|
2000
|
|
|
Frankismo osoa zegoen ados, Espainia
|
Berriak
hizkuntza ofizial bakarra beharzuela, eta berori ezarri egin behar zela esatean (II. Errepublikak egindakoa ezabatuz); baina horretarako metodo, erritmo eta prozeduretan ez ziren guztiak irizpide berekoak.Irekitxoenak ez zeuden konforme lehendik, inolako gatazkarik gabe, indarrean zeudenerabilpen ohitura eta jokamoldeak beste gabe mozteko.
|
|
|
a) Proiektu politiko
|
berriaren alde
hizkuntza guztiak erabili behar direla defendatzen duen korrontea. Adibidez, ideia horren zerbitzuan itzulpen bulegoaksortu izan dira, Iraultzaren mezuak mintzaira guztietan landu eta hedarazteko.b) Baina Iraultzek alderantzizko biderik ere hartu izan dute eskueran zeuzkatenhizkuntzen aitzinean:
|
|
|
Espainiako presio mediatikoaz gain, komunikabideen inguruko beste gai batzuk ere aipatu ziren Londresko sinposioan. Jakin genuen, adibidez, Europako Parlamentuaren enkarguz txosten bat egin duela Galesko Aberystwyth unibertsitateko Mercator taldeak, Internetek eta teknologia
|
berriek
hizkuntza gutxiagotuen baitan izango duten eraginaren inguruan. Zantzu batzuk besterik ez zizkiguten eman txosten horren inguruan:
|
|
2001
|
|
|
Javier Martínezen ustez gutxi falta da gizarteak garraiora eta trafikora aplikaturiko teknologia
|
berriak
hizkuntza barnera dezan.
|
|
2002
|
|
|
SEIk (Euskal Soziolinguistika Institutua sortzen) eta UEUko Soziolinguistika sailak «Urrats
|
berriak
hizkuntz berreskurapen lanetan» ikastaroa antolatu dute. Ikastaroan azken urteotan euskararen berreskurapen lanetan izan diren egitasmo zein ikerketa berriak ezagutaraziko dira.
|
|
|
Aipatutako arrazoiak nahikoa izan zukeen. Euskararen presentziaEuskal Herriko unibertsitateetan erdararen parekoa izan behar du, garapen osoaeta eutsigarria lortzeko bide bakarra delako, unibertsitate barruko bizimodua, sortzen diren aukerak eta ezartzen diren baliabide
|
berriak
hizkuntzatik apartekoakez direlako. Adibide bakarra aipatuko dut:
|
|
|
Horietatik guztietatik, ordea, maiz aldatu gabe gelditu dira hizkuntzaren ikuspegi epistemologikoa, helburuak eta irakaskuntzaren prozedurak. Gainerako faktore eragileak, psikologiaren ekarpen berriak ikaste prozesuan, teknologia
|
berriak
hizkuntzaren didaktikan, metodologiaren proposamen berriak..., sartuz joan zaizkigu hizkuntzen didaktikan, baina aldaketa epistemologikoa egingabe gelditu da.
|
|
|
Beste herrietan ere, Quebecen kasu, garrantzi handia eman zaio etorkin
|
berrien
hizkuntz hautuari: frantsesaren aldeko hizkuntz integrazioari, inertziaz ingeles botere tsuaren alde jo ez dezaten.
|
|
|
Gizarte gune
|
berrien
hizkuntza euskara (soilik edoerdararen parean) izatean datza euskararen zinezko normalizazioa, eta horretara zuzendu lirateke normalkuntza plangintzaren ahaleginik handienak. Izan ere, hizkuntz ohiturak finkatu gabe dagoen gizarte talde berri batean askoz errazagoa da euskara ezartzea, abian dagoen (erdarazko) beste batean ohiturak aldatzea baino.
|
|
2003
|
|
|
Dudaz beterik hartu zuten euskaldun batzuek prentsa elebiduna, baina bazetorrenez hartu egin beharra zegoen. Hirurogeita hamarreko" garai politiko
|
berriak
hizkuntza politika berria zekarren derrigorrez. Gatazkaren alde garrantzizko bat hizkuntzarekin lotuta baitzegoen Euskal Herrian; hizkuntza politika berria âelebitasunaâ deitzen da33".
|
|
|
Baina dena ez da urregorri kolorekoa: " nabigatzeko orduan euskara erabiltzen duten euskal internauten portzentajea jaitsi egin da; instituzioek hausnarketa serio bat egin dute teknologia
|
berrietan
hizkuntza honen presentzia nola handitu behar duten erabakitzeko58".
|
|
|
Euskalduntze alfabetatzearen helburu estrategikoanorbanakoa ren borondatetik harago doa. Norberak euskara ikastea ez da nahikoa, horrekin batera hiztun
|
berria
hizkuntza komunitatean hiztun aktiboa bilakatzeak izan behar du euskalduntze alfabetatzearen xede nagusia.
|
|
2004
|
|
|
Etorkinen umeak euskaldundu egiten ziren halako hizkuntza ukipenak jotako giro soziolinguistikoetan. Gainerakoan, euskararen berritze mekanismoak agortzen joan dira etengabe, gizarte molde
|
berriaren gaineko
hizkuntza kontrola Nazio estatu totalitarioen eskuetan zegoelako.
