|
2006
|
|
|
a) UPV/EHUn, unibertsitate nagusiena (handiena, titulazio gehien duena, zabalduena hiru campusetan, eta abar) eta publikoa izanik, bertan aurkitzea espero zitekeen soziolinguistika arloa� ren presentzia nagusiena, baina hain justu alderantziz gertatzen da; b) pribatu arrunten artean ere: zaharrena den unibertsitatean (DU) dago eskaintzarik txikiena, eta
|
berria
den unibertsitatean berriz (MU) eskaintza nahiko aberatsa aurkitzen da; c) pribatu bereziak dira (UEU, HIZNET) aberatsenak, nahiz eta bereziak izan eta ez arruntak, euskalgintzako erakunde sozialen artean araututakoak, nahiko paradoxikoa dirudiena gure euskal testuingurutik kanpo.
|
|
|
2) MU unibertsitatea ere nahiko paradoxiko azaltzen da, baina kontrako zentzuan oraingoan: nahiz eta unibertsitate txikia eta
|
berria
izan, eta pribatua, soziolinguistikari leku aberatsa ematen dio.
|
|
|
Gurean atalean dugun artikulua: Euskararen normalizazioa testuinguru askotarikoan izenekoa, gaur egun nahiko modu
|
berrian
eta larrian bizitzen ari garen etorkinen fenomenoari buruz mintzatzen da. Atal hauek bereizten dira:
|
|
|
Gerora begira, Europear Araudiari segika, Unibertsitateko Ikasketa Plan Berrien eta Titulazio Berrien ezarketa dela eta/ 2010 ikasturte inguruan egingo denaez dakigu xehetasunez zein izango den plan
|
berri
horien garapena. Hortaz, nekez aurresan daiteke zein izango den Soziolinguistika ikasketen geroa gure unibertsitatean. Ikasketa Maila:
|
|
|
Gerora begira, Europear Araudiari segika, Unibertsitateko Ikasketa Plan Berrien eta Titulazio Berrien ezarketa dela eta —2009/ 2010 ikasturte inguruan egingo dena— ez dakigu xehetasunez zein izango den plan
|
berri
horien garapena. Hortaz, nekez aurresan daiteke zein izango den Soziolinguistika ikasketen geroa gure unibertsitatean.l
|
|
|
Euskal Autonomi Elkartean 1981ean euskararen ezaguerari buruzko 4 item sartu ziren, ulermena, mintzamena, irakurmena eta idazmenari buruzkoak hain zuzen ere. Hurrengo Udal Erroldan Nafarroara hedatu zen eta EAEn ama hizkuntzari (Jatorrizko hizkuntza alegia) buruzko galdera
|
berri
bat sartu zuten; eta azkeneko Zentsuan (1991) beste bat etxean erabiltzen den hizkuntza deitutakoa, gazteleraz honela galdetzen da: ¿ Qué lengua habla Vd. en su casa más a menudo?, eta euskaraz:
|
|
|
Jakina denez 86an jaso zen aurrenekoz horri buruzko informazioa Udal Erroldetan, EAEn bakarrik. Adituek ama hizkuntza esaten diote 3 urte baino lehenago ikasten denari, horrek definitzen du hiztun tipologi
|
berri
bat zeinen arabera hiztunak honako hauek izan daitezkeen: Jatorrizko euskaldunak: 3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak:
|
|
|
Aurrerapenak ez du etenik eta 91ko Zentsua hiztun tipologi
|
berri
bat ekartzear dago:
|
|
|
Sailkapen
|
berri
honi atxikiz geureari lotuko gatzaizkio berriro ere. Zazpi ezagueraren arabera aurrenen, hiru jatorrizko hizkuntzaren arabera eta beste hiru etxeko maizeneko hizkuntzaren arabera, guztiak batera ekarriz, zenbat hiztun mota desberdin atera daiteke?
|
|
|
Ekuazioan agertzen diren moduan, aurrena, adin talde gazteenetan emandako hazkuntza; honetan deskonposaketa
|
berri
bat egin dugu: euskaldungoaren berezko hazkuntza eta hezkuntza elebidunari dagozkion bi faktoreak hurrenez hurren.
|
|
2007
|
|
|
Eskola eskaintzak demanda berriari erantzun behar zion; irakasle eta ikasgela gehiago behar ziren. Hasten ari zen dimentsio honek, ordura arte zeregin horretan arituak ziren taldeen estrukturen ahalmena gainditu zuen, demanda
|
berri
horri nekez erantzungo zion era egokian ordura arteko helduen euskara irakaskuntza sakabanatuak. Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra...
