|
2006
|
|
|
• Deustuko Unibertsitatera (DU) jotzen
|
badugu
, gaur egun Bizkaiko campusean derrigorrezko irakasgai bat dago: Euskal Filologia graduko titulazioan, Soziolinguistika izenekoa.
|
|
|
Lizentziatu titulua lortzeko egin behar diren beste irakasgai batzuekin konparatzen
|
badugu
behintzat.
|
|
|
Lizentziaturaren egungo ikasketetan irakasgaia hautazkoa da, Doktorego Programetan, batetik Hizkuntzalaritzakoan eta bestetik Hizkuntzalaritza Aplikatukoan, irakasten diren ikastaroak (3na kreditu Doktorego Pro� grama bietan) oinarrizkoak izan arren. Gure ustez, iker adar honen agerpena oso txikia da, eta baita ezegonkorra ere, ez da-eta berez derrigorrezko irakasgaia eta esleitzen zaizkion kredituak (6 kreditu) oso gutxi dira-eta, Filologietan eta Itzulpengintza eta Interpretaritzan Lizentziatu titulua lortzeko egin behar diren beste irakasgai batzuekin konparatzen
|
badugu
behintzat.
|
|
|
Ariketa labur bat egiten
|
badugu
agian hobeto ikus genezake; demagun 81 urteak bitartean euskaldun ikasiak, 22.551, helduen euskalduntzearen ondoriozuzena direla. Demagun ere hurrengo epealdian 86 16 eta 64 urte bitarteko biztanleria ez dela aldatu, eta egia da ez dela gehiegi aldatu.
|
|
|
Tipologia estatistikoari atxikiturik, behingoz
|
badugu
behintzat gutxienezko hiztunen sailkapena, 39 hain zuzen ere, baina ez da hemen amaitzen, orain hiztun mota horiek udalerri jakin batean nola banatzen diren aztertzen badugu, orduan udalerrien sailkapen bat (edo hamaika) egin dezakegu.
|
|
|
Tipologia estatistikoari atxikiturik, behingoz badugu behintzat gutxienezko hiztunen sailkapena, 39 hain zuzen ere, baina ez da hemen amaitzen, orain hiztun mota horiek udalerri jakin batean nola banatzen diren aztertzen
|
badugu
, orduan udalerrien sailkapen bat (edo hamaika) egin dezakegu.
|
|
2007
|
|
|
Ikasle gazteenei buruz aritzean, horien euskara mailari buruzko datu bat eman
|
badugu
ere, hemen ikasle guztien ikasturte hasierako mailari erreparatuko diogu, eta horretan gertatu den bilakaera azalduko dugu (aldaketa uste baino eskasagoa izan bada ere):
|
|
|
Halako asko garatu da urteetan barrena, baina hauetako asko ere bertan behera geratu da, baliabide faltagatik gehienetan. Irakasle talde oso aktiboa izan dugu eta
|
badugu
, baina zaila da horrelako ekimenak denboran luze mantentzea, baliabide urriengatik.
|
|
|
Erabilera guneak sortu, emaitzak aztertu eta baloratu, bitarteko ekonomikak erdietsi... Hori guztia ezin euskaltegiek bakarrik egin, beraz, instituzioek eta jendarteak
|
badugu
zer egin elkarrekin euskalduntzea baldin bada gure helburua.❚
|
|
|
Zein irizpide metodologiko erabiliko zituzten aitzindari haiek zehazki ez jakin arren, ez dugu huts handirik egingo baldin eta esaten
|
badugu
gramatika itzulpenezko metodoen nagusitasuna erabatekoa zela: aditz paradigmak, deklinabide taulak...
|
|
|
Bestalde, egitasmoa" kalean" garatzen dela kontuan hartzen
|
badugu
, tokiko paisaia linguistikoan eragiteko aukera ere ematen dute, beti ere, hiztun talde informalen bidez.
|
|
|
Helduen euskalduntze alfabetatzea (HEA) hasiera batetik euskara normalizaziorantz eroango duen prozesuaren adarretako bat kontsideratu izan da. Izan ere, euskara inoiz Euskal Herriko hizkuntza" normala" eta" naturala" izango bada eta herri honetan maila guztietako hartu emanetarako erabiliko
|
badugu
, hartarako behar diren baldintza politiko administratiboak, hizkuntzarekiko jarrerak eta hizkuntz eredu normalizatuarekin eta abarrekin batera, herritarrak hizkuntza arlo guztietan erabiltzeko trebatzea dugu zer eginetako bat da.
|
|
|
Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun behar
|
badugu
, jardunaren antolaketan isla eduki behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke.
|
|
|
Hizkuntzaren normalizazioan eragin nahi
|
badugu
hau da lehenengo galdera, galdera kurrikularra nonbait: Zer da normalizazioa eta zer lortu nahi dugu?
|
|
|
Eragingarria azken helburua ondoen betetzen duena bada, lehenengo eta behin lortu nahi den helburua ezartzea komeni da. Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun behar
|
badugu
, jardunaren antolaketan isla eduki behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke.
|
|
|
Iruñean adin talde berekoen artean euskaraz zenbat erabiltzen den erreparatzen
|
badugu
, ikusiko dugu haurrek(% 0,8) eta gazteek(% 1,3) helduek(% 1,5) baino gutxiago erabiltzen dutela euren artean. Horretan Iruñea garbi bereizten da Hegoaldeko bertze hiriburuen joeratik.