|
|
|
Bi hiztun herrien arteko harremanetan bide dago, beraz, hizkuntza jabekuntzaren azken gakoa. Euskaldungoari buruz erdal komunitateak dituen uste, jarrera eta estrategien baitan erabakiko da euskararen etorkizuna, balizko euskaldun
|
berrien
hizkuntza jokaeraren aldaerak harreman nagusi horren araberakoak izango direlako. Ezagun denez, ur handietara egin dugu jauzi Bergararen eskutik; ez ustekabean, ordea.
|
|
|
Nora ez hori, ezintasunaren ondoez hori, bi ur mota horien artean dagoen nahasketa oker egitetik datorrela begitandu izan zait beti. Azken hondarrean, izan ere, euskaldun
|
berriaren
hizkuntza jokabidean bi mailetako hur horiek nahastuta dabiltza, ikasleak berezko dituen ezaugarriak gizarteak dituen ezaugarriez inguraturik daudelako. Euskaldun berriaren maila mikroan, ez dago esan beharrik, euskara ikasteko darabiltzagun metodo ereduen zer nolakoak ondorio nabarmenak izango ditu alde batera edo bestera.
|
|
|
Zenbait mito eraisteari ere ekin zion andere nekaezin honek. Europa ren aniztasun linguistikoaren altxorra aipatzen duen Konstituzioan Papua Ginea
|
Berriko
hizkuntza kopurua Europakoa halako hamar baino gehiago dela ez ote zen sartu esan zigun. Eta Europako Batasuneko goi funtzionario batek Europako hizkuntza guztien Inkesta Soziolinguistikoa egiteko behar adina diru ez zegoela esan zionean, zera erantzun zion, Danimarkan 5 milioi jende eta 24 milioi txerri daudela eta kontsumitzaileak harategian txerrikia erosten duenean interneten sartuta puska horren ibilbide osoa jarraitzeko aukera duela —txerriaren izena, zenbakia, jaioteguna, non jaio zen, non gizendu zuten, zer pentsu mota jaten zuen, non eta noiz akabatu zuten—, eta orduan nola ez den bada modurik izangoEu ropan behar bezalako Inkesta Soziolinguistikoa egiteko.
|
|
|
Ez zuen arrazoi falta, ezen errealitatearen berri ematerakoan hizkuntzarekin egiten baitugu topo ezinbestean, gogoz nahiz gogoz kontra. Nola eman errealitatearen
|
berri
hizkuntzaren bidez ez bada, perpausen bidez ez bada. Dakigunez, hizkuntza, edozein hizkuntza, perpausetan banatzen da, perpausen osagai nagusiak izenak eta aditzak direlarik.
|
|
2005
|
|
|
Neurri horiek hartu aurretik, Eskolako Absentismoa Prebenitu eta Kontrolatzeko Planak prebentzio neurri batzuk proposatzen ditu hezkuntzako lehen etapetatik hasita, Haurrena barne, ez baita nahitaezkoa. Horretarako, ikastetxeek harrera planak izango dituzte integratzeko arriskuan dauden ikasleentzat, gaztelania menderatzen ez duten ikasle
|
berrientzako
hizkuntza eta gizarte egokitzapenerako gelak eratzeko, historia pertsonalak egoera horietara egokitzeko eta berariazko tutoretza sortzeko. Kasuak hautematea ikastetxeari dagokio, tutore beretik zuzendaritzaraino.
|
|
|
Harritzeko moduko gauza da, gure garaiak erakuts ditzakeen era askotako ahalegin zientifikoak ikusita, nola saiakera bat —zein pentsatzearen eta ikerketaren gai aberats eta handia den eta onura publikoa duen— erabat landu gabe geratu izan den: aspaldiko zein aro
|
berriagoko
hizkuntza ezberdinen arteko konparaketa.
|
|
|
Honen arabera," hizkuntzak gizadiaren monumentu zaharrenak dira" eta euren ikerketa sakona oso mesedegarri izango litzateke bai" gauzen ezagutzarako" bai eta" gure espirituaren ezagutzarako": " Denborarekin, unibertsoko hizkuntza guztiak erroldatuko dira, hiztegi eta gramatiketan jarriko dira eta elkarren artean konparatuko dira" 155 Gure autoreak bat egiten du" erabat landu gabe geratu izan den" proiektu horren asmoarekin eta, bere garaikide askoren iritziaren kontra," aspaldiko zein aro
|
berriagoko
hizkuntza ezberdinen arteko konparaketa[...] pentsatzearen eta ikerketaren gai aberats eta handia den eta onura publikoa duen" jarduera bat bezala kontsideratzen du156 Honek ez du esan nahi, absolutuki bederen, inork aztergai honen inguruan ezer egin ez duenik, ze, egiaz, ordura arteko literaturak erakusten du ere han hemenka hizkuntza ezberdinen arteko zenbait erkaketa eta hauekin loturiko ... Konparazio eta ohar horiek guztiak, hala ere, zatikakoak edo noizbehinkakoak dira gehienetan eta, askotan gainera, bestelako ikerketa historikoen edo asmo didaktiko hutsen zerbitzura bakarrik daude.
