|
2013
|
|
|
Hau ere Joana bezala nortasun handi handiko emakumea izan zen, baina lehengusina Joana ez bezalakoa, botere estrategia guztiz femeninoak baitzituen: agresibitatea eta larderia beharrean,
|
pertsonen
manipulazioa, engainua, makurkeria eta xantaia emozionala. Bere ama eta lehengusinaren aldean Joana guztiz desberdin aurkezten zaigu, beraz, eta behin baino gehiagotan egileak paralelismo garbiak, baina aski diskretoak, trazatzen ditu garai bereko beste erregina protestante batekin:
|
|
|
Erabilera estrategikoa (2011), gramatikaren eremuak utzi eta estilistikaren zelaiak hasten direnetan behar beharrezkoak direnak teknologia berriek zalapartaka idaztera bultzatzen gaituzten aroan. Horrelako gomendioak eta ezagutzak idazle on askok garai guztietan erakutsi badituzte ere, milaka
|
pertsona
bere buruan estandarizatzen eta normalizatzen ari den hizkuntza batean eskolatzeak, eta gaurko bizimoduak testuak idaztea eta jendaurrean eraginkortasunez hitz egitea askori eskatzen dion garaiotan, inoiz baino hobeki txertatzen dira gure aurrerabide neketsuan. Beraz, gramatikaren mugetatik harago, estilistikaren alorrean ekarpenak egiteak ibilbide oso bat biribiltzea esan nahi du, herri literaturaren azterlanarekin eta Esnalen erabilera estrategikoko bi ekarpenekin, azkenik, B. Atxagak maisuki gidatzen duen Erlea aldizkariarekin galdorra ezarriz.
|
|
|
Korronte psikologistek nahiz marxistek, bestalde, ekarpen interesgarriak egin dituzte literatur pertsonaien inguruan. Batzuek diote literatur pertsonaiek
|
pertsonaren
barrualdearen inguruan informazio aski zabala ematen dutela, eta besteek, jendartearen informazioa eskaintzen dutela. Biak ala biak, narratologiarekin eta kritika feministarekin batera, aski lanabes interesgarriak dira literatur pertsonaiaren nondik norakoa arakatzeko.
|
|
|
CIPLIJAUSKAITÉ, B., 1994, La novela femenina contemporánea(). Hacia una tipología de la narración en primera
|
persona
. Bartzelona:
|
|
|
Itxura guztien arabera, Erkiagarentzat, maitasuna da
|
pertsona
berrerosteko ahalmena duen sentimendua. Loli Menak Araibarren bizitza hobetzearren eskaintzen zuela bere bizitza adierazi zion aitorleari hil aurretxoan.
|
|
|
Solaskideak hirugarren
|
pertsona
bati buruz hitz egiten ari dira, baina Karouk gai hori alde batera utzi eta gehiago interesatzen zaion gai batera eramaten du solasaldia. Dena denmarkatzaileak ahalbideratzen du gaiaren aldaketa hori eta, horrela, solasaldiaren berrorientazioa eragiten du.
|
|
|
Duela bi urte, 2007ko otsailean, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa «transgenikorik gabeko eremu» izendatu zituen Jaurlaritzak,
|
pertsona
edo abereentzako elikagai izan zitezkeen landaketa transgenikoen aurka agertu zen; alegia.
|
|
|
|
pertsona
edo abereentzako elikagai izan zitezkeen landaketa transgenikoen aurka agertu zen [Jaurlaritza].
|
|
|
(48) Kontratua bada izan,
|
pertsona
bat edo gehiago ados daudenetik, beste pertsona bati edo batzuei begira, beren burua gauzaren bat ematera edo zerbitzuren bat egitera behartzeko (KZren 1254 art.). Kontratuaren alderdiekefektu juridikoa, hau da, betebeharra sortzera zuzendua dagoen adostasunaematen dute (haien borondate komuna adierazten dute) [ZCP Ak, Zuzenbide zibila III. Betebeharren zuzenbidea, erantzukizun zibila eta kontrat... Ibon Viteri, UPV/EHU (2011)+
|
|
|
(48) Kontratua bada izan, pertsona bat edo gehiago ados daudenetik, beste
|
pertsona
bati edo batzuei begira, beren burua gauzaren bat ematera edo zerbitzuren bat egitera behartzeko (KZren 1254 art.). Kontratuaren alderdiekefektu juridikoa, hau da, betebeharra sortzera zuzendua dagoen adostasunaematen dute (haien borondate komuna adierazten dute) [ZCP Ak, Zuzenbide zibila III. Betebeharren zuzenbidea, erantzukizun zibila eta kontratuen teoria orokorra. Ibon Viteri, UPV/EHU (2011)+
|
|
|
Berak erantzun dotore eta zehatza emango zuen, baina ez da erraza orain hori asmatzen hastea. Gazte gaztetan hasi idazten eta mendearen joanean aldiak, aroak, gustuak eta
|
pertsonak
aldatzen joan arren, berak ez zion idazteari utzi azkeneko eguneraino. Horrez gainera, burua beti argi eta zabalik eduki zuen, ikasteko prest.
|
|
|
Poesi goitarreko zelai hurbilean ez naz ibili. Sentimentu agerpena, eguneko eta tokian tokiko
|
persona
, gauza eta jazoerak kantatu ditut. Umore tanta batzuetan, zirikadak hurrengoan.
|
|
|
–Lekeitioren historia, ohiturak, lekurik ezkutuenak, herriko kontuak eta kantuak,
|
pertsona
ospetsuak, gertaera historiko zein barregarriak. Hori dena jasota dauka Eusebio Erkiagak, esan dugun moduan behatzaile on ona zen eta.