|
|
|
Hori jakinda, geure buruari galdegitea diogu aldeko koiunturarik gabe iraun eta zenbaitetan aitzintxo ere egin duen hizkuntza komunitate horren erabilerak noiz artio eutsi ahal izanen dion bere egoerari. Nafarroan euskal hizkuntza komunitateak berebiziko premiak ditu eta hurrengo urteotan horiek aldez edo moldez betetzera jo behar dugu estrategikoki erabilerak gibelera eginen ez duela bermatu nahi
|
badugu
. Nire idurikoz, aurreko atalean azaldutakoagatik, honako hauek dira erabilerarako gune estrategikoak:
|
|
|
Laugarren aldikoz, Soziolinguistika Klusterrari esker, Ipar Euskal Herriko kaleetan euskararen erabilerari buruzko neurketa bat
|
badugu
, herrialde horrentzat lau urtean behinko neurketa hori 1993an hasi zelarik. Azken datuak 2006ko urrian bilduak izan dira.
|
|
|
Euskararen Kale Erabileraren V. Neurketaren emaitzez Ipar EuskalHerrian – Jean Baptiste Coyos buruan bi puntu galduz(% 1,9),% 6, 5tik% 4,6ra jaitsiz. Lau neurketetan beherakada bat
|
badugu
. Eta beherakadaren erritmoari so egiten badiogu, bizkortzen ari dela ohartzen gara.
|
|
|
Kale erabilera Ipar Euskal Herrian etengabe behera jaisten dela erran dezakegu, hamahiru urteren buruan bi puntu galduz(% 1,9),% 6, 5tik% 4,6ra jaitsiz. Lau neurketetan beherakada bat
|
badugu
. Eta beherakadaren erritmoari so egiten badiogu, bizkortzen ari dela ohartzen gara.
|
|
|
Bertan, agertzen den bigarren emaitza da adin talde horrek% 3,7 galdu dituela, gehiago galdu duen adin taldea da beraz. Datu hori ulertzen da belaunaldi horrek euskara eskolatik kanpo ikasi zuela kontuan hartzen
|
badugu
, familian eta auzoko eremuan beraz, orduan euskararen irakaskuntzarik ez baitzen. Euskaldun belaunaldi hori nahitaez txikitzen da eta gero eta gehiago ez euskalduna bilakatzen.
|
|
|
Esku artean darabilgun euskaldunen proportzioaren inguruko datuak nahiko zaharkiturik daude (2001) Dena den, euskaldunen proportzioa %26 eta %29 ingurukoa izan daitekeela jotzen
|
badugu
espero daitezkeen erabilera tasak %4, 8 eta %5, 7 bitartekoak izango lirateke. Hori horrela, 2006ko neurketaren arabera oraindino euskararen kaleko erabilera erreala dezente gorakoa da erabilera estokastikoa baino.
|
|
|
Itxuraz datu baikorra da, itxuraz. Orain artean egindako neurketen argitan aztertzen
|
badugu
, berriz, ez baita horren baikorra.
|
|
|
Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe, ezin dugu bazterrean utzi hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko daukan (edo ez daukan) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia. Izan ere, pisu guztia hiztun elebidunen jokaeran jartzen
|
badugu
, hurrengo urratsa izan daiteke ezagutza eta erabileraren arteko aldearen erantzukizuna hiztun horien leialtasun faltari egoztea, gainerako eragileei, hiztun elebakarrei hain zuzen (eta gizartean elebakarren eta elebidunen artean gertatzen den elkarreraginari), inolako garrantzirik eman gabe.
|
|
|
Etorkizunean jasotako datuek argituko dituzte oraingo zalantzak eta beste kezka iturri batzuk zabalduko dituzte, euskararen normalizazioaren lanean askotan gertatzen zaigun bezala, bide bat jorratzeak beste batzuen hasiera dakarrelako. Euskararen Erabilpenaren Kale Neurketak euskararen normalizazioaren lanean aurrera egiten lagundu dezake, baldin eta bere konplexutasun osoan onartzen
|
badugu
, sinplifikaziorik gabe.❚
|
|
|
Administrazioak eta Euskal Autonomia Erkidegoaz ari naiz oraingoan, behin eta berriz esan izan digu azken aldian euskaldunon utzikeria dela erabilera datuak aldrebesten dituena. Ez nator bat inondik inora horrekin, hainbeste lan egiteko
|
badugu
, egiten ez dena eta benetan serio hartzen ez dena, eta horren ondorio dira neure ustez datu hauek. Motel ari da euskara galdu dituen eremu eta lurrak berreskuratzen, ezintasun handiagoekin aukerekin baino.
|
|
|
Eta gure Herriak ezin dezake ikusmolde orokor horretatik at geratu. Halandaze,
|
badugu
beste gogoeta gai bat: mundu aldakor honetan, zer da aldagai eta zer aldagaitz?
|
|
|
Horregatik guztiagatik, guk aurrean dugunari eutsi behar diogu, eta igarotzaile edo transmititzaile izan behar dugu, sekula ez, ostera, iraganeko (daborduko ez dugun eta ikusiko ez duguneko) ondare baten zaintzaile. Azken modu honetara jokatzen
|
badugu
, komisarioak izango gara, ez besterik, eta horixe da egin dezakegun kalterik handiena.❚
|
|
2008
|
|
|
Beraz, esango genuke nahiago dutela informazio inperfektua izatea, ezertxo ere ez izatea baino. Hori, jakina, informazio orokorrari buruz hitz egiten
|
badugu
. Argi dago, bestelako testuinguruetan, hau da testu ofizialen edota antzeko testuen kasuetan, kontu handiz erabili behar direla sistema horiek eta, azken bezeroari eman aurretik giza zuzenketa beharrezkoa dela.
