|
2006
|
|
|
Zein da galbahea kasu honetan? Erabilera edo, gaitasun gisa adierazia,
|
euskaraz
egin ahal izatea.
|
|
|
Horrela adin talde bakoitzari dagokion are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha daiteke. Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen
|
euskaraz
egiten duela. Dena den, lehen bezala honetan ere euskaldungoa bitan bana daiteke.
|
|
2007
|
|
|
•" Hortaz, kalean entzuten diren elkarrizketak neurtzen dira, eta neurtzaileek jasotzen dituzten datuek entzun eta zenbatu diren pertsona horiek leku eta une horretan zein hizkuntza zerabilten adierazten dute, ez besterik. Horrek ez du esan nahi, ‘horiek bakarrik direnik
|
euskaraz
egiten dutenak, baizik eta hori dela euskararen erabilpenaren proportzioa; alegia, ez dugu jakingo zenbatek egiten duen, baizik eta batez beste, zenbat egiten den euskaraz une eta leku bakoitzean’.1
|
|
|
Hegoaldean nagusitu den kezka, hain zuzen. Horren haritik, haurrei
|
euskaraz
egin behar zaiela belaunaldi batzuen leloa izan da, orain arte. Aurrera begirako zalantza dugu, hala ere, lelo hori egungo gazte jende gehienena ere ote den. enean baino (%3).
|
|
|
azken hamarkadetan, euskara ondorengotaratzeko Hegoaldean nagusitu den kezka, hain zuzen. Horren haritik, haurrei
|
euskaraz
egin behar zaiela belaunaldi batzuen leloa izan da, orain arte. Aurrera begirako zalantza dugu, hala ere, lelo hori egungo gazte jende gehienena ere ote den.
|
|
|
Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea. Eragin eragiten dutela badakigu eta, batez ere, euskara lehen hizkuntza dutenek
|
euskaraz
egitea
|
|
|
Haur eta gazte horietako askok –batez ere, familia erdaldun eta mistoetan jaiotakoek– gertuko harreman sarea (familia eta, hein txikiagoan, lagunartea) erdalduna dute eta, beraz, harreman horietan erdaraz egiten dute. Gainera, haur eta gazte horiek bizi diren herria edo gune soziolinguistikoa erdalduna edo oso erdalduna den kasuetan, aukera gutxi izango dute
|
euskaraz
egiteko, eta gogoan izan behar da Gipuzkoako biztanleen zati handi bat –Donostia eta Irungoak, kasu– horrelako gune soziolinguistikoetan bizi direla. Bestalde, erabilera eta hizkuntza gaitasunaren arteko indizeari dagokionez, haurren indizeak behera egin zuen 1989tik 2001era bitartean:
|
|
|
Atentzio ematen du solaskidea bertan ez dagoela buruz buru egiten diren elkarrizketetan baino euskara gehiago erabiltzea: Nafarroan% 6,6 da euskararen erabilera orokorra eta% 9,2 solaskidea bertan ez dagoela
|
euskaraz
egiten dena. Hori bera Araban eta Iparraldean ere nabarmena da.
|
|
|
Demagun hamar hiztunetatik batek
|
euskaraz
egiten duela. Euskararen presentzia, bada, %10koa dela esan dezakegu.
|
|
|
Erabilera maila oso handia da, bistan da. Oro har,
|
euskaraz
egitea posible denean %50a erabiltzen da-eta.
|
|
|
Egia da euskaldunok daukagula euskararen erabileraren giltzarria baina ez dirudi behar diren besteko bitartekorik daukagunik erabilera hori eragingarria izateko.
|
Euskaraz
egin nahi izate hutsak ez du lortzen hizkuntzen arteko asimetriaren harresia gainditzea.
|
|
|
Gure gizartean, euskara asko estimatutako gaia da, guraso gehienek nahi dute beren seme alabak euskara ikasi eta
|
euskaraz
egin dezaten, baina bestelako giza ereduak antzematen dituzte gaztetasunera heltzen direnean, eguneroko hizkuntza erabilerak bestelakoak direla ohartzen dira, erdara erabiltzeko joera edo ohitura dutela helduek. Eta haurrak, errazago ikasten du egin behar duela esaten zaiona baino, besteek egiten dutena edo bere inguruan ikusten duena.
|
|
|
Bigarren zutabean agertzen dira ehuneko zenbat jende ibili diren ekintza hauetan. hirugarren zutabean zenbat ekintza euskaraz ziren erabiltzaileen arabera. zinema da arrakasta handiena duen ekintza, baina filma guti da euskaraz. Anitz entzule ere kontzertuetan, heren bat kantaldi euskarazkoak zirelarik. hizkuntzaren pertzepzioa ohargarria da. ekintzan erabiltzen den hizkuntza baino gehiago kontuan hartzen da ekintzaren ingurunean entzuten den hizkuntza. euskal dantzaldiak %67
|
euskaraz
egiten dira, dantzak berez ez duelarik hizkuntzarik. Aldiz harrigarri da bertso saioak eta pastoralak ez direla %100 euskaraz entzuten, hain segur ekintzaren inguruko erdararengatik. hemen herritar guzien emaitzak ditugu.
|
|
|
Euskarazko emanaldiak programatzen dituzte, ez euskaraz direlako bakarrik, euskaraz izateak euskal komunitatearen erreferente egiten dituelako, komunitate bezala bizi ditugun kezka, arazo eta ikusmoldeak erakusten dituelako eta, nola bizi garen erakutsi nahi dutelako.
|
Euskaraz
egiten dugunoi, euskaraz bizi garenoi, euskaraz bizi nahi dugunoi, euskal komunitatearen ateko giltzak eskaintzen dizkigute euskara elkarteek.
