2000
|
|
Aipatu aldizkari gehi Arrasate eta Aretxabaleta telebisten bidez, kazetariak herri mailako informazioa landuz trebatu egin dira eta, bide batez, jendartean ohitura ere sortu da
|
berriak
euskaraz irakurri eta entzuteko. Orobat, azpimarratzekoa da herri aldizkari eta telebistei esker, euskarak, aspaldiko partez, dirua egiteko balio izan duela.
|
|
Bere kezketan gaurkoa; ta bere tajukeran bertsolaritzaren eta kopla zaarren erabiltzaille trebea. Arnasi
|
berriak
euskera antziñatiarentzat. Erriaren aotik mintzo zaiguna:
|
2001
|
|
Munduan barrena dabiltzan eskuliburuak, euskaldunen ikasbiderako, itzultzeari eta haien gisakoak antolatzeari ezin hobeki deritzat. Baina jakintza arloan bila ari denak ezer
|
berririk
euskaraz adierazi. Zertarako?
|
2002
|
|
Hizkuntza normalkuntzaren benetako martxa ezagutzeko hauxe proposatuko nuke: sortzen diren talde
|
berrietan
euskarak eta erdarak duten lekua aztertzea; erdarak gehiago balu, atzerapausoaren seinale litzateke.
|
|
Era labur eta sinple batean esateko, herriko
|
berriak
euskaraz irakurtzeko aukera. Hemen ez dago euskarazko prentsa erosteko ohiturarik, eta «Otamotz»ek neurri batean behintzat hutsune hori bete du.
|
|
Hizkuntzari dagokionez, Euskal Unibertsitatearen aldekoek bat egiten zuteneuskarak bertan egon behar zuela aldarrikatzean; baina, ikusiko dugun moduan, desberdintasunak nabarmenak ziren erritmoari eta kantitateari dagokionez. Horrela, batzuek ezinbestekotzat ikusten zuten unibertsitate
|
berriak
euskaraz funtzionatzea; beste askok, ordea, mailakatu egiten zuten hizkuntza horren beharra, edota kritikatu euskarari emandako gehiegizko pisua Euskal Unibertsitatearen definizioan2.
|
|
Batzuetan munduosoan erreferentzia diren liburuak itzultzera jo izan da, baina zenbaitetan horrekeskatu duen lana eskerga izan da, eta itzulpenak oso luze jo du. Agian etekingarriagoa izan daiteke liburu onak baino txikiagoak itzultzea, edo liburu
|
berriak
euskaraz sortzea. Dena den, EHUko irakasleek liburuen behar gorria sumatzen dutenarren, gehienek ez dute oraingoz beren burua gai ikusten behar horiei aurreegiteko, ikerketak denbora asko kentzen omen baitie.
|
|
– Era berean, irrati askeen asmo komuna herri mugimenduetako sektoreak ordezkatzea zen bezala, sortu
|
berriek
euskara eta euskal eremu komunikatiboa sortzeko ideiak batzen ditu, aipatu bezala desberdintasunak dituzten arren. Badaude euskara hizpide bakarra ez dutenak ere, baina horiek ere euskalduntzearen alde agertu dira, gutxienez oinarrietan.
|
|
Nafarroako unibertsitate publikokoerrektoreak argi adierazi du, adibidez, euskaraarrotzadela bereun ibertsitatean. Ikusiko dugu UPV/EHUko estatutu
|
berrietan
euskara eta euskaldunei ematen zaien tratamenduaze rtan geratzen den. Legeria eta oraingo UPV/EHUren eraketa ezaguturik zaila izango da orain indarrean dauden estatutuei eustea.
|
|
Ikasle belaunaldi
|
berriak
euskaraz heziak datoz; unibertsitaterako sarrerafroga euskaraz egiten dutenen kopurua haziz doa etengabe; ikasketen lehen ikasturtean euskal taldea erdal taldea baino handiagoa hasi da gertatzen hainbat tokitan... Horrek domino efektua ekarriko du, bigarren mailako irakaskuntzan bezala.
|
|
Kopuru hori, gainera, urtez urtehandituz doa eta hazkuntza joera horri eutsiko zaiola dirudi. Euskaldunen gizaldi
|
berriak
euskaraz eskolatuak eta lehen baino maila jasoagokoak dira, euskararen estandarizazioak Euskal Herriko unibertsitate mailako ikasleria izateaekarri du. Demolinguistika, neure ustez, alde daukagu.
|
2003
|
|
" Euskrz 2zi ny dt" (Euskaraz bizi nahi dut) lemapean, teknologia
|
berriak
euskaraz erabili daitezkeela aldarrikatu nahi du ikastolen festak. Unai Iturriagaren lelo hori ardatz harturik Kilometroak 2003ko abestia egin dute Alaitz eta Maiderrek.
|
|
Gehiago oraino, aitortu behar dugu gerlari ohien sasoi berean bazirela Iparraldeko euskaltzaleen artean zenbait lagun, atseginekin jarraikitzen zitzaizkienak abertzaletasunak Hegoaldean egiten zituen urratsei. Hala nola, Jean Saint Pierre Anxuberro, Jean Elizalde Zerbitzari eta Jules Moulier Oxobi apezak ari ziren, aste aldizka Iparraldeko
|
berrien
euskaraz bidaltzen Bilboko Euzkadi egunkariari.
|
|
Mugimendu
|
berriak
euskarazko izena hartu zuen, Hemen eta Munduan, biosagai nabarmentzeko: batetik, euskararen hautaketa, hasieratik ekimenarenjatorria eta nongotasuna adierazteko; eta, bigarrenik, bere jarduera eremua tokizehatz batean izanik, munduaren globalitatean ere jardun nahi duela adierazteko.
|
|
Ordaina, Egin egunkariko kazetariaren hitzetan: «euskara aseptiko, kolore, zapore eta usai jakinik gabeko bat nagusitzen zen jende piloaren durundioan, euskaldun
|
berrien
euskara bereziki bilbainoa»36 Hori zen, hain zuzen, beste datu esanguratsua bizkaitarrek erruz gainditzen zutela gipuzkoarren kopurua (orduko lurralderik euskaldunena).
