|
2000
|
|
|
Batere eskarmenturik gabekoak ginen, ezjakinak langintza
|
berri
hartan, ez genekien zer egin eta nondik nora hasi. Baina ilusio handia genuen:
|
|
|
Abiapuntua, beraz, eraikitzen ari zen edota eraiki nahi zen gizarte
|
berri
hura izan zen. Antzinako Erregimeneko gizarte tradizionalari amaiera eman zion trantsizio garaia zen, non gizartearen modernotze prozesuak behar ezberdin batzuk ezarri zituen (estatu zentralizatua, mugikortasun soziala, herritarren arteko komunikazioa, kultura zentralizatua, gizartearekiko identifikazioa, ezagutza modernoen inguruko formazioa, alfabetakuntza, etab.), irakaskuntzaren arloan ere erantzuna izango zuten beharrak hain zuzen.
|
|
|
Izan ere, gutun batean aditzerat eman nizun bezala, gauza segura da ezen jaun Esteban Etxegoienek lagun mami bat izan zuela, Parisen studiatu zuena, zeinari Joseph Elizanburu baitzeritzan eta zeinak igorri baitzizkion Paristik, Lutherok 1517an latinez skribatu zituèn 95 tesiak, eta halatan egin zela gure etxeko ardi beltza luthertar. Eta jakin ere jakinen zuen gure etxeko arbaso hark, eratxikitzen dizut nik orain, nola aita sainduak eskatu zion Lutherori, Exsurge Domine buldaren bitartez, gibela egiteko, eta nola Lutherok ez zuen amore eman, buldari su emaiten ziola, Wittenbergeko plaza publikoan, 1520ko abenduaren 10ean, zeren eta
|
berri
hura oinazturak hartua bezala zabaldu baitzen Europa osoan, ezin fitezago.
|
|
|
Bigarrenik kontatuko dizut zure bertze gutunetarik batean eman zenidan berria, noiz eta jakinarazi baitzenidan —marrazki eta guzti— penduluaren aurkikuntza, jakintsu holandar baten trabailuei esker, zeinari jaun Christiaan Huygens baitzeritzan, eta zeina Leydengo Unibertsitatean ere egon baitzen aldi batez, bere studioen aitzinatzeko. Eta nola eraman ninduen zure
|
berri
hark, jaun An dré, osaba Joanikotenganat!, zeren, bertze nonbait erran dizudan bezala, osabak ere gogoan baitzituen Galileoren teoriak, eta hargatik zuen hormatik dilindan harri bat, cubitum bateko soka bati lotua zegoena... eta hargatik ere hartzen zuen soka mutur batetik eta ibiltzen zuen harria alde batetik bertzerat, erraiten zuela: " Diiin daaan, diiin daaan...
|
|
|
Eta osaba Joanikotek erraiten zuen hura ezinezkoa zela, zeren eta tigre bezatzaile andaluzak argi eta garbi adierazi baitzuen ezen tigrea ez zela etxeko abereen eta kabaleen kontra oldartzen, nola guztiek frogatu ahal izan baitzuten, piztiaren bi urteko gatibualdian. Harik eta urbiaindarren artean bertze
|
berri
hura zabaltzen hasi zen arte, zeren baitzirudien ezen, berri haren arabera, piztiak Pagabasoko leizea hartu zuela habiatzat.
|
|
|
Eta osaba Joanikotek erraiten zuen hura ezinezkoa zela, zeren eta tigre bezatzaile andaluzak argi eta garbi adierazi baitzuen ezen tigrea ez zela etxeko abereen eta kabaleen kontra oldartzen, nola guztiek frogatu ahal izan baitzuten, piztiaren bi urteko gatibualdian. Harik eta urbiaindarren artean bertze berri hura zabaltzen hasi zen arte, zeren baitzirudien ezen,
|
berri
haren arabera, piztiak Pagabasoko leizea hartu zuela habiatzat.
|
|
|
Etxerakoan, sehi batek erran zidan: " Jaun Joanes, berorren aitak morroi baten bidez igorri didan abisuaren arabera, bihar bertan helduko da jauregirat", baina
|
berri
hark ez ninduen, egia erran, gehiegi hunkitu; gero, osaba Joanikot ikusi nuen, zeinak, ikusi bezain fite, galdetu baitzidan: " Zer erran du misionest ezagunak?"" Betiko kontuak", erran nion, jakinik ezen, neure zalantzen berri eman izan banio, ihardetsiko zidala:
|
|
|
Erraiten zuen Tazito Korneliok: Occidentem deserere, orientem spectare, 11 eta osaba Joanikot ere halatsu ibiltzen zitzaidan, noiz eta gizonaren historiaz solasten baitzitzaidan, aro berri bat aipatzen zidala... eta erraiten zidan ezen zientziak zuela giltza, aro
|
berri
haren atea irekiko zuena, eta irekitzen ari zena jada... Eta zer zen, bada, niri ere gertatzen ari zitzaidana, bertze aro berri batean murgiltzen ari nintzela baizen, eta mendebalari beha zegoen haurra ekialdeari beha jarri zela, kasik oharkabean?
|
|
|
Eta, hura erraiten zidala, osaba Joanikotez oroitu nintzen, zeren eta hura ere mundu berri batez mintzatzen baitzitzaidan, zeinak zientzia izanen baitzuen zimendu eta harroin. Ordea, zientzia orotarik harat, bertze mundu
|
berri
hura zegoen, Kolonek aurkitua, eta Antoniori eta bioi deika ari zitzaiguna. Eta, mundu hura buruan nuela, erran nion:
|
|
|
Eta halako bizinahia eta irrinahia ere bai, aspaldiko partez. Eta, nola gizona eulia baino nekezago uxa daitekeen eta ohil ezti zaionetik, are nekezago bertzeen laudorioen gozotik, zeren gizonak bertzeen alabantzak eta laudorioak baititu eztirik eztien eta gozorik gozoen; hala, gero eta gogo beteago sentitu zen Pedro estatu
|
berri
hartan, laudorioen eztian gero eta eztiago: hobe, zinez, auzo tipian lehen ezen ez hirian bigarren...!