|
|
|
Ukipen egoeran dauden hizkuntzen hiztunek horien artetik bat hautatu dute, hainbat egoeratan. Adibidez,
|
euskararen alde
egingo badute, hiru maila horietako batzuetan baldintza gehienak bete dira, neurri handian. Horrela gertatu ezean, hiztun elebidunek erdararantz joko dute, askotan oharkabean.
|
|
|
Arrazoia, batzuetan, arestian esandako gaitasun mugatua izan daiteke. Beste batzuetan, nagusiki erdalduna den gizarte batean,
|
euskaraz
egiteko dauden zailtasun edota muga objektibo mikro edo makrosozialak izango dira erabilera oztopatuko dutenak. Elebidun askorengan, halaber, gaitasun mugatua eta, aldi berean, gizarte baldintza mikro zein makrodesegokiak izango dira euskaraz ez egiteko duten arrazoien pilaketa (mekanismo horien azalpenak hurrengo puntuetan aurkituko dira).
|
|
|
Izan ere, bikote mistoak —gurasoetako bat euskalduna eta bestea erdalduna— areagotu dira azken hamarkadetan eta, hortaz, familiak partekatzen duen hizkuntza bakarra erdara da. Baina, aldi berean, familia mistoen kasuetan ere transmisiorako ardura altua da eta, hortaz, euskalduna den amak edo aitak seme alabei
|
euskaraz
egingo die kasu gehienetan. Aldiz, umeekin hitz egiteko gaitasun nahikoa izan dezakete guraso batek edo biek, baina ez hizkuntza erregistro edota egoera guztietan hizkuntza hori baliatzeko bezainbeste; halakoetan ere, etxeetako erabileraren joera kontrajarria (etxekoan beherantz eta seme alabekin gorantz) ez litzateke motibazio faltagatik gertatuko.
|
|
|
InterbenEfikazia eta efizientzia ekimen berean uztartzeko asmoz, bi xedetalde proposatzen dira egokienak eta lehentasun osokoak direlakoan: a) gune soziolinguistiko euskaldunak; b)
|
euskaraz
egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleak.
|
|
|
|
Euskaraz
egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek osatzen dute multzoa askoz handiagoa da gune euskaldunenetak o biztanleriarena baino eta, hortaz, kuantitatiboki garrantzitsua da.
|
|
|
|
Euskaraz
egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek badute, definizioz, gaitasun eta motibazio maila txukuna eta, hortaz, erraz bihur litezke euskaldun aktibo, baldintza eta bitarteko berri gutxirekin. tzioaren balioa agerian jarri denez, zer nolako neurriak bultzatu behar dira halakoak gainditu ahal izateko. Zein izan behar dute interbentzio eraginkor eta berriaren hartzaileek edo xede taldeek?
|
|
|
Efikazia eta efizientzia ekimen berean uztartzeko asmoz, bi xedetalde proposatzen dira egokienak eta lehentasun osokoak direlakoan: a) gune soziolinguistiko euskaldunak; b)
|
euskaraz
egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleak.
|
|
|
|
Euskaraz
egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek osatzen dute multzoa askoz handiagoa da gune euskaldunenetako biztanleriarena baino eta, hortaz, kuantitatiboki garrantzitsua da. Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek badute, definizioz, gaitasun eta motibazio maila txukuna eta, hortaz, erraz (erlatiboki, hitz eginez) bihur litezke euskaldun aktibo, baldintza eta bitarteko berri gutxirekin (erlatiboki, berriz ere).
|
|
|
Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek osatzen dute multzoa askoz handiagoa da gune euskaldunenetako biztanleriarena baino eta, hortaz, kuantitatiboki garrantzitsua da.
|
Euskaraz
egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek badute, definizioz, gaitasun eta motibazio maila txukuna eta, hortaz, erraz (erlatiboki, hitz eginez) bihur litezke euskaldun aktibo, baldintza eta bitarteko berri gutxirekin (erlatiboki, berriz ere). Horrek euskararen komunitatea hedatzea lekarke eta, horrela, euskaldunak agerikoagoak lirateke eta gizartean pisu gehiago irabaziko lukete.
|
|
2008
|
|
|
Eta horren ostean euskara ingelesa eta euskara frantsesa. Euskaraz orain arte egindako saioak gaztelaniatik
|
euskarara
egin dira, kontuan izanda abiapuntu hizkuntza garatuta egotea garrantzitsua dela.
|
|
|
Hamaika ahalegin eta ilusioren fruituak dira. Zenbat irakasle eta ikasle ibili garen, hor, lanean elkarrekin, heziketa aukera hau
|
euskaraz
egin ahal izateko! 50 baino gehiago dira bide horietatik titulua eta heziketa berezitua jaso duten teknikari/ ikerlari berriak.
|
|
|
Azken hiru hizkuntza baliabide horiek, berez, Eusko Jaurlaritzak kudeatzen ditu, baina oraingoz ezin dira eskuratu. Ez dira asko, beraz,
|
euskarako
eginda dauden datu base akustikoak, eta, hortaz, hutsune nabarmena dugu arlo honetan, gainerako hizkuntzen aldean.
|
|
|
Euskal Herriko administrazioei dagokienez, aipagarriak dira Eusko Jaurlaritzak eta, maila xumeago batean, Bizkaiko Foru Aldundiak euskararako teknologiak garatzeko egin zituzten ekimenak. Eusko Jaurlaritzaren Industria Sailak, hizkuntza ingeniaritzaren alorra interes estrategikoko ikerketa lerro izendatuta, Hizking 21 proiektua finantzatu zuen 20022005 bitartean, Etortek programaren bidez. Konputagailuak eta sareak eguneroko bizimoduan txertatu ahal izateko teknologiak sortzea zen proiektuaren helburu nagusia, eta lehentasuna eman zitzaion erabiltzaileei
|
euskaraz
egiteko aukera emango zieten aplikazioak sortzeari, hizkuntza hedatuenen tresnak euskaraz ere izan zitezen. Proiektua Euskal Herriko hainbat zentrok eta ikerketa taldek (EHUko IXA eta AhoLab taldeak, Elhuyar Fundazioa eta Robotiker eta VICOMTech ikerketa zentroek) batera egindako proposamenaren ondorioz sortu zen.
