|
2000
|
|
|
bata J. K. Molineroren poema liburua, eta bestea K. L. idazle gaztearen ipuin bilduma. Halakoetan ohi bezala, aretoa bete bete dago; ez, gainera, entzule arrunt edo xumeez, oso
|
jende
ilustreez baizik; ez dira horien artean falta idazle, kazetari, apaiz, irakasle, literatur kritikoak.
|
|
|
K. L. idazle gazteak paperetik jasotzen ditu begiak;
|
jendea
adi dago, idazleak komunikatzeko duen gaitasun paregabeaz zorabiaturik, bere prosodiaz txunditurik. Ikusminean gozo, sarean leiho, itzal hotzean bero, begi sakonetan dir dir, lasai gozoan eder, idaz  leak irribarre maltzurrez botatzen du:
|
|
|
Kriptan ez dago barne telefonorik, ez dago leihorik, eta bi ateak itxita daude. Idazleak azalpenak eten ditu;
|
jendea
lasai dago, hainbesteko lasaitasun batean, ezen, akademiko xahar ospetsua halako trantzean ikusita, ezin baita erabateko patxadaz egon. Batzuek, egoeraren aurrean, irribarre egiten dute ezkutuan, egoera, ongi pentsatuta, irrigarria baita zeharo; baina hasieran laguntzeko gogoa handiagoa da irribarrerakoa baino.
|
|
|
Baina
|
jende
asko ez dago konforme planteamenduarekin, dagoeneko bi ordu pasatu baitira, dagoeneko joan baita eguerdia eta hasi baita jendea gosetzen, seko gosetzen; eta jendea ez dago batik bat esandakoarekin konforme, akademiko xaharra hil egin baita dardar gordinen artean, betiko esaldia ahoan lore zuela: " Jainkoak estutu bai, baina ez du sekula itotzen".
|
|
|
Baina jende asko ez dago konforme planteamenduarekin, dagoeneko bi ordu pasatu baitira, dagoeneko joan baita eguerdia eta hasi baita
|
jendea
gosetzen, seko gosetzen; eta jendea ez dago batik bat esandakoarekin konforme, akademiko xaharra hil egin baita dardar gordinen artean, betiko esaldia ahoan lore zuela: " Jainkoak estutu bai, baina ez du sekula itotzen".
|
|
|
Baina jende asko ez dago konforme planteamenduarekin, dagoeneko bi ordu pasatu baitira, dagoeneko joan baita eguerdia eta hasi baita jendea gosetzen, seko gosetzen; eta
|
jendea
ez dago batik bat esandakoarekin konforme, akademiko xaharra hil egin baita dardar gordinen artean, betiko esaldia ahoan lore zuela: " Jainkoak estutu bai, baina ez du sekula itotzen".
|
|
|
Lehen esturekin batera,
|
jendearen
buru mekanismoak martxan jarri dira. Arrazoi bila ari dira guztiak.
|
|
|
" Eta ez dezala irakurleak nire liburuan sosegurik bilatu, desosegua aurkituko baitu; zeren orrialde hauetan barrena ez baitabil heroirik edo irabazlerik, derrotaren armada baizik; bai, derrotaren armada eta patu idatziaren kontra borrokatzen den gizagaixoa...". Armada aipatu duenean,
|
jendea
begira gelditu zaio. Inor ez da ausar  tzen airean dabilen mamua aipatzera, baina ez du luze iraun isiltasunak:
|
|
|
Noren izenean?".
|
Jendeak
lehor sentizen du ahoa. Isilik dago entzuleria, ikaraturik, eta Molinero poetak, abagunea aprobetxatuz, beste haiku bat irakurri du:
|
|
|
" Mintzatu eta/ aldi berean/ hormak". Inork ez dio jaramonik egin,
|
jendea
pentsamendu larritan murgilduta baitago oso. Eta poetak berriz ere, baina oraingoan tonu ozpinduagoz bezala:
|
|
|
" Hormak, bai, hormak, militar kabroi hauek ezarri dizkigutenak". Eta, pixkana pixkana, argia egiten hasi da
|
jendearen
begietan, eta indartu egin da Konplotaren eta Konfabulazioaren teoria.
|
|
|
Esaten dute: " Orain akordatzen naiz, bai, honantz nentorrela, korrika eta presaka, eta kalean
|
jende
gutxi bezala, zera, esate baterako ia inor ez, eta auto gutxi, bai, ohi denerako oso gutxi, eta semaforoak eta argiak itzaliak bezala, eta dendak eta banketxeak erdi ilunpetan ez dakit, gaur jai-eguna edo greba eguna balitz bezala, baina, klaro, gaur osteguna da eta ez da nik dakidala gaur inon grebarik... Erraz harrapatu gaituzte, untxiak bezalaxe".
|
|
|
Jesus ene! Baina ez al da
|
jendea
igogailuetan eta autoetan eta etxeetan deskuidatuta itxita gelditzen. Bada, hemen gauza bera!
|
|
|
Errealitatea bera ere nahastu egiten duzue-eta! Kalean ez zegoela
|
jenderik
, ez zegoela autorik! Zera!
|
|
|
Zera! Nik pasatu ditudan kaleak behintzat
|
jendez
gainezka zeuden-eta! Beraz, isil zaitezte eta egon patxadan, aurki ditugu hemen gure bila etorriak eta!".
