Oso oso gutxi emititzen
|
dute
euskaraz, kasik maila testimonialean ere ez?, Sokarrosen arabera. Dena dela, Pascal Ricaudek damaigun informazioak dioenez (Nor taldea, 2000:
|
|
|
–Haur gehiagok ikasiko
|
dute
euskaraz. Ikasturte berria hasi da eta haurrak eskolara itzuli dira.
|
|
|
|
dute
euskara.
|
|
|
misteriotzat joko ote
|
dute
euskararen iraupena?
|
|
|
horrenbeste iloba izan ditu; gehiago ala gutxiago, guztiek ikasi
|
dute
euskaraz. Egun, Internet erabiltzen
|
|
2016
|
|
|
Ordubete geroago, neska mutikoek beste ezusteko bat hartu
|
dute
euskara klasean. Uxue andereñoak plastiko luze batzuk ekarri ditu, eta pintura poteak, eta pintzelak, eta erronka kuriosoa proposatu die ikasleei:
|
|
|
–Nafarroan, %13k bakarrik hitz egiten
|
dute
euskaraz, eta, hala ere, inposatu egin nahi duzue hezkuntzan, administrazioan eta hedabideetan. Legebiltzarrean euskaraz hitz egiten duzuenean, adibidez, entzungailuak jarri behar izaten ditugu parlamentari gehienok, ez dugulako ulertzen.
|
|
|
Izan ere, erregimen zaharraren aldekoek ahariburu gisa erabiltzen
|
dute
euskara, aldaketa politikoa eraisteko tenorean. Interes politiko, ekonomiko eta korporatibistak direla medio, zenbait eragilek haizatu egin dute euskaldunen komunitatearekiko gorrotoa, gaindituak ziruditen argudioak granaden gisara jaurtita:
|
|
|
Euskararik gabe bizitzera ohitu dira. Gehienez ere, elementu folkloriko baten gisara ikusten
|
dute
euskara?.
|
|
|
«Hiru lau hamarralditan, sektore politiko baten estrategia izan da instituzionalizazio prozesuari aurre egitea, hori deslegitimatzea. Horretan aritu direnek pisua izan
|
dute
euskararen munduetan, eta euskararen kontuaz ere baliatu dira. Gure politika izan da euskararen sustapenerako ekimenak babestea, baina zenbaiten aldetik herri erakundeekiko kontsiderazioa izan da distantziak erabat markatzekoa, suabe esanda.
|
|
|
Hala ere, euskaldun gehienen lehen hizkuntza gaztelania izango da: %31k izango
|
dute
euskara lehen hizkuntza. Erraztasunean eragiten du horrek, eta, beraz, erabileran ere bai.
|
|
|
Aurreko urteetako gobernuek jarrera gogorra izan dute: euskalgintzarekin biziki harreman txarra eduki dute, indarkeriarekin lotu izan
|
dute
euskara, sustapen politiken kontrako lege garapena egin dute... UPN izan da gobernuan urteotan.
|
|
|
Gai horretan ere bestelako egoera nabari
|
dute
euskara ahulago dagoen lekuetan. Agirreren arabera, «gutxiago» nabari da lehia.
|
|
|
Nazionalistek asko erabili dute. Batzuek pentsatzen
|
dute
euskara eurena dela, eta argi eduki behar da guztiona dela. Tresna gisa erabiltzeak ez dio on egin euskarari».
|
|
|
Haren ustez, galgarri da gaurko lan mundua: euskarak irabazitako hiztun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza, eskolan ikasi
|
dute
euskara bigarren hizkuntza gisa, eta lanean galdu egiten dute. «Gazte horiek, eskolako ibilbidea bukatu eta laneratzen direnean, erabat erdarazkoa den mundu batean murgiltzen dira, eta lehendik erabat zorroztuta ez daukaten euskara erabat kamusten zaie.
