|
2017
|
|
|
Egunero ikuskatzen du... hobeto esanda, ez du ikusten, dagoeneko ez baitu ezer ikusten, baina arratsero ateratzen ditu karpeta guztiak eta laminak ukitzen ditu, bata bestearen atzean eta beti ordena berean, buruz baitaki aspalditik zelan sailkatuta dauden... Hori besterik ez zaio axola gaur egun, eta nik egunkariek enkanteei buruz esaten dutena irakurri behar izaten diot, eta prezioek zenbat eta gorago egin,
|
bera
zoriontsuago da... zeren... hauxe da larriena, aitak ez daki ezer gure garaiko prezioez... ez daki dena galdu dugula eta bere pentsioaz hilean bi egun baino ezin gaitezkeela bizi... Gainera, nire ahizparen senarra frontean hil zuten, eta ahizpak lau ume hazi behar ditu...
|
|
|
Aita, ama, ni, eta ene ahizparen lau umezurtzak, grabatu batzuk baino garrantzitsuagoak dira... Gaur arte ez diogu bere plazera lapurtu;
|
bera
zoriontsu da arratsaldero bere karpetak hiru orduz darabiltzanean esku artean, pertsona batekin arituko balitz bezala hitz egiten dio pieza bakoitzari. Eta gaurkoa... gaurkoa bere bizitzako egunik zoriontsuena izango litzateke, aspaldiko urtez baitago zain bere piezarik kuttunenak aditu bati erakusteko.
|
|
|
Kalean nengoen etxearen goialdean leiho bat ireki zenean zalaparta handiz. Nire izenez deitzen zuten, eta bai,
|
bera
zen, zaharra, bere begi itsuekin nire norabidea jarraitzen zuena. Horrenbeste aurreratu zen leihoan ezen ama alabek kontu handiz heldu behar izan zioten.
|
|
|
Lehenengo lerroa baino ez zekien, baina hala ere, probetxu handia ateratzen zion. Behin eta berriz errepikatzen zuen esaldi
|
bera
, eztiki eta aldi berean errime. Halako gisaz ezen, mutilzaharrarri iruditzen zitzaion, norbaiten erronkari erantzunez ari zela neskatoa leloa bi mila aldiz jarraian eta ozenki errepikatzen.
|
|
|
" Eta hain ona izan ez balitz, salbatuko ote zuten?" galdetu zuen neskato zaharrenak. Horixe
|
bera
zen mutilzaharrak galdetu nahi izan zuena.
|
|
|
Baina bizkarrean zeraman itsatsia hildakoaren talentua. Halako baten, bainu turkiar bateko korridore lurrundu baten zegoela, jabeak, Italiako iparraldekoa
|
bera
, arropak jantzi zitzala eskatu zion, erabat kontra baitzegoen Ikaroren erorialdi ospetsua publikoki erakusteaz Bergamoko Udalaren baimenik gabe.
|
|
|
Hurrengo egunean, Micer Conrado, gau osoan begiak itxi ezinik egon zena, egunsentiarekin batera jaiki zen, sumindua oso sukaldariekin. Zaldira igo eta sukaldariari agintzen dio
|
bera
ere zaldi gainera igotzeko eta atzetik jarrai zekiola. Errekatxo batera heldu ziren, erreka ertzetan kurriloak egoten zirelako beti ordu horretan.
|
|
|
Agian jakingo duzu zer gertatzen ari den gaur egun artelanen salerosketetan diruaren balioa gasa airean bezala desagertzen ari denetik: zorri aberatsek birjina gotikoak, inkunableak, grabatu zaharrak eta koadroak dituzte gogoko; aseezinak dira, deskuidatzen bazara etxea
|
bera
ere hustuko dizute. Eurengatik balitz, alkandoraren bikiak eta idazmahaiko kriseilua ere erosiko lizkidakete.
|
|
|
Gau batez, enara txiki bat hegaldatu zen hiri gainetik. Bere ahizpak Egiptora joanak ziren duela sei aste, baina
|
bera
geratu egin zen inguruko palmondo batez maitemindu zelako. Udaberri hasieran aurkitu zuen erreka ertzean.
