|
2022
|
|
|
Esparru zibilean, gizaseme baten goi maila ondo adieraz dezakeen izen bakarra jauna dugu.
|
Gure
tradizioan, lehenago sarri aurretik –jaun baroia, jaun kontea, jaun diputatua–, gaur egun atzetik gehiago –diputatu jauna edo alkate jauna– garatu diren bidetik.
|
|
|
Euskaraz txerto izena finkatu genuen XIX. mendearen azken aldian, Iparral dean, xertoa aldaerapean, bakuna izena euskal erroko batez izendatzeko.
|
Gure
Herrian aldizkariak zioen bezala: " Abiatua omen zuten aziendetan eritasun bat, izurritearen idurikoa, bainan bazen ere xartu bat, berriki ezagutua" (GH, 1921, 742).
|
|
|
" Sertus" eta" sertare">" sertatum" latin hitzetan dute jatorria
|
gure
txerto eta txertatu hitzek ere: parte bi elkarlotu, birekin bat egin, nolabait esateko; gazt. ‘entrelazar’ Hori da fruitu arbolekin egiten dena:
|
|
|
Gizarte bat* anitza dela esatea, dibertsitate handikoa dela esateko, ez du
|
gure
tradizioak, ez zaharrak ez modernoagoak, bermatzen. Oro har, onartzen duen mugatzaile nagusia pluralekoa da, anitzak:
|
|
|
Bada euskaraz atzizki bat, KIN delakoa, sobera gelditzen den horri euskaraz sarri gehitzen dioguna. Hizkera desberdinetako hitz batzuk go go ratuko di tu
|
gu
: hondakina (edo hondarkina), soberakina, haborokina (haboro dena), geldikina (gelditzen dena) edo uzkina (uzten dena), kasurako.
|
|
|
Argi hitzaren inguruan garatu direnen artean, ezagunenetarikoa argi haste Iparraldeko izena dugu,
|
gutariko
askok, hitzez entzunda baino kantu bidez
|
|
|
Eta Nafarroa Beherean argidiria ere deitu izan zaio, DIRI atzizkiaz, Iparraldeko eremu zabalagoan goiztiria deritzanaren forma mugatuagoa, euskararen sartaldean ezagunagoa dugun alba edo goiz alba delakoarentzat. Eta argi ize naren hariari tenk eginez, oraindik ere hor ditugu argi ikara, argi tirrinta eta beste argidun izen elkartu batzuk,
|
gure
hizkuntzan hain zabal ez dabiltzanak.
|
|
|
|
Gure
hiztegietan, ANTIdelakoarentzat kontra eta aurka hitzak ikusi ditut. " Istiluen kontrako polizia"," Istiluen aurkako polizia" eta era horretakoak.
|
|
|
Beste hitzez esanda: errege hitza beste izen batekin elkarturik ageri denean
|
gure
tradizio kulturan eta hizkeran, oin hitz soila da, oin hitz neutroa, ar eme edo gizon emaztekien arteko sexu aurkaritzarik markatzen ez duena, aingeruak bezain neutroa. Erregina izena bera ere funtsean errege izenetik eratorria edo erakarria dugu, emakume erregea delakoarentzat.
|
|
|
Baina errege eta erregina pertsona izenentzat erabili nahi izanez gero, malgutasunez joka daiteke
|
gure
iritzian. Zilegi da esatea, errege seme, errege alaba, erregeorde edo erregegai edota printze printzesak erregina seme edo erregina alaba be zala izendatzea, are arrazoi gehiagoz euren aita errege ez denean.
|
|
|
Euskaltzaindiaren Hiztegian sartu bada, gaur egungo corpusetan indarra har tu duelako da dudarik gabe, eta ez tradizioa duelako
|
gure
literaturan. Au rretiaz dakigu tradiziorik ez daukana, hitz berria baita euskaraz ere; gaztel aniatik sartua, nolanahi ere.
|
|
|
Baina estiloaren aldetik hobeto leudeke
|
gure
iritziz flipaturik egon, flipatuta egon edo flipaturik utzi ereduko aditz lokuzioak, mailegu aditz honen joko irregularra saihesteko, eta flipatzen dut esan ordez, holakook esatea kasurako: flipaturik nago, flipatuta nago edota flipaturik utzi nauzu.