|
|
|
Beste kontzeptu garrantziko bat dugu giza komunikazioaren unibertsalena. Hipotesi moduan pentsa dezakegu laguntza (SOS) eskatzen duten
|
pertsona
guztiek antzeko mekanismo psikolinguistikoek bultzatuta antolatuko dituztela berbak munduan barrena, komunikazio eraginkorra lortu ezean, porrot eginez gero, heriotza letorkiekeelako laguntza deia modu ez komunikatiboan igorriz gero. Beraz, komunikaziorako eragile edo eragingarri ez diren hurrenkerak hizkuntzetatik berez desagertuz joango dira (batez ere ahozkotik, idatzizkoan komunikazioa lortzea beti ez delako lege nagusia, bestelako helburu batzuk ere izaten direlako, esate baterako, estetikoak).
|
|
|
Hitzaurrearen hartzailea literatur testuaren irakurlea izaten da (kontuan hartu beharrekoa da irakurlea ez dela publikoaren sinonimo; izan ere, publiko osoarentzat dira azalak eta izenburua, baina ez hitzaurrea). Batzuetan,
|
pertsona
jakin batzuei zuzendutako gorazarreak, eskaintzak edo eskerrak ere izan daitezke hitzaurreak (Genette, 1987).
|
|
|
Hobe genuke, dena den, bi eginkizunak
|
pertsona
ezberdinen esku uztea, gutxi direlako bai itzulpenari bai hitzaurre (eta aparatu kritiko) egoki bati behar bezala kara emateko gauza.
|
|
|
Itzultzailearen oharra: Itzultzailea ia beti ilunpean ezkutaturik geratzeko ohitura oso zabalduaren kontra, ezin naiz geratu liburu honen itzulpenean lagundu didaten
|
pertsonei
beren ahalegina aitortu gabe; horregatik, bihoakie nere eskerrik zintzoena Lurdes Auzmendi, Joseba Butron, Marianna Massimello, Anna Mª San Felice eta Imanol Zurutuzari.
|
|
|
Lehenengo
|
pertsonan
egindako adierazpena da; hala, pentsatzekoa da itzultzailea bera dela hitzaurregilea. Gauza bera gertatzen da, besteak beste, Jon Muñozek itzulitako Choderlos de Laclosen Harreman arriskutsuak (LU, 58 zk.) obraren hitzaurrean:
|
|
|
1951n itzuli zenean Euskal Herrira, Karmen' go Amaren Egutegiaizenez birsortu zuen karmeldarren euskal aldizkari zaharra, 1957tik aurrera Karmelaldizkaria izendatzen dena. Beraz,
|
pertsona
ezaguna zen euskal poesiaren esparruan. Antologia burutu eta gero ere, euskal poesia garaikidearen sustapenerako argitaratu zuen Olertialdizkaria (1959), bereziki aipagarria hartu zuen hedaduragatik eta eskaini zuen plataforma zabalagatik; izan ere, bere bi aldietan, 1959 eta 1995 artean, batez beste, 1.950 olerki eta bertso lan inguru eta 350en bat olerkariren lanak eman zituen ezagutzera.
|
|
|
Subjektuak zerbait nahi du beti. Nahi edo helburu hori objektu bat da; bai
|
pertsona
bat, bai zerbait abstraktua. Eragileak subjektua objektua aurkitzera bultzatzen du.
|
|
|
Al pensar en la edad de oro en Estados Unidos, pensamos en Dashiell Hammett y Raymond Chandler, en relatos en primera
|
persona
con detectives privados rudos que fuman, beben bourbon, viven en apartamentos desaliñados y se refieren a las mujeres desdeñosamente como, damas?. Emplean armas y puños, y les sobra temperamento.
|
|
|
Eskolaren arduradunak lau
|
pertsona
ziren: zuzendaria, idazkaria, katedradun bat eta kontserjea.
|
|
|
Alkateari gutunak egin zizkioten Aitzolek, Eusebio Erkiagak (Batzordearen izenean), Xanti Meabeketa beste batzuek. Jai Batzordeak, E. Erkiaga zuela idazkari, gonbidapenak egin zizkien Zita enperatrizari, ezker eta eskuineko politikariei, ahaldun eta
|
pertsona
ospetsuei, batez ere kulturako jendeari, baita prentsari ere.Gorazarrerako diru-laguntza eman zuten pertsona eta erakunde batzuek: Austriako Familia Inperialak 100 pezeta, Espainiako Akademiak 100, Iruñeko apezpiku Olaetxeak 50, Sotak 50, Fermin Irigaraik 25, Altubek 25, F. Belaustegigoitiak 25, Santanderko apezpikuak 25, Erramun Ertze abade lekeitiarrak 15, J. Larreak 10, gainerakoek gutxiago.
|
|
|
Alkateari gutunak egin zizkioten Aitzolek, Eusebio Erkiagak (Batzordearen izenean), Xanti Meabeketa beste batzuek. Jai Batzordeak, E. Erkiaga zuela idazkari, gonbidapenak egin zizkien Zita enperatrizari, ezker eta eskuineko politikariei, ahaldun eta pertsona ospetsuei, batez ere kulturako jendeari, baita prentsari ere.Gorazarrerako diru-laguntza eman zuten
|
pertsona
eta erakunde batzuek: Austriako Familia Inperialak 100 pezeta, Espainiako Akademiak 100, Iruñeko apezpiku Olaetxeak 50, Sotak 50, Fermin Irigaraik 25, Altubek 25, F. Belaustegigoitiak 25, Santanderko apezpikuak 25, Erramun Ertze abade lekeitiarrak 15, J. Larreak 10, gainerakoek gutxiago.