|
|
Hizkuntzari dagokionez, Euskal Unibertsitatearen aldekoek bat egiten zuten euskara bertan egon behar zela aldarrikatzean, baina ikusiko dugun moduan, desberdintasunak nabarmenak ziren erritmoari eta kantitateari dagokienez. Hortaz, batzuek ezinbesteko ikusten zuten unibertsitate
|
berriak
euskaraz funtzionatzea; beste askok, ordea, mailakatu egiten zuten hizkuntza honen beharra edota kritikatu euskarari emandako pisua Euskal Unibertsitatearen definizioan15 Alderdi politikoen artean PSE PSOErena izan daiteke azken jarrera horren adibiderik nabarmenena.
|
|
Latza da eguneko
|
berriak
euskaraz irakurri gura izatea, kioskoan dauden orri inprimatuen ehuneko bat edo bi baino ez denean euskaraz aurkitzen. Horrela, euskaldunak ezin du bere burua ispilu publikoan ikusi.
|
|
Nafarroako hizkuntza politika arautu nahi duen dekretu
|
berriak
euskararen sustapena eta hedadura bulkatu beharrean, azkeneko hamasei urteetan egindako urratsak alde batera uzteko neurriak ebazten ditu. Hasteko, Foru Komunitateko orain arteko legediak euskara lurralde osoko berezko hizkuntza eta eremu batean hizkuntza ofizialaere badela onartzen du.
|
2004
|
|
EAEko Justizia Auzitegi Nagusiko lehendakari
|
berriak
euskara jakin beharrari buruz ETBn esandakoak zalaparta piztu zuen. Azkarregi isildu zuen, ordea, Carod Rovirarenak.
|
|
Euskaldun
|
berriak
euskara erabiliko du honetarako edo hartarako mamua agertzen zaionean. Baina elebitasun horren pareko kultura bitasunik gabe dagoenez, hizkuntza horren gizarte munduaren erreferentzialtasunik ez duenez, onenean, laino artetik ateratzen zaizkion lagun eta leku batzuk lotuko ditu euskararekin.
|
|
Gauzak ez dakit zenbat aldatu diren, baina orduan behintzat euskaldun berriaren ezpainetan euskararik ez bide zen aditzen. Euskaldun zahar eta
|
berrien
euskara erabilera gisa honetakoa omen zen: –Ez dugu oraindik, haatik, funtsezko desberdintasuna zein duten aipatu:
|
|
Alabaina, hizkuntzaren beraren sostengu den herriaren gizarte botererik ezak hura mendeko izatera behartzen duenean, zer egin dezake hizkuntza horrek hiztun berriaren aho lumetan erabilia izateko? Euskaldun berriaren kultura bakarra erdal kultura denean, kultura horrek nola arraio eragin diezaioke euskaldun
|
berriari
euskara erabiltzera, hain zuzen ere, besteak beste, kultura hori bera izan bada euskal hizkuntza ordezkatu duen faktore bat. Gurpil zoro batean sartuak gaude hemen.
|
|
Beraz, uste izatekoa zen bezala, euskararen erabilera ezak sortarazten dion mina du gogoeta gai Altonagak. Belaunaldi
|
berrien
euskara gaitasuna eta jarrera leialtasuna, dirudienez, gero eta okerrago doazkigu: –Hainbat azalpen egon daitezke euskararekiko atxikimendu falta horretarako, soziologikoak eta, baina, unibertsitatea ez da ikastola, edo ez luke izan behintzat.
|
|
Egia da diru laguntza haiek ezinbestekoak direla euskaraz diharduten zenbait telebisten biziraupenerako, baino ez diote, ezta hurrik eman ere, euskarak arlo honetan dituen arazoei taxuzko soluziobiderik ematen. Diputazioen aldetik, berriz, eta harrigarria bada ere, idatzizko komunikabideetan eta teknologia
|
berrietan
euskara sustatzeko diru laguntza sistemak baitituzte indarrean, telebista lokalek ez dute diru laguntzarik jasotzen.
|
2005
|
|
Pertsona askok bideratu izan duten komunikazio proiektua da mende baterantz doan hau, pentsamolde eta izaera arras desberdineko pertsonak, baina guztiek izan dute ardatz euskaraz bizitzea, Euskal Herria eta munduaren
|
berri
euskaraz ematea eta, azken finean, euskal prentsa eta euskarazko kazetaritza gure gizartean normaltasun osoz garatzea. Bistan da gaur egun euskarazko komunikazioaren abentura honetan gaudenak helburu hori lortzen ari garela; eta bistan da, halaber, oraindik bide luzea dugula:
|
|
Eskolak, neurri batean, bete ditzake eskolatik kanpo dauden eremuak, baina neurri batean eta gehienbat txikienentzako. Alabaina, eskolatik kanpo ere plangintzaren bat beharrezkoa da, gazteak eremu
|
berritan
euskaraz bizi ahal izateko, hezkuntzako bigarren mailakoentzat batik bat. Eremu horiek antolatzerakoan, gazteen interesak kontuan hartu dira eta baita gazteen eta helduen eremuen arteko lotura ziurtatu ere.
|
2006
|
|
Gainera nahasgarria da. Konparazione, laborariek
|
berriak
euskaraz entzuten dituztelarik ez dakite zein ganbaraz ari diren, SUATek kudeatuaz edo Ainhizeko Ganbaraz.
|
|
Bake bidea berez da positiboa edozer gauzetarako. Ez dakit zenbateraino lagunduko lukeen giro politiko
|
berriak
euskararen aurrerabiderako kontsentsu soziopolitiko zabalagoaren alde, edo alderantziz. Hau da, euskararen aurrerabiderako beharrezko den kontsentsu indartze hori egiteak euskal gizarteko joera desberdinetako jendea bilduko duen kontsentsua, ez ote liokeen normalizazio politikoari lagunduko.
|
|
1) Soziolinguistika Klusterrarekin batera (gure aldizkari hau bideratzen duena, hain zuzen) antolatu dute ikastaroa, eskaintza hau eginez: Erronka
|
Berriak
Euskararen Erabileran izeneko ikastaroa, bertan zenbait aztergai landuz eta zenbait irakasle inplikatuz.