|
|
|
MEGA, HIPER, supereta halakoak. * Superondo pasatu genuen!, moduko esaldi desitxurosoak en tzuten zaizkie
|
gure
gazteei... Ondo ere ondo, ondo baino hobeto, ederki, ederto (baten), ezin hobeto gisako esapide naturalak gurago ditut.
|
|
|
dautsan eta datxekan.
|
Gurearen
mugakide den herria, hari dautsan edo datxekan herria dela esan dezakegu.
|
|
|
Herri edo hiri baten inguruko lurraldea izendatzeko, herririk espezifikatu barik, ingurua edo inguruak darabilgu sarri.
|
Gure
klasikoetan sarri irakurten dugu, bestalde, gaur nekez entzuten den beste hitz bat: aldeerak edo aldeerakoak.
|
|
|
—Sanchezen gobernuak, alarma egoera luzatzeko, Kongresoan gehiengoa izateko, batari eta besteari hainbat kontzesio egin behar izan die. Gaztelaniaz" cesión" esaten denean,
|
guk
amore eman erabili izan dugu. Baina badira hori esateko beste era batzuk ere, ezta?
|
|
|
Negar egin lokuzioaren ondoan ez da* negartu sortu, baina arnasa hartu lokuzioaren ondoan bai arnastu.
|
Gure
ustez, hiztegietatik eta idatzizko eredu batzuetatik, euskal hiztunen ezpainetatik baino gehiago. Berezean mintzo diren hiztunon artean ez du oihartzun handirik.
|
|
|
· Hau ere esan dezakegu: pandemia zoritxarreko hau dela
|
gure
gizartean giza-talde asko arnasa esturik egon direla, biziko, ez biziko. Eta leuntzeedo arintze fasean sartu garenean, gizartea arnasberritzen hasi dela.
|
|
|
Jainkoak aparta! Edo
|
gure artean
sarri entzuten den eran: Jainkoak libra gaitzala!
|
|
|
/ beterik basua. // Nik zuri, zuk niri,/ biok eginaz alkarri,/ basua txit garbi/ do
|
gu
ipini" (LABAYRU FUNDAZIOAk Mungian jasoriko bertsioa).
|
|
|
Zeren txertoa, mentua | men dua, mesedegina ohi da berez. Arbola ondoa, arbola orpoa, ahalik ondoen eta nahi dugun fruituaren, kalitaterik onenekoen adarrekin mentatzen du
|
gu
, emankor eta gozoagoa izan dadin fruitua.
|
|
|
Aldi jakin baterako lanean diharduten nekazal langileak izendatzeko,
|
gure
hiztegietan ageri diren hitzak dira: sasoikako, aldizkako, urtaroko eta taxu horre takoak.
|
|
|
" Broderia utzi eta/ joaiten naiz amarengana,/ eian utzi ren nin duien/ itsaso bazterrerat,/ itsaso bazterrerat eta/ bersu heien entzuterat. // –Mariñela, mariñela,/ zatoz beraz barnerat,/ zatoz beraz barnerat eta/
|
gurekin
afa riterat;/ gurekin afariterat eta/ aita amen mintzatzerat" (Aita Do nos tia).
|
|
|
" Broderia utzi eta/ joaiten naiz amarengana,/ eian utzi ren nin duien/ itsaso bazterrerat,/ itsaso bazterrerat eta/ bersu heien entzuterat. // –Mariñela, mariñela,/ zatoz beraz barnerat,/ zatoz beraz barnerat eta/ gurekin afa riterat;/
|
gurekin
afariterat eta/ aita amen mintzatzerat" (Aita Do nos tia).
|
|
|
Esamolde egina dugu ekialdean: haratho nat, Hegoaldean
|
guk
hara hona darabilgun antzera. Ez dago haratik ez honatik esan ohi da:
|
|
|
Begi onez ikusten dut txertakuntza hori gaur egungo euskaran; adie razkor tasun aldetik plus bat eransten dio, eta freskotasun puntu bat eman
|
gure
eus kara jaikiari.
|
|
|
euskaraz ari garenean, no la esaten dugu mezu hori bera? Erdarazko esamoldea ahaztu, zeinda ez balego bezala, eta
|
guk
geutara nola espresatuko genukeen hori pentsatu. Emai tza hobea ateratzen da ia beti.