|
|
|
Beraz, isil zaitezte eta egon patxadan, aurki ditugu hemen gure bila etorriak eta!". Baina
|
jendeak
gogor erasotzen dio idazle errealistari: " Hik, beti bezala, itxi egiten dizkiok begiak errealitate latzari.
|
|
|
Entzuleek, bere baitan bizi diren edo hiltzen ez direlako hiltzen ote diren eztabaida  tzen ari direla, bat batean, argi zerutiar orlegi moduko bat ikusi dute ate zirrikitu batetik sartzen. Poliki hurreratu dira atera; irekita dago; kezka eta zalantza dator berriz ere
|
jendearen
gogoetara: " Nork ireki ditu ateak?
|
|
|
Hara. Ni hantxe nengoen,
|
jendearen
artean, gora begira, zeru hain urdinerantz, eta, halako batean, Marius Lippiri egokitu zitzaion txanda. Buzo txuria zeraman, edo beltza, eta kaskoa eta anteojoak.
|
|
|
Neure buruarekiko konfiantza sendotu ahala, konplexuak ere astinduz.
|
Jende
aurrean naturaltasun osoz igeri eginez, plazan, abenidetan, hipermerkatuan; noiz crawlez, noiz biz  karrez edo bularrez; beti gizalegez eta inor hartxintxarrez edo lauza txikiz edo belar izpiz zipriztindu gabe; umeen aurrean, buruz behera inoiz jauzirik egin gabe; Udalak (baina ez soilik Udalak) eman zizkidan aginduak (xelebreak gehitzekotan ibili naiz, baina eutsi diot tentaldiari) estu estu b...
|
|
|
Nora joan ote zen? Asetuko al du egiak
|
jendearen
irudimen sukartsua. Isilduko al ditu egiak esames gaizto burugabeak?
|
|
|
Iragarkiek azaltzen zutenez, meeting handi bat ospatzen zen. Edo, zuzenago esateko, ospatua zen; zeren, jada ilunabarra zelarik (baina artean ere argiak, han hemenka, urrekoloreko albainuak barreiatzen zituelarik),
|
jenderik
gehiena joana baitzen, frogarik interesgarrienak ikusi eta gero, pentsatzen dut. Harmailetan ikusle gutxi topatu izanak ere aurrera egitera bultzatu ninduen, eta halaxe eseri nintzen, bada.
|
|
|
Lehen istant batean, stadiumaren handitasunak txunditu ninduen, eta haren arkitektura razionalista itxurakoak. Gero (baina askoz ere geroago), inguruaz jabetzen joan nintzen, alboan nuen
|
jendeaz
, eta abar. Aldean nuen jendeak, era berean, zelaiaren urruntasunaz jabearazi ninduen, hau da, kirolarien urruntasunaz, eta orduan gogoratu nintzen Schopenhauer ez, hark idatzi bai  tzuen (eta neuk irakurri) urruntasunak pentsamendua handitzen duela.
|
|
|
Gero (baina askoz ere geroago), inguruaz jabetzen joan nintzen, alboan nuen jendeaz, eta abar. Aldean nuen
|
jendeak
, era berean, zelaiaren urruntasunaz jabearazi ninduen, hau da, kirolarien urruntasunaz, eta orduan gogoratu nintzen Schopenhauer ez, hark idatzi bai  tzuen (eta neuk irakurri) urruntasunak pentsamendua handitzen duela. Egia.
|
|
|
Eta hilda nengoen. Zenbat
|
jendek
ote zekien hilda nengoela. Raimundok soilik?
|
|
|
Ez dago gehiago eskatzerik, ezen, eskatzea, topikoak dioenaren kontrara, ez baita libre.
|
Jendea
, izan ere, gehiegitxo eskatzeagatik hil  tzen baita (edo baitute), eskuarki. Neuk, neure baitarako, ezpain batzuk eskatu izan ditut betidanik, saminezkoak; isilik eskatu ere, nire auzoa zinez gizon bulartsua baita, eta odol berokoa.
|
|
|
Aurretik, bertsolariak eta suziri ekologikoak eta herri kirolak izan ziren, eta trikitilariak, eta, gero, Jesus Bihotzekoaren orfeoiak zazpi ordu eta erdiko gregoriano saio zoragarria eskaini zuen, ehundaka belarrion gozamenerako. Eta hura guztia ongi zegoen, bai, baina
|
jendea
beste zerbaiten zain zegoen. Laster hasiko ziren estreinako txistu erre ozpinduak.
|
|
|
" Non dira gure Meltxor, gure Gaspar eta gure Baltasar!". Hilabete eta erdiko itxaronaldiaren ondoren,
|
jendea
etsita zegoen, nazkatuta, zeren, normala denez, bertsolarien jardun herrikoi bihozkorrak ere, azkenerako, aspertu egiten baititu gizakiaren bihotz gogo eraman onekoak. Zergatik, ordea, hainbeste luzamendu?
|
|
|
Eta, ordu laurden baten buruan, olatuarena eginez, sumsum corda alai oihartzun  tsua besterik ez zen entzun patio gotikoaren airean, eta hain ederki eta kutsakor entzun ere, non bai baitzirudien gargolek ere Jainko agindu bati jarraiki hitz egiten zutela, mende eta mendeetako isiltasuna apurtuz. Estalki apropos hura aukeratu zuten hiru aurkezleek
|
jende
aurrean azaltzeko; jaso zuten harrera ez dago hitzez azaltzerik; egundoko txalo, oihu eta negarrak ez ziren nahikoa izan hiru Jainko haien presentzia eskertzeko. Niri ere, aitor dut, korapilatu egin zitzaidan eztarria, aspaldiko partez.