|
|
Joan etorri bat bidean egin beharrean gara, hortakoz, arazo guztian korapilaturik dabilen historiaren filosofia esplizitatu gabeko hori agerian jartzeko eta xehekatzeko. Izan ere, Unamuno-ren jarrera
|
berria
euskarari buruz guztiz ulertzeko, historiaren pentsamendu berriaren barruan ulertu behar da hori, historiak haren diskurtsoan dauzkan lau maila elkarlotuetan: historia pertsonala eta unibertsala, Espainiako historia eta Euskal Herrikoa, hauek denak berak 1901ean ikusten dituen legez.
|
|
7 Euskaldun
|
berriekin
euskaraz aritzeko behar adinako pazientziarik ez dudalako.
|
|
Euskararen marginazio egoeraren ondorioa eta hura betikotzeko modurik eraginkorrena. Paradigma
|
berrian
euskararen lekua hiria da, ez unibertsitatearen laboratorioa edo gobernuaren bulegoa. Eta euskarari buruzko ardura hartzea euskal komunitate intelektual osoaren eginkizuna da, ez espezialista batzuena.
|
2007
|
|
Izan ere, kanpotarrekin lan egiten dute, jakin dezaten gaztelaniaz gain beste hizkuntza bat badagoela eta hori ezagutzeko bideak badituztela herrian bertan. Altsasuar
|
berriek
euskara baztertu ez dezaten eta euren seme alabek euskara ezagutu dezaten lanean ari dira. Kontuan izan behar da Altsasun hogei hizkuntza inguru hitz egiten direla gaur egun, bertan txinatarrak, senegaldarrak, mauritaniarrak, marokoarrak, argeliarrak eta ekuatoriarrak bizi baitira, besteak beste.
|
|
Hemen, euskaraz dakitenen kopurua %30 ingurukoa dela uste dugu eta Arrosari esker ia %45a hizkuntza honetan da. Nolanahi, 35 urte inguruko belaunaldia ari gara orain lanean, baina belaunaldi
|
berrien artean
euskaraz dakien jende gehiago dago eta euskarak geroz eta leku gehiago izan dezake, herritarrek beraiek osatzen baitute lantaldea". Zehazki, hainbat kolaborazio finko eta puntualagoez gain, 25 kide inguru ari dira lokutore, mantentze edota teknikari lanetan.
|
|
Euskararen normalizazioaren ikuspuntutik, seinale ona da, pozgarria, euskaldun
|
berriek
euskara maila ona izatea, erdararen parekoa. Osasungarria da euskararentzat, berri ona, euskaldun berri gehienentzat euskara, normala den bezala, bigarren hizkuntza delako.
|
|
Bizipen positibotatik nahi dugu euskarara erakarri. Harreman sare
|
berriak
euskaraz sor daitezela nahi dugu. Horregatik antolatzen ditugu kultur emanaldiak, ikastaroak, haur eta gazteentzako programak, mendi irteerak eta jaiak, eta horregatik ekoizten ditugu euskarazko komunikabideak.
|
|
Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun
|
berriek
euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
Atentzioa ematen du gazteen erabilerak aurreko neurketatik izan duen beherakadak: ( [2001] 5,1_ [2006] 2,9), kontuan hartuta 2 taulan agertu bezala, belaunaldi
|
berrien artean
euskararen ezagutza nola emendatu den: Tafallak ez bertze denek 15 urte beheitikoen artean euskararen ezagutza 21,7tik 33,1 bitartekoa zuten 2001ean.
|
|
Hedabideen eragina gehitu egin da lurralde osoan (telebista, irrati, egunkari eta internet). Tresna
|
berriotan
euskararen presentzia indartu bada ere, erdarazkoena askoz gehiago eta bitarteko handiagoz. Gaztelania edo frantsesa bazterrik ezkutuenetara heltzen dira gaur egun; eta gero eta gehiago ingelesa.
|
|
Baina hizkuntzalari gehienek, Mitxelena buru dela, ez dute ontzat hartzen kaukasiar tesia. Hango hizkuntzekin konparatzeak ez ei dakar argi
|
berririk
euskararen izaera zaharrari eta eboluzioari buruz.
|
|
Ez da
|
berria
euskararen eta lan arloko gaien arteko lotura. Zinez, lanak gizartearen esparru guztiak ukitzen ditu.
|
2008
|
|
Hasierako elebiduna euskara etxean jaso zuena eta gune euskaldunetan bizi zena zen; orain profil horretako elebiduna gero eta urriagoa da. Elebidun
|
berriak
euskara eskolan ikasi du eta hiri-gune erdaldunetan bizi da. Bestalde, profil berri horretako elebidun multzo handia haurrak izateko garaian dago.
|
|
J. L. Arexolaleiba. Zerbitzari
|
berriek
euskara erabil dezaten lan egin da, tabernan lehen hitza euskaraz egiteko lanean jarraitu da... baina bata ez doa bestearen kontra.
|
|
Artikulazio horretan eragiten dutenak beharrak izaten dira, zer sentitzen den beharrezkoago. Orain dela 50 urte, seguruenik batere teoriarik gabe baina intuizio handiarekin, beharra sentitzen zen ikastola sortzeko, belaunaldi
|
berriak
euskaraz hezteko. 25 urte geroago, behar hori asetzen joan zen heinean, beste behar batzuk zeuden.
|
|
Informazioaren eta Komunikazioaren teknologia
|
berrietan
euskarazko baliabideak, tresnak eta aplikazio berriak garatzea. Halaber, euskararen presentzia areagotzea Interneten, eduki digitalak sortuz...
|
|
• Azken finean, teknologia
|
berrietan
euskararen presentzia areagotzeko informazio kualifikatua eskuratzea eta ezagutaraztea Euskal Adierazleen Sistemaren bitartez: Euskararen presentzia teknologia berrietan Teknologia Berriek euskarari eransten diotena
|
|
• Azken finean, teknologia berrietan euskararen presentzia areagotzeko informazio kualifikatua eskuratzea eta ezagutaraztea Euskal Adierazleen Sistemaren bitartez: Euskararen presentzia teknologia berrietan Teknologia
|
Berriek
euskarari eransten diotena
|
|
" Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren aldirako egitasmoa jasotzen duen Hizkuntza Politika aurrera begira dokumentuko 23 jardunbidearen garapenerako egoki diren iradokizun eta proposamenak egitea da, besteak beste, batzorde atal honen xedea. Izan ere, informazioaren eta komunikazioaren teknologia
|
berrietan
euskarazko baliabideak, tresnak eta aplikazio berriak garatzea ezinbestekoa da, bai eta euskararen presentzia areagotzea Interneten, eduki digitalak sortuz. Hori hala, beharbeharrezkoa da ere alor honetan euskarak gaur egun duen presentziari eta teknologia berri hauetan jadanik badiren euskarazko baliabideei buruzko azterketa eta erradiografia bat egitea, eta etorkizunean urratu beharreko ildoak eta estrategiak proposatzea".