|
|
|
Hau da, hain zuzen, J. G. Herderrek onartzen ez duena eta aipatutako bere idatzian zorrotz kritikatzen duena. Hizkuntzaren jatorriari buruzko gure autorearen erreflexioa, esan bezala, hemendik abiatzen da eta, gure aldetik, beronen bi aspektu kritiko bakarrik ekarriko ditugu gogora74 Batetik, ez zaio kontsekuentea iruditzen aipatutako idazle frantziarren planteamenduen oinarrizko ideia bat, hain zuzen, hizkuntza
|
berriagoak
hizkuntza zaharragoak baino perfektuagoak eta osatuagoak direla ontzat ematen duen premisa:
|
|
2006
|
|
|
Batasunaren helburua euskara toki guztietan ofizila bihurtzea da. Batasunak esan duenez, «Iraganeko errezetek ez dute balio eta aro politiko
|
berrian
hizkuntza politika berria behar da».
|
|
|
Kezka nagusien artean hauxe zegoen: ikasle
|
berriek
hizkuntzak eta zehazki euskara nola ikasiko zuten. Ildo horretatik, hasierako aztoramenduak materiala bilatzera eraman gintuen:
|
|
2007
|
|
|
Baina XVI. mendean gauzak aldatu egin ziren, eta gaztelania bihurtu zen Espainia Estatu
|
berriaren
hizkuntza ofizial bakarra. Eta galiziera gainbehera hasi zen.
|
|
|
Baina hiztun diglosikoen historia ez da agortu belaunaldihoriekin batera. Jakina, eskolako belaunaldi
|
berrien
hizkuntza gaitasunaren arazoaazaltzeko, diglosiaren kontzeptua alderantziz ulertu behar da, nik adierazi nahinukeena zuzen ulertzekotan: lehengoen kasuan hizkuntza idatzian baldin bazegoengaitasun ezaren hutsunea, orain mintzamenean dago gabezia.
|
|
|
Humboldt-en orientazio
|
berriak
hizkuntzaren ikerketan esan nahi du, bat, hizkuntza pentsatzea kontrarioak pentsatzea izan behar duela, eta bi, horrela pentsaturiko hizkuntzaren «jatorriaz» modu berri batean galdekatu dela.
|
|
|
Ib., 314 Esperientzia iraultzaile
|
berriarekin
hizkuntza ere berritu beharra, hizkuntza eta pentsamenduaren batasunarekin oinarritzen da: «Quand un peuple s, instruit, nécessairement sa langue s, enrichit, parce que l, augmentation des connaissances établit des alliances nouvelles entre les paroles et les pensées et nécessite des termes nouveaux».
|
|
2008
|
|
|
Euskararen Erakunde Publikoa egitura
|
berriaren
hizkuntza politika proiektuan (ikus beherago, V. atalean) irakaskuntza da programazio zehatz bat duen alor bakarra (2005, Euskararen eta euskarazko irakaskuntza Epe luzeko programazioa). Urtero 4/ 6 irakasle postu berri aurreikusten dituzte lehen mailan (20/ 30 orotara), adibidez.
|
|
|
Gaurkotasunezko gaiak lantzen ditu, herritarren berebiziko garrantzia izanez. Gainera, euskara hutsean idatzitako webgune hau, medio
|
berrietan
hizkuntza bultzatzeko eta indartzeko erronkarekin jaio zen.
|
|
|
Calvet 1999: 223) deritzon horretan oinarrituriko identitate motibazio
|
berriak
hizkuntzaren gizarte funtzioaren gai funtsezkoa planteatuko luke, bai eta, inplizituki, gizarte funtzio horren edukiarena ere;" hizkuntzaren gizartefuntzio gabezia konpentsatzeko gizartearen hizkuntzabeharrak aldatzeko ahaleginaz" mintzo da, eta horrek hizkuntza/ gizartea dikotomia" homeostatikoaren" gaineko interbentzioaren gaia plazaratzen du (Calvet 1999: 223).
|
|
|
Calvet 1999: 223) deritzon horretan oinarrituriko identitate motibazio
|
berriak
hizkuntzaren gizarte funtzioaren gai funtsezkoa planteatuko luke, bai eta, inplizituki, gizarte funtzio horren edukiarena ere;" hizkuntzaren gizarte funtzio gabezia konpentsatzeko gizartearen hizkuntza beharrak aldatzeko ahaleginaz" mintzo da, eta horrek hizkuntza/ gizartea dikotomia" homeostatikoaren" gaineko interbentzioaren gaia plazaratzen du (Calvet 1999: 223).
|
|
|
Aldaera
|
berrien
hizkuntza ezaugarritan sakontzeko asmorik gabe, esan daiteke hauen gramatika eta fonologia gutxiago markatuta izateko joera izaten dela, erregularragoa eta sinpleagoa.
|
|
|
Urte haietan, literatura ere kezkagai zen: euskal kulturaren bide
|
berriak
hizkuntzaren normalizazioaren ildotik bideratu zirela-eta, abandonua salatzen garrasika ziharduten literato gazteek. Gaur egoera hobean dago literatura, bere egitura, elkarte eta taldeekin, eta bere eztabaidekin.