|
|
|
Eskuz esku pasatu zuten beso iletsua, ikusleriaren onespena jaso zezan. Alfredo Iradierrek pozik jaso zuen
|
jendearen
txalo zaparrada. Baina poz axalekoa zen hura, antzematen zitzaion.
|
|
|
Bai, Abdul, zeren truke?".
|
Jendeak
barrez erantzun zion kazetariaren eraso gordinari. Zaurian hozka egin eta ozpina isuri, honatx Deereren eginkizun ezinago ongi betea.
|
|
|
Maria Magdalenaren leinuari fidel izan nintzen, egia da, baina orain, orain Gabriel goiaingerua nauzue, bere suzko ezpatarekin, eta nik salbatuko zaituztet bekatuetatik, kainendandik, judas gaiztoengandik, eta nire arbola, nire suzko kirtena ez du inork ebaki ahal izango, zeren, jakin bezate arerio guztiek, berau suntsituta ere, atzera loratuko dela zuhaitz bat bezala, gero eta ederrago, gero eta indartsuago".
|
Jendeak
eskuak lehertu beharrean txalotu zituen hitzok Hadesetik, eta halaxe erretirarazi zuten Abdul kaiolaratua. In puribus.
|
|
|
Eta gauzak zuzen esatearren, adieraz dezagun behingoz ez zirela oharkabean pasatu, eta lehen aipatu bezala, aitzakiak eta estrategiak zirela medio, egin zuela aurrera nola edo hala, ahal izan zuen punturaino: belarriak belarriorde ziren; begietan lentilla ilunak ipini zituen; orbaina etxeko istripu baten ondorio zen; aho  tsarena, katarro gogaikarri baten errua; denetarako bazuen erantzuna Brown jaunak, arrazoibide erraza, naturala, sofistikaziorik gabea; eta horrexegatik sinesten zion
|
jendeak
, ez zuelako atziperako gogo gaiztorik, erantzuna sano sano botatzen zuelako, zer ezkutaturik ez balu bezala. Baina, benetan, sinesten ote zioten lankideek?
|
|
|
Sinets al zitekeen, benetan, titi bizkarroi mintzo entzumen xurgatzaile haiena? ...ra batek estali zituen nire begi argi unatuak, eta irribarre sortzez garbi bat egin zen nire ezpainetan, irribarre elkarkidetasunezko bat nolabait adierazteko; ezen, Ana Morenaren amarruaz jabetzearekin batera, ohartu bainintzen emakume haren ausardiak gehiago balio zuela, inondik ere, ustezko memoria eidetikoak baino, mila aldiz gehiago gainera; ausardia behar zen, gero, gezur txiki harekin hango
|
jende
hantusteak engainatu nahi izateko! Eta dagoeneko harrapatua zutela jakinik ere, ez al zen, bada, urkamendira igo, inoiz ez ahazteko moduko sendotasun harroz!
|
|
|
" Horixe da zuk nahi zenukeena idatzi zuen astiro astiro arbel elektroniko estreinatu berrian, zure emazteak inoiz jan ez dizuna nik jan niezazun, urde alaena!".
|
Jendeak
barre egin zuen gogotik berdekeriarekin, eta Otsotzarmendi jaunak baietz bezala egin zuen buruaz, barre txikiak esku ahurrez ezin ostendurik. Sosegurik galdu gabe jarraitu zuen Ana Morenak azalpenak ematen, beti ere Caterpilar andreari begira:
|
|
|
Deereren behementziaz nahikoa nazkaturik, Otsotzarmendi jaunak hartu nahi izan zuen hitza, itaunketari ukitu gizakorrago bat eman nahian, baina Deerek ez zuen men egiteko inolako intentziorik. " Jakin behar du
|
jendeak
, jakin behar du etxeko teleikusle errespetagarriak, gizaseme dohakabe itxurako hau, gizaseme onanista zikin hau zer den, zer izan den, gizarteak berriz inoiz halakorik pairatu beharrik izan ez dezan". Airean utzi zuen esaldia, eta Deerek ezpainak busti zituen ur tragoxka batez.
|
|
|
Nik argi neukan erantzuna ordurako. Eta nik ez ezik, beste
|
jende
batzuek ere bai. Ezen, ustezko harritzarra tankera hartan erori eta ez zela txikitu ikusirik, ikusle batek eta bik eta hiruk programaren faltsukeria salatu zuten, eta biluzik, larru gorritan, sarreraren dirua itzultzea eskatu zuten.
|
|
|
Gargolaren pasadizo hark ez zuen bestelako garrantzirik izan: lekuz kanpoko aldarrikapenak xotilki isilaraziak ezen
|
jendeak
uste izan baitzuen bat bateko hotz izugarri hura fronte polar baten eraginez gertatu zela, Zuzendaritzak bozgorailuetatik ohartarazi zuena bete betean irentsiz, bada, aurrerantzean efektu bereziekin kontu handiagoz ibiltzera mugatuko ziren. Gargola benetakoa ez izanak ez zuen ikuslerian ardura edo zalantza apartekorik sortuko:
|
|
|
Eta orduan ere ikusle asko eraman zuen aurrean drogak; gaindosiak, kalitate eskasa, ohitura falta, ihes egin nahia, bizkarroikeria... aukera beza irakurleak plazer duena. Gauza da, droga zebilela han barra barra ene iritzian, eta eskua joan zitzaiela nolabait arduradunei
|
jendea
lasai eta gustura eduki nahi bihozgabe hartan. Kontrola galdu zuten zeharo, eta, ohartzerako, dozenaka zendu izan zituzten esku artean, bazter guztietan sakabanatuak.