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi
|
berri
hauek bere egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek bere egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde
|
berri
baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Pedro Mari Legarretak 1977ko JAKIN aldizkariaren 4 zenbakian proposatutako nomenklatura, arestian aipatutakoaren adierazgarri bitxia da, egoera
|
berria
eskatzen baitzuen; AEK aipatzen duelarik:
|
|
|
AEKren sorrerak ez zuen aurretiaz aritzen ziren taldeen lanaren haustura ekarri, baizik eta egoera
|
berri
baten aurrean lanean jarraitzeko hauspoa.
|
|
|
batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta bere lana euskaltegi edo euskal eskoletan burutzen duena. AEKren sorrerak ez zuen aurretiaz aritzen ziren taldeen lanaren haustura ekarri, baizik eta egoera
|
berri
baten aurrean lanean jarraitzeko hauspoa.
|
|
|
" 1960 urte inguruan azaltzen da euskal arazoetarako belaun
|
berri
bat. Urte hori ezkeroztik, behar bada, pixka bat lehentxoagotik euskal adimena eta euskal sentipena berritu egiten da, bere baitan zartada bat sentitzen du eta ordu ezkeroztik gertaera hau belaun berri baten esnatzea, kontuan hartu gabe ez dago soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 39 aztertzerik ez euskal kultura, ez euskal politika, ezta ere euskaldunen artean dabiltzan ideologiak.
|
|
|
" 1960 urte inguruan azaltzen da euskal arazoetarako belaun berri bat. Urte hori ezkeroztik, behar bada, pixka bat lehentxoagotik euskal adimena eta euskal sentipena berritu egiten da, bere baitan zartada bat sentitzen du eta ordu ezkeroztik gertaera hau belaun
|
berri
baten esnatzea, kontuan hartu gabe ez dago soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 39 aztertzerik ez euskal kultura, ez euskal politika, ezta ere euskaldunen artean dabiltzan ideologiak. Hau da azken urteotako gertakarik bortitzena.
|
|
|
Demanda
|
berri
horri nekez erantzungo zion era egokian ordura arteko helduen euskara irakaskuntza sakabanatuak. Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra...
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi
|
berri
hauek bere egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek bere egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde
|
berri
baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Ikasle uholdeak dimentsio
|
berria
eman zion helduen irakaskuntzari. Eskola eskaintzak demanda berriari erantzun behar zion; irakasle eta ikasgela gehiago behar ziren.
|
|
|
Ikasle uholdeak dimentsio berria eman zion helduen irakaskuntzari. Eskola eskaintzak demanda
|
berriari
erantzun behar zion; irakasle eta ikasgela gehiago behar ziren. Hasten ari zen dimentsio honek, ordura arte zeregin horretan arituak ziren taldeen estrukturen ahalmena gainditu zuen, demanda berri horri nekez erantzungo zion era egokian ordura arteko helduen euskara irakaskuntza sakabanatuak.
|
|
|
Dena dela normalizazio proiektuak garatzen ere hasi gara eta zentzu honetan Burlatako Euskal Herria Peñan garatzen ari garen hizkuntzaren normalkuntza plana aipatu gabe ezin utzi, aisia eta euskara lotzeko beste modu
|
berri
bat garatzen ari baikara bertan.
|
|
|
Euskara ikasteko gogoa hedatu zen eta han hemenka euskarazko kurtsoak antolatzen hasi ziren, izan dadin lagunen arteko talde informaletan, herriko kultur taldeetan ala hizkuntza irakasteko herriko elkarteetan. Denbora berean Mende
|
Berri
izenesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 83 ko taldea lehen barnetegiak antolatzen hasi zen, Iparraldeko euskaldun berrien lehengo belaunaldia sortuz. Urte gutxi barne, iniziatiba horiek guztiak koordinatzen hasi ziren.
|
|
|
Lehengo urteetan federazio
|
berriaren
dinamismo handiak jende franko erakarri zuen. Sartze kanpaina ikusgarriek, Korrikako lehengo edizioek eta AEKantuz bezalako musika emanaldiek denbora gutxi barne bikoiztu zituzten ikasle kopuruak.
|
|
|
Hemendik goiti irekitzen den fase
|
berrian
ikustekoa da hitzak ekintzak bihurtuko direnez eta, besteak beste, HEA garatzeko plangintza eta diruztatze sistema bat martxan ezarriko dituztenez.
|
|
|
Hedapen murritzekoak dira eta liburutegietara iristen direnean Literatura gris izenpean erregistratzen dira horietako asko eta asko. Eta ikertzaile hasi
|
berriak
edo ikasle tesina egileak galdurik samar ibiltzeko arriskua du horrelako lanak aurkitzeko. Lan horiek oso ikergai bestelakoak izan ditzakete, eta, jomugetan bederen, bat ez etortzeak zaildu egiten du ikerketa lerro komunen eraikuntza han hemenka jotako mailukada elkarren loturarik gabekoen itxura hartuz.