|
|
|
gainera, seguru haizea ere gatibatu nahian dabilela. Gurea ezinezkoa da,
|
bera
hortxe beti, kieto, eta ni ibili zale".
|
|
|
Zuk hain ondo dakizun erabaki hura ezin onarturik alde egin du. Oraindik ere
|
bera
baino garrantzitsuagoa ote den ongi ez dakidan horren ondorioz galdu dut. Ordu erdi igaro dut atera begira.
|
|
|
Orduan, zure barrenean korapilo bat ehunduz joan da astiro astiro. Arnasa hartzea
|
bera
ere eragotziko dizun korapiloa. Burua erabat nahasturik duzula, barrua hutsik sumatuko duzu.
|
|
|
Horietatik lau gibelera eta bat zulora. Zulora jausten garen bakoitzean gutariko batek ordaintzen du gu guztion zorra, gaur
|
bera
izan da, bihar ni izan naiteke, eta etzi zu. Benetan merezi ote du horrela sufritzeak?
|
|
|
Inguratzen zaituen oro fartsa hutsa dela irudituko zaizu une honetan. Bizitza eta zeure burua
|
bera
arrotzak egiten zaizkizun une hauetan zure existentziari zentzua bilatu nahirik zabiltza, ezinean, hala ere. Eta, nolanahi ere, hor zaude, nor zaren eta hor zer egiten duzun zeure buruari galdezka.
|
|
|
Hor, begi bistan, izanen dituzu eguzkia eta orbain zuridun oihal erraldoia ere. Baina zer axola, ez da zeru
|
bera
. Eta hura aurrean duzula, oroitzen zara nola liluratzen zintuzten haizeak egin ohi zituen ibilbideek, zeruko urdintasunak besarkatzen zituen mendi gailurretan barrena.
|
|
|
Haizea darabilzu orain buruan; izan ere,
|
bera
da orain txunditzen zaituena. Berau da mezularirik fidelena.
|
|
|
Han gu bezalako pinu asko zeuden, batzuk siku siku eginda, beste batzuk ez hainbeste. Bakoitzak bere istorioa zuen; ondokoak kontatzen zidan
|
bera
dendan egon zela denbora guztian, ez zuela inork erosi eta azkenean bota egin zutela, beste batek umeak su eman ziola eta horrelako gauzak. Arrazoi batengatik edo beste batengatik denek amaitu zuten zakarrontzian eta han geunden, berriro ere kamioi batean, nora gindoazen jakin gabe eta hori galarazteko zer egin jakin gabe.
|
|
|
Hartarako, Esfinter kontseilari fidelarengana jo zuen. Berarentzako orakulu eta konfidente zen Esfinter jaunari itaunketa egin ondoren, berak esandakoa teknizismoz jositako antzeko hitz ederrekin errepikatu zuela ohartuta (ez zen losintxatarako garaia), Esfinter
|
bera
baino askozaz bizkorrago eta eraginkorrago zen Krutzger, azeri itxurako zuzendariordearengana jo zuen.
|
|
|
Ezagutzen zuen berak ere maiteminaren kolorea, eta aspaldi zegoen semeari noiz tokatuko zain. Antzeko adinez maitemindu zen
|
bera
ere, hamalau urterekin, eta orduan ere mundua marrubi kolorekoa iruditzen zitzaion.
|
|
|
Baina bazekien ere,
|
bera
ohetik mugitu bezain pronto, ohe berean lo egiten zuen aita ere esnatuko zela, eta hobe zen horrelakorik ez gertatzea.
|
|
|
Eta marrubiaren gorritasun gozoa oraindik ahoan zuela, gelan sartzen zen
|
bera
ere, gozotasun gehiagoren bila.