|
|
|
Baina osaba ez zen kikildu ez uzkurtu; aitzitik,
|
berri
hark eman ziòn kolera eta errabia bere ideien alde jartzen zuela, ontzi bat arno eskuan, erran zuen:
|
|
|
Giltzaren hotsak aditu zituenean, fraidea jaiki egin zen, eta, nola baitzen zuhurra eta arduratsua, hartu zituen galtzoinak ez bertze beztimenda guztiak, eta karrikarat jotzen zuèn behe leihotik iltki zen, eta aienatu zen ezin arintkiago. Eta Bucciok gelan barrena egin zuen, eta ohe sagaratu
|
berri
hartan sartu eta pausatu zen, atseden egiteko asmotan; gero, lotan geratu ziren, bai bera eta bai haren emaztea ere, zeren biek ala biek nezesitate handia baitzuten, batek guardiako gau emanaldiagatik, eta bertzeak ohe kontuetako nekeagatik. Eta egunak argitzerat egin zuen, eta Bucciok galtzoinak ikusi zituen ohaburuan, leihoa zabaldu bezain fite.
|
|
|
Egia erranen dizut, jaun André. ...ure ordu arteko bizitzan kasik ez nintzen neskez arduratu izan, baina egun hartan bai, barrenean zerbait nabaritu nuen, zerbait berria, zeren eta hura ez baitzen, konparazione, anaia batek bere arreba eriarenganako senti zezakeen urrikalmenduzko maitasuna, nola izan baitzitekeen nik Pisan sentitu nuena, noiz eta Laura zeritzan neskatxa zangobakar harekin inkontratu bainintzen; aitzitik, sentimendu
|
berri
hark barrendik inarrosten ninduen eta asaldatzen, eta, nolabait erraitearren, hegazti ezezagun bat bihotzean bere habiaren egiterat balihoakit bezalakoa zen... Eta, nehongoa ere izaitekotan, paradisukoa edo zerukoa izan behar zuen hegazti hark, hain baitzen enegan sortzen zuen sentimendua gozoa eta deliziosa, baina baita, aldi berean, haizetsua eta bortitza ere.
|
|
|
Jarlekuaren azpiko kofretik kaskoa atera zuen,
|
berria
hura ere, osotara hertsia eta aitzinalde ilunekoa, jabea ez ezagutzeko maneran. Auto lasterketako pilotuaren itxura ematen zion, leku beretik edeki zituen eskuzorro beltzek areagotua.
|
|
|
Familia eta. Aita amen
|
berri
hark niri, eta semearen, berriz, nik hari. Kristina aipatu ere ez Ttipik, nire susmoen frogagarri.
|
|
|
Baina poz axalekoa zen hura, antzematen zitzaion. Hark ez zuen saindu bokaziorik, egoera
|
berri
hark ez zion arimako zama astuna arinduko. Argiak behera etorri ziren apurka apurka, eta elizako atetik, oin hots durunditsuz, dramatismo biziko prozesio bat irten zen patio erdirantz.
|
|
|
Zalantza haien guztien erdian, baina, gauza bat ezinago argi ikusten zuen: aurpegi
|
berri
harekin ordurako zuela atzera bulegora itzuli, jada ez zelako Brown lankidea, beste gizon bat baizik. Beraz, garbi zegoen ezin zuela jada etxetik irten, ez lanera joateko ez ama bisitatzeko ez arrebengana hurbiltzeko ere, eta horretarako premiazko zituela aitzakiak, arrazoi xume baina sinesgarriak, errezelorik sortu nahi ez bazuen.
|
|
|
Ez zeuden noski lo, teleikusleak pentsa bide zuen moduan, ez; hilda zeuden. Eta zendu ubelduak erretiratu ahala, hain zen nabarmena harmailetan haiek uzten zuten hutsunea egizu kontu, irakurle, berrehun bat gizaki zein animalia erretiratuak izango zirela aise, gehiago izan ez baziren, non ezuste
|
berri
hura nola edo hala konpontzearren, panpinak jarri baitzituzten hildakoen eserlekuetan, txotxongiloak, kartoi harrizko tigreak edo putreak edota salamandrak, igel  tsuzko giza irudiak, pelutxezko hartzak, granitozko edo alabastrozko giza-enborrak, marmol txuriko emakume biluzi estaliak, altzairuzko lehoi inurriak eta mantikorak, zementuzko zikoinak, zurezko neskato abstraktuak eta alanbre herdo... Ordezkapen hark guztiak jakina, gastu erantsi bat ekarriko zion programa lehen ere sobera garestiari, esku-langile eta eskultore eta artistei eskaturiko lana ordaindu egin behar zitzaienez, eskuzabal ordaindu ere segur aski.
|
|
|
Zinemako pantaila iruditzen zait orain anaiaren ahoa, elur malutak aurpegiaren labaintasunean txirristatzen zitzaizkionean. Elur
|
berri
hartan ezin zela ongi ibili, nonbait, eta baztertuta gelditu zen autoa.
|
|
|
Gizarte eta legeria
|
berri
hark, neurri handi batean bederen, Euskal Herriarena deuseztatu zuen arian arian. Kode Zibilaren oinarri berriak eta Foruen aspaldiko indarra:
|
|
|
erregistro
|
berri
hark irekitako zirrikituan
|
|
|
Egun gutxi batzuk baino ez neraman etxetik kanpora, egun gutxi batzuk baino ez, beraz, telebista lehen adinako egunerokotasunez ikusi gabe, baina hori aski zen iragarki guztiak ez ezagutzeko. Iragarki
|
berri
hark telebistatik urrundua sentiarazi ninduen, telebista egunero ikusteak sortzen duen aberri eroso eta abegikorrean arrotz, traidore ia ia, eta horrek, absurdua bazen ere, oroimin samur bat sentiarazi zidan, ez arrazoizgaineko erru beldurrik gabea, emaztea eta seme alabak abandonatuta etxetik alde egindako gizon bihozgabea banintz bezala.