|
|
|
Emaitza orokorrak eskaintzen dira: gurasoen" adinean behera egin ahala lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentaia handitu egiten da";" hazkunde ikusgarrienak
|
euskaraz
egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten da", edo" gurasoetako batek ere ez duenean euskaraz ondo hitz egiten, balio handienek adin talde gazteenean bakarrik gainditzen dute %10" nahiz eta horrek hazkunde erritmo handia dakarren. Familia bidezko euskararen lehen transmisioa ezagutzea oso garrantzitsua da, izan ere, soziolinguistika arloko adituen artean —bertako zein kanpokoen artean— adostasun maila nahikoa dago gai honen inguruan, hau da, hizkuntza gutxiengo, gutxiagotu edo menderatu baten errekuperazioa, normalizazioa eta iraupen itxaropena neurtzeko adierazle nagusienetakoa familia bidezko hizkuntza transmisioa dela esaterako orduan.
|
|
|
Gogoeta berezia merezi du ere euskal intelektualaren euskarazko obrak ebaluatzeko orduan gertatzen denak.
|
Euskaraz
egiten den oro, eta euskaraz dagoelako, Herri subiranoen ebaluaketa" kriterioetan oinarrituz" maila gabea kontsideratzen da, eta aurrez bazterturik aurkitzen da. Euskal unibertsoa jorratzen duen intelektualari ere ikutzen dio zigor mota horrek.
|
|
|
Salbuespena euskal unibertsoa gaitzesteko gai hori hautatzen duenarentzat dator.
|
Euskaraz
egiten dena, bada, eta euskal unibertsoaren defentsan ari dena ere luzamenez, kontsiderazio zientifikoetatik at uzten da.
|
|
|
Artikulu honen izenburu hori handiustekoa iduri daiteke. Halere,
|
euskararen alde
egiten dena aztertzen, neurtzen, ebaluatzen entseatzea garrantzitsua dela uste dugu, nondik nora gabiltzan ulertzeko, zer eta nola egin behar dugun jakiteko, hots gure hizkuntzaren aldeko lana hobetzeko1 Ikerketa alor horretan Erramun Baxokek parte hartu eta hartzen du noski Ipar Euskal Herrian. Bistakoa da, bere biografiak erakusten duen bezala, gure lurraldeko euskararen eragile inportanteenetarik bat izanez haraindian, hausnarketa ekarle garrantzitsuenetarik bat izan eta izaten dela oraino.
|
|
|
|
Euskararen alde
egiten dena aztertzen, neurtzen, ebaluatzen entseatzea garrantzitsua dela uste dugu, nondik nora gabiltzan ulertzeko, zer eta nola egin behar dugun jakiteko, hots gure hizkuntzaren aldeko lana hobetzeko. Ikerketa alor horretan Erramun Baxokek parte hartu eta hartzen du noski Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
ukipenezko bi hizkuntzen artean —euskara eta espainiera—, jadanik aipatu ditugun fenomenoak indar bereziarekin agertuko direla, batez ere honako norabidean: espainieraren aldekoek indar gehiagorekin
|
euskararen kontra
eginez, alderantziz baino. Beraz, askoz ere nekezagoa izango zaigu euskararen alde egitea espainieraren alde egitea baino; gurean aipatzen den" elebitasun eta elebiduntasun orekatuak" lortzeko helburura iristea ia ezinezkoa izango da.
|
|
|
espainieraren aldekoek indar gehiagorekin euskararen kontra eginez, alderantziz baino. Beraz, askoz ere nekezagoa izango zaigu
|
euskararen alde
egitea espainieraren alde egitea baino; gurean aipatzen den" elebitasun eta elebiduntasun orekatuak" lortzeko helburura iristea ia ezinezkoa izango da. Nahiz eta euskara gutxiengoaren hizkuntza eta hizkuntza gutxiagotua izan —hizkuntza gutxiagotua eta bereziki landu beharrekoa—, eta espainiera, berriz, hizkuntza hedatuagoa eta osasuntsuagoa izan, horren aldekoak dira bereziki euskara nahi ez dutenak, paradoxikoki berriz ere.
|
|
|
Horrekin batera, euskaldunak elebidunak izanik gaztelerazko unibertsoa oso ondo ezagutzen badute ere, ez da berdin gertatzen alderantziz: erdaldun elebakarrek oso gutxi ezagutzen dute euskararen unibertsoa(
|
euskaraz
egiten diren gauzen eta aritzen den jendearen unibertsoa alegia), eta gaztelerazko kanala ez da ezagupen hori handitzeko erabili. b) Telebista pribatuen etorrerarekin handitu zen audientziagatiko lehian, gaztelerazko kanala euskarazkoaren audientzia potentzialaren eremuan aritu da hazkunde bila. Izan ere biak baitira erakunde bereko kanalak, ezaugarri bertsuekin beraz, eta biak orotariko telebista gisa aritzen direlarik, audientzia" natural" berbera dutela esan dezakegu.