|
|
|
Panpina, eskultura, txotxongilo, ikusle eta elkarrizketatzaile, nekeak jota bezala sumatu nituen
|
jendeak
oro. Hizketarekin jarraitu nuen, neure buruaren defentsan.
|
|
|
Tesia zaharra zen oso, baina puri purikoa. Eta
|
jendea
pixka bat berotu zen. Edurtxo Caterpilar eta Patxi Otsotzarmendi ez ziren bat etorri euren bizi filosofiak aldarrikatzeko orduan, Deere jauna barrez jardun zuen, lagun bien errieta txikia ikusiz.
|
|
|
difteria, tetanoa, kukurruku eztula, poliomelitisa, elgorria, errubeola, parotiditisa eta, azkenik, hepatitisa.
|
Jendeak
motz iritzi zion eskaintzari. Ez al zegoen gaixotasun latzagorik?
|
|
|
Irudimen sukartsuenak ere ez luke lizunkeria laurdenik ere irudikatzerik izango (eta uste dut horrekin nahikoa esanda dagoela). Baina, tira, salbuespenak salbuespen,
|
jendea
ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. Eta ikusi aditza erabili dut, bai, jendeak ikusi egin zuelako ikuskizuna, eta ikusiz gozatu; baina niri ez dit noski aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez genuela, askotan, ere merezi, eta munduaren kontra idatzitako hitzak oro alferrikakoak zirela, galdu egiten zirela egunen nekean, eta beti ematear ziren urra  tsetan; eta ezpain haiek nola irekitzen ziren, nola egiten zioten irribarre argi ilun hauskara azkengabeari ikusi behar izan nuenean, munduaren azken muga irudikatu nuen ene baitan, muga hori non ez baitago ezeren kontzientziarik, non izua eta haserrea soilik existitzen baitira.
|
|
|
Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. Eta ikusi aditza erabili dut, bai,
|
jendeak
ikusi egin zuelako ikuskizuna, eta ikusiz gozatu; baina niri ez dit noski aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra ze... Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista.
|
|
|
Harro hartu zuen arnas Deere jaunak, behar baino sakonago, eta biriketara heldu zitzaion aire gehiegizkoak eztul gogaikarri pare bat egitera behartu zuen.
|
Jendea
adi adi zegoen, pipitarik jan gabe, ez zen ezer entzuten ahal plato desestalian. Ana Morenak banan banan erantzun zituen galdera bihurriak, delektazio apur batez ere bai esango nuke.
|
|
|
Une hunkigarria izan zen hura, egun pare batean ahazten ez den horietakoa. " Negarrez ari naiz", idatzi zuen orduan bere kasa Ana Morenak, harentzat mihia zen arbelean, eta
|
jendearen
begiek eztanda egin zuten, emozioari ezin eutsirik, eta uholde gezi bero bat sortu zuen. Behean geundenoi aterkiak ekarri zizkiguten prestu asko, busti ez gintezen.
|
|
|
Orduak joan ziren, orduak eta orduak, eta azken ordu bat ere bai. Patio gotikoan
|
jendeak
bere hartan zirauen itxura batean, gure aitorpenak entzuteko irrikaz. Eta, itxura batean esan dut, alegia ez naiz gehiegi ausartu egoera nola zegoen azaltzeko garaian, baina egia esan, egoera txit aldatuta zegoen harmailetan, guk, gonbidatuok, ezikusiarena egiten biziki saiatu ginen arren.
|
|
|
Oi, idazlea!
|
Jende
jatorra. Gure autoek ederki inspiratuko zaitugu.
|
|
|
Eta halaxe adierazi zuen, inork galdetu gabe, Armando Bonilla izatea erabaki zuenez geroztik, gauzak ez zirela hobeto joan, okerrago baizik, askoz ere okerrago baizik: " Gero gerokoak esan dut lehen, oker ez banago, zeren,
|
jendeak
ez baldin badaki ere, etxeko artxiboan bilduta dauzkat munduko errefrau guztiak, bilduma oso bat, eta horretarakoxe etorri nintzen hona, dohakabe inozoa, bost milioi horiekin nire artxibo erraldoi hori argitaratuko nuelakoan".
|
|
|
Inork ulertzen ez dituen gauza horiek esa  ten zizkiguten haur garaian, eta hitz nahasi horietan ezkutatzen zituzten gurasoek nire zalantzen erantzunak. Gaur egun ere, ez dut oso atsegin gurasokerietan jarduten den
|
jendea
.
|
|
|
|
Jende
asko zegoen hondartzan, inor ezagunik ez ordea. Azkenean, lortu nuen Edurne ikustea.
|
|
|
Begira, begira, nola ematen duen muxu gure Edurnek...
|
Jendea
guri begira genuen, Edurnek jo ninduela ikusi ondoren. Baina nekez entzungo zuketen gure hitzik.