|
|
|
Lazkanok dio euskarari ere eragiten diola horrek: «Enpresaz enpresa jo behar da orain, eta sindikatuek enpresaz enpresa aritu behar
|
dute
euskara bultzatzen. Hitzarmen kolektiboak galduta, posizio estrategikoa galdu dugu, hitzarmen kolektiboek ehunka enpresa lotzen zituztelako».
|
|
|
Euskararen erabilera handitu egin da Araban, baina portzentajeak zinez txikiak dira. %4k erabiltzen
|
dute
euskara erdara adina edo gehiago? 1991n %0, 5 ziren?. Beste %8, 3k ere egiten dute euskaraz, baina erdaraz baino gutxiago.
|
|
|
%4k erabiltzen dute euskara erdara adina edo gehiago? 1991n %0, 5 ziren?. Beste %8, 3k ere egiten
|
dute
euskaraz, baina erdaraz baino gutxiago. Datuak txikiak izan arren, Aizpuruak eta Ortiz de Landaluzek nabarmendu dute «geldialdirik edo beherakadarik» ez dela nabaritzen Araban.
|
|
|
Badira argi itzalak, hala ere. Argietan, azaldu dute seme alabekin euskaraz egiten duten gurasoen ehunekoa handitzen ari dela, nahiz eta gurasoen euskara maila ez izan ona? «agian umeek adin bat izan arte egingo dute»?; itzaletan, adierazi
|
dute
euskara maila ona duten gazteek ez dutela beti hala egiten. Ez da ahaztekoa, gainera, erabilerarik ezak kamustu egiten duela gaitasuna.
|
|
|
19 urtetik behera, ia %90ek dakite. «Euskaldun gehiago ditugu, baina lehen ez bezalako baldintzetan jaso
|
dute
euskara horietako askok. Lehen, ia euskaldun guztiek etxean jasotzen zuten euskara; azkenaldian asko dira eskolan ikasi dutenak.
|
|
|
euskaraz badakite gehien gehienek, baina erdaraz hobeto aritzen dira asko. «Euskaraz hobeto moldatu ezean, zer dela-eta egingo
|
dute
euskaraz belaunaldi gazteek?». Erabileraren eta ezagutzaren arteko lotura jarri du mahai gainean:
|
|
|
Orain zantzuak badirela nabarmendu du: «Adin tarteen kurbek erakusten
|
dute
euskararen ehunekoak aitzina doazela, baina kopuruetan ez da ageri, demografiaren emendioa etorkinen eragina baita».
|
|
|
Kontua da euskaldunen artean ere sumatzen dela hori. Deustuko Unibertsitatean azterlan bat egin
|
dute
euskara eskolan edo euskaltegian ikasi dutenekin, eta horrelako jarrerak agertu dira. «Hiztun berrien artean, batez ere gazteetan ikusi dugu hori.
|
|
|
Euskarari buruzko gogoetak eta aurreko hamarkadetako bidearen azterketa kritikoak ugaritzen ari dira, oraingoz Euskal Autonomia Erkidegoa izan dute ardatz batez ere?, eta berritasun politikoek ere aldaketa handia ekarri dute. Horren azterketa egin
|
dute
euskararen arloan ibilbide luzea duten dozena bat lagunek, oraingo egoeraz eta aurrerakoaz duten ikuspegia azaltzeko.
|
|
|
Eta alderdiek eurek zer jarrera
|
dute
euskarari buruz. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako eboluzioa aztertua du Deustuko Unibertsitateko irakasle Jone Goirigolzarrik, EAEko alderdi politikoen hizkuntza politikak eta hizkuntza ideologiak ikerketan; hauteskunde programak aztertu ditu horretarako.
|
|
|
Erakundeek rol funtsezkoa
|
dute
euskara biziberritzeko bidean, eta, beraz, alderdi politikoek nolako ikuspegia duten jakitea bereziki da garrantzitsua. Areago, kontuan izanik aldaketa politiko handiak gertatu direla Euskal Herrian azken urteetan.