|
|
|
Pantailek, kanpotik itxita, ejertzitoak gordetako Moërgellen irudiak etengabe errepikatzen zituzten. Barne Arazoetako Ministroak dandy gaumindu itxurako totela
|
bera
," Enpresa Terrorismo" izenaz bataiatu zuen hura, prentsaurreko ezohizko baten bitartez; Dubioren izena aipatzera ausartu gabe. Izen ponposo berri horrek estatu osoko herritarrak zertxobait lasaitu zituen; gaitzak izen abizenak zituen-eta.
|
|
|
Eta ez hori bakarrik:
|
bera
bazkide zeneko golf klubetik kaleratua izango zela; garai batean hainbeste miresten zuten lagunek frakasatu deituko ziotela, ez zutela neguan hartz ehizara gonbidatuko, eta okerrago dena, ezikusi egingo ziotela.
|
|
|
Furgoneta batean goaz biok,
|
bera
aurrean eta ni maleteroan janari eta likore
|
|
|
Berea bakarrik, bakar bakarrik. Duen sekretu bakarra delako edo Maite idazten duena hura
|
bera
delako agian.
|
|
|
Eta mina sentituko du bat batean. Jada
|
bera
ez dela irudituko zaio. Igual bera izatea nahi ez duelako orain.
|
|
|
Jada bera ez dela irudituko zaio. Igual
|
bera
izatea nahi ez duelako orain. Eta zer izan nahi duen galdetuko dio bere buruari.
|
|
|
Bere munduak direlako haiek. Maite
|
bera
da jaun eta jabe. Berarentzat eginak diren munduak direlako.
|
|
|
Goizeko haize hotzak masailak ebakitzen dizkion artean, ganibet bat bailitzan. Eta bere buruari galde egiten dio ea zein unetan hasi den egun hau existitzen, edo ea zein unetan hasi den Maite
|
bera
existitzen. Orain ordu erdi, ametsen mundu horretan, mundu hau ez zela existitzen otu zaio.
|
|
|
Batez ere neguko arratsalde hotzetan. Ohean sartzen da
|
bera
eta nik medikuarena egiten dut. Batzuetan sukarra izaten du amak.
|
|
|
Eta Maiteri inoiz baino ederragoak iruditu zaizkio begi horiek. Oraingoan Joxeanek maletak eta diosala
|
bera
ere irakurri ditu Maiteren begietan, eta negar egin du.
|
|
|
Ondoren, soka batekin lotu eta herrirantz abiatu zen lehen eroritako tximistak baino arinago. Ardiak ere bere atzetik zihoazen, mantu zuri bat
|
bera
harrapatu nahian joango balitz bezala.
|
|
|
Soila da, ez dauka adornorik, ez dauka jantzirik, ez dauka musika instrumenturik. Da, sortzailea,
|
bera
, bakarrik, biluzirik, entzulearen aurrean, eta momentu horretan sortzen den inspirazioa. Gu geldirik gaude, ez dugu mugimendurik, ez dugu musikarik, ez dugu koltxoirik, biluzik gaude nolabait esanda.
|
|
|
Nik uste entzuleak, berak ere, bere burua nahasten dala pentsatzen" nik egoera horretan zer esango nuke, zer pentsatuko nuke?" orduan,
|
bera
hasten da, bere barruan, horrei erantzuna ematen, entzuten dio bertsolariari eta ikusten du bertsolariaren forma hori zenbateraino dan aberatsagoa, zenbateraino dan ederragoa, zenbateraion dan, e, artistikoagoa, eta orduan, nolabait, bertsolariarekin identifikaturik dagoen entzuleak, hantxe gozamen hori izaten du, zeren bertsolariaren hitza ere, bere hitz bihurtzen da, eta orduan, hor dago entzul... nolabait, entzulea bera ere bertso horiek botatzen ari da bertsolariarekin.