|
|
|
Laztan batean bezala irekitzen nuen ahoa,
|
jendeak
zerbait pentsa zezan. Batzuk barrez hasi ziren; ulertzen zuten zerbait, inondik ere.
|
|
|
Iraila izango zen. Zelaitik ongi ikusten zen hondartza, eta
|
jende
asko zebilen bainatzen. Lehengusu Jose eta beste lagun batzuk ari ginen futbolean.
|
|
|
Ezina zen arazoa gerorako uztea. Bustita nengoen eta, tira!,
|
jende
gehiago konprometitu behar genuen, norberaren erantzun beharra aho ireki hutsean lagatzeko.
|
|
|
Isilune hark goizeko kanpaien hots tristearekin zerikusirik izango zuela erabaki nuen. Arrantzale batzuk itotzeak ez zuen nire biho  tza askorik estutzen; urrutiegi ikusten nituen nire bizitzatik, eta nahikoa nuen martxoko antxoen usain indartsua, arrantzaleak
|
jende
alai aberatsa zirela pentsatzeko. Sarritan usain batek indar handiago du, berritsukeria guztiek baino.
|
|
|
Anjel, har ezazu gurutze hori, eta goazen. Zain dugu
|
jendea
.
|
|
|
Nik begirada jaso dudan istant batean, Ruben goiko pisurako eskaileretan desager  tzen ikusi dut eta, ez bat eta ez bi, neure burua ere harrituz, Patxi bere horretan utzi, eta Rubenen atzetik joan naiz (beharbada Marierrauskinek gauerdian alde egiten zion printzearen antzera sentitu naizelako, eta orain  goan etsitzeko prest ez nengoelako).
|
Jende
artean nekez bada nekez aurrera egin(" Rakel, Karel...", entzun dut nire atzealdean), eta goiko barrako izkina batean aurkitu dut.
|
|
|
Ez zen posible eta, hala ere, Patxi zen, eszenariotik ni seinalatuz eta auskalo zer esateko. Eta
|
jendeak
niri begiratu dit, eta nik handik ezin alde egin. Besterik ezean, Rubenen eskua atxiki dut, ongi atxiki ere.
|
|
|
Besteren emazteak berba pozoitsuekin liluratu gura duen sugea haiz hi, horra! Jo eta bertan tragatzea merezi duk hik oihu egin dio
|
jende
artean bidea egitearekin batera, nahiz eta inguratu zaion Karmelo hura gelditzen saiatu. Baina Dabid, Patxiren antzera, total egina zegoen eta estropozo egin du, neska bat berarekin lurrera eramanez.
|
|
|
Tom ez da hotelean geratu eta honezkero Mexikora bidean da. Niri haren betaurrekoak eta sonbreirua janzteko eskatu dit, eta etengabe taldekideen ondoan egoteko, horretara zelatan egon zitezkeenek,
|
jendearen
joan etorriekin, gaua eta lainoaren laguntzaz, ni bera nintzela pentsatu, tiro egin ezin, eta aireporturaino etorri zuten. Baina hona etorri bezain laster, komunera sartu, bertan aldatu, eta zelatariak kanpoan geratuko ziren sekula agertuko ez den Tomen zain, ze Tomek, benetako Tomek, guk hoteletik irten bezain laster lagun batengana jo du, eta hark hilkutxa baten barnean eramango du, ezin lasaiago, Mexikoraino.
|
|
|
Hori lana, hori!
|
Jendea
orduan Danekin doi bat adiskidetu da keinu hori dela eta (nahiz eta agentziaren eta hotelaren berri gehiago oraindik izan ez). Afaria ere ederra izan da, baina, egia esatera, gure bozkarioa busti  tzeko ongi etorriko zen Olgaren taldekoek agindua ziguten ardoa:
|
|
|
Eta hori dioskun bakoitzean, taldekideak sumindu eta oldartu egiten zaizkio (Jordi askojakinak beti iraganeko pasadizoak kontatzen dituenez, bidailagunek Preterito deitzen diote aurpegira esan digu behin gizon batek bere burua altzairuzko upel batean bota zuela urjauzietan behera, pipiritaka; eta pentsa  tzen dut Dan gizon haren antzera sentituko dela hotelaren kontua hizpidera ekartzen duten bakoitzean). Zinez, badirudi
|
jendeak
orain  dik ez duela sinesten oporretan dagoela.
|
|
|
Hori dela eta, eguerdi aldean Cleveland-en gelditu garenean, leloka leloka, taldearengandik urruntzea lortu dut.
|
Jendeak
bazkari legea egin, eta rockaren museoa ikusi nahi zuen (esan gabe doa han ere etengabe Chicagoko hotelaren aferaz hitz eta pitz jarraitzeko; hori gutxi balitz ere, Jordi, Adela eta beste batzuk itzuleran eman liguketen kalte ordainari buruz mintzatzen hasi dira).