|
|
|
Eta etortzeko dagoen egun hori zehaztugabe badago, zein aste egun den ziur ez badakigu, edo gutxi gorabeherakoa bada, datorren egun batean esaten du
|
gu
, eta baita gaineko edo gainerako egun batean ere.
|
|
|
Euskaltzaindiaren kontsulta corpus garrantzitsuenak ere idatziarenak dira batik bat. Orotariko Euskal Hiztegia,
|
gure
tradizio idatziaren ispilu da, Euskal Klasikoen Corpusa (EKC), Ereduzko Prosa Gaur (EPG), azken 40 urteotan
|
|
|
Ahozkoaren estimazioa, euskarak bizirik eta bizitasunez irauteaz ze riku si estua duelako gertatu da neurri handi batean. Hitzez egiten dugun ho ri,
|
gure
hizketa naturala delako oinarrian, benetakoa. Idatzizkoa, ostera, min tzo garen horren ispilu landua da.
|
|
|
Baina izango dira, bestetik, hitz zaharrak edo zaharkituak ere, gaur indarberriturik ageri direnak.
|
Gure
gizartea modernoagotu ahala, esanahi berriz erabiliak diren lehenagoko hitz zaharrak.
|
|
|
" España, abocada a elecciones", horixe izan zen lerroburuetako bat. Eta lerroburuetan, behintzat,
|
guk
ez genuen asmatu...
|
|
|
—Biosfera erreserba naturala, parke naturala...
|
gure
errepide hegaletan era ofizialean idatzita ikusten ditugun hitz kateak dira, naturaren osasunari lotutako euskal hitzak.
|
|
|
Darrai, aldiz, xx. mendeko garbizaleen giroan zabaldu den adizki eredua da, berariaz Luis Eleizalde gramatikariak 1913an argitara zuen Morfología de la conjugación vasca sintética obraren eta haren jarraitzaileen eraginez. Gramatika bidez sartu zen
|
gure
lite raturan, eta darrai horren uhainek gudu ostean ere iraun dute, eta gaur egun ere liluratxoa eragiten dute, agian hedabideetan, literaturan baino gehiago.
|
|
|
Bien ordaina, ezegoki da. Baina
|
guk
," desegoki eta lotsagabeak" itzuli genuen.
|
|
|
La bayru Hiztegiak ere esanahi beretsuaz dakar, zirrara eta bihotzon do koa zen tzuki detzat ematen dituela, eta gaztelaniaz ‘vuelco, conmoción’ itzulpenarekin. Ho rixe da funtsean zauskada, baina adierazkortasun handiagoko si nonimoa du
|
gu
bihotz hitzarekin elkartuta. Honen adibidea:
|
|
|
Bada txori ezagun bat, galeperraren izenaz ezagutzen duguna,
|
guk
txikitan pospolina esaten geniona: poxpolin | pospolin hots hitz garbia da.
|
|
|
Halako kultismo sunda an tzematen diot, batetik.
|
Gure
hizkera joerekin bat ez datorrelakoa, bestetik. Eta gaztelaniazko aditzaren aspektu burutuari ordain zehatza emateko ahalegina, hirugarrenik.
|
|
|
Arrakasta izan duten berrezarpen batzuk badira, objektu edo tresna zaharkituen izenak kontzeptu modernoetarako. Halakoa dugu traola, berbarako; H itxurako zurezko tresnatxoa, arrantzaleek haria biltzeko erabili izan dutena, gaur
|
gure
ordenagailu teklatuetan" almohadilla" ikurrarentzat ego kitu den izena.
|
|
|
grafitia.
|
Gure
inguru hizkuntza jaso guztietan onartua den hitza. Hala esan daiteke:
|
|
|
harresia harrizkoa bada, zuresia zurezkoa bada, oholesia oholez egina bada, arantzesia arantzazkoa bada, edota latesia, lataz egina bada. Sonatua izan zen
|
gure
azkenengo gerratean Bilbo inguruko Burdin Hesia ere.
|
|
|
—Aste honetan Madrilgo Kongresuan urte luzez aritutako
|
gure
lankide bati kontsulta egin diote, Maritxel Batet politikariak Gabonetarako mezua euskaraz ere zabaldu nahi omen zuelako. Zer idatzi behar zuten galdetu zioten, baina zehaztapena eginda:
|
|
|
Aierbe; LH). Eta jendetzei buruz ere
|
gure
klasikoek erabili izan dute. Agirre Asteasukoren esaldiak dio:
|
|
|
Gaztelaniazko" papa" eta
|
gure
aita santua
|
|
|
Hurreko mendeotan beste izen batzuk ere erabili izan dira. Garbizale tasunaren zurrunbiloan aita gurena ere bai, baina santu maileguaren ordez
|
gu
ren garbi puruagotzat hauturik. Eliz aita ere erabili izan da gutxi batzuetan.