|
|
|
Nik uste entzuleak, berak ere, bere burua nahasten dala pentsatzen" nik egoera horretan zer esango nuke, zer pentsatuko nuke?" orduan, bera hasten da, bere barruan, horrei erantzuna ematen, entzuten dio bertsolariari eta ikusten du bertsolariaren forma hori zenbateraino dan aberatsagoa, zenbateraino dan ederragoa, zenbateraion dan, e, artistikoagoa, eta orduan, nolabait, bertsolariarekin identifikaturik dagoen entzuleak, hantxe gozamen hori izaten du, zeren bertsolariaren hitza ere, bere hitz bihurtzen da, eta orduan, hor dago entzulearen gozamen hori, hortik dator, ez? nolabait, entzulea
|
bera
ere bertso horiek botatzen ari da bertsolariarekin. Eta hortik dago hitzaren jolas zoragarri, paregarria ez?
|
|
|
neska hau bai, neska honek potroak dizkik? Zirrikitu hortatik egin zuen bere bidea Maialenek, baina gero
|
bera
jabetu zen eta hori sekulako meritua da, egin nahi zuena ez zela hori, eta joan zen bere ikuspegi propioa, emakume eta pertsona ikuspegi propioa lantzen eta pixkanaka pixkanaka iritxi da hain ikuspegi fina eta afinatua izatera, gozamen bat dela gaur egun entzutea ezta. Eta horrek ekarri du bere ondokoak ere, hobetu egin garela, bai gure sexismoari dagokionez eta baita gure gaitasun artistikoari dagokionez ere.
|
|
|
Hamabost urterekin bertsotan hasi, eta gainera etortzen zaizu bertso mundua, zure nortasuna eraikitzen ari zara eskaparatean, eta gero bide bat egiten duzu, pertsonalizazio bide bat, sakontze bide bat, nik Maialen bide horretan ikusten dut eta emozionantea iruditzen zait. Lagun dudan aldetik ikustea nola eboluzionatzen ari den bere bertsogintza, lurrale berrien bila ari den, ahots ezberdin baten bila ari den, eta iruditzen zait ahots hori
|
bera
benetan denarekin gero eta gehiago konektatzeko bidea egiten ari dela. Eta zentzu horretan niretzat entzule bezala ere ba gozamen bat ez, entzutea.
|
|
|
Ez da erreza asmatzen nola ondo egon bertsotarako, eta noiz zauden argi eta noiz zauden lanbro. Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza
|
bera
, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin dezakete.
|
|
|
Bertsolaria hiri erdian,
|
bera
atzeraka doa eta beste guztia aurreraka. Bera kontrako direkzioan doa beti.
|
|
|
Ez da erreza asmatzen nola ondo egon bertsotarako, eta noiz zauden argi eta noiz zauden lanbro. Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza
|
bera
, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin dezakete.
|
|
|
Eta nola jarraitzen duzu tradizioan, sortuz, sortzen jarraituz. Gauza
|
bera
baita azkenean. Eta nik uste dut hori dela bertsoa, memoria eta sorkuntza, jarraidura eta irekidura.
|
|
|
Nik uste dut bertsoak baduela zerbait engantxatzen duela. Sortzailea
|
bera
engantxatzen duena horretan jarraitzera. Bizitzaren alegoria delako, lehen esan duguna, memoriaren eta sorkuntzaren arteko zubi bat badelako.
|
|
|
Bertsoa zerbait baldin bada da soiltasuna, zumetasuna, da soila, ez dauka adornorik, ez dauka jantzirik, ez dauka musika instrumenturik. Da sortzailea,
|
bera
bakarrik, biluzirik, entzulearen aurrean, eta momentu hortan sortzen dan inspirazioa.
|
|
|
Zer daukan horrek arrakasta hori lortzeko? Bueno behar bada, hori
|
bera
, soiltasun hori, austeridade hori eta pixka bat ere gaur egungo gizarte joerekin kontra puntoan, nik uste, hor irabazten duela bere balioa.
|
|
|
Nik uste entzuleak berak ere bere buruan hasten dala pentsatzen nik egoera horretan zer esango nuke, zer pentsatuko nuke, orduan
|
bera
hasten da bere barruan horrei erantzuna ematen. Entzuten dio bertsolariari eta ikusten du bertolariaren forma hori zenbateraino dan aberatsago, zenbateraino den ederragoa, zenbateraino den artistikoagoa eta orduan, nolabait bertsolariakin identifikaturik dagoen entzuleak hantxe gozamen hori izaten du ze bertsolariaren hitza ere bere hitz bihurtzen da.