|
|
|
Gero, denok berriro elkartu eta pizzeria batera afaltzera joan garenean,
|
jendeak
zein atrakziotan ibili garen jakin nahi izan du, eta gure sentsazioei light egi iritzi diete. Baina nik esan dezaket ez direla hain txepelak izan; are gehiago:
|
|
|
Are gehiago: gure atzera aurreretan, oihuak eta algarak handiagoak izan ziren sartu irtenean zebilen
|
jende
dotorearen artean. Guztiarekin, sarrera bera baino harrigarriagoa irteera bera gertatu zen:
|
|
|
Hirugarrenik, euskaldunak indartsuak garela erakusteko, ezkondu eta, etxera iritsitakoan, andregaia beso bakar batean jasota sartuko zara. Laugarrenik, euskaldunok
|
jende
goxoa garela erakusteko, emaztea eztitasunez biluztu, eta ohean sartuko duzu. Bosgarrenik, haren ondoan etzan, eta zazpi bider joko duzu kanpaia.
|
|
|
|
Jendeak
barre egin duen arren batez ere katalan eta galegoek, beharbada Luisen iruzkin desegoki horren eraginez, Dan eta Idoiaren arteko solasaldia laster amaitu da eta, Danen eskariz, Idoiak musikari euskaldun baten kaseta jarri du: nik ez nuen ezagutzen ez Juan Carlos Perez ez haren musika, baina atseginez entzun dut harik eta Boston bistatu dugun arte, izan ere orduan jendea aztoratu, eta pozaren pozez hasi baita furgonetatik bertatik argazkiak ateratzen.
|
|
|
Gaur Teresari kasu egin diot(" Kezkak eta ardurak paseatzera atera behar ditun, bestela egonean dagoen ura bezala usteltzen baitira"). Eta goizaldean itzuli diren gelakideak esnatu baino lehen hanka egin, eta abenida amaigabeetan barrena ibiltzeari ekin diot, lasai, tarteka atseden hartzeko eta
|
jendeari
begiratzeko eserialdi ederrak egiten nituela. Grand Avenueko denda famatuetan ez ezik, ustekabean eta aspaldiko partez, eliza batean ere sartu naiz, San Patrick katedralean hain zuzen.
|
|
|
Guztiarekin, ez dago zalantzarik urak on egin digula eta
|
jendea
, behinik behin, kanpinera beste aldarte batekin itzuli dela. Dan ere irribarretsuago ikusi dut eta dendak nola muntatu behar genituen erakusten eta afariaren ardura zuen taldeari laguntzen ikusi dut (Adela aintziran inguruka ibili zaio, haren burua jostetan urperatu nahian; kanpinean ere nabarmen aritu da Dan erakarri nahian, baina egingo nuke oraindik ez duela apustua irabaztea lortu).
|
|
|
Guztiarekin, haurra bere esneaz elikatu nahi eta, bien bitartean, herriko errekadista (herritarrek hiriburuan zer behar, horixe egiten zuena) arduratu zen biberoiak ospitalera eramateaz. Hori zen
|
jende
guztiak zekiena, baina jendeak ez zekien emakumearen senarra ez, baina errekadista bera zela haurraren aita, Karmelorena hain zuzen ere... Errekadista, bestalde, ezkondua zegoen eta bi seme zituen:
|
|
|
Guztiarekin, haurra bere esneaz elikatu nahi eta, bien bitartean, herriko errekadista (herritarrek hiriburuan zer behar, horixe egiten zuena) arduratu zen biberoiak ospitalera eramateaz. Hori zen jende guztiak zekiena, baina
|
jendeak
ez zekien emakumearen senarra ez, baina errekadista bera zela haurraren aita, Karmelorena hain zuzen ere... Errekadista, bestalde, ezkondua zegoen eta bi seme zituen:
|
|
|
" Orain, Estatu Batuetan, filosofia bulegoak modan jartzen ari dira. Nonbait,
|
jendea
betiko psikiatrekin aspertu, eta, besterik gabe, bizitzaren gai nagusiez filosofoek zer esaten duten jakin nahian dabiltza, hitz egin, beste laguntza premiarik gabe. Beharbada nik ere halako bulego bat jar nezake, Mirandan... edo Gasteizen", esan dit gaur ere, eta nik barre egin diot, eta oraingoan baita erantzun ere:
|
|
|
Autobuseko leihatilatik begira, Dabidekikoa gertatu zenez geroztiko garai ez oso aspaldikoaz oroitu naiz, eta Gasteizko Marañón kafetegian ebaki bat eskatu, eta leiho ondoko mahaian esertzea atsegin izaten nuela, handik oinezkoei erreparatzeko. Kaleko antzeztoki handian, serioxeago ala alaixeago, ez zirudien
|
jendeak
arazo asko zuenik, baina nire antzera egon behar zen arazoz lepo zebilen jendea, eta ni oinezko guztien artean horiei antzematen saiatzen nintzen.
|
|
|
Autobuseko leihatilatik begira, Dabidekikoa gertatu zenez geroztiko garai ez oso aspaldikoaz oroitu naiz, eta Gasteizko Marañón kafetegian ebaki bat eskatu, eta leiho ondoko mahaian esertzea atsegin izaten nuela, handik oinezkoei erreparatzeko. Kaleko antzeztoki handian, serioxeago ala alaixeago, ez zirudien jendeak arazo asko zuenik, baina nire antzera egon behar zen arazoz lepo zebilen
|
jendea
, eta ni oinezko guztien artean horiei antzematen saiatzen nintzen.
|
|
|
Autobuseko leihatilatik begira, batez ere homeless
|
jendeak
erakarri nau (kasualitatez, nik izen hori duen markako niki berria soineratua nuen, eta haiei begira, haien degradazio prozesua imajinatuz, nire arazoak neurri handi batean hutsalak direla ez direla hain hil edo bizikoak onartu behar izan dut; eta hala ere, halaxe iruditzen zaio arazo horiek bizi dituenari).