|
|
|
Erdarazko eskaintza handi horren parean, oso mugatua da euskarazkoa. Eta eskaintzaren testuinguru hori kontuan hartuta, argi esan dezakegu Zarautzen hedabideen kontsumotik
|
euskaraz
egiten den %20 urri hori ez dela hain urria, euskarazko hedabide horiek, oro har, gainerako hedabideek baino ikusle eta irakurle gutxiago dituztelako. Aitzitik, Zarauzko audientzia zerrendetan euskarazko hedabideek toki ona dute, oro har:
|
|
|
Aldagai soziolinguistikoek hedabideen kontsumoan izan dezaketen eragina aztertzen jarraituz, honako galdera sortu zaigu: zer harreman egon daiteke euskarazko hedabideen kontsumoaren eta, oro har,
|
euskaraz
egiteko jendeak duen ohituraren artean?
|
|
2009
|
|
|
16 urterekin Gipuzkoara joan zen lanbide heziketako ikasketak egitera.
|
Euskaraz
egin nahi zituen eta, Nafarroan hori ezinezkoa zenez, Gipuzkoara joatea erabaki zuen25 Herrialde horretan ikasten zuen bitartean, Nafarroako hizkuntza politikaren atzeranzko aldaketak bere horretan jarraitu zuen.
|
|
|
Justizia Administrazioan, euskararen presentzia eraikinen errotulaziora mugatzen da. Prozedura judizialak
|
euskaraz
egin behar edo nahi direnean, itzultzaileen bitartez bermatzen dira. P, ordea, ez da zuzenbidean aditua baino logikak esaten dio itzulpenak berehalakotasuna kentzen duela auziko parteen artean eta informazioaren kalitatea murrizten duela ahozko auzibideetan.
|
|
|
Beste alde aldetik, Iruñeko udalaren lanpostuen hizkuntza eskakizunen beharrak aztertzen zituen txostena tiradera batean gorde zen. Txosten horretan 140 lanpostu inguru aurreikusten ziren euskara derrigorrezko eskakizunarekin, Iruñeko Udalak hiritarrei
|
euskaraz
egiteko onartutako eskubidea bermatzeko. Geroztik, 2001eko udalaren plantilla organikoan 5 lanposturi eskatu zitzaien euskaraz jakin beharra.
|
|
|
Nola eutsi komunitateari, nola biziberritu, oinarri materialik gabe? Gogoratu dezagun aipatzen ari garen eskualde horietan, hots, azpiegitura erraldoi batzuek gogor astindutakoetan, euskararen birikak daudela, hau da, eguneroko bizitza nagusiki
|
euskaraz
egiten duten komunitateak, hizkuntzak irauteko eta gizarte transmisiorako funtsezko eremuei eutsi baitie: etxea, familia, auzoa, lagunartea, aisiaren zati bat eta bertako ekonomia jarduera txikiak.
|
|
|
Euskarak berak ez dauka zergatik bizirik jada. Gure gurasoen garaian ez zitzaien haiei
|
euskararik
egin, euskara debekatuta zegoen. Orduan guk bagenuen arrazoi bat euskara egiteko, gurasoak bizirik genituelako, haiekin komunikatzeko, haiei esperantza emateko.
|
|
|
Gure gurasoen garaian ez zitzaien haiei euskararik egin, euskara debekatuta zegoen. Orduan guk bagenuen arrazoi bat
|
euskara
egiteko, gurasoak bizirik genituelako, haiekin komunikatzeko, haiei esperantza emateko. Gaur egun denok dakigu nahiko kastellano, eta euskara romantizismo bezala edo ikusten dut.
|
|
|
Beltz ikusten du euskararen erabilera bereziki: zenbait herri txikitan baizik ez omen zuten haurrek eta gazteek
|
euskaraz
egiten. Eta euskal literatura ugaritzen ari bazen ere, beheraka ikusi zuen idazleen hizkuntz kalitatea.
|
|
|
Alabaina noizean behineko euskal mintzamoldea da maizenik gertatzen den hizkuntza jokabidea adin multzo guztietan salbu 65 urte eta gehiagoetan, Nafarroa Beherean eta Zuberoan. Ipar Euskal Herrian eta konduan hartuz euskaldunak gehi elebidun hartzaileak, euskal eta erdal mintzamoldeak ponderatuz %33 solasaldi
|
euskaraz
egiten dira eta beraz %67 frantsesez. Nafarroa Beherean eta Zuberoan euskararen erabileraren neurria %45a da.
|
|
|
Arlo sozioekonomikoan lehenbailehen txertatzea ezinbestekoa du euskarak. Unibertsitatean ikasten ari diren gazteen datuek agerian uzten dute, gazte euskaldun asko dagoela bere goi mailako ikasketak
|
euskaraz
egiten ari dena. Gazte horiek dira lan munduan epe laburrean murgilduko direnak eta hizkuntza ofizial batean zein bestean lan egiteko gaitasuna dutenak.
|
|
|
Alabaina," B" ereduko aniztasuna aipatzen dute". " Hala ere, nire irakasle izandakoak esan zidan nahiz eta ofizialki" B" ereduan aritu" D" balitz bezala jokatzen zutela, alegia dena
|
euskaraz
eginez". " A" ereduan ikasitako ikasleek argi eta garbi kritikatzen dute eredua, ez baitu hizkuntza ikasteko baliabiderik eskaintzen.
|
|
|
Gure aurreko lan batean (Gaminde 2007) bizkaieraren irudiaz berba egitean, hizkuntz aldakiak adinaren pertzepzioari eragiten diola esan izan dugu. Han argi erakutsi zen etxeko
|
euskara
egitean lekuko bera zaharragotzat jotzen dela euskara batuan egiten duenean baino.
|
|
|
Gure aurreko lan batean (Gaminde 2007) bizkaieraren irudiaz berba egitean, hizkuntz aldakiak adinaren pertzepzioari eragiten diola esan izan dugu. Han argi erakutsi zen etxeko
|
euskara
egitean lekuko bera zaharragotzat jotzen dela euskara batuan egiten duenean baino; gauza bera gertatzen zen adin handiagoko beste lekuko batekin, bizkaiera literarioan egitean zegokion adin tartean kokatzen zuten entzuleek eta euskara batuan egitean ohidalez gazteagotzen zuten.