|
|
|
Irakasleen prestaketa dimentsio
|
berria
hartuz joan zen. Gero eta usuago antolatzen ziren hitzaldiak, ikastaldiak, mintegiak..., zenbaitetan oso egitura formalak hartuz:
|
|
|
Euskara helduaroan ikastea ez da lehenengo begiratuan irudi lukeen bezain gertaera
|
berria
. XX. mendearen hasieran hainbat eta hainbat liburu eman ziren argitara euskara irakasteko eta lantzeko asmoz.
|
|
|
Azken hamarkadan euskara normalizatzeko plangintzak agertu dira indarrez. Gure ustez, hementxe dago, hain zuzen ere, gure motibazio arazoei eta ikas prozesuari norabide
|
berria
emateko aukera. Plangintzak dira hizkuntza esparru ezberdinetara zabaltzeko dugun bidea.
|
|
|
Aurreko atalean esan bezala, euskararen normalizazio prozesuari bultzada
|
berria
eman ahal zaio plangintza ezberdinetan euskalduntze alfabetatzea txertatuz. Gainera, tresna berriak agertu dira:
|
|
|
Hizkuntzaren ikaskuntza naturalagoa proposatzen dute, elkarreragina bilatuz eta egoera errealetan erabiltzera bideratuz. Kurrikulu
|
berria
eta Europako Erreferentzi markoa dira hauetako batzuk.
|
|
|
Ikasleari hurbilen dituen errealitateei buruz aritzeak asko lagunduko dio ikasten duena esanguratsuki ikas dezan. Ezagutzen eskurapena eduki
|
berriari
esanahia lotzean lortzen da. Irakasleari ikas prozesuarekin sinkronizatuta aritzea eskatuko zaio.
|
|
|
Ikasleari hurbilen dituen errealitateei buruz aritzeak asko lagunduko dio ikasten duena esanguratsuki ikas dezan. Ezagutzen eskurapena eduki
|
berriari
esanahia lotzean lortzen da. Irakasleari ikas prozesuarekin sinkronizatuta aritzea eskatuko zaio.
|
|
|
Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi
|
berriak
direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare ez formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea,... azken batean euskaraz bizitzeko aukerak ugaritzea.
|
|
|
Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi
|
berriak
direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare ez formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea.
|
|
|
Ez da galdera
|
berria
, eta erantzun batzuk egon dira dagoeneko. balioaz ohartu eta sustapen serioagoa garatzeari ekin diotela. Hala ere, praktika jarduera hauetan hizkuntzaren normalizazioan aurrera egiteko hutsune batzuk sumatu daitezke:
|
|
|
Euskararen status eta erabileran nola eragin ahal dugu geuretik? Ez da galdera
|
berria
, eta erantzun batzuk egon dira dagoeneko.
|
|
|
• EBIren oinarriak garatu behar zituzten irakasleek zailtasun ugari aurkitzen zituzten. Ideia eta eredu
|
berri
asko pilatzen ziren, bai alde didaktikotik (ikuspegi komunikatiboa), bai normalizazio lanaren aldetik (ikuspegi soziolinguistikoa). Ahalegin handia egin zen arren, gauzak mamitu eta aplikatzea zaila suertatu ohi zen.
|
|
|
Artikulu honetan galdera horri erantzuteko bideen gainean hausnarketatxoa plazaratzen saiatuko gara. Ez da hausnarketa
|
berria
, baina bai, gure ustez, berriro ekarri beharrekoa. Ilintiari eragingo diogu, baina gar ona egiteko hango eta hemengo egurra ere da. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 127
|
|
|
Euskaldun berrientzako jarduera soziokulturalen programak sortu dira horrela, gehienetan bestelako jarduerekin integratuta: mintzalagun programekin (Zahar
|
Berri
, Egizu), edo euskaltegi batzuetako eskaintza didaktikoan txertatuta (Zilegi eskola Hernaniko AEKn edo Bilboko Gabriel Aresti euskaltegiaren tailerrak). Asko dira hala ere programazio soziokultural osagarria eskaintzen duten euskaltegiak.
|
|
|
• Baserrietan edo herri euskaldunetako familietan egonaldiak ez ziren gauza
|
berria
, hizkuntzaren ingurune naturalean eta jatorrizko hiztunekin egun batzuk pasatzea, euskaraz 24 orduz eta bere inguruan txertatuta. Euskara ondo ikasteko baserrira joan behar zelakoa erdi mitoa bihurtuta zegoen ordurako.