|
|
|
Etxekoandrea sukaldean gelditu zen: ordena
|
berrian
hura izanik bere tokia, inondik ere. Alaba gaztea beretik, orain hegabera, tximiniaren aldean, sofan jarri zen, liburu bat zabalduz, haatik hari begiratu gabe, hankak laxoki zabalduak, pose erromantiko, meditatibo bat hartuta.
|
|
2001
|
|
|
Arestiren literatur obra libreago bat aurkitu du Angelek. Biografia
|
berriak
haren bizitzari betirako indarra emango diola eta bere obra perspektiba berri batekin irakurriko dela espero du.
|
|
|
" Oñati, ni jaio nintzen herria, haran zoragarri batean dago Gipuzkoaren bihotz bihotzean, mendiz inguratuta(...). 1938ko ekainaren 16 hartan, diotenez, eguna zoragarri argitu zen, eguzkiak indartsu argitzen zuen, zalantzarik gabe haur jaio
|
berri
hari ongi etorria emateko". Jaio berri hura, Eduardo izenez bataiatu zuten Oñatiko San Migel parrokian, eta Edward Roset izena eman zioten Britainia Handiko kontsulatuan.
|
|
|
1938ko ekainaren 16 hartan, diotenez, eguna zoragarri argitu zen, eguzkiak indartsu argitzen zuen, zalantzarik gabe haur jaio berri hari ongi etorria emateko". Jaio
|
berri
hura, Eduardo izenez bataiatu zuten Oñatiko San Migel parrokian, eta Edward Roset izena eman zioten Britainia Handiko kontsulatuan. Hitz horiekin hasi zuen Rosetek bere biografia.
|
|
|
Trantsizio garai batean bizi gara. Izan ere, gaur egungo paradigma nagusiakparadigma berria asimila dezake, edo
|
berriak
hura ordeztu. Baina, bitartean, egitarau ezberdinen arteko lehiaketan murgilduta gaude, sortzen diren teoria berrieierantzuteko ikuspegi kontraesankorrak aurkitzen ditugu, eta metodologiadibergenteak bata bestearen ondoan azaltzen dira, nonahi.
|
|
|
Behiala aurrerapenei eskermenderagarria zeritzon mundua, bat batean ulergaitz bihurtu zitzaion. Inguruanzuena behatzen saiatu zen, eta horixe da, hain zuzen, nobelagintza
|
berri
hura gehiendefinitu duen alderdi teknikoa: etengabe objektu batetik bestera mugitzen den narratzailearen begirada.
|
|
|
Hain argi jabetu zen bere egitekoaz, berak sortu baitzuen hitz
|
berri
hura, neurtitzak, herri bertsoak eta poesia ikasia aurrerantzean elkarrekin nahas ez zitezen.
|
|
|
Udaberri neskatxa, urdinez jantzia, basoak maitea; goizegi garrasika hasi zaion Otalore ezinegona; Uda, mendiaren eguerdia; Negu agurea; Itzal beltxerana, Basoren umea; Jaun Iguzki horaila, lehorteen aita; bere ama, Gau naroa, ezagutzen ez duen Egun begi urdina; Pago pertxenta gaztea; lurrezko jauregian bizi den Kilker olerkari arlotea; Urretxindor adiskidearen hilkizunetara berandu beldurrez lehiatzen diren txori saldoak, eta hainbeste eta hainbeste. Maitagarri beharrean zen oraindik Lizardi hasi
|
berri
hartan: laster sortu zuen horratik, bere baitarik, Xahok eta Arakistainek asma zezaketen baino mitologia jatorragoa eta, bere berea zuelarik, gureagoa.
|
|
|
" FÃ ¡ bulas en dialecto vizcaÃno", 1 (1907), 88 hh. (urtea ezaguna da, lehenbizikoa delako eta baita ere, hain justu, hor bertan datorrelako harako Dodgson-en
|
berri
hura). Hemen dihoazkigunak 91 orrialdeetan daude" Anchinaco euscaldunen alaban  tzac" izenarekin, urtez 1817 Bilduma Aita Zabala bilbotarrak egin zuen, noski, eta Azkuek Parisen jaso, baina esku artean darabilgun bertso saila" Doña MarÃa Vicenta Moguelena" omen da," euskaldun emacume batec ateria", beraz.
|
|
|
Uste dut inbidia pixka bat sentitu nuela ohartu nintzenean Minesek, denei begiratu ondotik, hari eman ziola begia, lotsagabe eta tentagarri. Bizkarraldea erdi agerian uzten zion soineko gorri
|
berri
hura jauntzirik eta zilar koloreko belarritako luze haiekin, hagitz ederra zegoen gau hartan.
|
|
2002
|
|
|
Azken asteotako irudiak oso argigarriak badira ere, hitz goxoak baino askoz gehiago, zaila zaigu esku argi egokia aurkitzea, eta horrela gabiltza, amorru eta ezinean, eta batzuk umezurtz. Orduko haize
|
berri
hark beste moduan joko duen haize berri bihurtu behar.
|
|
|
Euskal abertzaletasunak XIX. mendearen hondarrean izaniko bultzada erabakigarria izan zen prosa
|
berri
haren helburu, gai eta are estiloetan ere
|
|
|
" Robbe Grillet ez da nobelari bat, nobela injeñeru bat baizik"... ...ez luke aparteko garrantzirik, baldin eta izen hura, Robbe Grillet alegia eta Michel Butor eta Claude Simon, esate baterako, Hamaika pauson hainbat aldiz espreski izendatuak eta beti mirespenez tratatuak agertu izan ez balira... Lau urte geroago, Saizarbitoriak bere lehenengo nobela argitaratu zuenean, kritikak nouveau roman kutsua atzeman zion berehala, eta euskal irakurleak Egunero hasten delako
|
berri
hark Txillardegiren nobelagintza gainditzen zuela epaitu zuen. Goihenetxe, berriz, 65eko urrian, François Mauriac eta Robbe Grillet en arteko diferentziak markatzean, Txillardegi eta Saizarbitoriaren artekoak deskribatu eta aurreratu baizik ez zen egiten ari.