|
|
|
Nik uste aldi berean bertigoak
|
bera
laguntzen diola sorkuntzari. Bertigoak aktibatzen duela, baduela zerbait, gure barruan sormena aktibatzen duena.
|
|
|
hitza
|
bera
da giltza
|
|
|
Eta nola, ahin zuzen, bertsolaritza politikoa nolabait? Politikoa esatean ba, horixe ba, kritikatzea bai franquismoa
|
bera
, bai egoera bera, eta baita halako alde erreinbindikatiboa edo eskubideen aldarrikapen ere, nola gertatu daiteke franquismon. Ba arrazoia sinple sinplea da.
|
|
|
Eta nola, ahin zuzen, bertsolaritza politikoa nolabait? Politikoa esatean ba, horixe ba, kritikatzea bai franquismoa bera, bai egoera
|
bera
, eta baita halako alde erreinbindikatiboa edo eskubideen aldarrikapen ere, nola gertatu daiteke franquismon. Ba arrazoia sinple sinplea da.
|
|
|
Neska honek potruak hizkik? Zirrikitu hortatik egin zuen lehenengo Maialenek baino gero
|
bera
jabetu zen, eta hori sekulako meritua zan, berak jabetu zan, eta oso azkar gainera, egin nahi zuena ez zela hori eta joan zen bere ikuspegi propioa, emakume ikuspegia eta pertsona ikuspegia propioa lantzen. Eta pixkanaka pixkanaka iritsi da ba bueno, hain ikuspegi fina eta afinatua izatera ba beno, gozamen bat dela gaur egun entzutea, ezta?
|
|
|
Eta noiz ez zauden argi eta noiz zauden lanbro. Beharbada egun batean oso saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zea eta hurengoan egunean pauta berdinak errpikatzen dituzu saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza
|
bera
baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin.
|
|
|
Batetik bertsolariok edo bueno ba sorkuntzara dedikatu garenok egin dugun ibilbidea, eta bestetik bertsolaritza mugimendua
|
bera
, gizarte mugimendu moduan, Bertsozale Elkartean mamitu dena, eta horretan eduki ditugu intuizio basiko batzuk.Hau da bertsolaritzaren transmisioa generaziola nola segurtatu, bertsolaritzaren sustapena gizartean nola ziurtatu, eta bestetik bertsolaritzaren jakintza, bertsolaritza jakintza bideetan nola txertatu, unibertsitateetan, ikerketan, bilketan, eta abar.
|
|
|
Baina nik orain arte ez dut ikusi saioak zuzenean ikustera joaten den jendetzaren neurriko ezer beste generoetan. Esate baterako, lehengo Yugoslaviako ekitaldi batean izan nintzen eta han ere milaka ikusle zeuden, baina hura oso saio profesionala izan zen, haien ahozko tradizioa azaltzeko erakustaldia zen, ekitaldia
|
bera
baino gehiago, beraz, hein batean ez zen erreala. Sentipena ez zen, adibidez, bertsolaritzak sorrarazten duena bezalakoa.
|
|
|
Euren komunikatzeko era naturala ahozkotasuna duten pertsonak elkarrizketan ipiniko ditugu. Euren hizketa egiteko erak grabatu, aztertu eta adituekin analisiak egingo ditugu, berez ahozkotasunak duen narrazio egitura natural eta efektiboa azaleratuz (narrazio forma guztietan ematen den estruktura
|
bera
da, hasiera, korapiloa eta errematea).
|
|
|
Kalean bikote bat ikusi du ausaz, ikus zezakeen bezala lagun talde, zakurrarekin pasiatzen den nerabe edota familia alegera. Baina bikotea harrapatu du edo bikoteak harrapatu du
|
bera
, auskalo, eta hortxe dago zain, petrilean eserita, ia konturatu gabe argazki kamera prestatuz argazki pintoresko bat ateratzeko. Atera bitartean, ordea, bikotearen balizko bizitza eta mirariak irudikatuko ditu Michelek, xehe.