|
|
|
— telefonoa hartzean lehen hitza
|
euskaraz
egitea oso garrantzitsua dela erakusteko...
|
|
|
— edo halakorekin
|
euskaraz
egitearen komenientzia begien aurrean jartzeko...
|
|
|
Gaur egun
|
euskararen alde
egiten den diskurtsoak iruditzen zaigu ez duela prestigio handiegirik euskaldun askorengan. Emozioen ikuspegitik, euskaldun asko ez dira eroso sentitzen.
|
|
|
Gaur egun
|
euskararen alde
egiten den diskurtsoak iruditzen zaigu ez duela prestigio handiegirik euskaldun askorengan. Emozioen ikuspegitik, euskaldun asko ez dira eroso sentitzen.
|
|
|
bikote hauetan euskarazko gaitasuna hasieratik zuten bi kideek, eta horrek bereizi egiten ditu bikote hauek beste bi motetatik. Bikote hauek beren arteko harremana gaztelaniaz finkatu zuten hasieran, baina gero uneren batean erabaki egin zuten aldatzea, eta hortik aurrera
|
euskaraz
egitea. Eta erabaki hori praktikara eramaten dute.
|
|
|
Prozesu horretan, mota honetako bikote gehienek une batean erabaki egin dute beraien artean euskaraz ahalik eta gehien egiten joatea, nolabait, eta prozesu horrekin aurrera jarraitu dute. Gero eta gehiago joan dira
|
euskaraz
egiten, beraien arteko harremana erabat edo nagusiki euskaraz izatera iritsi arte.
|
|
|
Baina harremana erdaraz finkatu zen beren artean. Ezaugarri hauetako bikoteetan, harreman hizkuntza gaztelaniatik euskarara aldatu denean, deskribatzen da bolada bat2 (bi hiru hilabetekoa normalean) non" zaila" egiten den besteari
|
euskaraz
egitea. Non" arraro" sentitzen zaren, eta sentsazio hori" gogorra" egiten omen da.
|
|
|
Esan genezake, beraz, biek
|
euskaraz
egiteko gaitasuna harremanaren hasieratik izanik: a) aldatu aurretik ematen du oso zaila/ gogorra izango dela b) aldaketaren hasieran ere hala da (bolada batean), baina c) behin praktikan aldatzen hasita, uste baino errazagoa egiten da.
|
|
|
Bi kasuotan, bikote horiek beren harremaneko hizkuntza aldatzeko arrazoi nagusi bezala aipatzen dute umeekin
|
euskaraz
egitea. Ikerketan jasotakoaren arabera, aldiz, guraso hauek euskara ikasi, ikasi dute.
|
|
|
Biek
|
euskaraz
egiteko gaitasuna harremanaren hasieratik izanik: a) aldatu aurretik ematen du oso zaila/ gogorra izango dela b) aldaketaren hasieran ere hala da (bolada batean), baina c) behin praktikan aldatzen hasita, uste baino errazagoa egiten da.
|
|
|
Hasieran aurreikusi genituen emaitzak: sektoreko balio, helburu (aspirazio), uste (sinesmen), jarrera, gizarte portaera eta perHelburu nagusia da laneko prestakuntza
|
euskaraz
egin nahi duten enpresa eta langileen prestakuntza beharrak aztertu, berauek euskaraz jasotzeko dauden aukera eta zailtasunak identifikatu, eta, enpresen beharretara egokitutako erantzun bat eman ahal izatea. tsonen bizimoduaren araberako segmentazioaz, euskararekiko interes, iritzi eta ekintza asmoen tipologiak identifikatzea.
|
|
|
Helburu nagusia da laneko prestakuntza
|
euskaraz
egin nahi duten enpresa eta langileen prestakuntza beharrak aztertu, berauek euskaraz jasotzeko dauden aukera eta zailtasunak identifikatu, eta, enpresen beharretara egokitutako erantzun bat eman ahal izatea. Horretarako, oinarrian, azkeneko urteetan Eusko Jaurlaritzaren Lanhitz programaren baitako erakundeetan euskara planak garatzeko laguntzetara aurkeztutako enpresekin osatutako datu basea osatu genuen, eta IMHk berak daukan datu basearekin egokienak eta bideragarrienak ziren enpresek hautatu genituen, eskaintza zehatza egin ahal izateko.
|
|
|
Askotan eginda, jasota eta gaindituta uste ditugunek atzerapausoak izaten dituzte eta halakoen aurrean ez dugu behar duten unean erreakzionatzen edo ez dugu erreakzionatzeko erremintarik aurkitzen: gure bezero den enpresa bateko batzar nagusiak
|
euskaraz
egiten dira azken urteetan, hizkuntza irizpide hori onartuta dagoelako. Euskaraz laguntza behar duenari aldi bereko itzulpen zerbitzua eskaintzen dio enpresak.
|
|
2010
|
|
|
Eta, seguru asko, erdarazko hitzak edo esamoldeak saihesteak eskatzen duen ahalegin kontzienteak eta askotan ebidenteak, halako ukitu" formala" edo" konbentzionala" emanen dio gaztearen hizkerari.
|
Euskaraz
egitea normala eta naturala da Leitzan, esan bezala, baina" den dena euskaraz esatea" gehiegizko formalismoaren eta are pedantekeriaren mugan egon liteke edo hala ikus lezake askok. Gazteen hizkeran gertatzen da hori batez ere, normalagoa baita hiztun zaharren hizkuntza produkzioa askozaz" euskaldunagoa" izatea.