|
|
|
Burukomiñik ba zuan, egia esan, olajaun
|
berri
harek.
|
|
|
Ezezagunaren hitzek asko animatu zuten Pertseo, eta, halaxe, buruan biraka zebilzkion gorabehera guztiak Zilarbiziri kontatzea erabaki zuen. Gauzak zeuden baino okerrago ez ziren bihurtuko horregatik, eta, agian, lagun
|
berri
hark bilatuko zuen bere zailtasunei konponbidea emateko aholkuren bat.
|
|
|
Guglielmo Marconi-k haririk gabeko telegrafia 1897an patentatu zuenean ez zuen pentsatu asmakizun
|
berri
hark etorkizunean halako zabalkuntza eta ospea izango zuenik. Fisikarien saiakuntza izatetik komunikabide izaterako igarobidea ez zen agian berak amestutakoa izan, baina, zalantzarik gabe, gaur egun hedabide garrantzitsua da irratia, gure eguneroko bizitzan presente dagoena.
|
|
|
Irratiak sortzearen aldeko ekimenarekin batera, estatu espainiarreko gobernuak komunikabide
|
berri
haren funtzionamendua arautu beharra aurreikusi zuen, eta, beraz, hainbat pauso eman eta gero, gobernuak irratia arautzeko dekretu bat argitaratu zuen 1923ko otsailean?, indarrean jarri zen irrati hedapenerako lehenengo arautegia 1924ko maiatzean4, Primo de Rivera-ren gobernupean. 1924ko arautegiaren arabera, irrati hedapenaren zerbitzuaren jabegoa estatuarena izan arren, irratien kudeaketa eta ustiapena esku pribatuetan geratzen zen, horretarako gobernuak emandako kontzesioen bitartez.
|
|
|
Dena dela, irratia horiek sortu aurretik emanaldi batzuk eskaini zituzten haririk gabekoek, asmakizun
|
berri
haren onurak ezagutarazteko asmoz. 1924ko maiatzaren 28an Portugaleteko bandaren kontzertuaren emanaldia iragarri zen Gaceta del Norte kazeta bilbotarrean6 Baina ez zen Ezkerraldeko herri horretatik aireratu zen emanaldi bakarra.
|
|
|
Haien eskaeren artean bertako irratien emanaldien murrizketa zegoen, horrela Europatik heltzen zirenak arazorik gabe entzun ahal izateko. 1925eko maiatzean sorturiko elkarte horren helburuak, berriz, zabalagoak ziren eta, besteak beste, irratientzako dirua biltzeko asmoa zuten20 Beste aldetik, haien xedeen artean entretenimendu zientifikotzat jotzen zuten asmakizun
|
berri
hura giza sektore guztien eskura jartzea zegoen, maila umilekoenera ere bai21 Elkarte horretan, irrati aparatuen saltzaileez gain, pertsonaia bilbotar ezagunek parte hartzen zuten22.
|
|
|
Baina, geunden tokian geundela –Pantxike gure egoera onartzeko puntuan–, beste batzuk ziren koordenadak. Eta talaia
|
berri
hartatik Pantxikeren bihotz handiaz eta haren bizi indarraz goza genezakeen Sarak eta biok, baita haren txispa handiaz ere, ama alaben arteko liskarra berbideratzeko gai banintzen. Zer esaten zuen baino inportanteagoa baitzen, ausaz, nola esaten zituen gauzak bihotz handiko emakume egoskor hark.
|
|
|
Biharamunean eman nien Liberi eta Karmeleri, Pantxikek Sara zaintzen zuen bitartean, Leireri buruzko berria. Ez bainion zuhur irizten amona Pantxikek
|
berri
hura jakiteari, Sararenarekin hain gaizki erreakzionatu zuenez gero. Libe eta Karmele, hasieran, begiak zabalik geratu zitzaizkidan, sinetsi ezinik bezala.
|
|
|
Andereñoak esan zidanez,
|
berri
hura lehertzeko puntuan zegoen, gainera. Zeren, alde batetik, egun ez bezala, izu ikaraturik baitzegoen orduko gizartea, gaitzaren inguruan zabaldutako berriak ere halakoak baitziren, kezkagarriak eta alarmagarriak, eta zeren, bestetik, olioa bezala zabaltzen baitira morboa eragiten diguten berriak.
|
|
2003
|
|
|
ETAren azken su eten garaia zen orduan, testuinguru politikoa lasaia. Egoera
|
berri
hartan desobedientzia zibilaren ekimena garatzeko eta sustatzeko moldea landu zuten gazte haiek. Taldeak aurrekari batzuk hartu zituen eredu gisa:
|
|
|
Gogoratzen zait hain zuzen, II. Mundu Gerlaren ondotik, Europaren Batasunaz hitz egiten hasi ginelarik, Tolosako Institutu Katolikoak antolatu udako ikastaldietan hitzaldi baten emaitera etorri zela Uztaritzeko Seminariora Robert Schuman jaun ministroa. Eta galdegin geniolarik zorioneko bere Europa
|
berri
hartan zer bilakatuko ziren estatuen arteko mugak, ihardetsi zigun: Historiak utzi zauriak dituzue estatu muga horiek, baina, denborarekin sendatuko dira zauri horiek ere.
|
|
2004
|
|
|
Lehenbizi, pozaren pozez zer egin ez zekielarik, izena ezarri zion txakur kasta
|
berri
hari: txifa txakurrak (hitz egin nahirik edo, txifa!, txifa!
|
|
|
Ezta neuk ere, aitortu beharra dut. Alemaniara itzultzea eta lan
|
berri
hura besterik ez nuen buruan. Azkenean, banantzea erabaki genuen.
|
|
|
Baina Espainiako komunikabideek beti errezeloz begiratu izan badigute ere –Euskal Herriarekin lotutako berririk txikienari Hiroshiman eta Nagasakin jaurtitako bonba atomikoen oihartzun mediatikoa ematen diotela, azken bolada honetan batez ere–, nik uste baino zabalkunde eskasagoa izan zuen
|
berri
hark.