|
|
2009
|
|
|
Bestetik, badirudi gaztelania gehiago dagoela etxean, familia roletan, anai arreben eta lehengusu lehengusinen arteko harremanetan... Produktu eta bizi estilo
|
berriek
hizkuntzaren barnetik ere desplazatzen dute euskara. Jakina, gazteek berezkoa dute hizkuntzaren errepertorioa aldatzeko joera, identitate bilaketaren eta bereizi beharraren ezaugarri bat da.
|
|
|
euskararen alfabetoa oso ondo egokitzen da mendebaldeko teklatu eta kodeetara, eta ez du Europako beste hizkuntza batzuek ezagutzen ez dituzten karaktere bereizgarririk. Baina inolako familiarik gabeko hizkuntza izateak eta inguruko zein komunikazioaren teknologia
|
berrietako
hizkuntza nagusien gramatikatik hain urrun dagoenez, itzulpen automatikoa elkarren antzeko edo gertukoagoak diren hizkuntzen artekoa baino zailago egiten dute. Horrek, eta hizkuntzaren txikitasunak itzulpen sistemak beste hizkuntza batzuetan bezain garatuak ez izatea ekarri du, urrats garrantzitsuak egin badira ere.
|
|
|
Ikaragarria eta guztiz erabakigarria da euskararen bizi indarra trinkotzeko ahaleginean aurreratu daitekeena, etxetik euskal hiztun direnek euskara esparru guztietan, eta bereziki ez formaletan, ohikotasunez erabiltzen badute euskara, gero eta gehiago horrela bakarrik izango baitira euskara adierazkortasun biziz eta naturaltasunez erabiltzen duten hiztunak. Erabakigarria da euskaldun
|
berriek
hizkuntzari eman diezaioketen bizi indarra, eskolan nahiz unibertsitatean, zerbitzu publikoetan ez ezik familian eta lagunartean euskara erabiliz. Erabakigarria izango da, guraso euskaldun berriek euren seme alaben etxeko hizkuntza euskara izatea lortzen baldin badute, 15 urte barru euskararen erabilera naturalagoa eta handiagoa izan dadin egin dezaketena.
|
|
2010
|
|
|
Beraz, esku artean darabilten ideiak antolatu nahian, testuinguru
|
berriaren araberako
hizkuntza irizpide berriak finkatu, lortu duten konfiantzaz balio emergenteak prestigioa indartzera bideratu, eta horretarako diskurtso berria eraikitzearen beharra ikusten dute, argudio positibo eta eskuragarrien bitartez. Eta hau dena hizkuntzen ekologiaren ikuspegipean.Hau da, hizkuntza aniztasunak testuinguru partikular bakoitzean onura besterik ez du ekarriko ez bada lerrokatzen aniztasuna bera eraginkortasun komunikatiboarekin, garaion lastertasun baldintzetan.
|
|
|
Batetik, lortutako ezagutza maila ez da nahikoa izan erabilera normalizatuan islatzeko. Bestetik, oraingo gizartearen konfigurazio beharrei erantzunez, giza talde
|
berriak
hizkuntzaren ikaskuntza prozesuan sartzen diren bitartean, beste giza talde batzuk (ikas prozesua bukatu dutenak) behar zehatzak erakusten dituzte hizkuntza erabiltzeko. Bestalde, euskara eta gazteak edota familian, aisialdian, kirolean, ikasketetan, hedabideetan edo alor teknologikoan (sare sozialak, internet, softwarean,...) erakusten digute bide asko irekita dagoela normalizazio prozesuan.
|
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: ...zan ere, erabakigarria da, esaterako, euskararen bizi indarra trinkotzeko ahaleginean aurreratu daitekeena, etxetik euskal hiztun direnek euskara esparru guztietan, eta bereziki ez formaletan, ohikotasunez gero eta gehiago erabiltzen badute, horrela bakarrik izango baitira euskara adierazkortasunez, bizitasunez eta naturaltasunez erabiltzen duten hiztunak. orobat, guztiz erabakigarria da euskaldun
|
berriek
hizkuntzari eman diezaioketen bizi indarra, eskolan nahiz unibertsitatean edo zerbitzu publikoetan ez ezik familian eta lagunartean euskara erabiliz. giltzarria izango da, hain zuzen ere, guraso euskaldun berriek euskara (edo euskara ere) beren seme alaben etxeko hizkuntza izatea lortzea, 15 urte barru euskara era natural, bizi eta adierazkorragoan erabil dezaketen hiztunen masa kritikoa eta erki... beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
2011
|
|
|
Euskalgintza eta herri osoarekin bat gatoz gure hizkuntzaren aldeko mobilizazioan. Garai
|
berriak
hizkuntza eta kultur eztanda ekarri behar du, auzo eta herrietatik instituziotaraino, norbanakotik gizarte osoraino. Hizkuntzak lurraldea behar du, egitura juridiko politikoa, eskubideak.