|
|
|
Bazkarian, bakoitzak 10 pezeta ordainduta, 106 bazkaldar bildu ziren, eta parte hartzaileen artean euskal kulturaren munduko
|
pertsona
ospetsuenak zeuden. Bazkari ostean, E. M. Azkueren jaiotetxe aurrean gomutarria agerrarazi zuten, T. Montzonek hitzaldi samurra eginik.
|
|
2014
|
|
|
Batetik, irakaskuntzan eta industrian gai bakoitzari buruz adituak diren
|
pertsonak
kontratatu ditugu ariketak idazteko. Hau da, arlo bakoitzean, mundu osoko onenak laguntzen ari zaizkigu kapitulu bakoitzeko oinarrizko kontzeptuak aztertzen modu berriak bilatzeko, eta irakurleak material horri buruz jaso duen informazioa zenbat ulertu duen jakiteko.
|
|
|
Duela bi urte, 2007ko otsailean, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa «transgenikorik gabeko eremu» izendatu zituen Jaurlaritzak,
|
pertsona
edo abereentzako elikagai izan zitezkeen landaketa transgenikoen aurka agertu zen; alegia. [EPD, Berria]
|
|
|
Azurmendik (1975) azaldutako moduan, arrazoiaz baliatzen bagara ere,
|
pertsonok
animaliak gara funtsean. Eta gauza jakina da zer egiten duten animaliek, euren senari jarraiki, lurralde bat eurenganatu gura dutenean:
|
|
|
Halaxe jokatu genuke geuk ere: euskararen lurraldea nazioarteko fenomeno eta
|
pertsona
eredugarrien izenekin eta, batez ere, euskal kultur ondaretik ateratako erreferentziekin markatu behar genuke (honi buruzko hausnarketa sakonagoa in Unzalu, 2011); haatik, Arestik bere. Bilbaoko kaleak, ospetsua idatzi zuenetik urte dezente igaro den arren, euskara arbuiatu, edota are, zanpatu izan zuten jeneral, konde, almirante eta politikarien izenak zein beronen garapena oztopatu duten gertaera konkretuei erreferentziak ugariak dira oraindik Euskal Herriko kale izendegietan.
|
|
|
GOIKOETXEA, Garikoitz, 2015eko martxoaren 29a,?
|
Pertsonak
barik, testuinguruak euskalduntzera joan litzateke? [Arkaitz Zarragari elkarrizketa], Berria.
|
|
|
Beharbada lege horren ezaugarririk nabariena da nafar herritarren hizkuntza eskubideak eratzen eta mugatzen dituela beren jarduneko hizkuntza eremuaren arabera. Horixe da ezaugarririk bereziena, kontraste handiena egiten duenaEAEko hizkuntza politikaren aldean, azken honetan
|
pertsonak
berak baitu eskubidea (Nafarroan, aldiz, lurraldetasun irizpidea aplikatzen da eta eskualdearen arabera pertsonak eskubide desberdinak ditu hizkuntzen alorrean).
|
|
|
Beharbada lege horren ezaugarririk nabariena da nafar herritarren hizkuntza eskubideak eratzen eta mugatzen dituela beren jarduneko hizkuntza eremuaren arabera. Horixe da ezaugarririk bereziena, kontraste handiena egiten duenaEAEko hizkuntza politikaren aldean, azken honetan pertsonak berak baitu eskubidea (Nafarroan, aldiz, lurraldetasun irizpidea aplikatzen da eta eskualdearen arabera
|
pertsonak
eskubide desberdinak ditu hizkuntzen alorrean).
|
|
|
Euskal Herriko lurralde guzien artean EAEko erkidegoa da euskararen defentsan eta sustapenean jardunbide indartsuena garatu duena. Jendartean oso
|
pertsona
portzentaje txikiak erabiltzen zuen hizkuntza gutituko egoeratik abiatuta. 1980 inguruan ezarri zen hizkuntza politikak hartzen du helburu gisa hiru probintzietako biztanle guziei eskaintzea euskara ezagutzeko eta jakiteko aukera, hargatik baina gaztelaniaren galerarik gabe, denek segitzen baitute hizkuntza hori ikasten eta jakiten (ikus, adibidez, Baztarrika, 2009; Zalbide, 2010; Eusko Jaurlaritza, 2013).
|
|
2015
|
|
|
Ahoskerarena, ordea, ez da afera erraza, izan ere, ez baita idazteko batzen, izatekotan mintzatzeko batuko litzateke eta oro har, idazketa baino, jardun garrantzizkoagoa da
|
pertsonarentzat
mintzoa. Segurtasunez ahoskatzen eta hitz egiten ez duen laguna ez da bere buruaz ziur sentitzen eta entzuten duen hura xuxen deskodetzen ez duen hiztuna ere ez da ongi sentitzen.
|
|
|
–...esatari guztiei ez zaie beti hizkuntz kontrol onik egiten. Horregatik mikrofono aurrean mintzatu behar duten
|
pertsona
askok beste edozein hizkuntzetan onartuko ez liratekeen arduragabekeriak, ebakera txarra, era dialektalak eta erdarakadak aireratzen dizkigute? (1992, 41).
|
|
|
Funtsean, ahoskeraren arloko gaiak artean sobera ukitu ez badira, seinale eginkizuna ez dela txantxetakoa eta erraza; hain segur, adar bat baino gehiago ukitzen du: hizkuntzaz landa, joko honetako partaideak euskal hiztunak dira, azken buruan
|
pertsonak
, hala hiztun xeheak nola euskararen munduko langile franko.
|
|
|
|
Pertsonak
norbanako eta aldi berean taldekide ere bagaren aldetik, gizarte maila jakin batekin, jatorri geografiko batekin ala kultura erreferentzia berezi batzuekin identifika genezake fonema baten ahoskera jakin bat eta kasu batzuetan ez da txantxetako edo jolaserako gaia: norberaren baitako ziurtasuna, duintasuna, talde identifikazioa edo honako edo harako balioak... garrantzi handiko heldulekua baitira pertsonarentzat.