|
|
|
Gertakari horren aurrean lau aukera edo balizko jokabide identifikatu ditugu: a) Euskara hutsezko jardunari eutsi eta gazte hizkeraren moduko zerbait egiten saiatu. b) Euskara hutsezko jardunari eutsi gazte ukitu hori emateari uko eginda. c)
|
Euskaraz
egin eta jardunari gazte kutsua eman erdarazko zipriztinen bitartez. d) Erdaraz egin.
|
|
|
Esanen nuke hirugarren aukera dela gaur egun leitzar gazteek gehien baliatzen dutena.
|
Euskaraz
egiten dute, oro har, baina erdaratik jaten dute gurasoek ez bezala hitz egiteko eta beren hizkera eta estetika linguistiko propioa taxutzeko. Hor aurkitzen dute, euskarari uko egin gabe, hizkerak eman behar dien estetika.
|
|
|
Euskaldunon" kortesiazko" jokabidea oso ohikoa den arren, eta normalean erdaldunaren aurrean erdaraz aritzen bagara ere, beste hainbatetan, ohartuta edo oharkabean, diskurtsoa euskarara lerratzen zaigu, erdalduna hor izanagatik. Eta erdaldunak," militantea" izanda ere, euskaldunok
|
euskaraz
egin diezaguten eskatzeko garaian izaten dugun bezalaxe, erreparoa sentitzen du hainbat egoeratan bere ezjakintasuna dela-eta erdaraz egin dadin eskatzeko. Eskatu ez, eta taldeko elkarrizketak euskaran sartu irteerak eginez gero, batzuetan erdalduna baztertua sentituko da.
|
|
|
Euskara ezezagunei lehendabiziko hitza zuzentzeko ere erabil dezaket, edota iturginari aurrekontu bat eskatzeko, elkartean idazki bat aurkezteko, lagunei posta elektronikoz mezua bidaltzeko, interneten kontsultak egiteko, bileretan parte hartzeko, egunkaria edo literatura irakurtzeko... Horiek denak
|
euskaraz
egiteak ez du nahitaez jarrera ideologiko edo politiko jakin bat eskatzen. Ideologikoak eta politikoak ez diren uste, balioespen, sinesmen edo aurreiritziek ere eragin handia dute, eta norbanakoaren hizkuntzaren inguruko jarrera osatzen dute, hein batean bederen.
|
|
|
Eguneroko ogia baita euskaldunen arteko, are euskal elebidunen arteko, erdarazko jarduna, euskaltzale sutsuaren amorragarri. Ez gara, kasu honetan,
|
euskaraz
egin ahal izateko probabilitateez ari. Aipatu nahi dugun egoera honetan solaskide guztiak euskaldunak dira, alegia, euskaraz egiteko eta ulertuak izateko aukera bermatua daukate, baina erdaraz egiten dute.
|
|
|
Ez gara, kasu honetan, euskaraz egin ahal izateko probabilitateez ari. Aipatu nahi dugun egoera honetan solaskide guztiak euskaldunak dira, alegia,
|
euskaraz
egiteko eta ulertuak izateko aukera bermatua daukate, baina erdaraz egiten dute. Sarritan gertatzen baita, herri euskaldunean bizi edo hura bisitatzen duen edonork aisa ikus dezakeen moduan.
|
|
|
Baina ez dezagun ahaztu herri euskaldunetan eguneroko ogia den errealitate egoskor eta begien bistakoa: euskaldunok,
|
euskaraz
egiteko aukera daukagunean ere, badakigu erdaraz egiten, eta halaxe egiten dugu askotan. Ez gara beti" leial".
|
|
|
Bestetik, guztiz aurkakoa den jarrera dugu: erru osoa hiztunak dauka, eta hark
|
euskaraz
egiten ez badu, besterik gabe, nahi ez duelako da; eta jokabide hori iaia arduragabekeriaren mugan kokatzen da. Hizkuntzaren galera jokabiOndorioak urrutiegira eramanez gero, pentsa genezake euskaraz ez jakiteak herritar batzuk talde jakin batzuetara eramaten dituela, harreman sare jakin bat ematen diela, eta sare horren balorazio soziala eskasa dela eta marjinalitate puntu bat ere ematen duela.
|
|
|
Zer ekarpen egiten dio euskarak norberaren estetikari? Oro har,
|
euskaraz
egitea nahikoa ariketa normala, naturala edo neutroa da Leitzan. Ez du marka bereziegirik jartzen, ez du artifizialtasunik ematen, ez du inor modernoago egiten, ezta kontserbadore bihurtzen ere.
|
|
|
Elkarrizketatu gehienek Leitzako
|
euskaraz
egin zuten, hori ere ziur asko ezinbestean, baina denak saiatu ziren beren hizkerari ukitu bat ematen, horretarako hain" eskertzekoak" gertatzen diren ohiko" det" eta" jun" horiek baliatuta.
|
|
|
Gaztelaniaz egiten du, natural, eta ez du pentsatu beharrik zer hizkuntzan egiten duen. Euskaraz ari denak, ordea, hautu bat egin du, eta egoera eta solaskide askorekin erabilera guztiz mekanizatua, ohikoa, eta arrunta izatera iritsi arren, oraindik ere sarritan iruditzen zaigu
|
euskaraz
egiteko hautuak baduela erabaki kontzientearen nolabaiteko ukitua edo kutsua. Alegia, euskaldunak euskaraz egiten duenean, badaki eta ohartzen da euskaraz egiten ari dela eta ez erdaraz, eta horrek haren gogoan nolabaiteko isla izan behar du:
|
|
|
Euskaraz ari denak, ordea, hautu bat egin du, eta egoera eta solaskide askorekin erabilera guztiz mekanizatua, ohikoa, eta arrunta izatera iritsi arren, oraindik ere sarritan iruditzen zaigu euskaraz egiteko hautuak baduela erabaki kontzientearen nolabaiteko ukitua edo kutsua. Alegia, euskaldunak
|
euskaraz
egiten duenean, badaki eta ohartzen da euskaraz egiten ari dela eta ez erdaraz, eta horrek haren gogoan nolabaiteko isla izan behar du: nekea batzuetan, satisfazioa beste batzuetan...