|
|
Hizkuntza ereduari dagokionez,
|
berrienak
euskara batuari so daude, baina euskalkien eta beste barietate batzuen presentzia ere badago.
|
|
Aipatzekoa ere bada euskarazko corpusen asmoa deskriptiboa dela, batean izan ezik (EPG). Hizkuntza ereduari dagokionez,
|
berrienak
euskara batuari so daude (tresna automatikoak horrekin dabiltza hobekien), baina euskalkien eta beste barietate batzuen presentzia ere badago. Beste hizkuntzetako corpusen diseinuan ere, corpusa ‘adierazgarria’ eta ‘orekatua’ lortzea da irizpide nagusia, dela hizkuntza oro har aztertzeko (erreferentzia corpusetan) dela alderdi edo erabilera arlo jakin bat aztertzeko (corpus berezietan).
|
|
Gure aburuz, bide horretatik honako helburuak zehaztu eta landu lituzke EITBk, datozen aldaketen harira: a) Euskaldunei euskarazko telebista, irrati zein sareko zerbitzuak ematea baino haratago joatea (helburu hori ere garrantzizkoa izanik). b) Euskaldun
|
berriak
euskararen unibertsoan integratzea, sarritan beren ingurune erdaldunean aurkitzen ez duten giro euskalduna eskainiz. c) Ia euskaldunen hizkuntza gaitasuna jasotzen laguntzea, eta euskararen unibertsora hurbiltzea. d) Bereziki populazio gazteari begira, euskara gehienbat eskolari eta ia eskolari soilik lotzen duen harreman sinbolikoa gainditzen laguntzea, hizkuntzaren erabilera modu ludikoan eta p...
|
|
Telebista eta prentsa idatziaren datu guztiak irakurrita, ordea, badugu aski arrazoi pentsatzeko, programazio eta eskaintzaz gain, bestelako arrazoi batzuk ere egon daitezkeela. Zoru soziolinguistikoarekin harremanetan jarrita ez bada (belaunaldi
|
berrien
euskara mailarekin edo), guri zail egiten zaigu datu horiek interpretatzea. Eremu eta garai gehiagotako datuak bildu eta aztertu dira fenomeno horren diagnosian sakondu ahal izateko.
|
|
Jokabide eredu horien artean buru politikoak eta sozialak, irakasleak, gurasoak eta abar sartzen dira. Hizkuntza fideltasunaren eredu egokirik ez izatea oztopo larria da, gure ustez, hiztun
|
berriek
euskara komunikazio hizkuntzatzat har dezaten Beraz, ezinbestekoa deritzogu jendeak hizkuntza fideltasunari (eta, aldi berean, ongizateari) eusteko baliabideak izatea eta, horri esker, beste batzuentzat eredu izatea
|
|
Bide hori bera erabili zuten beste kazeta batzuek ere (La> Sud Ouestek, adib. 1907an). Réveilen garaian, euskal herrietako berriak frantsesez emateko ohitura han diagoa zegoen; Eskualduna> ere 1891 arte ez zen ohartu Euskal Herriko
|
berriak
euskaraz ematearen garrantziaz (Hiriart Urruti 2004: 367).
|
|
Hala ere, zerbait konpontzen hasita, lehenengo urratsa eginda daukagu arazoaz jabetu bagara. Hau da,?(...) belaunaldi
|
berrien
euskara gero eta eklektikoagoa da, ahozko harremanetan sistematikoki nahasten dira euskara batua, erdarakadak, norberaren hizkera edo euskalkia (bizirik dagoen tokian) edo/ eta beste euskalkiak? 2.
|
|
Maiatzean jai bat egin zioten Albert Goienetxeren ordezko auzapez berriari, hots, musde Achille Fouquier etxeko jaunari24 Bertan dago Albert Goienetxe, alkate berriaren lagun mina baita udal fanfarriaren ohorezko presidentea izateaz gainera. Goienetxek gorazarrezko diskurtso luzea eskaini zion frantsesez, besteak beste azpimarratuz, jatorriz kanpotarra izan arren, alkate
|
berriak
euskara ikasi eta landu egin zuela? «en cultivant et parlant notre langue»?.
|
|
Hala ere, hemendik aurrera, apur bat gehiago balioetsiko dute eremu euskaldun nahiz mistoan. Administrazioko eta haren menpe dauden erakunde publiko eta bestelako entitateetako Hezkuntza Departamentuko langileak kanpo utzita eremu mistoko langile
|
berriei
euskara merezimenduetan %3 baloratzea erabaki du Nafarroako Gobernuak, eta %6ra igo du ehuneko hori eremu euskaldunean.
|
|
Teknologia
|
berriak
euskara indartzeko gako direla ohartarazi dute adituek
|
|
Besteak beste, eredua desagerrarazteak kezka sortu du, Hezkuntza kontseilariak esan baitu ingelesa gehi gaztelania edo euskara formula soilik erabiliko duela. Eredu
|
berriak
euskararen ezagutza bermatuko du?
|
|
Uribe Kostako Ikasle Abertzaleen kideek Koska irratiari egindako adierazpenetan (mp3) azaldu dutenez, Eskolak Euskaldundu! Herri Ekimenak egindako hausnarketarekin bat egin du IAk eta alde horretatik Eusko Alkartasunak aurkeztutako hezkuntz ereduen politika
|
berriarekin
euskararen ezagutza ez dela bermatuko iritzi diote. IAk salatu duenez, EAk berak onartu zuen ereduen" porrota" eta hori konpontzeko legea prestatzean" ekintza praktikorik gabeko asmoetan" gelditu zen.