|
|
|
• Ahozko hizkuntzaren esparrutik harago egin beharra ere nabaritu zen 1980aren hasieran, hizkuntza idatzia ere praktikarako esparru interesgarria eta komenigarria da, eta euskara praktikatzeko literatura
|
berria
ez bazen ere, gogoratu Xabier Gereñoren liburuak adibidez, hizkuntza idatzia erabiliz praktikatzeko aukera beste erregistro batzuetara zabaltzearren Aizu! eta HABE aldizkariak agertu ziren, euskara ikasleei begira egindako hedabideak.
|
|
|
1999n HABEk Helduen Euskalduntzerako Oinarrizko Kurrikulua plazaratu zuen. Oinarrizko curriculum honek azken urteetako ekarpen pedagogikoak jasota helduen euskalduntzeari marko
|
berria
ezarri nahi izan zion. Legezko dokumentua izanda, epe baten barruan EAEko euskaltegi guztiek haren gainean euren Euskaltegiko Kurrikulu Proiektua (EKP) eraiki behar izan zuten.
|
|
|
Hasiera batean hiru fitxa erabiltzen baziren euskararen erabilera aldagai adierazgarrien arabera aztertu ahal izateko (generoa, talde tamaina, eta haurren presentzia), aurten aldagai guztiak fitxa batean sartu ditugu eta, beraz, jasotako elkarrizketen kopurua asko handitu da datuen fidagarritasuna hobetuz. Gainera, aldagai
|
berri
bat ere neurtu ahal izan dugu: adin taldeen barneko hizkuntza erabilera.
|
|
|
euskara eta gaztelera (hegoaldean) eta frantsesa (iparraldean) ez ezik, beste hizkuntzak ere jaso ditugu atal berezi batean. Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar
|
berri
horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik gertatu.
|
|
|
Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio
|
berri
horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik gertatu. Hizkuntza berriak entzun ez ezik gazteleraren erabilera zertxobait areagotu egin dela pentsa genezake.
|
|
|
Hasiera batean hiru fitxa erabiltzen baziren euskararen erabilera aldagai adierazgarrien arabera aztertu ahal izateko (generoa, talde tamaina, eta haurren presentzia), aurten aldagai guztiak fitxa batean sartu ditugu eta, beraz, jasotako elkarrizketen kopurua asko handitu da datuen fidagarritasuna hobetuz. Gainera, aldagai
|
berri
bat ere neurtu ahal izan dugu: adin taldeen barneko hizkuntza erabilera.
|
|
|
" Datuen interpretaziorako bi ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera." kale jendetsuenei dagokienez aldaketarik ez bada behinik behin, izan ere, gune berriak sortu badira ¾espazio urbanizatu
|
berriak
eraiki direlako¾ ibilbideak egokitu egingo dira."
|
|
|
Erabaki hori hartzean eragina izan du, orobat, aurreko urteetako esperientziatik ikasitakoak aukera eman digula neurketaren dimentsioa sinplifikatzeko. Beraz, Euskal Herriko datuak eta herrialdeetakoak lortu ahal izateko, orain arteko metodoaren oinarriei eutsiz, herrien aukeraketarako diseinu
|
berri
bat egin behar izan da. Udalerrien kopurua murriztearen ondorioz, ez dugu jaso nahiko daturik eskualde mailako balorazioak egin ahal izateko.
|
|
|
Ikusi dugu nola multzokatu diren udalerriak lau ezagutza tipologiatan, eta nola kalkulatu diren udalerri mailako portzentaje orokorrak neurtutako udalerrietatik. Metodo hori
|
berria
izan da V. Neurketa honetan.
|
|
|
89ko hurrenkerak, hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, bazuen alderdi positiborik (haurrak ziren euskara gehien zerabiltenak), baina baita aspektu kezkagarririk ere (gazteak ziren gutxien zerabiltenak). 2006ko neurketak utzi digun hurrenkera
|
berriz
, izan daitekeen onena da
|
|
|
89ko hurrenkerak, hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, bazuen alderdi positiborik (haurrak ziren euskara gehien zerabiltenak), baina baita aspektu kezkagarririk ere (gazteak ziren gutxien zerabiltenak). 2006ko neurketak utzi digun hurrenkera
|
berriz
, izan daitekeen onena da hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik, euskararen erabilera igo egiten baita adinean jaitsi ahala.
|
|
|
Hau da, zonalde euskaldunetako belaunaldi euskaldunak euskarazko gizarte harreman sareetan hazten diren bitartean, Gasteizen eta Araban euskarazko sarerik ia ez dago, euskaldunak erdarazko harreman sareetan gizarteratzen direlarik. Hortaz, zonalde erdaldunetan harreman sare
|
berririk
sortu ezean, ez dago euskaraz norekin egiterik eta, euskaldun gehiago egonda ere, erabilerak bere horretan dirau.