|
|
|
«Datu harrigarri bat ere badago. Eremu erdaldunetan, bertako gazteek kanpotik etorritako gazteek baino jarrera negatiboagoa
|
dute
euskararekiko. Gizartean badago zerbait gazte horiek euskararekiko jarrera negatiboa izatea eragiten duena».
|
|
|
Nafarroan, gobernuaren menpeko lanpostuen %8k daukate euskarazko hizkuntza eskakizuna; gehienak irakasleak dira. Haiek kenduta, postuen %0, 6an eskatzen
|
dute
euskara, hizkuntzarekin zuzenean lotutako postuak dira asko; itzultzaileenak, esaterako?. Zerbitzu eremu nagusian, Osasunbidean, postuen %0, 5ek dute eskakizuna, 57 langilek; Iruñeko ospitaleetan ez dago eskakizuna duen postu bakar bat ere.
|
|
|
«Beharrezkoa da langileei argi azaltzea zer egin behar duten euskaraz, zer gaztelaniaz eta zer ele bitan; azken batean, lanpostua eskuratzeko euskara gaitasuna egiaztatu badute, behartuta daude bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan lan egitera, itzultzaileengana jo gabe». Bestetik, beldurra? «askok pentsatzen
|
dute
euskara ez dutela menderatzen akatsen bat edo beste egiten dutelako, eta erdaraz idazten jarraitzen dute»?, eta bi hizkuntzatan egitearen zama: «Lan bikoitza alferrik egitearen sentsazioa da beste arrazoi bat».
|
|
|
Sindikatuetako ordezkariekin hitz eginda, ordea, azaldu
|
dute
euskaraz lan egiteko joera oso txikia dela. «Sarritan kontrakoa gertatzen da:
|
|
|
Euskara biziberritzea eskolaren gain jarri da, eta, Odriozolaren esanetan, oraindik ere hala dago. «Euskaldun askok eta erdaldun gehienek ereduarekin lotzen
|
dute
euskararen normalizazioa. Euskara ikastea eta euskara normalizatzea gauza bera dira, euskal herritar gehienen ustez».
|
|
|
Azken hamarkadetako ibilbideari buruz kaleratutako gogoeten artean, Berrikasi eta berrikusi dokumentuak izan du sona handiena euskaltzaleen artean. Topagunearen altzoan egin
|
dute
euskararen arloko hamar lagun ezagunek. Hauek dira:
|
|
|
8.100 elkarrizketa egin zituzten. Ikerketa haren arabera, 690.000 euskal herritarrek
|
dute
euskarazko hedabideak kontsumitzeko adinako gaitasuna. Barandiaranek dio «hutsune handiak» dituela azterlan horrek, batez ere herrietako hedabideen kasuan.
|
|
|
Adin talde helduagoen aldean, handiagoa da euskaraz dakitenen portzentajea. Eskolan jaso
|
dute
euskara ume eta gazte horietako askok, bigarren hizkuntza modura. Aldea dago ezagutzatik erabilerara.
|
|
|
PuntuEus behatokiak ikerketa bat egina du Euskal Herriko webguneetako hizkuntza erabilerari buruz. «Euskal Herrian sortutako webguneen %17k
|
dute
euskarazko edukirik. Horrek ez du esan nahi euskara hutsez daudenik:
|
|
|
Euskarazko weben bilgunea da: %17 gunek
|
dute
euskarazko bertsioa Euskal Herrian, eta. eus domeinua dutenen artean %88 dira. Waliño:
|
|
2017
|
|
|
227. Ikasle batzuek beste edozein hizkuntza balitz moduan ikasi
|
dute
euskara, euskarari ia baliorik erantsi gabe?. Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla, Euskal hiztun berriak:
|
|
|
228? [Arnasguneetan] 30 bat urteko gazte euskaldun batek ia ez du ezer irakurtzen bere hizkuntzan. Euskara batuak ez duenez molatzen, ez
|
dute
euskaraz nobelak, Berria edo Argia irakurtzen, holakoetarako badute erdara batu moloia. Eta euskara kultur zientzia pentsamendu hizkuntza ez denez, ez dute beharrik sentitzen zinema/ telebista/ internet euskaraz izan daitezen aldarrikatzeko?.