|
|
|
Gertaera malerus batek min eman dezake, baina soluzioa ez da kimikoa". Emaitza, aldiz, ezin ikusgarriagoa; eta zalantzan jartzen dizu, segun ze kasutan, e postaren erabilera
|
bera
.
|
|
|
Paul Austerren Leviatan eleberriko pertsonaia bat, Maria Turner, Sophie Calle artistaren trasuntua omen da: " Artista zen
|
bera
, baina egiten zuen lanak ez zuen zerikusirik normalean arte gisa definitzen ditugun lanak egitearekin. Batzuek esaten zuten argazkilaria zela, beste batzuek kontzeptualista esaten zioten, beste batzuentzat idazle bat zen, baina definizio horietako bakar bat ere ez da zehatza, eta azken buruan uste dut ezin dela inolaz ere sailkatu.
|
|
|
Ez da sobera gaztea, ez musikan hasi berria ere, baina 1998an El Último de la Fila utzi zuenetik erabat gaztetu zaigu gizona. Agian ezagun egingo zaizue, El Último de la Fila musika taldeko guapoa zen
|
bera
meritu handiegirik ere ez zuen: bestea zen Manolo Garcia.
|
|
|
Itsasora erortzen baita mendia, uretan sartzen lurra Higerreko muturrean. Hasi bezala buka daiteke ibilbidea hemen, atzetik aurrera egin artikulu hau, deabrua
|
bera
agertuko zaigun beldurrik gabe.
|
|
|
Gurutzeak ematen du aukera Jaizkibel gainera egiteko, malda pikoa, bigarren karlistadako dorreak ikusteko, edo eskuinetara, Pelloerrotako harizti, gaztainadi eta akazia arteko bidetik, Justitz baserrira iristeko. Kondairak dio Antso Abarka errege nafarra ehizara etorri zela, baina erregea
|
bera
izan zela ezustean harrapatua, hain zen ederra bertako alaba. Alegiak jatetxe, golf eskolari egin dio gaur leku.
|
|
|
Gauza bat baita bisita eta beste bat, konpai, bizitza. Ez da gauza
|
bera
hiri bat bisitatzea, eta hiri hori bizitzea. Ez dut Bartzelona euskotarrez hustu nahi, gainetik, ez euskotarrak Bartzelona paparrean paratzearen harrotasunaz.
|
|
|
Genetek dio. Eta zorri izan zen
|
bera
, beraz, zorri izateaz kontziente. Migdia gaur ez da existitzen, baina Carme kalea bai, horiek bizi zituen batez ere.
|
|
|
Kastillano ederrean, bistan da. Eskerrak ez duen Jordi Pujolen argazkirik ikusi, hura ere bozka ematen,
|
bera
ez bezala auzo jasoago batean. Non bestela.
|
|
|
Esan dezagun erdizka atera zela: ni mozkortu nintzen, baina
|
bera
ez mutilak neoprenozko gibela du antza. Hortik aurrerako oroitzapenak pixka bat lausoak dira, baina ea:
|
|
|
Horrela ari ginen, ni diskretuki berari lepotik oratzen judoko giltza batekin eta
|
bera
are diskretuago kontortsioak egiten eskapatzeko. Dena zurrutean segitzen genuen bitartean.
|
|
|
Dena zurrutean segitzen genuen bitartean. Eta esan izan ez banu gauza bat, hamaseigarren Moritz botila hustu ondoren eta
|
bera
nire hitzak konprenitzeko azpitituluen botoiaren bila zebilenean; atera izan ez balitzait, auskalo nondik, esaldi hura, akaso orain ez zenuten book hau eskuetan edukiko trago bat zor didazue.
|
|
|
Aitak hilko zuen. Eta
|
bera
! Gauez ezkaratzean elkartzeko aukera zutenean ohi zuen bezala, berak papertxo bat bidali zion, etortzeko esaten ziona.