|
|
|
Euskaraz ari denak, ordea, hautu bat egin du, eta egoera eta solaskide askorekin erabilera guztiz mekanizatua, ohikoa, eta arrunta izatera iritsi arren, oraindik ere sarritan iruditzen zaigu euskaraz egiteko hautuak baduela erabaki kontzientearen nolabaiteko ukitua edo kutsua. Alegia, euskaldunak euskaraz egiten duenean, badaki eta ohartzen da
|
euskaraz
egiten ari dela eta ez erdaraz, eta horrek haren gogoan nolabaiteko isla izan behar du: nekea batzuetan, satisfazioa beste batzuetan...
|
|
|
Euskaraz ari direla pentsatu gabe hala egiten duten hiztunak. Erabaki kontzienterik gabe
|
euskaraz
egiten duten hiztunak, eta" zergatik egiten duzu euskaraz?" galdera entzunez gero hasiera batean harrituta geldituko liratekeen hiztunak.
|
|
|
Euskaraz ari denak, ordea, hautu bat egin du, eta egoera eta solaskide askorekin erabilera guztiz mekanizatua, ohikoa, eta arrunta izatera iritsi arren, oraindik ere sarritan iruditzen zaigu
|
euskaraz
egiteko hautuak baduela erabaki kontzientearen nolabaiteko ukitua edo kutsua. horretan erabilitako hizkuntza euskara izan zen. Hori ez da harritzekoa harrobiaren aurkako herri mugimenduan, leitzarrek osatua baitzen eta hemengo dinamika soziala nagusiki euskaraz garatzen delako.
|
|
|
Bizkorragoa da orain, eta badago etorkin talde esanguratsu bat gaur egun. Horien seme alabak, gehienak bederen, bertako eskolan ari dira, eta euskaldunak dira. Euskaraz jakiteak, jakina, ez du esan nahi
|
euskaraz
eginen dutenik, are gutxiago beren arteko harremanetan. Erdaraz ari ohi dira normalean, eta are gehiago herrira iritsi berri diren haurrekin.
|
|
|
Etxeko zakurrak dira. Ez dute
|
euskaraz
egiten, baina euskara ulertzen dute, eta ez beste hizkuntzarik. Horregatik diogu elebakarrak direla.
|
|
|
Jendarteko interakzioen balorazio sozial eta kolektiboan, koherentzia kontuak alde batera utzita, hobeki baloratzen da
|
euskaraz
egitea gaztelaniaz egitea baino, eta nekez ikusiko dugu inor" euskararen etiketa" daukan beste bat kosta ahala kosta erdarara eraman nahian. gara, noski, erdaldun hutsek aukera bakarra baitaukate, aukera bakarra ematen baitute. Etiketa indartsuko horien artean erdarara nahiz euskarara jotzen dutenak ditugu, baina bai batzuek eta bai besteek sendo eusten diote beren hizkuntza portaera horri.
|
|
|
Esanen nuke, nolanahi ere, egoera horretan errazagoa izanen dela euskara gailentzea gaztelania gailentzea baino. Izan ere, jendarteko interakzioen balorazio sozial eta kolektiboan, koherentzia kontuak alde batera utzita, hobeki baloratzen da
|
euskaraz
egitea gaztelaniaz egitea baino, eta nekez ikusiko dugu inor" euskararen etiketa" daukan beste bat kosta ahala kosta erdarara eraman nahian. Bi muturretako etiketak elkartzean, nire ustez behintzat, euskarak irabazten du, akaso lehia ez esplizitu baina kontziente horretan euskarak euskararen aldeko jarrera kolektiboaren babesa daukalako.
|
|
|
Adibide bat: erdaraz aritzeko erabateko ohitura duten bi pertsona ari dira, ondora etorri zaie
|
euskaraz
egiteko ohitura erabatekoa duena, eta euskaraz hasi dira. Baina hasierako bikoteko kideengan deserosotasuna sumatzen da.
|
|
|
Sentsazio hori areagotu egiten da euskarazko joera duena euskalgintzako militante, edo euskaltzaletasunaren nolabaiteko erreferente edo irudia baldin bada. Hasierako elkarrizketako kideei erdaraz eginda nolabaiteko erruduntasun konplexua edo sentsazioa sortzen zaie, baina
|
euskaraz
eginda naturaltasun falta edo egoera behartuaren sentsazioa ere bizi dute. Gerta liteke, hizkuntza dela eta, egoera deserosoa bihurtzea presente dauden guztientzat, eta denontzako irtenbide eroso eta betegarririk ez egotea.
|
|
|
Alegia, herriko bizitza soziala euskaraz garatzen dela bistakoa da Leitzan. Antolatzen diren gauza gehienak
|
euskaraz
egiten dira, eta hor idatzi gabeko nolabaiteko araua dago. Arau horrekin bat egiten ez duenak, akaso, bere burua nahikoa mugatua ikusiko du parte hartzeko garaian.
|
|
|
Bestalde, alde batetik, datuak interpretatu eta kontraste lana egiten aritu garenok beste behar bat sumatu dugu, eleaniztasunaren gogoeta egin beharra, hain zuzen ere. Gazte eleaniztunak nahi ditugu; euskarak iraungo badu, ez bakarrik euskaraz jakin baizik eta
|
euskaraz
egingo dutenak...