|
|
|
Bonba bat bezalakoa izan zen
|
berri
hura.
|
|
|
Zergatik zuen, baina, zaletasun hori? Bada, hamalau urte edo zituela, aitak egunkarian ateratako
|
berri
hura irakurri ziolako, buruan betiko grabatuta geratuko zitzaiona: " Beethovenen ustezko ile batek, hamar mila dolar enkante batean"; halaxe kontatu zidan behintzat Montsek noizbait, eta nik sinesten diot, sinetsiko ez diot, bada, ongi baino hobeto ezagutu banuen alor hartan!
|
|
|
Hortzaundiek ez ninduten ezagutu, agian oso handitua nengoelako lehengoaren aldean, eta ez zidaten batere jaramonik egin. Iritsi nintzen une hartan, bata errotaren atarian zegoen, silla txuri batean eserita eta egunkaria irakurtzen; bestea berriz, teilatuko leiho
|
berri
hartan eta —hauxe bai zela gauza berria— katalexu luze batetik begiratzen. Antiaju Berde ez zen inon ageri.
|
|
|
Ferminek gerora Aliziarekin egindako hausnarketen bidez jakindakoa jakin izan balu, esanen zion aita horrela tratatu izana zaharrekiko errespetu gutxia adierazteaz gain, Herrian tradizioak, tradizio izateagatik, egia, urteetan garraiatutako estereotipo, morrontza, ezin ikusi haiekin guztiekin bat bazetorren ere, ez zegoela ongi; Ezker Abertzaleak sortu nahi zuen gizarte
|
berri
hartan ez zeukatela lekurik horrelako portaerek; baina orduan Ferminengan hausnarketari amorrua gailentzen zitzaion, eta amorruarekin lotsa, aita horrela iraindua ikusteagatik, lotsa, aita herriko bufoia izateagatik, lotsa, zen aitaren semea izateagatik.
|
|
2005
|
|
|
Andonik oroitzen duenez," dena iristen zitzaidan belarrietara. Gerra hasi eta berehala hiru lagun fusilatu zituzten Gasteizen,' lehenengo hiru fusilatuak', eta
|
berri
hark erabat astindu zituen bazterrak". Era berean, Lauaxeta nor zen jakin ez bazekiten ere, ongi jakin zuten fusilatu zuten orduko!
|
|
|
Sahararrak modu baketsuan ari dira Intifada egiten». Ez, ez da berria lurralde okupatuetako borroka, baina bai da
|
berria
haren berri iritsi izana mendebaldera. Eta, hemen ikusi denean marokoar polizia manifestariak egurtzen edo hainbat ordezkariren bisitak indarrez galarazten, berpiztu egin dira sentimenduak, eta birkokatu egin da gaia.
|
|
|
|
Berri
hark, segur, emanen digu beti amesten dugun zoriona telebistako pubak berak eten gabe hitzematen digunaz. Iduritzen zaigu girgileria berriaren espantuak egiten dizkigun neska gazte, luze, bilo holli ederraren adinera ere eramanen gaituela...
|
|
|
Non egiten da hori orai? Zenbat dira bibliotekako xoko batetan daukaten Testamentu
|
Berri
hura artetan idekitzen duten giristinoak. Liburu hori batere baldin badute!
|
|
|
Zer gizarte emanen du horrek? Eguberriko izeia iduri,
|
berri
hartan baloreak bizi izanen dira, bainan denborarekin histuko, hilen eta orratzak bezala, lurrera eroriko, abarrak hilak utziz, buluzirik.297
|
|
|
Gaur egun ezagutzen dugun Alardearen jatorria Bigarren Karlistadaren ondorengourteetan kokatu beharra dago. Ordura arte XVI. mendetik elizako kabildoaren etakabildo sekularraren zin egiteko prozesioari laguntzeko ohorezko salbak botatzenzituen eskolta zeharo eraldatua izan zen, formalki eta kontzeptualki.24 Gutxienezbere lehen berrogei urteetan oso kritikatua eta karikaturizatua (ikus Antonio Aramburu ren Origenes del Alarde de San Marcial, hemendik aurrera OASM?, 199) 25izandako Alarde
|
berri
hartan foru milizien arrastorik ez da, are gutxiago urteenpoderioz sortu eta finkatu ziren osagaietan. Bestalde, ez da inon aipatzen Alardehorren jatorrian foru miliziak zeudenik; bai aipatzen da, behin eta berriro, 1522koborroka.
|
|
|
Europako Batasuneko (EB) 25 herrialdeetako Finantza ministroek ez zuten atzo lortu BEZ murriztuaren tasei buruzko akordioa lortzea, eta datorren asteko Europako Kontseiluraino atzeratu zuten gaia, han “aukera handiak” baitaude adostasunera iristeko, esan zuen Gordon Brown britainiar ministroak. Brownen arabera, EBko txandako presidentetza britainiarrak BEZari buruz egindako proposamenak “nahiko onarpen” handia du 25en artean, baina, onartzeko adostasuna behar duenez eta Alemaniako gobernu
|
berriak
hura aztertzeko denbora gehiago eskatu zuenez, Kontseiluak erabakia atzeratzea erabaki zuen. Erresuma Batuaren proposamenak oreka bilatu nahi du zerbitzu jakin batzuei BEZ murriztua aplikatu nahi dieten herrialdeen eta BEZ mota berezi oro baztertzen duen Estatu taldearen artean —batez ere Alemania eta Eskandinaviako herrialdeak— Erabakia bereziki garrantzitsua da, hurbileko zerbitzu deritzenak, hala nola ostalaritza, ile apaindegiak eta etxeko konponketa txikiak, abenduaren 31n iraungiko den tasa txikiaren onura jasotzen dutelako.
|
|
|
Kolaboratzaile estu eta handi ez ezik, webgune sortu
|
berri
haren bultzatzaile ere bihurtu zen hizkuntzalari donostiarra.