|
|
|
Eliz aita ere erabili izan da gutxi batzuetan.
|
Gu
ren hitz zaharra dugu euskaraz, eta batez ere aste santuko egunak izendatzeko sartaldeko tradizioa erabili izan da. Adibidez, Bariku Guren, Ostiral Santu esateko.
|
|
|
Hautu ona genuke hau, agian, hutse tik berririk asmatzen ibili behar gabe. Eredu honen araberakoa du
|
gu
euskaltzainburu izena ere. Nolanahi ere, aita santu ez nuke baztertuko, sustrai zahar sendoak dituenez gero.
|
|
|
Gaur egun genero kontua ere pil pilean dago
|
gure
gizartean. Aita santua," po pe"," papa"..., gizonezkoen izendapenak dira.
|
|
|
Guraso hitza ointzat harturik egin daiteke bigarren proposamen bat: Eliz
|
gu
raso nagusia edo eliz guraso gorena sortzea hautazko sinonimo gisa, beti ere gaur egun dugun aita santu izenari lekua kendu gabe.
|
|
|
Osasunaren zuzendaritzaren kontrako epaiketa eta akusatuen arteko xextran.
|
Gure
lankide Aritz Agirrek ekarri du epaiketakoa irratira eta une batean esan du: " Maite, nola esaten da gilipollas?", hain zuzen ere, akusatu batek besteari hala deitu omen ziolako.
|
|
|
· Lehen aukera, KERIA atzizkiaz baliatzea.
|
Gure
hiztegietan iraku rri ditudan ordain aukera gehienak taxu honetakoak dira; izen bati KERIA erantsita eratorriak: itxurakeria, zurikeria, azaluskeria, toleskeria, alegiakeria.
|
|
|
Markinaldean aspaldi entzundako esaldi batez argitzeko, emazteak senarrari igande goiz batez egindako erregua: " Itxurarren baino ez bada ere, egizu elizara agertu bat
|
gu
txie nez".
|
|
|
· Lehen aukera bat izan daiteke, ustel hitza ointzat hartzea. Ustel hitz mal
|
gu
, toleskor eta emaritsua dugu. Adjektiboa ezezik, izena ere bada:
|
|
|
Haragiari euskaraz ematen zaion izenaren inguruan dira
|
gure
oraingo kezkak. Nola deritza jaten dugun horri?
|
|
|
Haragiak, gorputzekoak izendatzeko denean, horrelaxe pluralez, hitz zaharra dugu. Gorputzeko haragi osoa aipatzeko" lau haragiok" esamoldea du
|
gu
XV. mendeko eresi zahar batean. 1448an gertatu zen bere senarraren hilketaren ondoren, Santxa Otxoa Ozaetakoak kantatu omen zituen eresiek dio te:
|
|
|
|
Gure
iritzian alfer antzua litzateke, generoa zorrotz markatu beharrak bultz eginda, ahizpatasun, arrebatasun edo nebarrebatasun bultzatzea gizarte zabal bateko kontzeptutzat. Moja komentu bateko giroan bai esan daiteke ahizpatasu na, neure ahizpa maiteak esan daitekeen moduan, edo fraide batek esan de zake sermoi hasieran:
|
|
|
|
Gure
Lehendakaritzak osasun larrialdi egoera aldarrikatu du, eta handik laste rrera Estatuko gobernuak arrisku egoera edo alarma egoera gradura jaso du errege dekretu baten bidez. covid eraso oldarkor hori, Europan ere Italian barrena hain bortitz sartu dena, hasieran uste zen, epe motzean halako baretze edo arindura fase batera etorriko zela, baina mitigazio epe baten esperantzek putzura jo dute, egu... Pozak pozura, esan ohi den bezala.