|
|
|
Pertsonak norbanako eta aldi berean taldekide ere bagaren aldetik, gizarte maila jakin batekin, jatorri geografiko batekin ala kultura erreferentzia berezi batzuekin identifika genezake fonema baten ahoskera jakin bat eta kasu batzuetan ez da txantxetako edo jolaserako gaia: norberaren baitako ziurtasuna, duintasuna, talde identifikazioa edo honako edo harako balioak... garrantzi handiko heldulekua baitira
|
pertsonarentzat
. Zenbait filologo, hizkuntzalari edo normalizatzailek uste dute honelako gorabeherek belaunaldi bat, bat eta erdi ala gehienez bi iraun ohi dutela eta behin batasuna, estandarizazioa eta normalizazioa erabakiz gero, ahoskera ohiturak biderkatzeko gaitasuna eta ahala duten hedabide, hezkuntza eta administrazioak gizartearen eta geografiaren alderdi gehienetara lerraraziko eta bideratuko dituztela ondotik ahoskera arau estandarizatuak:
|
|
|
Egurtzegik berak duela denbora guti analogiaren azalpena aurkeztu du: proposatzen duenez, gihaureta zihaurizenordain hanpatuetako hasperen sudurkariaren kutsatzailea paradigmako lehen
|
pertsona
nihaurlitzateke (2014: 83).
|
|
|
lehenean subjektuaren morfema datibo etikoaren morfemaren ondotik doa, baina bigarrenean aitzinean ageri da. Lehen
|
pertsona
aktibo singularretik pluralera morfemen hurrenkera aldatzen dela erakusten digute Pratica ko honako aldaerek: dakit?
|
|
|
diazu, doa? & doazu, bi aldaerak entzuten dira oraineko hirugarren
|
pertsonan
zuketan, nahiz inagusitzen den Amikuzen:
|
|
|
Hurranen adibidean lehen
|
pertsonari
dagokio adizkia:
|
|
|
Edukia eta forma, biak zaindu behar ditu: zeregin gehiegizkoa hizkuntza menderatzen ez duen
|
pertsona
batentzat.
|
|
|
Baina ezin ukatu sekulako erreminta dela hizkuntza hobetzeko ez ezik, gizaki bezala ere hazteko. Antzerkia egiten duen
|
pertsona
dibertitu egiten da; sormena lantzen du; ahozko komunikazioa esperimentatzen du; gorputz adierazpenean trebatzen da; literatura, historia eta artea ikasten ditu; hasten da irakurketa estimatzen, eta irakurle eta entzule kritikoa izaten; talde lanean jarduteko aukera dauka; adimen emozionala hobetzen du?
|
|
|
CIESen 2014ko datuak, aldiz, Argiaastero eta hilero irakurtzen duten lagunez mintzo dira: ?(...) astero 50.000 irakurletik gora du, eta hilero 135.100
|
pertsonak
ikuskatzen du? (Salces, 2016:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, emaitza aipagarriak izaten jarraitzen du, 34.100 lagunek irakurtzen baitute astero, eta 46.000k hilero. Ttipi Ttapa k ere oso emaitza onak lortzen ditu, hamabostero 27.200 irakurle lortzen baititu; hilero, berriz, 31.100
|
pertsonak
irakurtzen du Nafarroako mendialdeko agerkaria.
|
|
|
Horrela garaiko erresistentzian sartu eta jendea lagundu eta segurki betirako isilduak gelditu diren ekintza desberdinetan parte hartu. Hau zen garaiko Larzabal,
|
pertsona
engaiatua eta apeza.
|
|
|
Lurraren ikurizatetik eta andrazko izatetik harago bila, Mariren desobedientzia eta anbibalentzia azpimarratzen ditu ikuspegi feministak, ekintza ugari egiteko eta forma anitz hartzeko gaitasuna laudatuz. Mariren mitoa, beraz, gizarteen proposamen dualistaren aurrean eta
|
pertsona
izateko hainbat aukera mugatzen duten kultur arauen aurka egiten duen erronka legez interpretatu daiteke; Mari tradizionalistaren parean, Mari urratzailea, alegia, «ezarritako mugak gainditzeko eta bere ahalmenak handitzeko prest dagoena, generoa eta beste ezberdintasun batzuk harreman desegokien oinarri izango ez diren sistema berri bat eratzeko» (Díez et al., 2010: 123).
|
|
|
Mitoaren eremua indarrean egonda ere, edo horregatik hain zuzen, aipatu beharra dago. Izan ere, edozein
|
pertsona
leize edo haitzulo batera sartuz gero, iluntasunean egon arren, ez du bere burua zuzenean beste mundu batean ikusten. Mundu honetan jarraitzen du, nahiz eta barrurago, eta kontu handiagoz, kobak ibiltzeko traketsak izaten baitira?.
|
|
2016
|
|
|
Potten, hala, ildo berean jarraitu zuen Atxagak, batez ere lehenengo aleetan argitaratu zituen lan kritiko aski landuetan. Horietan proposatu zuen Euskadi Ofiziala terminoa, euskal kulturaren erdigunean zeuden
|
pertsona
, gune eta diskurtsoak kritikatzeko. Atxagak eta bere kideek Euskadi Ofizial horretatik at kokatzen zuten beren burua, euskal kulturaren periferian.