|
|
|
Izan ere, eskura ditugun datuek errealitate
|
berri
eta konplexuago bat erakusten digute. Gurean, jaramon gutxi egin ohi bazaie ere, egon badaude euskara eta gaztelania ez diren beste hizkuntza batzuk ere.
|
|
|
Egia da beste adin tarteetan beste hizkuntza horien presentzia askoz apalagoa dela; egia da, halaber, haur eta gazteen artean euskararen erabilera handiagoa dela beste hizkuntza horiena baino. Hala ere, kontuan izanda beste hizkuntzaren bat duten etorkin berrien gertakaria nahiko
|
berria
dela, deigarria da hizkuntza horiek gure kaleetan erdietsi duten lekua; kasu batzuetan, euskarak duenaren ia parekoa.
|
|
|
Egia da beste adin tarteetan beste hizkuntza horien presentzia askoz apalagoa dela; egia da, halaber, haur eta gazteen artean euskararen erabilera handiagoa dela beste hizkuntza horiena baino. Hala ere, kontuan izanda beste hizkuntzaren bat duten etorkin berrien gertakaria nahiko
|
berria
dela, deigarria da hizkuntza horiek gure kaleetan erdietsi duten lekua; kasu batzuetan, euskarak duenaren ia parekoa.
|
|
|
• Euskarari presentzia publiko handiagoa ematea, idatzizkoa nola ahozkoa, erabilera aztura eta jarreren aldatzea ekarriko lukeen dinamika
|
berri
baten aldera.
|
|
|
Kale erabileraren neurketaren metodologiak eredu
|
berri
bat hartu du 2006an eta neurketaren baldintzak aldatu dira Ipar Euskal Herriko ere. Ikus horri buruz Kike Amonarriz eta Lionel Jolyren artikulua (Bat 62, 2006).
|
|
|
Eta emaitza hori esplikatzeko hedatzen den euskararen irakaskuntzaren lehen ekarpena litzatekeela aurreratu nuen. Lau urte beranduago, neurketa
|
berri
bat kontuan hartuz, haur taldearen erabileraren beherakada bat berriz hasten dela ohartzen da, beherakada txiki izanik ere eta holako ehunekoa hain adierazgarri ez bada ere. Orotara, hamahiru urteko garai bat neurtuz, haur taldearen kale erabilera ez dela aldatzen erran genezake,% 0,3 galduz.
|
|
|
Badirudi ziklo baten amaieran, eta espero dugu
|
berri
baten atarian, gaudela. Euskararen erabilera hazi bai baina ahultzen ari da.
|
|
|
Aipatu bezala, neurtaldi
|
berri
bati begira egin behar den metodologiaren eguneratzea eta egokitzea ez da erraza, Erabileraren Kale Neurketa oso sentibera baita gizartean gertatzen diren aldaketen aurrean. Esaterako, eskuko telefonoaren erabilera zabaldu zen urteetan neurtzaileek jasotako" bakarrizketak" neurketan integratzeko irizpideak landu behar izan ziren.
|
|
|
Kooperatibak eta euskara. Historia eta aro
|
berri
baten oinarriak. Eskoriatza eta Arrasate.
|
|
|
Euskararen kale neurketaren laugarren saioa egin
|
berri
dela, eskuartean ditugu 12 urte hauetan Euskal Herriko kaleetan euskarak izan duen eta gaur egun duen errealitatea aztertzeko datuak. Urteen eboluzioari begiratuz, esan daiteke ez direla alperrik pasa urteak; datu orokorrei begiratuta itxaropentsuak dira emaitzak, euskara geroz eta gehiago erabiltzen baita.
|
|
|
Aro
|
berri
bat ireki zen Euskal Herri 2010 prospektibarekin, herrigintza antolatzeko gizarte zibila eta gizarte politikoa uztartuz. urraspide luze baten ondotik, Euskararen erakunde publikoaren sorkuntza hitzartu zen 2006an. zein dira euskal kulturaz arduratzen diren elkarte horiek? 185 elkarte edo federazioren zerrenda aurki ditake Euskal kultur erakundearen webgunean.
|
|
|
Gertatzen da familia bereko bi edo hiru belaunaldi ibili direla dantza edo kantu talde berean. Gazteak elkartean sartzen dira musika, kantuz, antzerkian edo bertsolaritzan ikasteko. ohore zaie nortasun
|
berri
batez jabetzeaz. elkartea federazio batean bada lehiaketak eta txapelgoak antolatzen dira. publiko zabala hurbiltzen da. herrietako bestetan elkarteek parte hartzen dute giro alaian. Botere publikoarekin zerbait traba gertatzen bada, elkarteak
|
|
|
André Ladousse, sortzez zuberotarra, kultura Ministeritzako ikuskatzaile nagusi bat da eta Akitaniako kultura zuzendaritzak eskatu zion ekeri buruzko entzunaldi bat. ehun bat eragile entzun zituen eta idazki luze batean bere diagnosia eman zuen. egia da 18 urtez ekek lan harrigarria egin duela, baliabide gutirekin elkarteak eta artistak laguntzen, egitarauak koordinatzen, harremanak lotzen eragileen eta erakunde publikoen artean. ondorioz fidantza osoa dauka herritarren eta agintarien aldetik. Baina ekeren egitasmoa zen" euskal lurraldeko politika kulturalaren egitura nagusia eta mugiarazlea" izatea. urraspide honetan eke gelditu da. oraindik funtzio
|
berri
bat beteko du: kultura obragintza publikoaren laguntzaile.