|
|
|
252. Eusko Jaurlaritzako sail eta mendeko erakunde gehienek erdaraz egiten dute lan. Areago, Jaurlaritzaren ardurakoak diren Osakidetzan edota Ertzaintzan, herritarrek ezin izaten
|
dute
euskarazko arretarik jaso gehienetan. [?] Bere etxean euskara normalizatzeko gauza ez denak, zer normalizatu behar du etxetik kanpora??.
|
|
|
hartara, jende ahaltsuak eta ez hain ahaltsuak, beren, ospakizun eta ekitaldi liturgikoetatik harantz? 261, hizkuntza ez markatua hautatuko du gauza inportanteak esateko. Txepetxekin batera esateko,, ekitaldi edo mitin publikoetako sarrera eta amaieratan? 262 erabiltzen
|
dute
euskara gure agintari, enpresari eta boteredunek.
|
|
|
Olentzero dela, herri kirolak direla, trikitia dela? Iraganeko balio kultural etnikoekin lotzen
|
dute
euskara, ez egungo gizarteari darizkion eduki eta esanahi kulturalekin. Musikan, kulturan, teknologia berrietan405, kiroletan eta erreferente sozial esanguratsuenetan sozializatzeko, hizkuntza hegemonikoetara jotzen dute.
|
|
|
gaztelania darabil hainbat leku euskaldun peto petotan. Euskaldunak dira, euskaraz dakite, eta, askotan, dezentez hobeagoa
|
dute
euskara gaztelania baino. Eta galdetuko bazenie zein den beren hizkuntza, gehien gehienek Euskara erantzungo lizukete?.
|
|
|
Adibide bat jarriko dizut: Bilbo Basurtuko osasun erakundearen euskara zerbitzura hurbiltzen diren hamar euskaldunetatik zortzi erdaraz zuzentzen zaizkizu, eta jarrera alde batera utzita; nolanahi ere den, sarritan ez
|
dute
euskaraz jarduteko gaitasunik, ezta EGA agiria eskuan dutela ere?. Roberto Manjon Lozoya,. Unea dugu 35 urteko eskarmentua bildu, aztertu eta aldatzeko?, htpp://www.erabili.eus,.
|
|
|
Euskara ikasten duen erdalduna, gehienez ere, euskal identitate etnokulturalak zipriztintzen du, euskararen egoera soziolinguistiko minorizatuak ez duelako aukerarik ematen hiztuna sare esanguratsuetan sozializatzeko. ereduko ikasleei horixe gertatzen zaie, hain zuzen; hala, ezin
|
dute
euskararekin bat egiten lagun diezaiekeen euskal identitate kulturalik barneratu. Ezin euskaldun sentitu, euskaldun erdaldundua erdaldun sentitzen den heinean.
|
|
|
Zeren eta gure botere autonomikoaren jardunean pentsamendu eta ekintza hizkuntza espainiera da, ez euskara. Administrazioaren lan hizkuntza zein den ikusi besterik ez dago251 Gurean botere publikoaren eragile nagusiek ez
|
dute
euskaratik eta euskaraz jarduten, hizkuntza ordezkatzailearen altzorik dihardute ustez euskararen alde edo252.
|
|
|
278. Azken urteetako neurriek ez
|
dute
euskara salbabidean jarri. Odol hustea gelditu dela diote zenbaitek; beharbada ez delako odol anitz gelditzen:
|
|
|
berbaren erabilera aspaldikoaz, Ernazimentuaz gero bereziki, diskusiorik ez dago. B. Etxeparek (1545,, berze nazione orok?) nahiz Leizarragak (1571,, berce natione gucien artean?) aski garbi adierazten
|
dute
Euskararen Herria, biek hizkuntzari zuzenean erreferentzia eginez hain zuzen, naziotzat daukatela eta garaikideek ere halakotzat daukatela.