|
|
Uematik bertatik eta honek euskalgintzako beste eragileekin lankidetzan, modu iraunkor eta eraginkorrean, Euskal Herri osorako euskararen ofizialtasuna eskatzeko, esparru juridiko politiko
|
berrian
euskara ezagutzeko betebeharra arautua izan dadin lan egiteko, eta aginte judizial propioa aldarrikatzeko eta hor Euskararen epailea edukitzeko hizkuntz eskubideak urratzen badira, horiek zigortu egin dira, ezta? ...
|
|
Izan ere, 66 zenbakian teknologia berriak eta euskara izango da jorratuko den gai nagusia. Teknologia berriak estuki lotuta daude nazioartean nagusi den beste hizkuntza bati, ingelesari alegia; dena den euskararen eremuan lan asko egiten da teknologia
|
berriak
euskarari egokitzeko eta euskarari teknologia berri horietan bere lekua egiteko. EHUko IXA taldearen argitalpen zerrenda ugari (gaiez eta hizkuntzaz) baino ez da ikusi behar honetaz konturatzeko (http://ixa.si.ehu.es/Ixa/ Argitalpenak/ Arti kuluak).
|
2009
|
|
• Kirol arloko
|
berriak
euskaraz argitaratzeko egitasmoa garatu eta arloko eragileak euskalduntzeko hainbat neurri hartu dira, besteak beste, euskarazko kirol prestakuntza, euskara ikasteko laguntzak...
|
|
EITB, euskarazko eduki multimedien lehen ekoizlea den heinean, zerbitzu hauek bereganatzeko ahalegin aitzindariari batuko zaio. Edukien produkzio propioari esker, komunikazio euskarri
|
berrietan
euskarazko edukiak eta zerbitzuak sustatu eta indartuko ditu. Halaber, euskarazko edukiak zein zerbitzuak multinazional amerikarraren zenbait produktutan (Youtube, Books, Maps, Earth edo Blogger) ezartzearen alde egingo du lan.
|
|
Isabel Celaa Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza sailburuak esan du Hezkuntzari buruzko dekretu
|
berriekin
euskarak diskriminazio positiboa izaten jarraitzen duela, gutxien ezagutzen den hizkuntza delako. Era berean, araudi parekatuarekin, euskara eta gaztelera berdin daudela ziurtatu du.
|
|
Sasoi berekoa da Arrati, ko Deya. Hamabostekari horrek Arratia etainguruko herrietako
|
berriak
euskaraz kaleratzen zituen.
|
|
2001eko irailaren 11ko erasoa jazo zenean, berbarako, gai horren zuzeneko jarraipena egin zuten ETB2n, arratsalde osoan egin ere. Gaiaren
|
berri
euskaraz jaso gura izan zuenak, ordea, ez zuen horretarako aukerarik eduki harik eta ordu batzuk igaro arte.
|
|
Gure azterketari dagokionez, ezer baino lehen azpimarratu behar dugu autoreek, oro har, ez zutela mailegurik erabili, hau da, termino
|
berriak
euskararen hiztegi ondaretik sortu zituzten. Salbuespena Neurri Sistemetan dago, [13 ZYA] eta [33 ZLI] testuetan; horietan nazioarteko hitzak erabili zituzten ([33 ZLI] testuan, dezimetru, metro... eta, [13 ZYA] testuan, dezimetro, ektometro...
|
|
Ikastaro hauek Udalak diruz lagundutakoak dira.IkasgelaZer eskaintzen du Ik@sgela proiektuak? Abantailak: Egunero euskaltegira etorri behar ez izatea. Ikasleak erabakiko du bere ordutegia eta erritmoa. Ikaslearen helburu pertsonalizatuak. Teknologia
|
berrien bidez
euskara ikasteko aukera. Ikaslearen ingurune hurbilarekin harreman zuzena. Hizkide egitasmoa: batekin astean ordubete euskaraz aritzea.
|
|
Euskarazko kazetaritza berandu hasi zela azaldu zuen atzo Maria Gonzalezek liburuaren aurkezpenean, baina Frantziako eta Espainiako agintariei komeni izan zitzaienean zenbait mezu euskaldunei ere helaraztea, euskaraz egin zuten: Esaterako, 1766 urtean Frantziako Errege Luis XVI. aitaren heriotzaren
|
berri
euskaraz eman zuten Ipar Euskal Herrian, circonstancia bidez. Hura izan bide da euskaraz argitara emaniko lehen albistea.
|
|
Software librearen defendatzailea da Librezale.org taldea, eta bertako kide zara. Has gaitezen Librezale.org taldea zer den azaltzen.Norbaitek ondo azaldu zuen moduan, Librezale.org plaza ireki bat da, eta plaza horretan euskaltzale asko batzen gara informatikaren eta teknologia
|
berrien inguruan
euskara bultzatzeko.Software librearen aldekoak zarete. Ze ezaugarri bete behar ditu software batek libre izateko. Wikipediak dio software libreak hurrengo lau eskubide hauek betetzen dituela:
|
|
Legeak eta arauak beharrezkoak dira, bidezkoak, lagungarriak beti, baina ez dira ahalguztidunak. Lege eta arauek, edo hizkuntza plangintzek, ezin alda ditzakete, esate baterako, elebidunen euskara gaitasun ezberdinak, edo etxeko hizkuntza euskara ez izateak eta euskara gizarte bizitzan gaztelaniaren ondoan ahula izateak euskara ikasi
|
berriari
euskara erabiltzerakoan ekartzen dizkion mugak eta zailtasunak, edo euskararen estimu soziala, edo elebidun berrien soslai berria. Faktore horiek guztiek zuzen zuzenean eragiten dute erabileran, baina ameskerian erortzea da uste izatea faktore horiek lege eta arau bidez alda daitezkeela.
|
|
Gaur egungo gizartean ez du arrakastarik militantziaren balioak, ez behintzat iraganean beste?; horrek berdin balio du euskararekiko ere. Eta belaunaldi
|
berriek
euskararekiko duten loturak ez du zerikusirik garai bateko (diktaduraren azken urteetako eta demokraziaren lehen hamarraldiko) konpromiso politikoarekin. Belaunaldi berriek modu guztiz naturalean bereganatu dute euskara, euskaraz hazi eta eskolatu dira.