|
|
|
4
|
Jende
pila bat dagoen komun baten erdian, Mary Landford sagar handi bat besarkatzen ari da.
|
|
|
|
Jendea
|
|
|
|
Jendea
furgonetara sartzen ikusi dudanean, atzealdera jo, eta leiho ondoan eser  tzea lortu dut (oso gaizki pasatuko nuke bi ezezagunen erdian, alboetara begiratu ezinik eta solasera beharturik joan behar banu). Atzealdean, Ruben eta Karmelo ere eseri dira:
|
|
|
ezkontza egunean, lehenik, euskaldunok eskuzabalak garela erakusteko, herri osoa gonbidatuko duzu. Bigarrenik, euskaldunak
|
jende
dotorea direla erakusteko, txapela jantzi beharrean, sonbreirua eramango duzu. Hirugarrenik, euskaldunak indartsuak garela erakusteko, ezkondu eta, etxera iritsitakoan, andregaia beso bakar batean jasota sartuko zara.
|
|
|
Jendeak barre egin duen arren batez ere katalan eta galegoek, beharbada Luisen iruzkin desegoki horren eraginez, Dan eta Idoiaren arteko solasaldia laster amaitu da eta, Danen eskariz, Idoiak musikari euskaldun baten kaseta jarri du: nik ez nuen ezagutzen ez Juan Carlos Perez ez haren musika, baina atseginez entzun dut harik eta Boston bistatu dugun arte, izan ere orduan
|
jendea
aztoratu, eta pozaren pozez hasi baita furgonetatik bertatik argazkiak ateratzen. Eta Bostonera heldu, heldu gara, baina aurrera eginez, aurrera eginez, azkenean inguratu egin dugu, eta baita atzean utzi ere.
|
|
|
Eta Bostonera heldu, heldu gara, baina aurrera eginez, aurrera eginez, azkenean inguratu egin dugu, eta baita atzean utzi ere. Hasieran Boston hiri handia izango zela pentsatu dugu, eta ibilbide luzea egin genuela erdialdera heltzeko, baina hiria bistatik galdu dugunean
|
jendea
galdezka eta marmarka hasi da: " Nora goaz?
|
|
|
Elkarrizketak Eztabaidak luze jo du eta, konturatzerako, arratsaldeko ordu biak pasatxo ziren.
|
Jendea
gose zen eta, agentziara deitu aurretik, Dani jatetxe batera eraman gaitzala exijitu diote. Berriro ere furgonetan sartu behar izan dugu, eta ni berriro ere Karmelo eta Rubenen alboan egokitu naiz, atzealdean, eta hirurok aparteko talde bat osatu dugula iruditu zait, axolagabe samarra batez ere espantuka eta zalapartaka ari zirenen aldean.
|
|
|
Beti izan naiz argal samarra eta, hala ere, beti argalago egon nahi izan dut. Gaur, ordea, gosetua nintzelako edo,
|
jendea
tar tar tar ari zen bitartean, nik gogoz bazkaldu dut. Arratsaldean ere txokolatea franko jan dut (Teresaren esanetan, antidepresiborik onenetakoa), eta azkenean farmazia batean pisatu egin naiz:
|
|
|
5 Bide seinaleen labirinto batean,
|
jende
askoren artean, Mary Landford noraezean ikusten da.
|
|
|
|
Jendea
(berriro)
|
|
|
Goizean zehar,
|
jendea
zinez artega eta bere onetik aterea ikusi dut, opor hasiera honetan oraindik ere urtean zeharreko egonezina kendu ezinik balute bezala; hain urrunera etorririk, azken segundoa ere aprobetxatu nahi luketela ematen du. Nik, ordea, neure buruarekin badut aski lan, bai, eta ez dut gehiago nahaspilatu nahi izan.
|
|
|
Hango unibertsitate giroa, jendetsua eta bizia, oso kilikagarria egin zait. Eta
|
jende
horrekiko, ikasgaiekiko sentitu dut. Mary Land  ford ttikia eta arrunta iruditu zait; mundua, ordea, arrunt handia.
|
|
|
" Zorionak, Zakarias".
|
Jendeak
ez zekien kode sekretu bat ote zen, berba horiek mezuren bat ezkututatzen ote zuten edo, beste barik, norbait zorion  tzen ari zen, baina hala izanda ere, nor zoriontzen zuen, zergatik. Urtetan, X ek eskaini izan dituen hitzaldi edo elkarrizketetan, Zakariasi buruzko galdera ezinbestekoa izaten zen; baina X ek beti berdin erantzuten zuen:
|
|
|
" Oraindik ezin dut ezer argitu". Eta horrek, noski, areagotu egiten zuen
|
jendearen
berezko. Baina atzo, azkenean, gelan telebista apur bat ikusten ari nintzela, X en adierazpenak entzun ahal izan nituen:
|
|
|
Ni, horregatik baino gehiago, alboan nuen Jordik belaunari etengabe eragiten ziolako urduritu naiz (eta beharbada baita Laurari etengabe xuxurlaka zuzentzen zitzaiolako, eta musu zaratatsuak ematen zizkiolako) eta, egia esatera, baita Karmeloren presentzia hutsagatik ere. Baina ordu pare baten buruan,
|
jendea
lokartzen hasi da eta azkenik gauzak itxura batean beren onera etorri dira. Danek seguruenik Tom isilarazteko piztuko zuen irratia, eta seguruenik orain bai eta gero ere bai Clinton eta Lewinskyren izenak en  tzutearen poderioz, niri gogoa Gasteizera, Dabidengana joan zait.