|
|
|
Konfinamendu eta itxialdia bihurtu dira gauetik goizera guztion egoera berria. Lehen ere baziren bere borondatez basamortuan, basoan edo ermitaren batean bakartzen zen jendea, behinolako padarrak, baina
|
gu
oraingoan geure desborondatean bakartu gaituzte, eta geure etxeetan barrututa, itxita egotera behartu. Baina aldi berean geure etxeak bihurtu dira orain gure borondatezko hesia, murrua, harresia, eta horrezaz sinetsita egoteko motiboak badira; etxe barrua bihurtu da, ustegabeko bidelapur bihurtu den izurrite berriaren aurrean jagon gaitezkeen babes hesi segurua.
|
|
|
Lehen ere baziren bere borondatez basamortuan, basoan edo ermitaren batean bakartzen zen jendea, behinolako padarrak, baina gu oraingoan geure desborondatean bakartu gaituzte, eta geure etxeetan barrututa, itxita egotera behartu. Baina aldi berean geure etxeak bihurtu dira orain
|
gure
borondatezko hesia, murrua, harresia, eta horrezaz sinetsita egoteko motiboak badira; etxe barrua bihurtu da, ustegabeko bidelapur bihurtu den izurrite berriaren aurrean jagon gaitezkeen babes hesi segurua. Konfinamendua, gure kasuan, barruratze garbia izan da, halabeharrezko hesiratzea nolabait.
|
|
|
Baina aldi berean geure etxeak bihurtu dira orain gure borondatezko hesia, murrua, harresia, eta horrezaz sinetsita egoteko motiboak badira; etxe barrua bihurtu da, ustegabeko bidelapur bihurtu den izurrite berriaren aurrean jagon gaitezkeen babes hesi segurua. Konfinamendua,
|
gure
kasuan, barruratze garbia izan da, halabeharrezko hesiratzea nolabait.
|
|
|
Izurri gaizto honek oratu ez diezagun, kutsapena saihesteko, ez geuk besteri in katu, ez bestek
|
guri
inkatu ez diezagun zorigaiztoko birusa, goitik hartu diren euste neurriak nahikoa izango ez direnez gero, gutariko bakoitzak hartu be harko ditu bereak badaezpada ere, batez ere hirurogei urtez gora gaudenok.
|
|
|
Izurri gaizto honek oratu ez diezagun, kutsapena saihesteko, ez geuk besteri in katu, ez bestek guri inkatu ez diezagun zorigaiztoko birusa, goitik hartu diren euste neurriak nahikoa izango ez direnez gero,
|
gutariko
bakoitzak hartu be harko ditu bereak badaezpada ere, batez ere hirurogei urtez gora gaudenok.
|
|
|
|
Gure
orografiatik, paraje menditsuan bizi izatetik datozkigu izenik garbienak: erpina, gailurra, gaina, goia, punta, tontorra...
|
|
|
—Maskara hitzak hain gauza asko eta ezberdinak adierazten ditu ezen, ez da, beharbada, aiutuena orain
|
gure artean
zabaltzen doan muturretako estalki horrentzat. Inauterietan mozorrotzen dena ere maskaratu egiten da, hau da, mas karaz soinekotzen da.
|
|
|
Modernitateari eta teknologiari datxezkan hitz berri samarretan ezagutu du
|
gu
teleosagaidun neologismoen sorrera. Telefonoa dugu ezagunena.
|
|
|
Euskaraz, hitz mordoaren sortzaile bihurtu da tele, lehen osagai gisa. Eta pandemia garaian, hark eragindako bakarraldi edo etxealdia bide dela, iru dimenari hats emanez, hainbat hitz berri sortu dira
|
gurean
eta beste hizkuntzetan. Aurrez aurre egin ezin den guztia, tele bidez egitera behartu du jendea.
|
|
|
Merkataritzan telesaltzeak eta telerosteak gehitu dira,
|
gure
herri hirietako den da txikien kaltetan. Eta ordainketarik asko teleordainketa bihurtu dira, zuzenean aurrez erosita ere; diru paper eta txanponek birusa kutsatu dezaketen beldurrez.
|
|
|
Irakaskuntza presentziala teleirakaskuntza bihurtzea izan da
|
gure
haur eta gazteen artean egoera ezohiko honek erakarri duen beste berrikuntza bat. Gure irakasleak teleirakastera behartuak izan dira, eta eta goi irakaskuntzako ikasleak teleikastera.
|
|
|
Irakaskuntza presentziala teleirakaskuntza bihurtzea izan da gure haur eta gazteen artean egoera ezohiko honek erakarri duen beste berrikuntza bat.