|
|
Eta testuok berridazten hasten da euskara batuaren argitan, horretan erre zituen azkeneko urteak. Baina, bestalde, eta kontraesana dirudi?, oharrok gaztelaniaz ematen ditu, filologoentzat ariko balitz bezala, beldur balitz bezala datozen belaunaldi
|
berriek
euskara galduko dutela, eta euskara adituen kontu hutsa izango dela.
|
|
Beste batzuek, noski, euskal kanta
|
berriak
euskarari eman zion abiada aprobetxatuz, euskara erabili zuten gai berak kantatzeko, eta gai nagusia Euskal Herriaren eta Estatuaren arteko gatazka politikoa zen, guztiz ankilosatua 80ko eta 90eko urteetan.
|
2010
|
|
Horregatik hain zuzen gure adibidearekin jarraituz sortu zuten" tik urrun" edo" urrun da bait" bezalako esamoldeak, Duhalde, Larreguy, Hiribarren eta beste zenbaiten izkribuetan agertzen direnak. Bi pieza
|
berri
euskararen armategian. Horiek sortu ondoren, euskara pixka bat apainduago, zaluago, gaituago eta tresnatuagoa geratu zen Mendebaldeko kultur batasunean murgiltzeko eta pentsamenduaren nola artearen plazan lehiatzeko.
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: ...a gehiago erabiltzen badute, horrela bakarrik izango baitira euskara adierazkortasunez, bizitasunez eta naturaltasunez erabiltzen duten hiztunak. orobat, guztiz erabakigarria da euskaldun berriek hizkuntzari eman diezaioketen bizi indarra, eskolan nahiz unibertsitatean edo zerbitzu publikoetan ez ezik familian eta lagunartean euskara erabiliz. giltzarria izango da, hain zuzen ere, guraso euskaldun
|
berriek
euskara (edo euskara ere) beren seme alaben etxeko hizkuntza izatea lortzea, 15 urte barru euskara era natural, bizi eta adierazkorragoan erabil dezaketen hiztunen masa kritikoa eta erkidegoa arrunt biderkatuko bailitzateke. hizkuntzen elkarbizitzarantz eta orekarantz urratzen ari garen bidea zabaltzeko eta sendotzeko, hazi beharra dugu ezagutzan. gizarte elebiduna eraikitzeko herritar elebidunak... beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
20 urteko nafar gazte euskaldunen euskararekiko bizipenak aztertuta, eremu erdaldun (du) etan batik bat agertu den egoerak nafarroako euskaldunen belaunaldi
|
berriek
euskaraz sozializatzeko dituzten baldintzetan arreta ―eta baliabideak― paratzera bulkatu luke euskararen egoera ardura lukeen edozeinen hizkuntza politika. nire ustez, eremu erdaldun (du) etako belaunaldi berrien euskarazko sozializazioak duen ahulgunerik larriena haur gaztetxoen harreman eszentrikoak dira, adinkideen arteko harremanak, alegia (anaia arreba, lehengusu lehengusina, ikask... Fishmanek adierazi xedea gure eginez, eremu erdaldunetako gazte euskaldunek orduan bitartean izandako modus vivendi soziolinguistikoa atzean uztea eta bertze bat, demografikoki kontzentratua eta belaunez belaun jarraitua, sortzea da helburua. hala bada, ahalbidetu behar dena da" [basque] speaking young folks with additional vital opportunities for the formation of new ‘Families of procreation’ and for informal interaction outside of the confines of their ‘families of orientation’" (Fishman 1997, 93 or.). harreman eszentrikoak ezker eskuin hedatuz, gazteek gizarte harreman euskaldunak, euskararen uharte moduko bizipen atomizatua gaindituko duen sare bilbea eratzea da bidea. harreman eszentrikoen garrantzia inguruko egoera soziolinguistikoa aldatzeko duten ahalmenean datza. hori horrela, euskararen harreman sareak eratzean garrantzia duten hainbat esparrutan nafarroan dauden defizit eta gabezia estrukturalak geratzen dira agerian:
|
|
20 urteko nafar gazte euskaldunen euskararekiko bizipenak aztertuta, eremu erdaldun (du) etan batik bat agertu den egoerak nafarroako euskaldunen belaunaldi berriek euskaraz sozializatzeko dituzten baldintzetan arreta ―eta baliabideak― paratzera bulkatu luke euskararen egoera ardura lukeen edozeinen hizkuntza politika. nire ustez, eremu erdaldun (du) etako belaunaldi
|
berrien
euskarazko sozializazioak duen ahulgunerik larriena haur gaztetxoen harreman eszentrikoak dira, adinkideen arteko harremanak, alegia (anaia arreba, lehengusu lehengusina, ikaskide, lankide, lagunak...). belaunaldi bereko euskaldun gazteen artean euskara aztura bihurtzea, erabilera ohiturak euskaraz ezartzea da gakoa. horretarako, belaunaldien arteko hizkuntza harremanak (gurasoek seme alabekin di... Fishmanek adierazi xedea gure eginez, eremu erdaldunetako gazte euskaldunek orduan bitartean izandako modus vivendi soziolinguistikoa atzean uztea eta bertze bat, demografikoki kontzentratua eta belaunez belaun jarraitua, sortzea da helburua. hala bada, ahalbidetu behar dena da" [basque] speaking young folks with additional vital opportunities for the formation of new ‘Families of procreation’ and for informal interaction outside of the confines of their ‘families of orientation’" (Fishman 1997, 93 or.). harreman eszentrikoak ezker eskuin hedatuz, gazteek gizarte harreman euskaldunak, euskararen uharte moduko bizipen atomizatua gaindituko duen sare bilbea eratzea da bidea. harreman eszentrikoen garrantzia inguruko egoera soziolinguistikoa aldatzeko duten ahalmenean datza. hori horrela, euskararen harreman sareak eratzean garrantzia duten hainbat esparrutan nafarroan dauden defizit eta gabezia estrukturalak geratzen dira agerian:
|
|
...agoa hartzen du lurraldetasunak berak. ezberdintasunak daude euskal eremuan argitaratzen diren egunkarien eta espainiakoen artean. espainiar prentsak, abc, el Mundo, la razon edo el pais’ek, indar gehiagoren lotzen dute euskara Espainiarekin eta baita gaztelania edo Pais Vasco bezalako edukiekin. el diario de noticias’ek berriz, Nafarroarekin lotzen du euskara bereziki. azkenik, gara edo
|
berriak
euskararen eztabaida Euskal Herriari lotzeko joera agertzen dute gehienbat. euskal prentsari dagokionez, komunikabide guztiek erakusten dute euskara hezkuntza edo kulturari lotzeko joera, baina badira ezberdintasunak ere beren artean. gara edo berria euskara Euskal Herriari lotzeko joeran nabarmentzen dira, eta baita jakintza edo ezagutza edo izaerari lotzean ere. el diario Vasco eta el Correo be... Borondatea eta errespetua ere oso aipatuak dira, akordioaren premiarekin batera. baina badira ezberdintasunak espainiar eremuan ala euskal eremuan argitaratutako prentsaren artean. espainiar prentsak eta bereziki la razon eta abc egunkariek, euskara gehienbat indarkeriarekin lotzen dute, beste edozein jokabide, portaera edo bitartekoren gain. egunkari hauetan gehien aipatutako jokabidea izanik berau. bestalde, el Correo eta el diario Vasco egunkariek, eta indar gehiagorekin lehenak, espainiar prentsaren joera errepikatzen dute euskara indarkeriari lotuaz. orokorrean aipatzen diren bitartekoetan honelako banaketa bat ematen da:
|
|
...aita gaztelania edo Pais Vasco bezalako edukiekin. el diario de noticias’ek berriz, Nafarroarekin lotzen du euskara bereziki. azkenik, gara edo berriak euskararen eztabaida Euskal Herriari lotzeko joera agertzen dute gehienbat. euskal prentsari dagokionez, komunikabide guztiek erakusten dute euskara hezkuntza edo kulturari lotzeko joera, baina badira ezberdintasunak ere beren artean. gara edo
|
berria
euskara Euskal Herriari lotzeko joeran nabarmentzen dira, eta baita jakintza edo ezagutza edo izaerari lotzean ere. el diario Vasco eta el Correo berriz, pertsona edo errespetua bezalako edukiekin lotzen dute indar gehiagorekin euskara, baita ere Espainia, gaztelania edo Euskadi bezalako edukiekin ere. komunikabide ekonomikoei buruz berriz esan behar da euskara gehienbat Espainiarekin edo nazio e... Borondatea eta errespetua ere oso aipatuak dira, akordioaren premiarekin batera. baina badira ezberdintasunak espainiar eremuan ala euskal eremuan argitaratutako prentsaren artean. espainiar prentsak eta bereziki la razon eta abc egunkariek, euskara gehienbat indarkeriarekin lotzen dute, beste edozein jokabide, portaera edo bitartekoren gain. egunkari hauetan gehien aipatutako jokabidea izanik berau. bestalde, el Correo eta el diario Vasco egunkariek, eta indar gehiagorekin lehenak, espainiar prentsaren joera errepikatzen dute euskara indarkeriari lotuaz. orokorrean aipatzen diren bitartekoetan honelako banaketa bat ematen da:
|
|
Transformazio ekonotekniko, demografiko, soziokultural eta politiko operatibo horien guztien ondorioz, ez erdal eskolaren eragin hutsez, gero eta eragozpen larriagoa izan zuen euskaldun jendeak bere artean euskaraz jarduteko, gizarte giro urbano
|
berrian
euskarazko bizi esparru propioa osatzeko eta esparru hori hurrengo belaunaldiari bizirik transmititzeko. Ama hizkuntzaren belaunez belauneko transmisio arrunta, osasun egoera oneko hiztun elkarteetan etxe barneak eta auzo giro hurbilak, eskolak eta eguneroko gizarte bizitzak behar adina segurtatu ohi dutena36, nabarmen ahuldu zen euskaldunen artean XX. mendeak aurrera egin ahala37 Ahuldade hori larritu egin zen XX. mendearen bigarren erdialdean.
|
|
idazleak, artistak, intelektualak eta profesio liberaletako buru langileak, kultura eragileak eta iritzi sortzaileak modus vivendi berri bat diseinatzearen alde agertu ziren, era batera edo bestera. Aginte molde zahar joanaren ordez sortzekoa zen gizarte moldaera
|
berrian
euskarari, bere lekua, berreskuratzeko nahia nagusitu egin zen oro har.
|
|
Aztertzen ari garen garai hartako euskaldun berriez informatzeko, honako liburu hau izan liteke orain ere argigarrien: Euskaldun
|
berriekin
euskaraz (Xabier Kintana eta Joseba Tobar arg. 1975.
|
|
Gaztelaniaren ezaguera factum soziala da, konstituzio aginduz halaxe ezarria egoteaz gainera. EAEko gazteek gaztelaniaz hitz egiten jakitea segurtatua dago praktikan, ia kasu guztietan119 Belaunaldi
|
berriek
euskaraz egiten jakitea, aldiz, inola ere ez. Gaztelaniaz gainera EAEko hiritarrek euskaraz jakingo dutela segurtatzea:
|
|
Laguntza bide ohargarria da hori gurea bezain ahuldutako hizkuntzentzat: harreman sare
|
berriok
euskaraz eratzeko eta euskaraz baliatzeko erraztasuna ematen du horrek guztiak. Baita eskola giroko neska mutilen arte an ere:
|
|
Euskaraz Biziren helburua, hastapenetan, batik bat gelaz kanpoko erabilera zen, eta garai
|
berrian
euskararen motibazioaren eta gaitasunaren arteko oreka zaintzen hasi ziren ikastolak, ikasleak gela barruan lortzen zuelako euskaraz jarduteko gaitasuna.
|
|
Ondoren hain erabiliak izan behar ziren suntsiketa teknika
|
berriak
Euskararen Herrian erabili ziren lehenengoz munduan, gizakiaren ankerkeria mugagabea dela begi bistan utziz guztien harridurarako.