|
|
|
Bururatzean aldarrikapen bat egin zen" Lehentasuna duten norabide hauei esker, euskararen aldeko hizkuntza politikarako zutabeak eraik daitezke, ofizialki onartuz nortasun hizkuntzak hartze duen oinarrizko estatutua: " Euskal Herriaren hizkuntza euskara da". zorigaitzez ez zen diru laguntza
|
berririk
bozkatu eta gauzak geldirik egon ziren. herritarrak ziren mugitu 10.000 manifestariko Deiadar batean.
|
|
|
1969an Seaska sortu zen ikastolak kudeatzeko. 1971an militante gazte batzuek Mende
|
Berri
antolatu zuten ikasleak formatzeko. 1979an AEK Iparraldera pasatu zen jende helduak euskalduntzeko.
|
|
|
1994an, hirugarren jardunaldiak bildu ziren eta erakundeek norabide
|
berri
bat hartu zuten. kulturgintzaren geroa segurtatua zenaz geroz orain euskarari buruz indar berri bat egin behar zen. egin behar zen. Euskararen agiria finkatu zen europako kontseiluak proposatu zuen Euskalde eta gutxiengoen eurokarta (1992) eredutzat hartuz:
|
|
|
1994an, hirugarren jardunaldiak bildu ziren eta erakundeek norabide berri bat hartu zuten. kulturgintzaren geroa segurtatua zenaz geroz orain euskarari buruz indar
|
berri
bat egin behar zen. egin behar zen. Euskararen agiria finkatu zen europako kontseiluak proposatu zuen Euskalde eta gutxiengoen eurokarta (1992) eredutzat hartuz:
|
|
|
Arazoa, kasu honetan, ez dagokio, aitatu
|
berri
dudan bezala, hizkuntzari bakarrik, ezperen kultur erreferenteari; modu horretara, euskaraz, gaztelaniaren eraginez, aparatuari ematen zaio garrantzia, ingelesez, berriz, erabiltzaileari begiratzen zaio. Bata hobea da bestea baino?
|
|
|
Eta horretan gure aberria, Euskadi, eta gure herria, Euskal Herria ez dira bakarrak. Adigai orokorra da hori mundu zabalean; izan ere, animalienganako tratamendu jakin hori da gizaldietan zehar izan diren jokaera batzuk aldatzen ari direla erakusten duena, alegia, animaliak, kasu honetan, modu batera ikustera datorren joera
|
berri
baten araberakoa. Eta gure Herriak ezin dezake ikusmolde orokor horretatik at geratu.
|
|
|
Hori ez ezik, hizkuntza horren aldeko jarrera eta atxikimendua zalantzan jartzen hasi direla aipatzen zen; izan ere, euskararen aldeko hizkuntza politikari kutsu politizatua, ideologikoa, eta erabilera partidista leporatu zaizkio. Alegia, errealitatearen hautemate eta irudikatzea gidatzen eta bideratzen dituen egitura kognitibo
|
berria
garatu da, zeinak euskara modu abstraktuan onartzen badu ere, bere aldeko neurri zehatz asko gaitzesten duen.
|
|
|
Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek badute, definizioz, gaitasun eta motibazio maila txukuna eta, hortaz, erraz bihur litezke euskaldun aktibo, baldintza eta bitarteko berri gutxirekin. tzioaren balioa agerian jarri denez, zer nolako neurriak bultzatu behar dira halakoak gainditu ahal izateko? Zein izan behar dute interbentzio eraginkor eta
|
berriaren
hartzaileek edo xede taldeek. Jarraian egiten dira zenbait iradokizun.
|
|
|
Zenbaki honetako artikuluan bertan Iñaki Iurrebasok dioenez: " bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut dezakegu euskararen egoera eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino." Aurrerapauso handia eta txalotzeko moduko ahalegina da bi ikerlan horien emaitzak uztartu eta hainbat lekutan elkarrekin aurkeztu izana; aro
|
berri
baten beste zantzu bat.