|
|
|
ediziorako laguntzak (Xuxen, Elhuyar Word, sinonimo hiztegiak EuskalBar...), hizketaren tratamendua (Bizkaieraren Fonoteka eta AhoTTS Testu Ahots Bihurgailua, Fonatari), Euskara ikasteko metodoak (Bai & Bye, BOGA eta HEZINET), Lematizatzailea eta informazioa bilatzeko tresna, datu base dokumentala (Kapsula), corpus (XX. mendekoa), eta 20 baliabide lexikal (hiztegiak, esamoldeak,...). Eusko Jaurlaritza" Euskararen IKTen inbentarioa" prestatzen ari da orain eta beste produktu batzuk ere hasi dira ikusten gune berri horretan14, baina oraindik ez dago guztiz osatuta. Bi gune horietan bilduta dagoena aztertuta, eta kontuan hartuta beste produktu batzuk gune bi horietan jasota ez daudenak, esan dezakegu, beraz, ez gaudela basamortuan, hori ez dela hutsaren hurrengoa, baina bai oso gutxi gaztelaniarako, frantseserako edo, batez ere, ingeleserako eskuragarri dauden ehunka programa eta baliabiderekin alderatzen
|
badugu
.
|
|
|
Bere erabilera orokortuz doala erakusteko esan daiteke gune horretatik 20.000 erabiltzailek jaso duela honezkero. Gainera azken urtean atera diren egokitzapen berriei esker XUXEN eskuragarriago dago; lehen Word editorearekin bakarrik erabil zitekeen, orain erraz jar dezakegu martxan Mozilla Thunderbird ekin Interneten bidez edozein mezu edo inprimaki betetzen ari garela, Openoffice ekin edo beste edozein aplikaziorekin testua zuzentzeko www.xuxen.com zerbitzarira jotzen
|
badugu
.
|
|
|
Noski, euskarazko hitzak kontsultatzerakoan ere lematizazioa oso lagungarria da, eta adibidez tentelenei hitzaren sinonimoak bilatzen ditugunean kaikuenei hitza lortzeko gauza da; kasu horretan analisi morfologikoaren emaitza ez da bakarrik erabiltzen lema zein den jakiteko, hitz sinonimoa atzizki berdinekin eskaini ahal izateko ere erabiltzen baita. Beraz, hitz bat bere sinonimo batekin ordeztu nahi
|
badugu
, erraztasun bikoitza izango dugu plugin hau erabiliz gero, batetik ez dugu zehaztu behar zein den hiztegian bilatu behar den lema, eta bestetik atzizki berdinekin lortzen dugu sinonimoa automatikoki.
|
|
|
Orokorrean aztertuta, ez hizkuntzaren prozesamenduarekin lotuta dauden aplikazioak bakarrik, euskarak orain informatikaren munduan duen egoera ere ez da guztiz txarra; badira hainbat aplikazio, baina honetan ere oraindik zeregin handia dago egoera normalizatu batera iristeko. Jotzen
|
badugu
berriro Euskararen Softwarearen Katalogora aplikazio motaren arabera honako zenbaki hauek aurkituko ditugu:
|
|
|
Corpus kontzeptuaren oinarrizko ideia da hizkuntza erabilera errealekoak diren datuen bilduma dela. Ikuspegi zabal, beharbada zabalegi, horren arabera, edozein testu bilduma izan liteke corpus edo erabil liteke corpustzat, baina, normalean erabiltzen den kontzeptua jasoko
|
badugu
, honakoak gehitu behar genituzke: hizkuntza aztertzeko edo hizkuntzari buruzko datuak eskuratzeko asmoz bildua edo horretarako erabilia izatea, nolabaiteko diseinu batez edo irizpide batzuez eratua, (gaur egun) formatu elektronikoan bildua, eta linguistikoki prozesatua.
|
|
|
esaldi bat ondo itzultzeko aukera zuzen bat baino gehiago dago. Beraz, nola jakin daiteke modu automatikoan egindako itzulpen bat ze puntutaraino zuzena den ala ez, ez
|
badugu
balizko itzulpen guztien zerrenda?
|
|
|
Horrezaz gain, transferentzia hizkuntza parearen mende dagoenez, hizkuntza askoren artean itzulpenak egiteko (Europako Batasunean litzatekeen sistema adibidez) transferentzia moduluen beharra biderkatu egiten da. Hau da, n hizkuntza
|
badugu
helburu eta bikote guztien arteko itzulpenak behar baditugu, analisirako zein sorkuntzarako n modulu izango dira nahiko, baina transferentziarako n (n) modulu dira.
|
|
|
Adibidez, Realizarán una audición de todas las composiciones itzuli behar
|
badugu
, badakigu itzulpen zuzena dela Konposizio guztien entzunaldia egingo dute, baina baliteke sistema automatiko batek beste era honetan itzultzea: Osaketa guztien entzute bat egingo dute.