|
|
|
posizio soziala, apropiazio ezegokiak eta anonimaturako eskubidea. Elementu guzti horiek Bilbon elkar eragiten eta dialektikan ari diren euskararekiko ikuspegien alboan jarri ezkero, Bilbo
|
berriak
hizkuntzarekiko (hizkuntzekiko) zabaltzen dituen proiekzioak noraino diren benetako, noraino heltzen diren herritarrarengana eta noraino diren naturalizazio berrietarako oinarri aztertu dezakegu.
|
|
|
posizio soziala, apropiazio ez egokiak eta anonimaturako eskubidea. Elementu guzti horiek Bilbon elkar eragiten eta dialektikan ari diren euskararekiko ikuspegien alboan jarri ezkero, Bilbo
|
berriak
hizkuntzarekiko (hizkuntzekiko) zabaltzen dituen proiekzioak noraino diren benetako, noraino heltzen diren herritarrarengana eta noraino diren naturalizazio berrietarako oinarri aztertu dezakegu.
|
|
|
Beste hizkuntza batzuk hitz egiten zituzten eta katalana ez zekiten pertsonak ikasgeletan eta gizartean hartzeak zekartzan arazoei aurre egitea zen helburua. Ikastetxeetan katalana erabiltzeko jarduerak antolatzeaz gain, immigrazio
|
berriaren
hizkuntzak aintzat hartu dira. Nik neuk izan nuen horrelako bat proposatzeko aukera:
|
|
|
a) Lehendabiziko fasean ikaragarrizko presio indarra dago estatu botere menderatzailearen aldetik mendeko hiztunak hizkuntza ofizialera makurrarazteko; b) bigarren fasean, elebitasunaren garroak zabaltzen dira jatorrizko hiztunen artean, baina artean ez dute galdu beren ama hizkuntzan jarduteko ohitura; c) hirugarren fasean, ordezkapenaren azpijanak jadanik burutu du burutu beharrekoa: belaunaldi
|
berrien
hizkuntza jadanik ez da arbasoena, estatuaren hizkuntza hegemonikoan mintzo dira jatorrizko herritarrak.
|
|
|
glotofagiaren lantegirik emankorrena hezkuntza sistema izan da. Belaunaldi
|
berrien
hizkuntza identitatea suntsitzea oinarrizko estrategia izan da estatuaren aldetik akulturazioaren eta asimilazioaren glotopolitikan. Ordezkapen planifikatu horren ondorioz, jatorrizko hizkuntza galdua duen belaunaldiak ez du jatorrizko kultura identitatea berreskuratzeko aukerarik, eta estatu hedakorraren jomugan, berriz, ez zegoen beste asmorik:
|
|
|
–Baina azken hiztunaren hiltzeak ez dakar nahitaez hizkuntzaren desagerpena. Herri bateko azken hiztuna desagertuta ere, hizkuntza galdu berriak bere komunitatean, haren toponimian eta bizilagunen izenetan, hau da, komunitate horren oroimen kolektiboan bere arrastoa uzten du eta hori hizkuntza berpizteko hazia izan daiteke. Ez dakigu hizkuntza galduaren oroimen kolektiboak nola eragiten duen belaunaldi
|
berrien
hizkuntza berreskuratzeko nahian eta ahalmenean, baina zenbait egilek. Miquel Grosek Recuperación del euskera en Navarra liburuan, adibidez?, bi gertakarien arteko erlazio zuzena iradoki du? .
|
|
|
Izan ere, hizkuntzak erabateko zentralitatea zuen belaunaldi literario berriaren jarrera literarioan. Hau da, belaunaldi
|
berriak
hizkuntza planteamendu berriak zekartzan, bai ikuspegi linguistikotik, bai soziolinguistikatik ere. Aurreko adibidearekin jarraituz Mitxelenak Txillardegiren hizkuntzari buruz zera zioen:
|
|
|
Horregatik, garrantzitsua da harrera herrialdetik era askotako mekanismo eta bitartekoak eskaintzea etorkinek hizkuntza berri horiek ikas ditzaten. Baina bestalde, oso garrantzitsua da, baita ere, etorri
|
berrien
hizkuntzak bultzatu eta sustatzea. Hau da, etorkinek ez ditzatela euren jatorrizko hizkuntzak alde batera utzi harrera herrialde hizkuntzak ikastearren.
|
|
|
Hurrengo orrialdeetan eskolaren esparrura mugatuko gara. Lehendik ere esana dugu etorri berrien hizkuntzak bultzatzeko asmoz hizkuntza horiek eskolatze hizkuntza izatea edota irakasleek ikasle etorri
|
berrien
hizkuntzak ikastea praktikan ezinezko diren planteamenduak direla. Baina jakina da, era berean, etxeko hizkuntzak sustatzea bigarren edo hirugarren hizkuntzak ikasteko aldagai garrantzitsua dela (Barkin, 2002) edo hizkuntzen ikaskuntzan motibazioa funtsezko aldagaia dela (Txepetx, 1987).
|
|
|
Baina jakina da, era berean, etxeko hizkuntzak sustatzea bigarren edo hirugarren hizkuntzak ikasteko aldagai garrantzitsua dela (Barkin, 2002) edo hizkuntzen ikaskuntzan motibazioa funtsezko aldagaia dela (Txepetx, 1987). Eskolak, beraz, ondo asmatu beharra dauka zer egin dezakeen eta zer ez ikasle etorri
|
berrien
hizkuntza eta kulturekin.