|
|
|
Aurreko guztia gutxi balitz, bi ikerketa horien uztarketak aukera
|
berri
bat dakar, Iñaki Iurrebaso eta bion ustean: bidea zabaltzen du euskararen adierazle sistema osatzen hasteko.
|
|
2008
|
|
|
ZER LEKU DU EUSKARAK ARLORIK
|
BERRIENETAN
–
|
|
|
Zer leku du euskarak arlorik
|
berrienetan
–
|
|
|
Halaber, euskararen presentzia areagotzea Interneten, eduki digitalak sortuz... Behar beharrezkoa irizten diogu, nolanahi ere, alor honetan euskarak gaur egun duen presentziari eta teknologia
|
berri
hauetan jadanik badiren euskarazko baliabideei buruzko azterketa eta erradiografia bat egiteari, eta etorkizunean urratu beharreko ildoa zehazteari.
|
|
|
Izan ere, informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrietan euskarazko baliabideak, tresnak eta aplikazio berriak garatzea ezinbestekoa da, bai eta euskararen presentzia areagotzea Interneten, eduki digitalak sortuz. Hori hala, beharbeharrezkoa da ere alor honetan euskarak gaur egun duen presentziari eta teknologia
|
berri
hauetan jadanik badiren euskarazko baliabideei buruzko azterketa eta erradiografia bat egitea, eta etorkizunean urratu beharreko ildoak eta estrategiak proposatzea".
|
|
|
lan egiteko modua, negozioak egiteko modua, pertsonekin erlazionatzeko modua, zerbitzuak jasotzeko modua, informazioa jasotzeko modua... Internetekin batera beste kontzeptu
|
berri
bat ere sortu zen" errealitate birtuala", gure ordenagailuaren bidez iristen zaigun beste espazio bat.
|
|
|
Beraz, Informazioaren eta komunikazioaren aroan bizi gara eta, hori dela eta, unibertsitateak, ikerketa zentroak eta enpresak hizkuntzen trataera berezia egiten duten teknologiak garatzen ari dira," infoingeniaritza linguistikoa" edo" hizkuntzen teknologiak (Language Technologies)", hain zuzen. Negoziobide eta merkatu
|
berriak
agertu dira, eta, horiek bultzatuta, aipatu teknologiak aurrerapauso handiak egiten ari dira. Batik bat honako hauek dira:
|
|
|
Internetek, hau da sareen Sareak, bizitza aldatu digu... Internetekin batera beste kontzeptu
|
berri
bat ere sortu zen" errealitate birtuala", gure ordenagailuaren bidez iristen zaigun beste espazio bat.
|
|
|
Elebila beste dokumentu bilatzaile bat da, baina bere esparrua zabalagoa da, Internet osoan bilatzen du eta. Web nabigatzaile oso bat eraikitzea lan erraldoia denez, bide
|
berri
bat urratu behar izan da euskaraz ondo moldatzen den web bilatzaile bat sortzeko. Internet nabigatzaileek barruan bi modulu edukitzen dute:
|
|
|
Euskaltzaindiak" iritzi" erabaki zuen orain dela urte batzuk. Bilatzaileak aldaera horren
|
berri
duenez, forma estandarrarekin bilatzeko aukera ematen du (klik bakarra eginez)
|
|
|
Euskararen Softwarearen Katalogoan (www.ueu.org/softkat) hizkuntzaren prozesamenduarekin lotuta dauden aplikazioak 44 dira; honela daude sailkatuta: ...AhoTTS Testu Ahots Bihurgailua, Fonatari), Euskara ikasteko metodoak (Bai & Bye, BOGA eta HEZINET), Lematizatzailea eta informazioa bilatzeko tresna, datu base dokumentala (Kapsula), corpus (XX. mendekoa), eta 20 baliabide lexikal (hiztegiak, esamoldeak,...). Eusko Jaurlaritza" Euskararen IKTen inbentarioa" prestatzen ari da orain eta beste produktu batzuk ere hasi dira ikusten gune
|
berri
horretan14, baina oraindik ez dago guztiz osatuta. Bi gune horietan bilduta dagoena aztertuta, eta kontuan hartuta beste produktu batzuk gune bi horietan jasota ez daudenak, esan dezakegu, beraz, ez gaudela basamortuan, hori ez dela hutsaren hurrengoa, baina bai oso gutxi gaztelaniarako, frantseserako edo, batez ere, ingeleserako eskuragarri dauden ehunka programa eta baliabiderekin alderatzen badugu.