|
|
|
n, engan, z. Itzulpen orokorrena n dela kontuan izango
|
badugu
ere (está en casa/ etxean dago), itzultzaile automatikoari zehazten zaio biziduna baldin bada ondoan duen hitza –engan hautatu duela (conf� o en mi amiga/ nire lagunarengan dut esperantza), eta hizkuntza baldin bada –z duela (ha hablado en euskara/ euskaraz hitz egin du). Hala ere, bereizketa honek ez ditu arazo guztiak konpontzen eta batzuetan inguruko beste elementuei ere begiratu behar zaie:
|
|
|
Horrek aukera handiak ematen dizkigu teknologi berri hauek garatzeko garaian. Beharra eta esperientzia
|
badugu
, ausardiarekin konbinatuta emaitza ederra eman dezakeela uste dugu. Irlandan eta Kanadan ausartzen badira, gu zergatik ez.❚
|
|
|
• Bestalde, ahozkotasuna modu antolatu batean eta edozein arlotan txiki txikitatik jorratzea ezinbestekoa dela iruditzen zait. Mota honetako gaitasunen lanketa hizkuntza irakasleen esku uzten
|
badugu
, ezer gutxi lortuko dugu. Hori gerta ez dadin, haurrak idazten edo hitz egiten hasten diren momentutik irakasle edota guraso guztiok, ahal dugun neurrian, hizkuntza irakasle bihurtu genuke; azken batean, hizkuntza da alor guztietan ezinbestekoa den bitarteko tresna.
|
|
|
Ikasleen eskura baliabide mordoska jartzen dira eta helburua da, hauek arazo edo egoera bati aurre egiteko, tresna horiek erabiltzen jakitea. Azken batean, aprendizaia esanguratsua lortuko
|
badugu
, ezinbestekoa da ikasleei bizitzaren egoera jakin batzuetan baliabide jakin batzuekin aurre egiten erakustea. Gauzak horrela, irakasleak, hainbat web 2.0 baliabide bitarteko, lanketaren jarraibideak eta esteka interesgarri eta baliagarriak ikaslearen esku ipintzen ditu.
|
|
|
Asko edo gutxi, irakurria dugu zerbait —gehiegi ere ez— hizkuntzen irakaskuntzaz. Bakarren batzuek artikuluren bat ere idatzia
|
badugu
euskararen didaktikaz, eta material didaktikoa sortua ere bai. Baina dena eginkizun genuen.
|
|
|
Ondorioz bost urtetarik hizkuntza egoeraren argazki zehatza
|
badugu
: aldagai soziodemografikoak baliatuz, badakigu zein den hiztunen hizkuntza gaitasuna eta euskararen transmisioa, euskara nola erabiltzen duten etxean, ingurumen hurbilean, gizarte bizitzan, herritarrek zer iritzi eta jarrera duten euskarari buruz.
|
|
|
Orain ere, doktrina horrek, mundializazioaren eta Europako testuinguruan nahi ala ez aldatzen bada ere, bere eraginak erakusten ditu Ipar Euskal Herrian. Frantziako hizkuntza politika" integrazioaren teoria" ren bidez sailkatzen
|
badugu
asimilazio estrukturala indarrean dena dela esan genezake, eta beraz, gure kasuan, Ipar Euskal Herrian3 Asimilazioa da zeren eta kultura bat (jatorrizkoa), hizkuntza bat (jatorrizkoa) gero eta gehiago ahultzen direla, beste kulturak eta hizkuntzak (berriak) ordezkatzen dituztelarik. Adibide honetan bi hizkuntzak elkarrekin ezin bizi daitezke.
|
|
|
Deusetik abiatuz mintzatzea ez da posible. Erabilpena eragiteko beste aurreko eragile bat
|
badugu
, murgiltzea, hizkuntzaren entzutea. Txepetxek berak esaten digu:
|
|
|
Frantziako hizkuntza politika" integrazioaren teoria" ren bidez sailkatzen
|
badugu
asimilazio estrukturala indarrean dena dela esan genezake, eta beraz, gure kasuan, Ipar Euskal Herrian. Asimilazioa da zeren eta kultura bat (jatorrizkoa), hizkuntza bat (jatorrizkoa) gero eta gehiago ahultzen direla, beste kulturak eta hizkuntzak (berriak) ordezkatzen dituztelarik. erabilpena ➛ ezagutza ➛motibapena motibapena ➛ ezagutza ➛ erabilpena
|
|
|
Korrika, Euskal Herria zeharkatzen duen lasterketa erraldoia, Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea elkartearen alde, urteroko kanpainak diru-laguntzak elkartzeko euskal irratientzat, sustapen kontzertuak ere aipa ditzakegu. Beraz euskara sustatzeko hirugarren diru iturri bat
|
badugu
Frantziako kolektibitateena eta Eusko Jaurlaritzarena izan ezik, herritarrena, bereziki euskaltzaleena.
|
|
|
Oro har aldea handia ez bada ere, handia da euskara lehen hizkuntza bakar gisa hartzen dutenak %76, 2 direla kontuan hartzen
|
badugu
eta, aldiz, euskara gaztelaniarekin batera hartzen dutenak %16, 2 direla. Beraz, transmisioaren portzentajea %90etik gorakoa izan dadin, bi bikotekideek euskaraz ondo hitz egin behar dute, eta gutxienez bietako batek lehen hizkuntza euskara izan behar du.
|
|
|
Azterketa gurasoen tipologiaren ikuspegitik egiten
|
badugu
, joera orokorra adinean behera egin ahala lehen hizkuntza euskara duten semealaben portzentajea handitu egiten dela ikusiko dugu (6 irudia).