|
|
|
Auzokideok, fruta kutxak eta plastikoak hartuta, autoentzako itxita zegoen errepidetik behera hiriraino jaitsi ginen, txoroen abiaduraz. Gainera, paisaia lauso eta
|
berri
hark askatasuna kutsatzen zuen. Hango arbel argitsuan, mugarik gabe, gauza guztien soslaiak ezabatuta, bazirudien historia berregin egin zitekeela.
|
|
|
Idoiak deitu zidan; beraren amak hitzaldi bat eman behar omen zuen apaizaren sotoan, jendeari Euskadiko Ezkerraren aukera ager  tzeko. Harri eta zur utzi ninduen
|
berri
hark, ez bainuen espero Idoiaren ama alderdi hartan ibiliko zenik.
|
|
|
Orduantxe konturatu zinen, Damian, Leon hasita zegoela zurekin gogaitzen. Egia esan, gainerako beste guztiarekin ere bazegoela gogaituta aspalditik, bere buruarekin, batez ere, eta soilik egin behar zuen osinaren koadro
|
berri
hartan zeuzkala jarrita gogoa, adimena eta zentzuak oro. Ihesbiderik inon bazen, hantxe zeukala itxaropena.
|
|
|
Palazionekoak eskua bizkarrean jartzea besterik ez nuen behar. Zeuzkan hirurak errekisatu genizkion, Bilbon ibiliko ziren oraindik bonbaren batek zartatu ez baldin bazituen, baina lorategiko sarreran zeuden haietarik bat baino gehiago bereak ziren segur, Frantziatik ekarriko zituzten, Chevrolet
|
berri
hura.
|
|
|
Aldizka ez nuen ezertan pentsatzen, gero esnatu bezala egiten ninduten Xegamaren porra ukaldiek. Pfenning
|
berri
hura sakelatik atera eta beha gelditzen nintzen, eginak nituen itsasketa gaitz guztiak gogoan. Atea isilka zabaltzen zutela nabaritu nuen, zutitu egin nintzen.
|
|
2006
|
|
|
Lanbide
|
berri
hura, apurka, egonkortuz joan zen. Batzuetan, piano joleek pelikula ikusi ahala erabakitzen zuten zer jo, baina gehienetan musika aldez aurretik ezartzen zen.
|
|
|
Zinema ikusi nahi zuen (edo, ikusi nahi zuela jakin gabe ere, bat batean zinema huraxe zela konturatu zen) belaunaldi
|
berri
harekin konektatu egin zuen Spielberg-ek.
|
|
|
Alfontso Mellakoarekin batera predikuetan ibili ziren, gutxienez, beste bi fraide ere –frai Gilen eta frai Frantzisko Gaztelukoa–, eta bi biek kartsuki heldu zioten erlijioaren ikuspegi
|
berri
hari. Horrela, Durangotik kanpora ere zabaltzen hasi zen talde berriaren eragina.
|
|
|
Ez zen arrazoi
|
berria
haren kontra. Hamar urte lehenago, argudio bera aditu zuen, Sarako erretoretza auzitan ibili zenean.
|
|
|
Marmarra etengabekoa zen, eginkizun
|
berri
haren nondik norakoa jakin nahian. Aitaren bat edo beste egiten ere ikusi nuen jendea.
|
|
|
Aro Lausoan eta, bereziki, Aro Arkaikoan sortuko zen giza abere berria —giza abere
|
berri
haren lorpenetako bat izango zen Filosofia arkaikoa— giza abere heroiko baten gainean —barruan— sortuko zen. Beraz, giza abere berria —Filosofia arkaikoa— ongi ulertu nahi bada, ezinbestekoa da gizarte eta kultura mizenikoan garatu zen giza abere zaharra ulertzea.
|
|
|
Halaxe egin zuen, lotsa apur bat ezin ezkutatuz; izan ere, tabako dendako jabeen adiskidantza moduko hasi
|
berri
hartan interpretazio oker askotarako bidea eman zezakeen eskaintzak: ordura arte erakutsitako ezjakintasuna negozioak proposatu nahi zizkion tratulari badaezpadako baten amarrua baizik ez zela pentsa zezakeen, esaterako, edo zerbait okerrago agian.
|
|
|
Tabako dendara egin zuen hurrengo bisitan, bataio bat zela-eta beste bi pururen bila joan zenean, uste
|
berri
hartan tinkoagotu zen. Halabeharrez, joan den astean Cohibas markako saltzaile ofiziala pasatu da dendatik, jakinarazi zion dendariak.
|
|
|
Bere Hear me, my chiefs –Adi niri, ene buruzagiok! – liburuan L.V. McWhorter idazleak dioenez, Ni Mi Pui haiei ulergaitz zitzaien jainko
|
berri
haren mezua. Ahalegindu omen ziren ulertzen, baina ezin.
|
|
2007
|
|
|
Planeta haren ondorengo garapenean, meteoritoek talka egiten zuten etengabe, eta adituek uste dute meteorito baten inpaktuaren ondorioz berriz urtu zela planeta (Marteren tamainakoa omen zen meteoritoa!). Urtze
|
berri
hark ekarri zuen elementuak dentsitatearen arabera bereiztea. Elementurik astunenak Lurraren erdirantz hondoratu ziren, eta arinenak azalean geratu.
|
|
|
Lege
|
berri
hura madarikatu nuen. Eta Asier ere bai.
|
|
|
Eskualdunak aro
|
berri
hartan izan zituen lankideen berri eman digu La, ttek: Jean Baptiste Constantin, de Menditte, Pierre Espil eta Armagnague xuberotarrak, irakurle zuberotarrak erakartzen saiatu zen Hiriart Urruty151?, Michel Iriart, Julien Héguy, Michel Gombault, Etchegaray, Bidégaray, Jean Etchepare medikua, Charles Harispe, Martin Landerretche, Georges Lacombe, Jean Baptiste Daranatz, etab.152 Tamaina handiagotu egin zuten, mamia aberastu eta euskarari leku zabalagoa eskaini.
|
|
|
Aintzinan argitaraturiko
|
berri
hartan argi adierazi zuten partidu politiko moduan aritzeko asmoa zutela. Helburu berbera azaldu zuten bultzatzaileetariko batzuek idatzi zituzten eskutitzetan:
|
|
|
Ama zenaren oroitzapen lausoa ekartzen zion Jesusi Paula
|
berri
hark.