|
|
|
Egun euskarak hizkuntza teknologiako lehenengo 100 hizkuntzen artean baldin badago, neurri handi batean estrategia horri jarraitu izan zaiolako dela uste dugu. Estrategiaren erabileraren adibide gisa esan dezakegu itzulpen automatikoan denbora laburrean garatu ahal izan bada lehenengo prototipoa hainbat tresna berrerabili direlako izan dela, bai taldean aurretik sortutakoak (baliabide lexikalak eta morfologia), baita software libreko beste batzuk ere (erdaretarako analizatzaileak), modulu
|
berri
bakar batzuk soilik sortu behar izan ditugu eta horiek beste talde batzuekin garatu ditugu elkarlanean.
|
|
|
• Hizkuntzalaritza konputazionalerako elkarteko wikia6 (ACL, Association for Computational Linguistics). Hizkuntza guztietarako baliabideen berri jasotzeko gunea zabaldu
|
berri
dute lehengo urtean. • Yourdictionary.com7:
|
|
|
Gorago ikusi dugunez argi dago ingelesa dela nagusia teknologia
|
berri
honetan. Ingelesa batez ere, baina beste hizkuntza nagusiek ere, bigarren maila batean, hainbat produktu eta baliabide garatu dituzte.
|
|
|
Tipologia aldetik, kasu berezia da ahozko hizkuntzarena. Aipatu
|
berri
ditugun ‘testu’ corpus horietan ez da ahozko hizkuntza jasotzen5 Hizketa corpusak (speech corpus) ere baditugu, baina ezin dira aurrekoekin konparatu. Gehienak hizketaren teknologiak garatzeko eratuak dira, edo euskalkien ikerketarako pentsatuak.
|
|
|
Hizkuntza asko hartzen dituzten makroproiektuak ere aipatzekoak dira: LDCren Gigaword, Wacky proiektua, aipatu
|
berri
dugun SpeechDat, C ORAL ROM eta abar. Banakoen corpus handiak ere badaude nazioartean (aipagarriena, arabierazko T. Buckwalter en corpus erraldoia, kasik hiru mila milioi hitzekoa).
|
|
|
Horrelakoetan, aldagai estralinguistikoei erreparatzen zaie sailkapenak, geruzak eta abar antolatzerakoan (genero, eremu, egileen datu soziolinguistikoak...). Hizkera aldaerak (estandarraz gain) oso presente daude mundu zabaleko corpusetan, eta hori koherentea da aipatu
|
berri
den deskriptibismoarekin.
|
|
|
ZTC linguistikoki etiketatzeko, Euslem en garapen
|
berria
den IXA taldearen Eustagger tresna erabili da. Sintaxi mailaraino etiketatzen du, TEI formatuan, anotazio banatua erabiliz.
|
|
|
• Irlandan, 16,8 miloi euro bideratu du Science Foundation Ireland (SFI) erakundeak gai honen inguruan Next generation of high tech automatic language translation (Itzulpen automatikorako teknologiaren belaunaldi
|
berria
) egitasmoan5.
|
|
|
4 Teknologia
|
berri
hauek euskararen garapenerako eta hedapenerako sekulako garrantzia eduki dezakete, batez ere lehen aipatu den esaldi bat buruan izanik: bestela egingo ez liratekeen itzulpenak egitea oso mesedegarria izan daiteke euskaraz bizi nahi dugunontzat.
|
|
|
Bertako hizkuntza erabiltzeaz eta bultzatzeaz gain, ingurune eleaniztun batean bizi gara, eta espainiera, ingelesa eta frantsesarekin elkarbizitzen ohituta gaude. Horrek aukera handiak ematen dizkigu teknologi
|
berri
hauek garatzeko garaian. Beharra eta esperientzia badugu, ausardiarekin konbinatuta emaitza ederra eman dezakeela uste dugu.
|
|
|
Azkenaldian, web 2.0 edo Internet berriaz nonahi entzun dezakegu. Asko hitz egin da, halaber, irakaskuntzak internetera hurbiltzeko eta berau ulertzeko modu
|
berri
honi atera dakizkiokeen onurez. Jakintza Ikastolako IKT taldean, duela urte batzuk hasi ginen ohartzen onura hauez eta hausnarketa sakon baten ondorengo emaitza dira gaur egun abian ditugun hainbat proiektu.
|
|
|
Garbi ikusi genuen web 2.0 delakoak orokorrean asko eskaintzen zuela, eta irakaskuntza arloan bereziki emankorra izan zitekeela. Alde batetik, dohaineko eta erabilerrazak diren tresna mordo bat (blogak1, wikiak2, webquestak3, batzaileak4, marka gune sozialak5..) jartzen dira gure eskura; eta, bestetik, hori bezain garrantzitsua den filosofia
|
berri
bat (partekatzea, ezagutza denon artean eraikitzea, autonomiaz jokatzea, irakaslearen rola aldatzea...). Gauzak horrela, ez genuen nahi teknologia berrien inplementazioa informatikako klaseetara edo ordenagailu gehiago erostera mugatzea.
|