|
|
|
Egin eskolan etorri
|
berrien
hizkuntzak sustatzeko proposatzen diren ideien inguruko mapa kontzeptual bat.
|
|
|
Ondorengo web orrietan (<www.cuadernointerculural.org, www.aulaintercultural. com>, <www.zipilagun.blogspot.com, www.etorkinekin.blogspot.com/2007/09/ hipi berrientzat kit >) hainbat material azaltzen da ikasle etorri berrien integrazioa bultzatzeko. Aztertu web horri horiek eta proposatu esku hartze programa bat ikasle etorri
|
berrien
hizkuntzak lantzeko.
|
|
|
Horiek horrela, garrantzitsua da hizkuntza gutxituen normalizazio edo indarberritze prozesuetan etorri
|
berrien
hizkuntzak ez hartzea oztopotzat, baizik eta hizkuntza aniztasunaren alde egiteko aukeratzat. Noski, bide horretan hezkuntzak ere zeresan handia du, edo batez ere, erronka handi bat dauka esku artean:
|
|
|
Noski, bide horretan hezkuntzak ere zeresan handia du, edo batez ere, erronka handi bat dauka esku artean: etorri
|
berrien
hizkuntzak ere nola sustatu. Erronka konpartitua dela ere egia da, bertako hizkuntza gutxituak indarberritzea eskolak berak bakarrik lortuko ez duen bezalaxe, etorri berrien hizkuntzak sustatzeko ere bestelako esparruetan ere eragin baita.
|
|
|
etorri berrien hizkuntzak ere nola sustatu. Erronka konpartitua dela ere egia da, bertako hizkuntza gutxituak indarberritzea eskolak berak bakarrik lortuko ez duen bezalaxe, etorri
|
berrien
hizkuntzak sustatzeko ere bestelako esparruetan ere eragin baita. Bide horretan, etorri berrien familia eta gertuko harreman sareak giltzarri izan daitezke.
|
|
|
Hurrengo orrialdeetan eskolaren esparrura mugatuko gara. Lehendik ere esana dugu etorri
|
berrien
hizkuntzak bultzatzeko asmoz hizkuntza horiek eskolatze hizkuntza izatea edota irakasleek ikasle etorri berrien hizkuntzak ikastea praktikan ezinezko diren planteamenduak direla. Baina jakina da, era berean, etxeko hizkuntzak sustatzea bigarren edo hirugarren hizkuntzak ikasteko aldagai garrantzitsua dela (Barkin, 2002) edo hizkuntzen ikaskuntzan motibazioa funtsezko aldagaia dela (Txepetx, 1987).
|
|
2012
|
|
|
1 HizKunTza guTxiTuen JaRRaiPena liTeRaTuRa SOziOanTROPOlOgiKOan hizkuntzari iraunarazte eta hizkuntza ordezkapen ikerketa arloan gutxi dira mintzaira atxikitzea eta beraz, belaunaldi
|
berrien
hizkuntza sozializazio baldintzak bermatzea erdietsi duten hizkuntza gutxituen komunitateen adibideak. Fasoldek (1995:
|
|
|
Aitatxi amatxien hizkuntza portaera aldaketa hori esanguratsua da hizkuntzak belaunaldiak lotzen baititu. zenbait ikerketak ere (Behling 1996, Morris 2005) belaunaldi
|
berriek
hizkuntza gutxitua atxiki dezaten aitatxi amatxien garrantzia bereziki nabarmendu dute. Fishmanek hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipena familiaren baitan zurkaizten du, mintzaira hiru belaunaldien arteko ahozko elkarreragin informaletan adierazpide ohikoa delarik:
|
|
|
Belaunaldi
|
berriak
hizkuntza ahulean sozializatzeak familiaren eta ingurunearen eragina, jakinaren gainekoa, eskatzen du. Gurasoen jarrerak, erabakiak eta estrategiak funtsezkoak dira baina euskarazko sozializazioaren atzean hiztun taldearen eta bere erakundeen (eskolaren, elkarteen...) harreman sareak eta lan pedagogiko osoa daude. hizkuntza sozializazioa, goitik beheitiko harremanetan gauzatzen den gertakaria izan beharrean, bi ardatzetan (bertikalean nahiz horizontalean, hau da, belaunaldien artean eta adinkideen artean) gertatzen diren elkarreraginetan funtsatzen da.
|
|
|
Bertako hizkuntzak sustatu eta babesteko lan gehien Europan egin da, eta hor eman izan zaie hedabideei inon baino garrantzi handiagoa. kontzeptu eta ideia berrientzako berezko hizkuntz ereduak eduki beharra. hori ezin du hiztunak egin, ezin dute akademiek egin. Informazio zurrunbiloak exijitzen duen abiaduran, behintzat, ez. horregatik, hedabideak hizkuntza garatzeko gune apartak dira, onerako eta txarrerako, hizkuntzaren finkapenerako zein narriadurarako. hedabideetan egunero bilatu behar direlako soluzio
|
berriak
hizkuntz arazo berrien aurrean. hizkuntzaren maisu nagusiak direlako. euskararen kasuan, aspaldian azpimarratu izan da hedabideen garrantzi hori. eta esan ere esan izan da XXI. mendeko euskara komunikabideek finkatuko dutela eta, horregatik, irratian, telebistan, egunkarietan eta Interneten nagusituko den hizkuntza hori izango dela euskal hiztunengan ere nagusituko dena eta, beraz, hori dela etor... Jar gaitezen 70eko hamarkadaren amaieran.