|
|
|
Luze gabe, gidaria jakitun jartzea eta kamioneta gelditzea lortu dugu eta, salto egitekotan nintzela, Ruben aurreratu zait eta bera joan da bila.
|
Jendeak
adarra jo dio: haren galaitasuna, haren robertrefordtasuna Preteritoren hitzetan, laster elizan ikusten gaituztela...
|
|
|
Baina horrekin batera eta, hain zuzen ere oso gogorra iruditu zitzaidalako, nik ezin hobeki oroitzen dut nobelako pasarte hau: emakume gazte bat Leongo mendialdeko herrixka batera joan da irakasle; han
|
jende
gutxi bizi da baina, neguaren etorrerarekin batera, gero eta jende gutxiago ikusten du kalean, gero eta ikasle gutxiago joaten zaio eskolara; hala ere, horrek ez du askorik kezkatzen herrixkako arotz batekin maitemindu delako; halako batean, gau ilun batez, arotza ezustean joango zaio etxera eta berarekin joateko eskatu, baina irakasleak ezetz erantzun; harrezkero arotza ere desagertu egingo da e... etxera sartu da, ganbarara igo, eta, han, sabaitik esekiak, bi zaku handi eta lirdinga  tsu ikusi ditu, barnean bizia dutenak eta arnasketa ikaragarri horren sortzaile direnak; gero, amona batek emango dio usadio bitxi horren berri:
|
|
|
Baina horrekin batera eta, hain zuzen ere oso gogorra iruditu zitzaidalako, nik ezin hobeki oroitzen dut nobelako pasarte hau: emakume gazte bat Leongo mendialdeko herrixka batera joan da irakasle; han jende gutxi bizi da baina, neguaren etorrerarekin batera, gero eta
|
jende
gutxiago ikusten du kalean, gero eta ikasle gutxiago joaten zaio eskolara; hala ere, horrek ez du askorik kezkatzen herrixkako arotz batekin maitemindu delako; halako batean, gau ilun batez, arotza ezustean joango zaio etxera eta berarekin joateko eskatu, baina irakasleak ezetz erantzun; harrezkero arotza ere desagertu egingo da eta, jakina, horrek bete betean kezkatuko du emakume gaztea; handik ... etxera sartu da, ganbarara igo, eta, han, sabaitik esekiak, bi zaku handi eta lirdinga  tsu ikusi ditu, barnean bizia dutenak eta arnasketa ikaragarri horren sortzaile direnak; gero, amona batek emango dio usadio bitxi horren berri:
|
|
|
Baina furgonetatik jaitsi, eta, berehala,
|
jende
artean galdu naiz, nahitara galdu ere. Laster eskaini zaigun ikusmirak azala pinportu, eta buruko ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nauen hotzikara gozo bat eragin dit.
|
|
|
Laster eskaini zaigun ikusmirak azala pinportu, eta buruko ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nauen hotzikara gozo bat eragin dit. Noizbait edertasuna zer den galdegiten badidate, Grand Canyoneko ikuskizun hunkigarri hori aipatuko dut; baina hori bai, ahal dela
|
jende
gutxiagorekin. Horrela pentsatu dut haitz baten gainean eseri, eta, hura bezain geldi, hura bezain isil geratu naizenean.
|
|
|
Goizeko ordu horietan oso
|
jende
gutxi zebilen Phantom Ranch inguruan, eta gorantza abiatu aurretik gehienok txabola itxurako komunetik igaro gara. Ni emakumeenean zain nengoela, Tom gure taldekoa ez zen gizon batekin hizketan sumatu dut, itxuraz aspaldiko laguna zirudiena.
|
|
|
Nork esan dizu zuri ez dutela ezer sartzen? galdegin dio
|
jende
aurrean apenas hitz egiten duen Lolak.
|
|
|
Zer axola niri zientzia,
|
jende
hori egon, badago, bai, eta kitulis. Ezin dugu errealitate hori ezkutatu.
|
|
|
Allô, Dabid? Karmelo naiz eta gaurkoan ere bref jardun dut, ze restop honetan telefono bakarra dago eta, nire atzean,
|
jende
pila deitzeko irrikaz. Baina bestela ere ez da erraza oporretako giro beroak sortutakoak zuri konta  tzea...
|
|
|
Arches eko ibilaldietan zehar aski bakarti egon naiz. Tarteka, bidelagunei argazkiak atera behar izan dizkiet (Tom ere makinarik gabe etorri da, baina
|
jende
gehiena oraindik ez da ausartzen berari eskatzera; bestalde, badirudi orain beti ibiliko dela jeans ak eta unai sonbreiru berri horiekin); eta tarteka, neure harridurarako, Tom eta, batez ere, Ruben eta Karmelo inguratu zaizkit (zertan ote da Adela eta Estherren turismo sexuala?); baina hala izan denean ere, bero saparen eraginez isilik samar ibili gara. Eta ibilaldietan zehar, oroitzapen freskagarrien harrapaketan aritu naiz:
|