|
|
|
Esan dugunez, eskulturan ia leitmotiv bakarra izan zen giza gorputza; giza gorputzaren ulerkuntza eta adierazpen doiago bat lortu nahi ziren220 Eredu zorrotzarekin —480 urteetakoa— jadanik eskultura guztiz helendarra sortzen da, hain zuzen kultura hark bere berea zuen gaiaren —giza aberearen— irudia hartzen denean interesgunetzat221 Kritiosen Efeboa da gizon helendar
|
berri
hura agertu zeneko lehen adibidea: contrapostoaren bidez, mugikortasuna eta gorputzaren gaitasun funtzionalak erakusten dira222.
|
|
2008
|
|
|
Tresnaren eskubideak Veneziako Errepublikari eman zizkion, eta hortxe amaitu ziren Galileoren arazo ekonomikoak: objektu
|
berri
haren balizko aplikazio militarrek interes handia piztu zuten Errepublikako agintarien artean, eta esker ona dirutan adierazi zioten. Baina Galileoren gogoa ez zegoen lurreko kontuetan, zerukoetan baizik.
|
|
|
Jean Marcek bertako gobernuari buruz galdetu zion gizonari. Somalilandeko estatusak harritzen zuen euskalduna, batez ere herrialde
|
berri
hark oso bizilagun erasokorrak zituelako. Hegoaldeko klanak elkartzekotan, iparraldea berreskuratzen saiatuko zirela zen komentario zabalduena.
|
|
|
XX. mendean, Literatur Teoriaren arloan, ordura artekoak baino marko landu eta osoagoak proposatu ziren literatura aztertzeko eta definitzeko, eta teoria
|
berriek
hura ulertzeko modua irauli egin zuten. XX. mendea nolabait laburbiltzeko, esan daiteke hasierako hamarkadetan garatutako literatur teoriek baztertu egin zituztela igorlearengan edo egoera sozialean oinarritutako azterketak; haien ordez, testuaren (mezuaren) azterketa lehenetsi zuten.
|
|
|
Hala, bada, konfiantzazko giro
|
berri
hartan, sendotuz joan ziren Reginaren ahalmenak, ez mintzamenari lotutako kontuetan bakarrik, zerbitzuari lotutakoetan ere bai, garbiketak ez ezik, beste lan asko ere ikasten eta egiten baitzituen ordurako:
|
|
|
Markesa anderea, beraz, biziaren zama alde batera utzi eta martiri izateko prest zegoen istant hartan, beharbada? sua gero eta suagoa zen haren begietan bederen; zer besterik espero zitekeen, bada, markesa anderearengandik, zerutik mana hura erori bazitzaion, fede sutsu
|
berri
hura, alegia?, fede zaharraren eta betiko fedearen oinarriak zituena, bai, baina neurririk gabeko neurrian hazi zitzaiona. Ez baitzegoen poxpolo baten gar txikia munduaren sutearekin konparatzerik, eta bera halaxe sentitu baitzen, edo hala sentitu behar baitzuen une hartan, zeru lurrak hartzen zituèn Ama Birjinaren bihotzean sartuta, suzko su eta sumendi, leherketa handiaren zain, sentimendurik ilunenen harkaitz trinko bezain astuna, hantusteaz eta itxurakeriaz egina, bekaitzez eta zeloez?
|
|
|
hura, baina, bestelako eroaldia zen, buruan zerabilèn ideia bitxi batek eragindakoa? irakurri ere, irakurri baitzuen frantses aldizkari batean automobilen aldeko artikulu bat, aditzera ematen zuena ezen makina
|
berri
hura zela, edo markes jaunari gustatzen zitzaion bezala: la voiture?
|
|
|
Nola sartu zitzaion, une batez, hiru emakume haien soinekoak janzteko irrika, zer ziren, bada, bere soinekoak, logelako armairuan gordetzen zituenak, haiekin konparatuta, huskeria bat baizik!?, gerritik behera lasaiera handikoak zirenak, baina gerritik gora estuak, titiburuak tentetu eta bi pinporta bezala hazi ote zitzaizkion Reginari une hartan, haragiaren berezko erreakzio batean??, bularren formetara doituak?! Eta nola sentitu zen errealitate
|
berri
haren aurrean arnasarik gabe, gero eta txikiagoa, etxeko katutxoa baino txikiagoa, inurri bat baino txikiagoa, ezer ez?! Eta nola ulertu zuen, aldi berean?. Ikusi nuen, eta ikusiak atzetik eraman ninduen, imanak burdina bezala?
|
|
|
Hartza, gizona ala tximinoa zen esaterik ez neukan. Baina agerpen
|
berri
haren izuak hanka hankari ezin emanez utzi ninduen.
|
|
|
Gosaria bukatu nuenean Squireak ohar bat eman zidan John Silverri Katalexuaren entseinara zuzendutakoa, eta tokia aise aurkituko nuela esan zidan baldin eta moilek osatutako lerroa jarraitzen banuen, entseinatzat letoizko katalexu handi bat zuen tabernatxora heldu arte. Pozik ekin nion bideari itsasontziak eta itsasgizonak hobeto ikusteko aukera
|
berri
hura zela-eta, eta jendetzaren artetik, gurdi eta fardel artetik pasatu nintzen, joan etorri handia baitzegoen une hartan kaian, bilatzen nuen taberna aurkitu arte.
|
|
|
Harro harro eginda nengoen nire aginte
|
berri
hura zela eta, eta poz pozik eguraldi distiratsu, eguzkitsu harekin eta kostaldearen askotariko itxurarekin. Orain banuen nahi adina ur, eta baita jaki onak ere; eta kontzientzia, berriz, nire desertzioagatik hainbeste ausiki zidana, lasaitua nuen neure kasa lortutako garaipen handiarekin.
|
|
|
Modernitateak, zalantzarik gabe, hirian zuen epizentroa, baina gutxi ziren Azkue bezala mundu
|
berri
hura euskaldundu gura zutenak. Garaian nagusi zen aurrerabide ideologiarentzat hizkuntza txikiek ez zuten tokirik mundu moderno hartan.