|
|
|
Emakumeek IKT alorrean duten presentzia txikia da Europako Batzordearen arabera. Batzordeak argitaratutako ikerketaren arabera, IKT alorrean lan egiten duten 7 milioi
|
pertsonen artean
%30 baino ez dira emakumezkoak, eta ehuneko hau are txikiagoa da ardura postuetan, %19ra mugatuz.
|
|
|
Ahozko erretorika Haur Literaturan
|
pertsonon
garapenenaren alde egin dezakeen baliabide erakargarria da. Belaunez belaun ahozkotasunaren bidez gure folklorea transmititu izan dugu, pertsonen arteko interakzioa eta harremana sortuz.
|
|
|
Ahozko erretorika Haur Literaturan pertsonon garapenenaren alde egin dezakeen baliabide erakargarria da. Belaunez belaun ahozkotasunaren bidez gure folklorea transmititu izan dugu,
|
pertsonen arteko
interakzioa eta harremana sortuz. Beraz, ahozko erretorika folklorearen transmisiorako eta iraupenerako, eta baita pertsonon ongizaterako ere, oinarrizkoa dela baiezta dezakegu.
|
|
|
Belaunez belaun ahozkotasunaren bidez gure folklorea transmititu izan dugu, pertsonen arteko interakzioa eta harremana sortuz. Beraz, ahozko erretorika folklorearen transmisiorako eta iraupenerako, eta baita
|
pertsonon
ongizaterako ere, oinarrizkoa dela baiezta dezakegu.
|
|
|
Historian zehar ahozko tradizioak galera prozesu bat bizi izan du. Baina, askotariko autore eta ikerketei esker ahozkotasunaren tradizioak gure baitan dituen onurak argi geratu dira, izan ere, tradizioak
|
pertsonak
eraikitzen laguntzen du. Horregatik, egungo eta etorkizunerako gure eginkizuna funtsezkoa da, tradizioa sortzen jarraitu behar dugu.
|
|
|
Izan ere, lengoaia, gure kulturaren parte eta gizon emakumeen jaraunspen kulturalaren transmisiorako eta asimilaziorako eragile nagusia da. Lengoaiaren erabilpenaren ondorioz,
|
pertsonen arteko
interakzioa sortzen da eta pertsonok gai gara gure lengoaia inguru sozialera moldatzeko. Esaterako, helduen eta haurren arteko interakzioa sortzen denean, helduak gai izan behar du bere lengoaia testuinguru sozial horretara moldatzeko, kasu honetan, haurraren ulermen gaitasunera.
|
|
|
Izan ere, lengoaia, gure kulturaren parte eta gizon emakumeen jaraunspen kulturalaren transmisiorako eta asimilaziorako eragile nagusia da. Lengoaiaren erabilpenaren ondorioz, pertsonen arteko interakzioa sortzen da eta
|
pertsonok
gai gara gure lengoaia inguru sozialera moldatzeko. Esaterako, helduen eta haurren arteko interakzioa sortzen denean, helduak gai izan behar du bere lengoaia testuinguru sozial horretara moldatzeko, kasu honetan, haurraren ulermen gaitasunera.
|
|
|
Horrela, gaur egungo gizarteak aspaldiko ipuin zaharkituak egokitu eta itxuraldatu ditu. Gainera, istorioen eta irudien bila mass mediara jotzen dugula aipatzen du,
|
pertsonengana
jo beharrean, hala hitzaren espiritua galduz. Igerabideren esanetan (1993: 10),. Amonaren irudi borobilaren lekua telebistak hartu du; aitonaren ahots oihartzuntsuarena, bafleak?.
|
|
|
Duela gutxi, psikologia ahozkotasunaren gaiaz interesatzen hasi zen, batez ere, irudikapen psikikoaz, izan ere, ahozko tradizioak kultura desberdinetan izan duen arrakasta aztertzekoa zen. Azkenean, ikerketa askoren ustez, ahozko tradizioak biltzen dituen generoen ezaugarriak
|
pertsonen
adierazpenerako funtsezkoak dira (Colomer, 2010).
|
|
|
Teresa Colomer ek, Introducción a la literatura infantil y juvenil actual (2010) liburu ezagunean, literaturaren ikuspuntu globalari buruz hitz egiten du, ahozko literaturaren tradizioa ahaztu gabe. Colomerren ustez, ahozko literaturan
|
pertsonen arteko
interakzioa egon behar den arren, aldi berean beste baliabide askok parte hartzen dute. Izan ere, haurrek erritmo bat jarraitzen dute, keinuak egiten dituzte, gauzak errepikatzen dituzte, abesten dute, arau sozialak ikasten dituzte, forma linguistikoak ikasten dituzte eta bakoitzaren gaitasunak esploratzen dituzte.
|
|
|
Haurrak bere kulturarekiko lehenengo harremanak; 6) Psikologikoa:
|
pertsonaren
ezaugarriak bultzatzen dira: behaketa, atentzioa, adimena, memoria, kreatibitatea, jarrera kritikoa, sentsibilitatea; 7) Diziplinartekoa:
|
|
|
Ez dago dudarik, aurreko autore guztien iritziak eta ideiak kontuan hartu behar direla, eta hala izanda, une honetako eta etorkizuneko haurrei ahozko literatura transmitituz gero,
|
pertsona
berriak sortuko ditugula. Baina, gure barnean zeozer mugitzea lortu duena, eta bere hitzak gure gorputzean betiko gordetzea lortzen duena, Juan Kruz Igerabide da.
|
|
|
Baina, gure barnean zeozer mugitzea lortu duena, eta bere hitzak gure gorputzean betiko gordetzea lortzen duena, Juan Kruz Igerabide da. Berak idatzitako liburuetan eta artikuluetan, ahozkotasunari, ahozko literaturari eta tradizioari buruz hitz egiten duenean, bere barneko sentimenduetatik hitz egiten du, haurrarentzat edo
|
pertsonarentzat
onuragarria izan daitekeela adieraztea baino haratago joanez.