|
|
|
Gaueko ordu txikiak ziren jada, herrixka osoa lozorroan zen. Argi bat
|
bera
ere ez zen ikusten. Dena itxita zegoen eta orririk gabeko leiho bat edo batek aho zuloa zirudien.
|
|
|
Dena ongi bideratuko zen: oinezkoak aurrera egingo zuen;
|
bera
iritsi, bultza eta etxean sartuko zen; Magdalena zain izango zuen; izu ikara amaituko zitzaion; maitearen ezpainak besterik ez zituen izango...
|
|
|
Behin batian bazen oso oso urrun uretan
|
bera
emakume bat. Izena zun Maria Angula eta beti gosiak zeon.
|
|
|
Nemesio
|
bera
ere entzuten ari zen. Zeru nabarra jada erabat beltz egin zen.
|
|
|
Amak nabarmen sentitzen zuen soinekoari heltzen zion eskua, taupaka, bost chagüiz izuturen bihotzak balira bezala. Bazirudien mutikoa
|
bera
zela Maria Angula, soinu zakarreko kutxa jotzen entzuten zuena.
|
|
|
Quitoko shiriek, gure etsaiek, duten uste
|
bera
–
|
|
|
Gizon emakumeek llamingo159 ilezko soinekoak zeramatzaten:
|
bera
biluz zegoen, achiotez soilik estalia. Herri xumea biltzen ari zen etsaia ikusi minez.
|
|
|
Begiak itxita ere, bereiz nitzakeen nire lehengusinen ahotsak. Erakargarria zitzaidan, erreka
|
bera
baino areago, mintzo zitzaidan neskatoa: Maria Estela, neronen hamahiru urte berak zituena.
|
|
|
Ezagunak zituen nire mainak. Ongi zekien bai ote, aurrena
|
bera
zela, nire ustezko apaiz bokazioarekiko lehian. Agian, gainera, biok genekien bagenekiela.
|
|
|
Celeste bai jar dezakezula aingeruen artean, santatxoa delako; edo Ligia ere, txikitxoa delako; ez, ordea, Estela, carishina164 da-eta; ezta Remigia ere, handia izan arren, oraindik ohea bustitzen baitu. Are gutxiago Zoila, chola itxura horrekin, deabrua
|
bera
ematen duelako!
|
|
|
Poxpolina! San Luis Gonzaga
|
bera
dirudi!
|
|
|
Segituan ikusi nuen herdoil hark ez zituela eskaleak soilik jaten. Indiar guztiek egoera
|
bera
bizi zutela baizik... hori bizitzea bazen: lurrezko txabolak, arropa zarpailak, gosea, lanaz leher egindako txikitxoak.
|
|
|
Hura halabeharra, andreak Walterren emaztearen izen
|
bera
izatea! Ez zion aipatuko judua zela.
|
|
|
Emakumea, sarritan tigre emea lakoa izaten da. Eta Juantxo
|
bera
–Hil egin nahi zuen!
|
|
|
Tximista baten argitara, baltsa zabuka ikusi zuen eta ohartu zen ibai ertzeko lau zutoinak askatu zirela. Aurrez aurre ziren, orain bai,
|
bera
eta ibaia.
|
|
|
Baita atseden hartzera gonbidatzen zuten perico ligeroen ahotsa ere. Zaínoa
|
bera
oihuka ari zitzaiola pentsatu zuen:
|
|
|
Sukaldariaren soin ilunari arrain usaina zerion, ontzian zen orori bezala. Adabakiz jositako soinekoa
|
bera
gatzez kutsatutako bela zarpailaren antzekoa zuen.
|
|
|
Bazekiten beren besoen mende zutela bizitza. Gauak zeharkatzeke harrapatzen bazituen, istriborrean, itsas otso ikaragarriak bezala, beltz ageri ziren arroka haiek, inork ez zuen, guztion truke, sareko berun ale bat
|
bera
ere emango. Bai astuna zela" Niña del Mar"... sotoan zeramatzan bost mila kokoak eta guzti!