|
|
|
hala nola, herri administraziora, hezkuntzara eta komunikabideetara. Egoera
|
berri
haren aurrean, Euskaltzaindiak, euskalkien erabilera eguneratu eta sistematizatu beharrez, beste adierazpen bat egin zuen 1994an,. Euskalkien erabilera Administrazioko 1 eta 2 hizkuntz eskakizunetan, izeneko agirian (ikus Euskera, 1995, 2, 40 liburukia, or.). Bertan,. Eranskina?
|
|
|
Ez zen hura sentimendu alaien haria bere bizitzaren soinekoan josteko unea. Garaiz zen bizitza
|
berri
hartan pozik sentitzeko, bere semearengandik oso urrun sentitzen baitzen. Ahul sentitu zen hasieran, eta momentu batzuetan erabakitakoaz damutzera iritsi zen.
|
|
|
SADEC Hegoafrikako Kongresu Demokratikoa deituko da, eta datorren urteko hauteskunde orokorretan lehiatzeko asmoa dauka. ANC 1994.urtetik izan da agintean, eta alderdi
|
berriak
haren gehiengo zabala apalduko du.
|
|
|
Bartulu guztiak hartu eta zaust, denak beste trenera. Baina, tren zaharra hustu zenean, piiii, gure mutur aurrean alde egin zuen, gu han, Tolosako geltokian, tren
|
berri
hartan zintzilik utzita. Beste minutu luze batzuk pasa genituen trenbide erdian.
|
|
|
" El Cid, Cortés, Pizarro... ongi da, baina zuek uste al duzue emakume bat ezin daitekeela haiek adinakoa izan?, zer izan zen, bada, Agustina Aragoikoa...?" –, lur arrasean zegoèn ohiko inertzien planotik suaren plano goitiarretara egin balu bezala –oinezkotasunetik hegaldira–, bat batean egin ere! Markesa anderea, beraz, biziaren zama alde batera utzi eta martiri izateko prest zegoen istant hartan, beharbada... sua gero eta suagoa zen haren begietan bederen; zer besterik espero zitekeen, bada, markesa anderearengandik, zerutik mana hura erori bazitzaion –fede sutsu
|
berri
hura, alegia–, fede zaharraren eta betiko fedearen oinarriak zituena, bai, baina neurririk gabeko neurrian hazi zitzaiona. Ez baitzegoen poxpolo baten gar txikia munduaren sutearekin konparatzerik, eta bera halaxe sentitu baitzen, edo hala sentitu behar baitzuen une hartan, zeru lurrak hartzen zituèn Ama Birjinaren bihotzean sartuta, suzko su eta sumendi, leherketa handiaren zain, sentimendurik ilunenen harkaitz trinko bezain astuna –hantusteaz eta itxurakeriaz egina, bekaitzez eta zeloez– hauts bihur zedin behingoz:
|
|
|
Hala, bada, konfiantzazko giro
|
berri
hartan, sendotuz joan ziren Reginaren ahalmenak, ez mintzamenari lotutako kontuetan bakarrik, zerbitzuari lotutakoetan ere bai... garbiketak ez ezik, beste lan asko ere ikasten eta egiten baitzituen ordurako: mahaiak zerbitzatzen zituen, adibidez, trebetasun berezi bat eskatzen zuèn eginkizunean, bai esku zangoen higialdien ikuspegitik –mugimendu graziaz bete batek ez du mugimendu trakets batekin zerikusirik–, eta bai buruan gorde beharreko errenferientziengatik ere, ez baitzen erraza jakitea non eta nola jarri behar ziren platerak eta erretiluak, aiztoak, koilarak eta sardexkak, basoak eta kopak, bakoitza bere tokian; jantziak lisatzen zituen, nagusien soineko konplikatu haiek beraiekin baitzekartzaten beste era bateko konplikazioak, baita lisatzeko orduan ere; edo, denborari denbora ostuz, brodatu ezin finagoak egiten zituen; eta lan eta lan egiten zuen bitartean, ezin ahaztu handikiekiko moldeak eta manerak findu behar zituela, buruan hori beti present.
|
|
|
Anselmorekin egiten zituèn ihesaldi moduko haiek, esaterako, astebete edo bi astetan luza zitezkeenak, eskopeta solbardan, zaldia eta ehiza txakurrak lagun–, beste eroaldi batek jo zuen markes jauna: hura, baina, bestelako eroaldia zen, buruan zerabilèn ideia bitxi batek eragindakoa... irakurri ere, irakurri baitzuen frantses aldizkari batean automobilen aldeko artikulu bat, aditzera ematen zuena ezen makina
|
berri
hura zela –edo markes jaunari gustatzen zitzaion bezala: la voiture– modernizazioaren eta denbora berrien –XX. mendearen– ezaugarri eta ikur bereizgarria:
|
|
|
Nola sartu zitzaion, une batez, hiru emakume haien soinekoak janzteko irrika –zer ziren, bada, bere soinekoak, logelako armairuan gordetzen zituenak, haiekin konparatuta, huskeria bat baizik! –, gerritik behera lasaiera handikoak zirenak, baina gerritik gora estuak –titiburuak tentetu eta bi pinporta bezala hazi ote zitzaizkion Reginari une hartan, haragiaren berezko erreakzio batean? –, bularren formetara doituak...! Eta nola sentitu zen errealitate
|
berri
haren aurrean arnasarik gabe, gero eta txikiagoa, etxeko katutxoa baino txikiagoa, inurri bat baino txikiagoa, ezer ez...! Eta nola ulertu zuen, aldi berean –" Ikusi nuen, eta ikusiak atzetik eraman ninduen, imanak burdina bezala" kontatzen zuen Reginak, une haiek biziberritu nahi izaten zituenean–, beste errealitate hartara egin zuela jauzi noizbait, bizitzan zerbait edo norbait izan nahi bazuen bederen, sentimendu nahastezin ezin argiago batean!
|