|
|
|
Lurraldearen araberako banaketa aztertzen
|
badugu
, balioak oso desberdinak direla ikusiko dugu. Izan ere, Araban 30 urtetik beherako semesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain alaben %3k baino zertxobait gehiagok du lehen hizkuntza euskara, Bizkaian ehuneko hori %12, 5ekoa da eta Gipuzkoan ia %40koa.
|
|
|
Ikus dezakegunez, adin talde bakoitzean euskara lehen hizkuntza izatea, bakarka nahiz gaztelaniarekin batera, arruntagoa da adinean behera egin ahala. Portzentajeak nabarmen aldatzen dira banaketa adintaldeen arabera aztertzen
|
badugu
. Hala, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten seme alaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da.
|
|
|
Seme alaben lehen hizkuntza gurasoen tipologiaren arabera aztertzen
|
badugu
(4 irudia eta 5 taula), lortutako emaitzak eta gurasoen hizkuntza gaitasuna bakarrik aintzat hartuta (3 irudia) egindako analisian lortutakoak desberdinak idira.
|
|
|
Bestalde, dekretuan ezartzen diren zenbait derrigortasun ingurune soziolinguistikoari lotzen zaizkio. Ez genuke nahi, herritarrek jotzen dutenean, hizkuntza eskubideen bermea bizi diren tokiak baldintza dezakeela adierazi behar izatea;
|
badugu
Nafarroan aski eskarmentu. Askotan entzun izan dugu ofizialtasun bikoitzaren ondorioz herritarrei eskubide berdinak aitortzen zaizkiela; bada, oker gabiltza hizkuntzaeskubideen bermea ezagutza tasak baldintzatuko badu.
|
|
|
Dekretuan ezartzen diren zenbait derrigortasun ingurune soziolinguistikoari lotzen zaizkio. Ez genuke nahi, herritarrek jotzen dutenean, hizkuntza eskubideen bermea bizi diren tokiak baldintza dezakeela adierazi behar izatea;
|
badugu
Nafarroan aski eskarmentu.
|
|
|
Euskaraz soilik agertzen diren egunkari digitalak Berria, eta Hitzak dira. Baita Goiena.net (egunkaritzat hartzen
|
badugu
, behintzat). Beste modu batez esanda, EHAK-ko ziberkomunikabideen %70 batez ere gaztelaniaz ari da.
|
|
|
Izan ere ordura arte euskarazko telebistaren eginkizun eta egiteko nagusitzat euskararen susperkuntza jotzen zen. Helburu hori telebista sortu zen testuinguruaren arabera ulertu behar
|
badugu
, susperkuntza modu global batean ulertzen zen: hots, euskara Euskal Herriko jendarte osoaren ondasuna den neurrian, euskal jendarte osora ere hedatu beharra.
|
|
|
Baina, euskaraz jarduteko orduan atzera egiten baldin
|
badugu
euskaldunok, guk geuk, euskarazko medioak kontsumitzeko unean atzera egiten baldin badugu euskaldunok, kontuak ez du aterabiderik.
|
|
|
Baina, euskaraz jarduteko orduan atzera egiten baldin badugu euskaldunok, guk geuk, euskarazko medioak kontsumitzeko unean atzera egiten baldin
|
badugu
euskaldunok, kontuak ez du aterabiderik.
|
|
|
ETB1 eta Euskadi Gaztea kontsumitzen dituztenen artean, berriz, hamarretik sei eta zazpi artean dira. Baldin eta norbanako bat hizkuntza erkidego baten nukleoan edo zenbagarren zirkulu kontzentrikoan dagoen definitzeko lehen hizkuntza zein den kontuan hartzen
|
badugu
, esan genezake euskal hedabideak batik bat euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan edo nukleotik hurbil daudenek kontsumitzen dituztela.
|
|
|
Nukleoan dauden euskaldunei begiratzen badiegu, ikus dezakegu ezaugarri ezberdinak dituztela. Eta euskal hedabideek zein euskaldun mota elikatzen dituzten aztertzen
|
badugu
, antzeman daiteke hedabide bakoitzak euskaldun mota ezberdinak elikatzeko joera bereiziak dituztela. Kontsumitzaileen ezaugarriak hainbat faktoreren arabera aztertzen baditugu, argi ikus ditzakegu ezberdintasunak.
|
|
|
Inguruko hizkuntzekin alderatzen
|
badugu
, euskal hedabideak kontsumitzen dituzten euskaldunen kopurua txikia da. Bi zentzutan da txikia:
|
|
|
Arazoa argiago ikus genezake baldin eta 2 Taula kontuan hartzen
|
badugu
. Bertan ikus daiteke EAEko biztanleek, erdaldunak eta euskaldunak barne, zenbat kontsumitzen dituzten hedabideak.
|
|
|
Bertan ikus daiteke EAEko biztanleek, erdaldunak eta euskaldunak barne, zenbat kontsumitzen dituzten hedabideak. Irratia adibidetzat hartzen
|
badugu
, EAEko biztanleriaren %57, 7ak entzuten du irratia. EAEko biztanleria osoaren eta euskaldunen batez besteko ezaugarriak oso ezberdinak ez badira, egoera normalizatu batean euskaldunen artean euskal irratiak kontsumitzen dituztenen kopurua antzekoa izan litzateke, %57, 7 ingurukoa alegia, baina kopurua askoz txikiagoa da:
|
|
|
Guk ez dugu horri buruzko iritzi sendo bat izateko moduko elementurik. Telebista eta prentsa idatziaren datu guztiak irakurrita, ordea,
|
badugu
aski arrazoi pentsatzeko, programazio eta eskaintzaz gain, bestelako arrazoi batzuk ere egon daitezkeela. Zoru soziolinguistikoarekin harremanetan jarrita ez bada (belaunaldi berrien euskara mailarekin edo), guri zail egiten zaigu datu horiek interpretatzea.