|
|
|
I. Politikaren ikuspegitik, hizkuntza aniztasuna antolatzeko eredu berri bat sortzea, egun dagoen hazkunde eredu
|
berrian
hizkuntza komunitateei parte hartze eraginkorra ahalbidetzeko.
|
|
|
Horra bada, aldi berrian, Iraultza Liberalaren dinamikan, Frantziako herritarren Biltzar politikoak frantsesa aldarrikatu zuen hizkuntza bakartzat, eta bestelakoak etsai ideologikotzat kalifikatu zituen. Konstituzio
|
berrian
hizkuntza ofizial nagusi bakarra ageri zen. Estatu nazio berriaren mitologia eta sineskerian hizkuntzen arazoa politizatzen hasi ziren, beste hizkuntzetako hiztunak alboratuz.
|
|
2013
|
|
|
" Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: ‘nolako euskalduna naiz? ’" artikuluak Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga burutzen ari diren ikerketaren berri ematen du.
|
|
|
Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" euskara 2 urterekin hasita eskolan ikasi dutenei ere.
|
|
|
Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?"
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Ondorengo aipua Zumaian bildutako hiru kideren arteko elkarrizketaren sekuentzia bat da. Gogoan izan behar da Zumaian hizkuntzaAne Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" gaitasuna oso altua dela, populazioaren %71, 5 (Eustat 2013).
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" egiten dituzten iruzkinak?
|
|
|
Talde honetako bi hizkuntzen ikaskuntza esperientzia eta helduaroan elebidun egin direnena oso desberdinak dira. Bi taldeetako espeHiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" eta ez det ordu guztitan ta momentu guztitan euskeraz hitz egiten, ordun ezin det euskaldun, euskaldun naizela esatea.
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?"
|
|
|
Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?"
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?"
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" talde homogeneoagoa izan da:
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Aurrez egindako ikerketak (Amorrortu eta al. 2009) erakutsi zuen hiztuna bizi den lur eremuan dagoen euskal hiztun portzentajeak garrantzi handia duela hizkuntza ikasteko esperientziaren nolakotasunean, Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga – Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" eta euskara erabiltzeko aukera izateko, jakina.
|
|
|
Hiztun
|
berrien
hizkuntza identitatea: " nolako euskalduna naiz?" – Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla eta Belen Uranga
|
|
|
Gazteek idatzizko hizkuntza erabiltzen duten eremua ez da mugatzen eskolaren lau hormetara. Azken urteetan teknologiak izandako garapenak eta horren baitan sortu diren komunikatzeko bide
|
berriek
hizkuntza erabiltzeko gune eta modu berriak sorrarazi dituzte. Kasu honetan, hizkuntza gutxitu baten testuinguruak eskaintzen duen aberastasunaren barruan uztartu nahi izan ditugu teknologia eta gazteak.
|
|
|
Baina beste aditu batzuk (Lewis & Fabos, 2005; Merchant, 2001; Spatafora, 2008; Tagliamonte & Denis, 2008) uste dute jargoi bat besterik ez dela, alegia, ingeles hizkuntzaren garapeneko prozesu soil bat. Beste batzuk, berriz, (Crystal, 2001; Davis & Brewer, 1997) oraindik haratago doaz eta diote kaltegarria ez izateaz gain, onuragarria eta osagarria dela; sarearen bitartez egiten den komunikazioan garatu diren hizkuntza egitura
|
berriek
hizkuntzaren aldaera berri bat (new media language) sortu dutela. Eta gainera, hizkuntza berri horrek ikasleei mesede egin dakiekeela, sormena eta alfabetatzea bultzatuz (Sternberg, Kaplan & Borck, 2007).
|
|
|
Mendeko nazioak genetikoki basatiak direla hedatzeaz gain lortu baitute inperialismoaren intentsitate handiko biolentzia normaltzat hartua izatea munduko herrialde hegemonikoen kontzertuan. 2012ko azaroaren 1ean normaltasun osoz aipatuko du El País eko editorialak Herbehereetako gobernu
|
berriaren
hizkuntza politika: «Nederlandera ez dakienak du oinarrizko diru-laguntza sozialik jaso».