|
|
|
Igerabidek (1993, 2003, 2011) dioenez,
|
pertsonon
lehenengo esperientziak garapen emozionalarekin lotuta daude, gure baitan eta interakzioaren bidez gertatzen den esperientzia emozionalean. Haurra jaiotzetik elkarrekintza batean bizi da, eta txikitatik kuriositatea sentitzen du, mundua ezagutzekodesioa du.
|
|
|
ahozko tradiziotik hurbil dagoenez, tradizioa berpizteko lagungarria.
|
Pertsona
bakoitzak irakurketa bat egiten dio tradizioari, interpretazio berriak sortuz eta tradizioa eraldatuz; horrela, tradizio bizia sortzen da.
|
|
|
Azkenean, tradizioaren transmisioa prozesu natural bat da, bihotzetik bihotzera kontatu behar dena. Hau horrela izanik, Igerabidek (1993)
|
pertsonen arteko
komunikazio zuzena bilatzea proposatzen du, hiru faktore kontuan harturik: gurasoen eta umeen artean etendako tradiziozko katea berriro lortzea, gurasoek jarrera indartsua hartzea eta komunikabideek ere lan egitea.
|
|
|
Lanaren helburua metodo kualitatiboekin lotzen badugu, konturatzen gara, hezkuntza arloan bezala, planteamendu kualitatibo batek errealitatea ikusteko eta interpretatzeko aukera ematen duela. Lan honen kasuan, erreminta beteko duen
|
pertsonaren
jakintzak jasoko dira, egungo errealitatea agerian geratuz. Izan ere, sortutako erremintan agertzen diren taula batzuetan, ahozko literaturaren kontu batzuk agertzen dira (esaera zaharrak, kantak, aho korapiloak...) eta pertsona bakoitzak ezagutzen eta erabiltzen dituenen arabera beteko ditu taulak.
|
|
|
Lan honen kasuan, erreminta beteko duen pertsonaren jakintzak jasoko dira, egungo errealitatea agerian geratuz. Izan ere, sortutako erremintan agertzen diren taula batzuetan, ahozko literaturaren kontu batzuk agertzen dira (esaera zaharrak, kantak, aho korapiloak...) eta
|
pertsona
bakoitzak ezagutzen eta erabiltzen dituenen arabera beteko ditu taulak. Atal honek askatasunez betetzeko aukera ematen du, izan ere, bakoitzak ezagutzen duena bakarrik beteko du eta kopurua ez da kontuan hartzen, hau da, berdin du zenbat esaera zahar jarri edo zenbat kanta jarri.
|
|
|
Beretarik kopia bat bidali zidan, nire eritzia eskatuz. Euskal giroan garai hartan etsai asko zituen, eta bere
|
pertsonaren
onerako, ez argitaraztea gomendatu nion. Ez dakit orijinal haiek zer burubide eramango zuten, baina nik kopia bat badut eta uste dut zor zaiola Aresti zenari horiek ere argitara ematea, bere literatur ibilera hobeto ezagutzeko.
|
|
|
Daborduko hainbat izen arrunt eta berezi arautu ditu Euskaltzaindiak, antzinako hainbat hizkuntzatan ageri direnak (hau moldiztegirako aurkeztu dudan unean 181 araua emanda dauka Euskaltzaindiak). Edozelan ere, saiakeratxo honetan, Odisealiburuko leku izenak, eta
|
pertsona
historikoen eta pertsonaia mitologikoen izen arrunt bereziak hartuko ditugu kontuan, bai eta izen horien guztien definizioan ageri direnak ere; halandaze, Euskaltzaindiak Odisea liburuan ageri diren leku izenen eta izen arrunt berezien gainean eta haiekin lotutako leku izenen eta izen arrunt berezien gainean beren beregi araututakoak, eta, aldez edo moldez, hango pertsonak, pertsonaiak eta lekuak...
|
|
|
Daborduko hainbat izen arrunt eta berezi arautu ditu Euskaltzaindiak, antzinako hainbat hizkuntzatan ageri direnak (hau moldiztegirako aurkeztu dudan unean 181 araua emanda dauka Euskaltzaindiak). ...liburuko leku izenak, eta pertsona historikoen eta pertsonaia mitologikoen izen arrunt bereziak hartuko ditugu kontuan, bai eta izen horien guztien definizioan ageri direnak ere; halandaze, Euskaltzaindiak Odisea liburuan ageri diren leku izenen eta izen arrunt berezien gainean eta haiekin lotutako leku izenen eta izen arrunt berezien gainean beren beregi araututakoak, eta, aldez edo moldez, hango
|
pertsonak
, pertsonaiak eta lekuak arautzen dituztenak baino ez ditugu aitatuko.
|
|
|
76 araua: . Latin eta greziar
|
pertsona
izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia?,
|
|
|
Odiseako
|
pertsona
izen klasikoen, pertsonaia mitologikoen, leku izenen eta gainerako izakien zerrenda osoa.. Berean, lehenengo zutabean, euskara baturako proposatzen den forma azalduko da; bigarrenean, aita Santi Onaindiak 1985 urteko itzulpenean erabilitako ordaina edo ordainak ageriko dira; hirugarren zutabean, euskara baturako forma proposatzeko oinarri legez hartutako Euskaltzaindiaren arauaren zenbakia, halakoa dagoenean, eta, laugarren zutabean greziera klasikoko grafia.
|
|
|
Hirugarren zutabean,
|
pertsona
izen klasikoen eta pertsonaia mitologikoen eretzean, Euskaltzaindiaren arauaren zenbakia ageri da, baldin eta izen bat beren beregi erabakita badago; hori ez ezik, Euskaltzaindiaren Hiztegiaren egiten da gainerako izakien izen arruntei dagokienez, izenok hiztegi horretan araututa badaude.