|
|
|
Egia esan, ez zen gure ikerketaren helburua eskaintza aztertzea eta euskarazko komunikabideen eskaintzak kontsumoarekin zer harreman duen aztertzea. Hala ere, nahitaezkoa da eskaintza ere kontuan hartzea egoeraren argazki osoa egin nahi
|
badugu
.
|
|
|
7 Baina grafikoak ezagutza tasekin ere eraiki ditugu. Beraz, beste indize bat sortzen
|
badugu
tresna gehiago izango dugu hizkuntza politikak definitzerakoan. Izan ere hizkuntza politikak, lantxo honen ikuspegitik, hiru motatan banatuko ditugu:
|
|
|
II. Bigarrena eta azkena hauxe: erabakitze araua lehen esan duguna izan beharrean beti, burutu nahi dugun politika malguagoa izatea nahiago
|
badugu
, orokorki beste hau esan daiteke: atalase punturaino ezagutza optimizatzea dirudiela egokiena, puntu hori ahal den lasterren irits dadin eta atalase puntutik aurrera erabilpena bultzatzea, batez ere batez besteko bilakaera kurbaren inguruan gaudenean.
|
|
|
Pertsonek inguruneekin dituzten harremanetan (familia, harreman taldeak, identifikazioeta erreferentzia taldeak, etab.) oinarrituz eraikitzen dute nortasuna. Norbanakoa mugitzen den ingurunean, bere kolektibitatearen ezaugarri bereizleek (hizkuntza, adibidez) begirune gutxi jasotzen badute sistematikoki, edo baztertu egiten badira, norbanakoa ezaugarri horiek baztertzera behartuta sentitzen da, eta horrek egonezina eragiten dio —ezin da justifikatu—.Onartzen
|
badugu
hizkuntza, komunikazio bitartekoa ez ezik, nortasun adierazlea ere badela (Mar�, 1996; Adell 2003) eta autoestimu maila egokia lortzeko, besteak beste, gure nortasunaren berri eman eta inolako konplexurik gabe agertzeko beharra dugula, nortasun adierazpen hori etengabe baztertzen eta kontra jartzen bada, beste hizkuntza baten faboretan (eta, horrenbestez, beste nortasun baten faboretan), oso... Fenomeno hori bikain aztertu du, Kataluniako gizarteari erreparatuz, Victor Alexandrek (Alexandre 2003).
|
|
2009
|
|
|
Nafarroako errealitate soziolinguistikoa aintzat hartzen
|
badugu
, zalantza izpirik gabe, Foru Erkidego osoan euskara ofiziala dela deklaratzea sinbolikoki esanguratsua izango litzateke. Alabaina, ikuspuntu juridikotik, deklarazio horrek makina bat modulazio luke (ziurrenik, Valentziako Autonomia Erkidegoan, irakaskuntzaren eremuan dauden modulazioen antzekoak, eta Administrazioak euskaraz emaniko zerbitzuak, zuzenean, errealitate soziolinguistikoaren menpe egongo lirateke).
|
|
|
Hizkuntza alorrera etorrita, kalitatearen jardun lerro hori bakarrik betetzen da bezeroak hautatu badezake harreman hizkuntza. Ez da zaila konprenitzea bezeroa hizkuntza batean zuzentzen bazaigu eta guk horretan behar bezainbesteko gaitasunik ez dugulako beste hizkuntza batera eramaten
|
badugu
, kalitate galera nabarmen bat gertatzen dela. Galera horrek gurekiko harremanean izan lezakeen eragina bezeroaren esku geratzen da, bere erabakia da zenbaterainoko garrantzia emango dion.
|
|
|
Alde batetik, gure erakundearen egitura ezagututa, eskaini dugu lidergo hierarkikoaren eragina ezagutzeko interbentzio bat Kutxan, eta dagoeneko
|
badugu
gure goi agintarien onespena eta prestutasuna esperimentazio horretarako. Eta bigarrenik, kontrastatu nahi dugu gure eskarmentua liderrari eman beharreko diskurtsoaz, eta diskurtso hori osatu gizarte erantzukizunaren aldetik, bereziki esploratuz eko linguistikaren ekarpen posiblea.
|
|
|
Egun batean esan genuen: " Eta pasaportearen ordez hiztegia hartzen
|
badugu
–" Oso esaldi ona zen. " Buruarekin pareta joka aritu ordez —emango digute estatua independenteak garenean—, bitartean zergatik ez dugu ordezko bidea bilatzen?" Eta esan genuen:
|
|
|
Baina aldatu egin behar da kontzeptua, aldatu burua, eta norberaren hizkuntza hizkuntza globaltzat hartu. Hizkuntza gutxitua garela pentsatzen jarraitzen
|
badugu
, etxean erabiltzeko hizkuntza garela, geure buruari boterea kentzen ari gara, indarra kentzen ari gara mundu globalean. 500.000 izanda ere berdin da.
|
|
|
Beraz, gainditu egin behar da oztopo hori. Gaur egun munduan erabiltzeko gai den hizkuntza bat edukitzen jarraitu nahi
|
badugu
, aurrera egin behar dugu. Bestela, gureak egin du.