|
|
|
gaur egun" hizkuntza bat= kanal bat" ekuazioa ez da, aurretik argudiatu dugunez, lehen bezain finkoa. Teknologia berriek eta erabilera
|
berriek
hizkuntzekin modu ezberdinetan jokatzea ahalbidetzen dute (aukerako azpititulu eta bigarren audio kanalak, adibidez). Eskozia, Gales eta Finlandiatik ekarri ditugun kasuek bidea posible dela iradokitzen dute; eta bide konkretuak erakutsi baino gehiago, kasu horiek zera erakusten digute:
|
|
2014
|
|
|
Badago galderok erantzutera ausartu denik ere; horien artean bi aipatzearren, Amonarriz (in García, 2013) eta Etxegoien (2004) aukeratu ditugu. Ñabardurekin izanagatik, biek ala biek uste dute gako
|
berriak
hizkuntzaren arlo estetiko eta ludikoan bilatu behar direla, hiztuna gustura aritu behar dela berba egiterakoan eta jolasak jardunaren zati esanguratsu bat hartu behar duela, bereziki gazteen kasuan. Inor gutxik ukatuko du euren ekarpenak (eta bestelako ildoak jorratu dituzten beste askorenak) baliagarriak direla, baina ez dirudi erdi itzalita dauden motorrak martxa betean jartzeko besteko indarrik dutenik (bereziki botere guneak ez badira buru belarri inplikatzen ildo horien alde).
|
|
2015
|
|
|
Dena dela, euskararen erabilerarako kanpo baldintzapenez gainera, hiztunaren barne baldintzapen indartsuak ere badaude. Batetik, hiztun
|
berriaren
hizkuntza gaitasuna. Zenbat eta gaitasun erreal edota hauteman handiagoa izan, orduan eta euskararen erabilera handiagoa egingo da.
|
|
|
hiztun berriak jarrera proaktiboa badu, sarritan euskararekiko barne balio (Amorrortu et al., 2009) eta kontzientzia maila altuak bultzatua, bere euskara ikasketa eta erabilera hobetzeko jarrera aktiboa hartuko du; berriz, jarrera erreaktiboa badu, testuinguruak ezarritako hizkuntzan jardungo du, izan hau euskara ala izan gaztelania. Azkenik, hiztun
|
berriaren
hizkuntza identitatea dago; hau da, hiztun berria zein motatako euskal hiztuna sentitzen den eta kategoria horri zein mailatako legitimotasuna eskaintzen dion.
|
|
|
Euskal hiztun
|
berriek
hizkuntza identitate desberdinak agertzen dituzte: badira beraien burua euskaldun moduan definitzen duten hiztunak eta euskaldun berri moduan egiten dutenak.
|
|
|
Euskal hiztun
|
berriek
hizkuntza identitate desberdinak agertzen dituzte: badira beraien burua euskaldun moduan definitzen duten hiztunak eta euskaldun berri moduan egiten dutenak.
|
|
|
Ardura hori irakasleena bakarrik ez, eskola osoarena da, harena baita etxean erdaraz hazten ari diren haurrak eskolan euskalduntzeko hizkuntza proiektuaren ardura. Ezagunak dira, esate baterako, irakasleen estrategia bereziak haur hiztun
|
berrien
hizkuntzaren ikaskuntza bideratzeko (Mard, 1995). Halaber, badakigu haur hezkuntzatik lehen hezkuntza bukatu arte hiztun berriek euskararen ekoizpenean garapen argia egiten dutela euskararen alderdi diskurtsibo eta gramatikal askotan (Manterola eta beste, 2013).
|
|
|
" hizkuntza gramatikal eta sintaktikoa, legez eta arauz zuzen josia eta zentzuz tajutua, baina semantika baldar, hankamotz, triste eta aseptikoa". Etorkizuneko euskararen erronkak ere planteatzen zituen, euskaldun zahar eta euskaldun
|
berrien
hizkuntza kontraste horren ondorenak, alegia.
|
|
|
eta ez, no?, ez, hola? eta ez, adiós?, herrialde
|
berriko
hizkuntzan ez zuten tutik ulertzen. Ez hitzak entenditzen zituzten, ez hara hona mugitzeko afixak konprenitzen zituzten, ez eskudirutan eurorik zeukaten gosea berdintzeko, egarria asetzeko.
|
|
|
azaldu duenez, teknologia
|
berrietan
hizkuntza funtzionala
|
|
|
Une historikoari erreparatu dio, eta honela azaldu: . Frantziako Errepublikan berdintasunaren izenean eta giza eskubideak aldarrikatu ostean, agintari
|
berriek
hizkuntza ofizial bakarraren ideologia indarrean jarri zuten. Frantsesa izango zen aurrerantzean ofizialki onartutako hizkuntza bakarra eta bestelako hiztunak baztertuak izango ziren.
|
|
|
Gazteek idatzizko hizkuntza erabiltzen duten eremua ez da mugatzen eskolaren lau hormetara. Azken urteetanteknologiak izandako garapenak eta horren baitan sortu diren komunikatzeko bide
|
berriek
hizkuntza erabiltzekogune eta modu berriak sortarazi dituzte. Kasu honetan, hizkuntza gutxitu baten testuinguruak eskaintzen duenaberastasunaren barruan uztartu nahi izan ditugu teknologia eta gazteak.
|
|
|
Teknologia
|
berriek
hizkuntzak praktikatzeko bide berriak zabaldu dituzte. Eta euskarak badu berea:
|
|
2016
|
|
|
3.1.3 Euskal hiztun
|
berrien
hizkuntza transmisio ohiturez
|
|
|
Azkue fundazioa (2017) Otsailaren 21a Ama hizkuntzaren eguna. [http://zuzeu.eus/euskara/ transmititzen al dute guraso hiztun
|
berriek
hizkuntza gutxitua/ helbidean jasoa].
|