|
|
|
Goian esan den legez, zerrenda honetan, Odisean dauden
|
pertsona
izen klasikoen eta pertsonaia mitologikoen izen berezi guztiak ageri dira, bai eta pertsonifikazioa dakarten izen arruntak ere, berbarako, Lurra, Egunsentia. Horiek ez ezik, leku izenak ere azaltzen dira, bai izen berezi hutsak direnak (berbarako, Kreta), bai izen arruntez eratutakoak (esaterako, Belearen Harkaitza).
|
|
|
Odiseako
|
pertsona
izen klasikoen, pertsonaia mitologikoen, leku izenen, gainerako izakien eta horiekin guztiokin loturiko izenen zerrenda definizioduna.. Izan ere, zerrenda hau testu jarraitu modura azalduko da.
|
|
|
Izan ere, zerrenda hau testu jarraitu modura azalduko da. Berean, alde batetik, Odisean ageri diren
|
pertsona
izenen, pertsonaia mitologikoen, leku izenen eta gainerako izakien izenak daude: izen bereziak absolutibo kasuan, eta izen arruntak nominatibo singularrean edo nominatibo pluralean.
|
|
|
Bestalde, berriz, Odisean ageri ez diren leku izen batzuk eta
|
pertsona
eta pertsonaia mitologikoen izen arrunt berezi batzuk azalduko dira; izan ere, Odiseako lekuekin, pertsonekin eta pertsonaiekin lotuta daude, eta ezinbestekoak dira horien esangura argitzeko. Izen berri horiek modu bitara azalduko dira:
|
|
|
Bestalde, berriz, Odisean ageri ez diren leku izen batzuk eta pertsona eta pertsonaia mitologikoen izen arrunt berezi batzuk azalduko dira; izan ere, Odiseako lekuekin,
|
pertsonekin
eta pertsonaiekin lotuta daude, eta ezinbestekoak dira horien esangura argitzeko. Izen berri horiek modu bitara azalduko dira:
|
|
|
3.b) Euskaltzaindiaren 76 arauari(. Latin eta greziar
|
pertsona
izen klasikoak euskaraz emateko irizpideek buruzkoak?) erants dakizkiokeen 4 sarrerak:
|
|
|
Gerraondoko gizartean ezinezkoa zen abertzaletasuna eta euskaltzaletasuna aldarrikatzea. Gainera, ordurako fedearen eta erlijioaren baliabideak ez ziren aski mundu modernoaren gorabeherak eta
|
pertsonen
bizitza pribatuaren inguruan gertatzen ziren fenomenoak azaltzeko.
|
|
|
Garaidik hitz berezi bat erabiltzen du jarraitu behar dituzten
|
pertsonak
izendatzeko: –zomorroak?
|
|
|
Txominen zein Pirminen lan nekaezina, Iñaxi andrearen zuhurtasuna eta Garaidiren beraren joan etorri eta tratuak. Nolanahi ere, ez da gaitzesten gizatalde horretatik kanpo dagoen
|
pertsona
batekin harremanak izatea, ez eta atzerriko eragina ere, euskal nobela kostunbristetako egileen gaitzespenaren ordez, begirada irekiagoa eskainiz.
|
|
|
5 irudiko mapa), beste intentsitate bateko atxikimendua sumatzen bide da hizkuntzaren berpiztearen inguru (ik. Moriarty 2015, 45) oso lotua antza denez maila mikroan, oso maila pertsonaletan, oinarrituriko hizkuntza politika eta planifikazio ekimenetan, Errepublika zabalean aldiz maila makroan, egituretan, erakundeetan, goitik behera planifikaturiko politiketan oinarritu bide denaren aldean,
|
pertsonatik
urrun (eta era berean eta oro har, erabat urrun ere bai, politiko abertzaleen konpromiso pertsonaletatik, J. Albarezek (1990) ere behin eta berriz azpimarratzen duen moduan). Hizkuntza politika makro horien despertsonalizazioa maiz erakusten da Irlandako Errepublikako gaeleraren garapen arazo nagusietako bezala, bertako hiztunen/ hizkuntzaren garapen ez aktibo, hankamotzaren kausetako, bat, bederen?
|
|
|
Guk honen eskubide demokratikoak defendatzera konprometitu behar genukeen bezala. Gaurko Euskal Herrian bizi garen hiru milioi
|
pertsonen
betebehar demokratikoa bihurtu behar dugu euskaldunon komunitateari ziurtatzea gure lurrean euskaraz eroso bizi ahal izateko dugun eskubidea, Iparraldean, Nafarroa Garaian eta EAEn, guztietan ere gutxienez erdal komunitatea bizi den bezain eroso, zeinen eskubideak horren zintzo gordetzen ditugun denon artean iure eta facto.
|
|
|
2 Baina eta legeak lege, batez ere Euskal Herrian bizi garen hiru milioi
|
pertsonak
jadaneko ezin hobeto ulertu eta mintzo gaitezkeelako erdaraz, espainolez Hegoaldean, frantsesez Iparraldean.
|
|
|
1 Soilik milioi
|
pertsonak
dakigulako euskara, eta hori ere neurri batean?, elkarrekin bizi garen hiru milioi herritarren artean.
|
|
|
Bi komunitateon arteko aukera eta eskubide linguistikoen berdintasuna soilik lortu liteke Euskal Herrian bizi garen hiru milioi
|
pertsonek
bi hizkuntzak maila bertsuan menderatzen ditugunean.