|
|
" Eman dezagun hori, niri ezinezkoa iruditzen zaidan hori, egiten dela, eta euskal herriko belaunaldi
|
berriek
euskara batu artifizial hori ikastera heltzen direla. Bada, Akademiak[...] modu horretan euskarari duen baliorik eta itzal historiko gehiena kenduko ziokeen; dialekto tradizional agurgarriak hilko zituzkeen[...] interes arkeologikorik eta giza kulturarentzat utilitaterik batere ez lukeen produktu berri batengatik sakrifikatuak, Europa mendebaldeko hizkuntza kultural handi ospetsu bietako edozeinetan oso ondo esan daitekeena hizkuntza arraro batean esateko umekeria apeta hutsagatik". 975
|
2011
|
|
Hemendik aurrera, nota hobea aterako du. Langile
|
berriek
euskara eta gaztelania menperatu dute. Ordenantzaren irizpideak kontratatutako enpresei ere ezarri zaie.
|
|
Gaur iluntzean han emango zaio Argizaiola saria Iñaki Beobideri, Herri Gogoa diskoetxearen sortzaile eta arduradun nagusia izan zela gogoratuz. Asteartean, 19:00etan, antzerki maratoia egingo da; Higa, Morritson eta Gartzia, Metrokoadroka eta Karrika taldeen emanaldien laginak izango dira ikusgai.Kabi@ sarean eta euskarri teknologiko
|
berrietan
euskaraz garatzen diren ekitaldi, proiektu eta produktuen eskaparatea izango da bihar eta etzi. Aurten bereziki euskarazko wikipediaren 10 urteurrena ospatzeko edizio maratoia egingo da auzolanean.
|
|
Indarrak barruan egon behar du. Belaunaldi
|
berriak
euskaraz ikasita datoz lan mundura, komunikatzeko eragozpenik ez daukate... baina nire galdera da: Euskarari eta euskal kulturari buruz hitz egiten da ikastetxeetan?
|
|
Doxa hori sinismena da, eta batzutan ideologiaren mailara pasatzen da bere bloke diskurtsibo eta guzti. Sinismenak hiri berria praktikatzen dugunean gure gorputzean, gure baitara barneratzen ditugu, eta Bilbo
|
berrian
euskarari dagokionez azpiegitura nagusienak, euskara ia erabat baztertu, edo gutxienez, bigarren mailako elementu dekoratibo edo jasan beharreko zama bat bezala irudikatzen dutenean, ikuspegi hegemonikoak elikatzen duen doxa indartzera datoz.
|
|
Belaunaldi
|
berrien
euskarazko sozializazioak lehentasun osoa du. Ildo horretatik, familia bidezko hizkuntza transmisioari ez ezik haurgaztetxoen harreman eszentrikoei ere arreta berezia eman litzaieke. harreman eszentrikoak haur gaztetxoek familia gunetik, hau da, gurasoengandik at beren adinkideekin sortzen dituzten elkarreraginak dira anai arreben, lehengusu lehengusinen, ikaskideen, lankideen, lagunen, taldekideen artekoak. haur gaztetxoen arteko harremanak garatzen diren esparruetan (eskolan, aisialdian, kultura kontsumoan...) euskaraz aritzeko aukerak bermatu eta, ahal dela, euskaraz jardutea gizarte araua bilakatzeak berebiziko garrantzia du.
|
|
Bere ekarpen handiena, oso kontuan izatekoa, honako ideia parean dago: a) Belaunaldi
|
berrien
euskarazko sozializazioak lehentasun osoa du. Ildo horretatik, familia bidezko hizkuntza transmisioari ez ezik haurgaztetxoen harreman eszentrikoei ere arreta berezia eman litzaieke. hortik aurrera (pasarte osoan) esaten duen gehiena ere ekarpen handi eta kontuan hartzekoa da. b) hizkuntza politikak eta plangintzak zein arlotan ez ditu baliabide eta indarrak xahutu behar?
|
|
Soziolinguistika klusterrak izan du gai horren inguruko jakin minaren
|
berri
euskararen biziberritze lanetan ari diren aditu eta arituren artean. kezka horri erantzunez 2011 urteko hainbat ekimen egituratu ditu lotutako kate-begiz osatutako prozesu baten modura. kate horren lehen begia izan zen, hain zuzen, udaberrian egin genuen adituen arteko mintegiko eztabaida saioa, Andoaingo Martin ugalde kultur parkean. Bertan, Albert Bastardas, Bartzelonako unibertsitateko irakaslearen laguntzaz, 25 aditu inguru elkartu ziren azken urteetako teoriaren inguruko adar berriez sakontze lana egiteko. kontuan izan behar da Albert Bastardas irakasleak urte asko daramatzala hizkuntza ekologiaren garapen teorikoa lantzen eta hedatzen, bai katalunian eta baita nazioartean ere.
|
|
Carme Junyent: . Hizkuntza
|
berriek
euskarari lekua berreskuratzen lagun deizaiokete?, Berria, Zentzu bertsuan mintzo zaigu Marianne Mithun ere: –Hiztunek nabarmendu ohi dutenez, beste hizkuntza batean hitz egiten dutenean, beste gauza batzuk esaten dituzte eta bestelako gogoetak izaten dituzte?.
|
|
Munduan barrena dabiltzan esku-liburuak, euskaldunen ikasbiderako, itzultzeari eta aien gisakoak antolatzeari ezin obeki derizkiot. Baiña jakintzaarloan billa ari denak ezer
|
berririk
euskeraz adierazi. Zertako?
|
|
Interes orokorreko aurkikuntzen
|
berri
euskaraz ematea zentzugabekoa zen, publikorik ez zutelako, ez atzerrian, ez Euskal Herrian bertan. Hortaz, zientzialari euskaldun batek bere aurkikuntzaren berri euskaraz emango balu, Mitxelenaren ustez, ez litzateke bere ikerketaren emaitza ematen arituko, baizik eta ariketa linguistiko bat izango litzateke, erakusteko euskal hizkuntza gai dela edozein gaitaz aritzeko.
|
|
Interes orokorreko aurkikuntzen berri euskaraz ematea zentzugabekoa zen, publikorik ez zutelako, ez atzerrian, ez Euskal Herrian bertan. Hortaz, zientzialari euskaldun batek bere aurkikuntzaren
|
berri
euskaraz emango balu, Mitxelenaren ustez, ez litzateke bere ikerketaren emaitza ematen arituko, baizik eta ariketa linguistiko bat izango litzateke, erakusteko euskal hizkuntza gai dela edozein gaitaz aritzeko.
|