|
|
2019
|
|
|
Adibidez 30 bat urteko gazte euskaldun batek euskaraz ia ezer irakurtzen ez duenean. Euskara batuak ez duenez molatzen, ez
|
dute
euskaraz nobelarik, Berria edo Argia irakurtzen, holako gauzetarako badute erdara batu moloia betiko periodikoan. (?) Nik nire itogunean eta beraiek beren arnasgunean berdin kontsumitzen ditugu pantaila handiko filmak edo gustatzen zaizkigun serieak.
|
|
|
Berria erosten ez duenak erdarazko egunkaria erosten du. Zenbat jende biltzen
|
dute
euskarazko filmek edo euskarazko ikastaroek. Zenbateko eskaintza dago?
|
|
|
Hauek ere nonahi aurkituko dituzu. Aurrekoek baino harreman gehixeago
|
dute
euskararekin. Ulertzeko arazo handirik ez, baina aspaldi ahaztu zituzten euskararen ebakerak eskatzen dituen mugimenduak.
|
|
|
Euskarazko eskaintza asko hobetu eta hedatu arren, hedabide eta ikus entzunezko eskaintza eta kontsumoa proportzio handi batean (nagusian?) hizkuntza hegemonikoetan izango da (kasu honetan, gaztelaniaz edo frantsesez izan beharrean, seguruenik ingelesez). Euskal herritar askoren etxeko eta ohiko hizkuntzak euskara ez bestelakoak izaten jarraituko dute, eta iristen joango diren etorkin gehienek ez
|
dute
euskararik berehala ikasiko, baina, topatuko duten egoeraren arabera, beren seme alaben erabilera hizkuntza nagusia euskara izango da ala ez. Alegia, estatu bat edo estatus politiko berri bat oso lagungarriak gertatu arren, hizkuntza normalizazio prozesua ez dela hor amaituko.
|
|
|
txostenaren arabera, berriz, euskarazko hizkuntza komunikaziorako konpetentziaren hasierako mailan dauden DBH2ko ikasleak %45 dira, %36 erdiko mailan daude eta maila aurreratuan daudenak %19 dira. Alegia, DBH2ko ia ikasleen erdiek ez
|
dute
euskarazko konpetentziaren hasiera maila gainditzen. Euskararen ezagutzaren hobekuntza erabileratik etorriko zela aipatu dugunean lehen, honetaz ere ari ginen.
|
|
|
Urteotan, gainera, beste aldaketa garrantzitsu bat gertatu da: haurrek eta gazteek, helduek eta zaharrek baino gehiago egiten
|
dute
euskaraz. Erabileraren gaztetzea erakusten dute datuok.
|
|
|
» Haurrekin egiten
|
dute
euskaraz gehien. Umeak haziz joaten diren heinean, ordea, erdarara jotzen dute.
|
|
|
Helduek eta haur/ gazteek ez
|
dute
euskara modu berean hitz egiten. Gainera, maiz, ez dute erreferentzia mundu sinboliko bera partekatzen.
|
|
|
Transmisioa, identitatea eta kultura kontzeptu ezinbestekoak ditugu etorkizuna jorratze aldera, betiere, ikuspegi dinamiko eta eraldatzaile batetik landuta. Euskaltzaleen mugimenduak eta euskalgintzak oro har asmatu behar
|
dute
euskararena ez ezik, euskaltzaletasunaren transmisioa elikatzen, identitate ireki eta integratzaileak eraikitzen eta kultur testuinguru egokia eta aberatsa eskaintzen euskaraz bizi eta euskaratik sortu nahi duten guztiei. Erakundeen eta administrazioen elkarlana ezinbestekoa izango da alor honetan ere, hizkuntza hegemonikoen presioari aurre egin ahal izateko eta euskarazko eskaintza bermatu ahal izateko, maila honetan aparteko garrantzia hartuko dutelarik ingurune digitalak eta ikus entzunezkoen eskaintzak.
|