|
|
|
– Euskaldunek ulertu behar dute
|
pertsona
askok ezin dutela euskara ikasi (Eusko Jaurlaritza 2015c, 16):
|
|
|
Ezen arnasguneak behar ditugu. Eta hirietan ere Euskal Zabalguneak ez ditugunez goizetik gauera biribilduak altxatuko, bitartean ere ezinbestekoa dugu (soilik) euskaraz bizitzeko konpromisoa hartu (ko) dugun
|
pertsona
multzoak batzea, indartzea eta gure erabakia gizartean islatzea. Eta alde guztietatik ere, itsaso guztiz erdaldunean urturik/ desagerturik gauden neurrian, ezinbestekoa dugu euskaldunok, euskaldun bihotzekook, euskaldunon komunitateak konpromiso pertsonala hartzea euskaraz bizitzeko.
|
|
|
– «Niretzat, kronika hau lehen
|
pertsonan
joango da, aitormena ere bai baita, deskubrimendu bat izan zen datua:
|
|
|
euskarazko hedabideen kontsumoaren[?] unibertsoa osatzen dutenak dira EAEko eta Nafarroako eremu euskalduneko eta mistoko (eta Iparraldeko bost udalerritako) 16 urte edo gehiagoko euskaldunak eta euskarazko prentsa ondo ulertzeko eta irrati/ telebistako programak euskaraz nahiko ongi edo ongi ulertzeko gai direla dioten euskaldun hartzaileak: guztira, 690.250
|
pertsona
. Zehatz esanda, azterketa demolinguistikoetako tipologietan «euskaldunak» diren guztiak eta «euskaldun hartzaile» direnen% 10.» (P.
|
|
|
Baina bide horretan, eta besteak beste, ezinbestekoa dugu euskaldunaren konpromiso pertsonala bilatzea eta sustatzea. Eta agian ez da horren garrantzizkoa aipatu dugun bigarren galderaren erantzuna eskuratzea (Zenbat euskaldun ote gara prest aipatu konpromiso etiko/ zin egitearen 3 puntuak betetzeko?), baizik eta dagoenekotik lan etengabea egitea konpromiso etiko hori/ zin egite hori zabaltzen eta betetzen, mailaz maila,
|
pertsonaz
pertsona, eta batez ere gure gazteen artean, hor dugunez etorkizuna. Berriro aipatuko dugu:
|
|
|
Baina bide horretan, eta besteak beste, ezinbestekoa dugu euskaldunaren konpromiso pertsonala bilatzea eta sustatzea. Eta agian ez da horren garrantzizkoa aipatu dugun bigarren galderaren erantzuna eskuratzea (Zenbat euskaldun ote gara prest aipatu konpromiso etiko/ zin egitearen 3 puntuak betetzeko?), baizik eta dagoenekotik lan etengabea egitea konpromiso etiko hori/ zin egite hori zabaltzen eta betetzen, mailaz maila, pertsonaz
|
pertsona
, eta batez ere gure gazteen artean, hor dugunez etorkizuna. Berriro aipatuko dugu:
|
|
|
Eta ekimen bakoitzak bere ikur propioa sortu beharrik gabe (EAEko Osakidetzako, Eusko Jaurlaritzaren,?) edo sortuta ere horiekin batera, nik, frankismo garaiko haiek legez, Villasanteren harian (Villasante 1988, 32), eta Galesen bide dagiten moduan, jarraitzen dut pentsatzen mesede egingo ligukeela halako ikur bateratu bat aukeratzeak euskaldunon komunitatearentzat,
|
pertsona
erraz identifikatuko gaituena euskaldunon komunitatearen parte, euskaraz bizitzeko prest gaudenon parte, gure/ norberaren konpromisoa sendotu eta erraztuko diguna euskaraz jakinda ahalean euskaraz bizitzeko, eta gizarteari lotsagabe erakutsiko diona eredu gure/ norberaren konpromisoa.
|
|
|
Gure hizkuntza, eta hizkuntza horretan bizi garen hiztunok orain arte sortu duguna eta hemendik aurrera ere sortu genezakeena. Gaur egungo globalizazio garai likidoetan, kaltegarri ere aldarrikatzen da herrion eta
|
pertsonon
alderdi identitarioak harrotzea. Soilik herri txikietakoak ordea.
|
|
|
– 1.500 milioi
|
pertsona
inguruk darabil munduan
|
|
|
– Eta beste 700 milioi
|
pertsona
inguruk' atzerriko' hizkuntza gisa
|
|
|
Kalea bera ere espazio neutrala dela (adin, sexu, klase? guztietako
|
pertsonak
ibiltzen dira), herritarren jarduera publikorako eremua dela (lagunekin elkartzeko, jolasteko, harremantzeko?) eta eremu pribatu batetik besterako bidea dela (lantokia, etxea, eskola, zerbitzuguneak?) kontuan hartuz (Altuna eta Basurto, 2013), eguneroko ohiko harreman horiek aztergai dituen ikerketa burutzen da metodologia honen bidez. Horregatik, hizkuntzen egoera soziolinguistikoa deskribatzera...
|
|
2017
|
|
|
Badirudi inork ez duela zalantzan jartzen bigarren hauxe akatsa izan dela, baina beste kontu bat gertatzen da lehenarekin. Aipatzekoa iruditzen zait, bestalde, Echaerri burutzapena jaso duen dokumentuko indizean hainbat
|
pertsonaren
abizena, zeinaren bigarren osagaia berri izanik kontsonante ezpainkaria erori ez den, ageri dela: Iñigo de Echaberria, Fortun Perez de Echavarri, Joan Martinez de Echevarria, Martin d. Echavarria, Iñigo Ruiz d. Echeverria, Ynego Ruiz de Echeberria, Pedro de Echeberria.
|