|
|
|
Ikastaro honen lehenengo xedeari helduz, euskararen eta zientziaren arteko harremanak uztartu nahi izan dira. Helburu horrekin, zientziaarloan euskara transmisio hizkuntza gisa aztertzeko zientzia eremu ezberdinetan
|
euskaraz
egiten den dibulgazioa aztergai hartzen da.
|
|
|
Ikasleak euskara jakin behar du eta euskarari buruzko ikasgaiak
|
euskaraz
egiten dira nagusiki: euskal gramatika, dialektologia, fonetika historikoa, euskal literatura...
|
|
|
Kontuan har urte oroz defenditzen diren lanak eskuko eriez kondatzen direla(...). Tesia euskaraz idatz daiteke, frantsesezko laburpen batez horniturik agertzen den ber. Eta
|
euskaraz
egin lehenbiziko tesia iaz defenditua izan zen Baionako egoitzan [1996ean beraz]" 3 Hamar urte berantago egoera berdintsua da.
|
|
|
Euskararen CAPESaren prestakuntza Baionako Diziplina anitzeko Fakultatean egiten da. Irakaskuntza
|
euskaraz
egiten da nagusiki, halaber kalifikazio proba gehienak euskaraz egiten dira.
|
|
|
Euskararen CAPESaren prestakuntza Baionako Diziplina anitzeko Fakultatean egiten da. Irakaskuntza euskaraz egiten da nagusiki, halaber kalifikazio proba gehienak
|
euskaraz
egiten dira.
|
|
|
Pertsonaleko (AZP) lanpostuen %40ek baino gehiago derrigortasun data zuten hizkuntza eskakizuna gainditzeko. Bestalde, unibertsitatera iristen ziren ikasleen %43a ikasketak
|
euskaraz
egin nahi zituen.
|
|
|
Urte horretan lehen eta bigarren zikloko irakaskuntza osoaren %67a euskaraz ere eskaintzen zen, irakasleen lan postu finkoen %35a elebiduna zen eta Administrazio eta Zerbitzuetako Pertsonaleko (AZP) lanpostuen %40ek baino gehiago derrigortasun data zuten hizkuntza eskakizuna gainditzeko. Bestalde, unibertsitatera iristen ziren ikasleen %43a ikasketak
|
euskaraz
egin nahi zituen. Plan honi dagokionez aipagarria da Europako Unibertsitate Eremuari egokitutako graduak onartu aurretik egin zela.
|
|
|
Azken horien artean nago neroni. Bost urteko unibertsitate ibilbidearen lehen hiru urteak osoki
|
euskaraz
egin nituen Sarrikoko fakultatean (berez, ekonomia diot baina enpresa zientzien alorraz beste horrenbeste esan liteke, noski). Nire azken bi urteetan, Erasmus programaren eskutik lehenik Lillen frantsesa eta, ondoren, berriz ere Bilbon gaztelera bihurtu zituen hezkuntza hizkuntza.
|
|
|
4. " Administrazio publikoak
|
euskararen alde
egiten dituen ekimenei buruz, adostasuna jaso dute zenbait neurriri dagokionez: " ezin da euskara galtzen utzi, ados nago euskara bultzatzearekin, euskara errespetatu behar da,...".
|
|
|
Neurri handi batean, estimulazioak hertsadura ordezkatzen du, erakargarritasunak betebeharra ordezkatzen du, sare sozialak eta publizitateak zaintza ordezkatzen du, eta nahi edo behar berriek erregulazio normatiboa ordezkatzen du". Hori bera gertatzen da hizkuntza sozializazioarekin ere, pertsonaren erabakiak gero eta libreagoak eginez, eta
|
euskararen alde
egitea aukerakoagoa eginez. Sozializazioa, horrela, ez da horren ‘primordialista’ jada, baizik nahiko ‘konstruktibista’.
|
|
|
" Ideologiarik eza": hizkuntza ideologiatik aldenduz gero, eta hizkuntza ekologia eredua erabiliz, gainditu daiteke euskal versus espainiar identitate dikotomikoa,
|
euskararen alde
egitea denontzat irekiagoa eta errazagoa egiteko.
|
|
|
1947an sortu zen aldizkaria, eta 50 urte baino gehiagotan hizkuntza ezberdin asko erabiltzen zituen aldizkari bezala ezaguna zen. Garai bateHizkuntza ideologiatik aldenduz gero, eta hizkuntza ekologia eredua erabiliz, gainditu daiteke euskal versus espainiar identitate dikotomikoa,
|
euskararen alde
egitea denontzat irekiagoa eta errazagoa egiteko.
|
|
|
" Jaime Mayor Oreja, Espainiako Alderdi Popularrak (PP) Europako Parlamenturako aurkeztu duen hautagaiak, goraipatu zuen ‘nire birraitona ahalegindu zen seme alabak ez zitezen itxi mandioan. Etxean
|
euskaraz
egitea debekatu zuen, espainiera ondo ikas zezaten". Adibide horrekin, Kataluniako hezkuntza sisteman dagoen hizkuntza politika kritikatu zuen, besteak beste, ‘miseria morala eta ekonomikoa besterik ekar zezakean’ hizkuntza ereduaren kontra egiteko.
|
|
|
Dena gogora ekartzea sintesi batean ezinezkoa denez, FAGOR Taldean normalizazioaren bidean egindakoari eta lorpenei labur erreparatuz, honako hauek azpimarra ditzakegu: kooperatiban
|
euskararen alde
egitea gizartearekiko konpromisoa itzultzea zela ikusi zuten hasieratik, berau betetzeko balio zehatzen identifikazioa, balioen eguneratzea eta horiek praktikara eramatea ezinbestekoak izan ziren ekimen sistematikoen bidez; normalizazioaren bidean emandako pausuak modernitatea eta berritasunarekiko lotura bilatu dute; elebitasuna eta elebidunak uztartu dituzte etengabe hizkuntza kudeaketa jarduna...
|