|
|
|
Ez
|
badugu
parte hartzen, bazterrean geratzen gara. Ez dut horrelakorik gomendatzen.
|
|
|
Ez dut horrelakorik gomendatzen. Parte hartzen
|
badugu
, hizkuntza globala izatea edo ez izatea ez du erabakitzen tamainak, edo familia handi batekoa izateak edo familia oso isolatu batekoa izateak.
|
|
|
Bestetik, eremu publikoa jendeak guztion auziez aritzen den eremu gisa hartzen
|
badugu
, komunikabideak ezinbestekoak dira talde handietako jendea harremanetan jartzeko. Jurgen Habermasek aztertu ditu XVII eta XVIII. mendeetan aldizkako prentsa, kafe etxeak (coffee shops), eta saloiak (salons) auzi publikoei buruzko eztabaidagune gisa izan zuten garrantzia (Habermas 1962).
|
|
|
talde handien kasua da. Talde hauetan
|
badugu
beste kideen berri, baina ez dugu harreman zuzenik haiekin (gutxi batzuekin baino ez). Adibide errazena nazioa dugu.
|
|
|
Sarea handitu ahala, laukitxoen lotura guneak, ertzak, urruntzen dira elkarrengandik. Laukitxo horietariko batean puntutxo bat irudikatzen
|
badugu
, ikusiko dugu nola lotura gune horietatik gero eta urrunago geratzen den. Gomazko sarean bezala, hala sare ekonomiko, politiko, sozial eta kultural nagusiak handitu ahala, haien lotura guneak, sarea egituratzen duten botere guneak, urruntzen zaizkigu.
|
|
|
Bigarren fenomenoari begiratuz gero, ikusiko dugu nola gure agintariak oinarri materialak jartzen ari diren komunikabideek txitean pitean erakutsi eta proposatzen diguten auzoeta familia eredua benetakoa izateko. Hurbiltzen dugun auzoeta familia eredu hori zein den argitu nahi
|
badugu
, Amerikako Estatu Batuetako hiri askori begiratu besterik ez dago. Hiriguneak barreiaturik, hiri sakabanatuak sortzen dira:
|
|
|
Orain oso zaila dena zailagoa izango da, alegia, barruko eta kanpoko etorkinak euskal hiztun herrian integratzea, nortasun bat bereganatu eta guztiak talde partaidetza bera sentituz. Baikor pentsatzearren, identitatea erreferentzia sistema dinamikotzat jotzen
|
badugu
ere, aurreikuspena ez da askoz samurragoa izango.
|
|
|
Jarraian datorren" Blog komunitateak" taula aztertzen
|
badugu
, blog gehien duen erakundea Euskal Herriko Unibertsitatea dela ohartuko gara. Dena den, harrigarria da aurten izan duen beherakada.
|
|
|
Nik ezagutzen dudan neurrian, Europako Batasunean adibidez, ez da gure antzeko egoeran dagoen herri eta hizkuntzarik gu baino gehiago egiten duenik, ez absolutuki ez eta erlatiboki ere, ez ofizialki, ez instituzionalki (kasu batzuetan behintzat, gure lurralde ezberdinen egoera ezberdinak ikustean nabari agertzen da hau). Baina aldea, batez ere, maila sozialean dago, kontuan hartzen
|
badugu
zenbat erakunde, talde, ekintza, mobilizazio, ikerketa, argitalpen, eta abar ditugun martxan gurean. Baina galdera da:
|
|
|
Bai, hori guzti hori badakit, psikologia sozialak hala agintzen du, baina, erne, errealitatea ez da gure nahierara moldatzen den izakia. Errealistak izan behar baldin
|
badugu
, izan gaitzen gauza guztietan, eta ez euskararen berreskurapenak eskatzen omen duen pazientzia eta mantsotasun kontuetan soilik.
|
|
|
Errealistak izan behar baldin
|
badugu
, izan gaitzen gauza guztietan, eta ez euskararen berreskurapenak eskatzen omen duen pazientzia eta mantsotasun kontuetan soilik.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian da lehen hizkuntza euskara duten ehunekorik gorena edo bakarrik edo erdararekin: hemen %28, EAEn% 24 eta Nafarroan %10 Beraz
|
badugu
hor hizkuntza altxor aberatsa, zaindu behar litekeena. Eta egia erran haurtzaroan ukan euskarak jarraitzen du hein handi batean.
|
|
|
Kultura Saileko Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak lau soziolinguistikazko inkesta antolatu zituen 1991, 1996, 2001, 2006ko urteetan," Euskararen jarraipena" aztertzeko Euskal Herri osoan. Ondorioz bost urtetarik hizkuntza egoeraren argazki zehatza
|
badugu
: aldagai soziodemografikoak baliatuz.
|
|
|
Elebidun guztien kopuru osoa bilatzen
|
badugu
, 71.600ra heltzen gara eta galtzea hamabost urtez 4.400koa izan da. Beraz elebidun eragileekin baino galtze guttiago.
|
|
|
Esan bezala, euskararen erabilerari ateak ireki behar zaizkio Donostiako gizarteko esparru desberdinetan eta, era berean, euskararen aldeko ekimenak eta mezuak behar bezala gizarteratzeko, komunikatzeari eta sentiberatzeari begirako jardun iraunkor bat lantzea garrantzitsua izango da. Euskararen normalizazioaren inguruan egiten diren jarduera eta ekimenak gizarteak ezagutzea beharrezkoa da jarduera horien arrakasta lortu nahi
|
badugu
. Baina informazioa eta ezagutza edukitzeaz gain, gure hiriko bi hizkuntza ofizialen arteko elkarbizitza orekatua lortzeko, hizkuntza gutxituaren alde egin behar den ahaleginak daukan garrantziaz ohartarazi egin behar da gizartea:
|
|
|
euskara erabiltzeko kanpo eskaria handia bada, askoz hobe. Barneeskaria lortzen ez
|
badugu
ahalmentze maila eskaseko plana izango dugu. Barne eskaria landu eta zaindu beharreko gaia da.