|
Gure
irakasleak teleirakastera behartuak izan dira, eta eta goi irakaskuntzako ikasleak teleikastera. Eta horren harira, teleariketak eta batez ere telelanak egin beharra suertatu zaie gure ikasleei.
|
|
|
Gure irakasleak teleirakastera behartuak izan dira, eta eta goi irakaskuntzako ikasleak teleikastera. Eta horren harira, teleariketak eta batez ere telelanak egin beharra suertatu zaie
|
gure
ikasleei. Eta zailago bihurtu da irakas leentzat, teleazterketak ipini eta zaindu beharraz, telekopiarik inork egin ez dezan!
|
|
|
Tradizio idatzira bagoaz, hotz gogorra irakurriko dugu maiz
|
gure
klasikoen artean. Eta ildo horretan hotzak gogortu esapidea:
|
|
|
Informatzaileak halaxe esplikatu ei zuen beronen zentzua: " Hauek dira
|
gure
" aje umeak", ingelesek dioten ‘los hijos del sábado’, alkoholez ondo beteta sortuak". Iruñean" ferminikoak" ohi deritzen berberak.
|
|
|
Ardien beroaldia dugu, behienarekin batera, ezagunenetarikoa. Ardia euskaldunen bizimodu zaharraren lekuko ziurra dugu, Neolito garaitik gutxienez
|
gure artean
dugun giberria delako batez ere. Ardien gorabeheran, hi tzik ezagunena, ongi dokumentatua eta idatziz ere oparo erabili izan dena, arkara, edo arkera dugu:
|
|
|
" Altan jarri. ‘Entrar en período de celo’
|
Gure
Argitxo, altan jarri da laugarren umegintzarako: " Nuestra Argitxo ha entrado en celo para su cuarta criadera"".
|
|
|
Ezen eskuara othe da pastenagria? Nekhez"(
|
Gure
Herria, 1932, 520).
|
|
|
Gogoratzen al duzue X. Letek aspaldi kantatzen zuen harako: " Zazpi senideko famili batean arotza zen
|
gure
aita", Oiartzungo herri kantu bateko hitzak. Eta Iparraldeko hizkeretan zabal dabil haurride hitza ere, anaiak zein arrebak batera biltzen dituen hitza.
|
|
|
Bizkaiera hitza ez dut gogokoegi. Nahiago izaten dut
|
gure
euskal hizkera nagusiak izendatzeko sartaldea, erdialdea eta ekialdea erabili, azken batean euskararen hiru hizkera multzo nagusiak horiek direlako, eta gaurko errealitateari hobeto doazkionak.
|
|
|
—Hala da, bai. Ibileran pausoa bizkortuz doan heinean, hots hitzetatik hitz gardenetara igarotzen da
|
gure
erregistroa. Hala finkatu dira, besteak beste, euskararen erdialdean nagusi diren korrika eta korrikan –edo korri soilik– adberbio tankerakoak.
|
|
|
—Zenbaterainoko garrantzia izan dute gaztainek
|
gure
gastronomian?
|
|
|
—Neguko janari sendoa, sendaria izan da gaztaina
|
gure
herrietan, Ipar eta Hego, nekazari munduan berariaz. Kale artean ere negutean esker onez jan ohi da gaztaina errea.
|
|
|
Gaztelaniaz," tuperrada" deitu zioten protestaldiari. Baina tuper jateak ez liguke balioko
|
guri
..., tuperra bera jatea litzateke! Tuperkada hobeto, eltzekada bezala?
|
|
|
puta-seme, puta alaba, putakume, puta zahar, putetxe bezalakoak, eta ez hain ezagunak, beharbada: puta saldu edo puta estalki bezalakoak,
|
gure
literaturan erabili izan direnak.
|
|
|
—Euskaraz mozorrotzeko ahalegin apur bat egin dezagun, horrela
|
gure
haurrek eta gazteek ere, etxe, kale, auzo edo herrian aho minean darabilgun hizkuntzari uko egin ez diezaioten.
|
|
|
Gaztelaniazko" sombrero" delakoaren ordain zaharra dugu kerizgarri hitza, Juan Antonio Mogel idazleak aspaldi proposatu zuena: " Obeto egingo zenduan, kendu bazendu buruko kerizgarri, zuen aoan sonbreilua deritxona,
|
guk
kenduten dogun legez buru txapela". Gaztelaniaz ere gerizatan egoteko kapela dela aditzera ematen du.