|
|
|
Zertzelada biografiko laburron ondoren, ongi etorriko da egilea eta, bidenabar, liburua
|
bera
behar bezala kokatzea irakurle euskaldunarentzat, historia, kultura, literatura, estilo... aldetik.
|
|
|
Baina, idazlaneko hitzak baino harago, kostunbrismoa edo folklore arreta baino sakonago, Gallegos Lara bidegiletzat hartu beharrekoa da hitz egiten sumatzen duen herritarra
|
bera
jartzen duelako protagonismo rolean: objektutzat hartzea baztertu eta subjektu egiten duelako.
|
|
|
(Tipuana tipu) Ekuadorko basoetako zuhaixka. Arantza asko du eta egurrari usain gozoa dario; horregatik, ziur, izena
|
bera
ere.
|
|
|
(Ficus jacobii) Hego Amerika osoan zabalduta dagoen landare bizkarroi baten deitura. Bizkarroi den zuhaitzaren azal gainean itsatsi eta, haren izerdia hartuz, hazi eta gero eta zabalagoa egiten da, lehena hil eta
|
bera
bakarrik geratu arte. Horretatik datorkio izena ere.
|
|
|
Idazlearen garaian Guayaquilgo industria handiek (La Universal, La Florencia...) markatzen zituzten lan jardunaren hasiera amaierak; eta ia ia egunaren martxa
|
bera
ere. Egileak kasu honetan, aipatu gabe, izen" handi" haien nolabaiteko aierupenezko deitura hau asmatu zuen.
|
|
|
oso bero eta umela neguan eta bero, lehor eta haizetsua udan. Guayaquil da Kostaldeko hiri nagusia (3.000.000 biztanle);
|
bera
da Ekuadorko ekonomiaren motorra ere eta beti eskatu izan du maila horren araberako aitorpen eta pisua nazioko gauzetan. Biztanleak oso biziak dira, ekimen handikoak eta ikusmiratzaileak.
|
|
|
Latinoamerikan, Andeetako lurretan batik bat, landatzen den arto mota. Hitzak landarea
|
bera
zein artalea adieraz ditzake. Arto arruntak baino ale handiagoa du eta hango sukaldaritzan, egosita jateko erabili ohi da gehienbat.
|
|
|
Mariana de Jesús" Nela" Martínez Espinosa(), Joaquín Gallegos Lararen emaztea izateagatik gainera, Ekuadorkoko literaturari eta politikagintzari egin zion ekarpenengatik da ezaguna. Feminista eta ezkertiarra,
|
bera
da, besteak beste, nazio hartan diputatu kargua eskuratu zuen lehen emakumea.
|
|
|
Ezagutzeko irrikaz bizi zen Viviña. Iseka egiten zien hari buruzko istorio guztiei; ez zuen bat
|
bera
sinesten. Istorio horrek, ordea, sentsualitate tentagarrien erakarmena zuen.
|
|
|
Eta,
|
bera
zenaren erpin dardarakoian min eta gozamena emanez, unetik unera ugariagoak eta basatiagoak ziren laztan haien erdian, zer zen sentitzen zuena?
|
|
|
Aspalditik ari dira gauza
|
bera
esaten.
|
|
|
Orain, loaren premiak petraltzen zuen. Nekeari aurre egiten saiatu zen, baina
|
bera
baino indartsuagoa zen.
|
|
|
Berak, aldiz, ez al zizkion, bada, hitz zuhurrez eman aginduak Sapo de la Greciari? Une hartan ohartu zen Miguel txanpona eta ahotsa
|
bera
ere urdinak zituela.
|
|
|
San Martínentzat gauza
|
bera
dira itzal urdinez eta eguzkiz beterik azaldu zaion tropikoko hiriaren bero zantzua eta ostatu eman dion gizonaren adeitasuna. Mingostasun kutsu bat ere badu, berak harrera egin baino, berari egin diotelako.
|
|
|
Bolivar, berriz, atzerabiderik ez duten gertakariz datorkio:
|
bera
dago hego itsasoetako ontziola nagusian, mendeetan piratek irrikatutako portuan, kolonbiarra izango den hiriburuan.
|