|
|
|
6 Neurriko helburuak jarri behar ditugu:
|
badugu
helburu handiegiak jartzeko joera. Haien bidez espektatibak sorrarazten ditugu eta helburuak lortu ezean, ilusio falta eragiten dugu.
|
|
|
euskara planaren ahalmentzeaz ari garenez, komunikatzerakoan kontuan izan behar dugu erakundean euskararen inguruan dauden ikuspuntu guztiak. Eta pertsona guztiengana iritsi nahi
|
badugu
, mezu, modu eta euskarri erakargarri eta erabilerrazak sortu ditugu. Azken ondorio honek aurreko bederatzietan eragiten du:
|
|
2010
|
|
|
Izan ere, euskaraz bizi bagara, eta zenbat eta modu intentsoagoan eta iraunkorragoan izan, normala izanen da euskaraz hobeki moldatzea. Gure bizimodua normal samar egiten
|
badugu
euskaraz, ia egun osoan euskaraz biziz, normala izanen da bi hizkuntzen artean aldea egotea hiztunarengan. Erdaraz bizi dena, normalean behintzat, erdaraz hobeki moldatzen da, nahiz eta horrek ez duen esan nahi euskaraz ongi ez dakienik.
|
|
|
Ez al dago bermatuta aurrerago denak ere hala izanen direla? Gure" burbuilan" euskaraz bizitzea lortzen
|
badugu
, baina" burbuilatik" kanpo gauza bera gertatzen ez bada, egoera hori saihestezina izanen da agian. Alegia, euskaraz ongi eta erdaraz ez hain ongi moldatzen diren haur eta gazteak izanen ditugu.
|
|
|
Herri batean euskara normalizatzen ari ote den epaitzeko adierazle estandar, adostu eta behin betikorik ez daukagu. Intuizioa
|
badugu
, jakina, eta baita norberaren edo taldearen inpresio subjektiboa ere, eta hori ere ez da erabat baztertzekoa. Jakina da, nolanahi ere, alde ikaragarria egon daitekeela errealitate beraren hautematean, eta herri bereko errealitate soziolinguistikoa oso modu ezberdinean jasotzen dutela, maiz, pertsona ezberdinek.
|
|
|
Adibide gisa testuliburuen argitalpena aipatu
|
badugu
ere, beste sektoreetan jarduten diren euskalgintzako enpresek (prentsa edo diskogintza moduko sektore tradizionaletatik hasi eta teknologia berrietan espezializatu diren Interneteko produktuen eskaintza egiten dituztenak arte) birplanteatu ditzakete beren estrategiak. garrantziari erreparatuz, teknologia berrien alorrean, sareko zerbitzuak: web orrien diseinuak eta antzekoak.
|
|
|
Aurreko eskeman hizkuntza gutxituko ondasunen ekoizpena eta eskaria gehitzen
|
badugu
, 4 irudian azaldutako egoeran egongo ginateke, egilearen arabera:
|
|
|
Merkatua aztertu litzateke eskarien elastikotasun mailak ezagutzeko, kostuen egiturak alderatu behar dira, eta hau guztia balizko aliantzak zein enpresa taldeekin eta zein esparrutarako egin liratekeen erabakitzeko garaian oso baliagarria izan daiteke. Eta adibide gisa testu-liburuen argitalpena aipatu
|
badugu
ere, beste sektoreetan jarduten diren euskalgintzako enpresek (prentsa edo diskogintza moduko sektore tradizionaletatik hasi eta teknologia berrietan espezializatu diren Interneteko produktuen eskaintza egiten dituztenak arte) birplanteatu ditzakete beren estrategiak, gaztelerazko — edo ingelesezko zein frantsesezko— antzeko produktuak ekoizten dituzten enpresekin lehiatzeko edo akordio...
|
|
|
Zehatzago esanda, eraman nahi ditugu ikasleak 0 urte bitarteko zenbait hezkuntza sistema ezagutzera, horiek inguru hurbileko hezkuntzasistemekin alderatzera, praktika onak identifikatzera eta aztertzera... Izan ere, beharrezko ikusten dugu gelako praktikez hausnartzea irakaslana berrituko
|
badugu
. Hizkuntza konpetentziei dagokienez, materia honetan zehar 1.4 materian landutako zenbait testu molde berrartuko dira atzerriko hizkuntzan, hala nola, txostenean jorratutako hainbat alderdi, testuaren sarrera eta ondorioak egoki adieraztea, kohesioa ondo erabiltzea, testua bere osotasunean egoki eta zuzen idaztea..., alegia, beste hizkuntzetan jorratutako alderdien transferentziak bultzatuko dira.
|
|
|
• Eta beste materietako irakasleak hizkuntza konpetentziak ebalua ditzaten nahi
|
badugu
, ezinbesteko ikusten dugu klaustro osoarekin formazio saioak egitea ere hizkuntza konpetentziak ebaluatzeko irizpideak jorratzeko eta adosteko.
|