|
|
|
Gaztelaniaz" tumbona" deritzanaren euskal ordainak ez du misterio handirik.
|
Gure
hiztegietan hedatuen dagoen hitza etzaulkia dugu; zuzena eta laburra. Erabili izan dira lehenago etzan aulkia, etzalekua eta beste batzuk ere, baina gaur bazter uztekoak, agian.
|
|
|
Gaztelaniaz" toldo" deritzanari euskaraz ere toldoa maileguizena ematea ontzat joko genuke.
|
Gure
hiztegietan ageri da mailegu hori. Olana ere esaten zaio, aintzat hartzeko izena hau ere.
|
|
|
—" Intercesor" izan zela esan du.
|
Gure
euskara zerbitzuak artekari erabiltzea gomendatu digu.
|
|
|
—Zalantza sortu zaigu
|
gure
lantaldean, Korrika abiatuko den herria aipatzera koan. Indarra non jarri behar dugun.
|
|
|
—Bereiz idaztearen aldekoago naiz, izen biak banan idatzita. Baina
|
gure
gizartean agian joera handiagoa dago marratxoa ipintzeko. Bietara da posible:
|
|
|
" Euskaldun fededun" esaera guztiz ezaguna dugu
|
gure artean
. Esan ohi da, euskara, euskal hizkuntza, halako osasun hesia izan dela lehengo be launal dietan, gaztelania edo frantsesa bezalako hizkuntza nagusiak arris ku tzat ikus ten zirelako, batez ere liburuen bidez, ideologia ezkertiarrak hesitzeko.
|
|
|
Euskal hitza ez da gehigarri hutsala
|
gure
EITB izenean. Euskara hitz osoaren laburdura besterik ez da.
|
|
|
Euskara hitz osoaren laburdura besterik ez da. Euskara geure hizkuntza legez indartu eta sendotzeko apustua sorreratik bertatik egin genuen, eta berrogeialdi luze honetan zardendu eta lirandu egin da
|
gure
arbola, 1982an erein eta apalik erne zen landaretxoa.
|
|
|
bitartean eguneroko ahozko kazetaritza zereginetan sortu edo azaldu diren kontzeptu berriei, erdal hizkuntzetatik
|
gurera
etorriak gehienetan, eus karaz zein ordain eman izan dute helburu irratsaiook. Kezka eta zalantza ho riei erantzuten saiatu da egilea:
|
|
|
Amaitzeko, herri literaturako bitxi batzuk. Ez al diezue
|
gure
panderujoleei kantatzen entzun –behinola Maurizia Arteakoari, adibidez–, triki tisoinuaren akaberan kopla hau kantatzen? " Hauxe da akaberea,/ akabera ho nen tristea!
|
|
|
|
Gure
gomendioa, hizkera jasoan, hedabide, testu-liburu eta abarretan," tiempo atmosférico" aditzera emateko eguraldi hitza lehenestea da, batez ere denbora hitzaren azpian esangura ezberdin asko direlako, eta eguraldi izenak, espezifikoa izanik, zehaztasun handiagoa eskaintzen duelako. Baina, hal a ere, denbora hitzari ezin zaio inondiko hesirik ipini.
|
|
|
Derioko Seminarioan ikasle zela euskal hizkuntzara zaletu eta gaztetxotatik
|
gure
hizkuntza lantzen hasi zem Ondoren, Deustuko Unibertsitatean egin zituen goi ikasketak (Filologia Erromanikoa).
|
|
|
[2] Gaztelaniazko" papa" eta
|
gure
aita santua............ 59 or.
|
|
|
Freskoak eta atseginak, alabaina. Hartara, egunean egunean
|
gure inguruan
gaztelaniaz zein frantsesez ditugun kontzeptu berri horiek, euskal modu jatorrean nola adierazten diren azal du digu Faktoriako geziak liburuaren egileak. Ez horrenbeste preskripzioz, konbentzimenduz baino.
|
|
|
Baina irudizko balioaz ere bilduta dakar 2 adieran, honako adibideekin: " Nolabaiteko hesiak jarri dizkiogu
|
gure
hiztegiari". " Itsasoaren hesi han dia".
|