|
2000
|
|
|
Horren alde bat bistakoa da: Aragoi osoan aragoera ikastaroak antolatu eta hiztun
|
berriak
sortzea, eta fablak dialektoak mintzo dituzten ibarretan berriz, galtzen ari diren hiztun zaharren hizketa moldeak gorde eta aztertzea. Izan ere, bizitza modernoan hizkuntza gutxiagotuen patua baitauka aragoerak berak ere:
|
|
|
Urtero ordea, 60.000 bat isun jartzen dira. Iazko uztailean 649 leku dituen Carlos III aparkaleku
|
berria
sortu zen
|
|
|
Dar Dar antzerki konpainia
|
berria
sortu dute Legorretan Zinkunegi anaiek haur eta helduentzako lanak ekoizteko asmoz. Lehena," Alizia bitxikerien lurraldean" haur antzezlana izan delarik, helduei zuzendua dagoen" Ametsak amaitu dira" prestatzen dihardute orain.
|
|
|
(...) Euskalgintzaren oinarriak huts egiten duela diot, eta bi puntutan oinarritzen naiz: alde batetik, esango nuke euskaldun
|
berriak
sortzen direla, baina nola halako euskal hiztunak direla,(...) EHE bezalako erakundeetan apenas hitz egiten da, EKBn ez zen hitz egiten eta Kontseiluan ez da hitz egiten hiztunaren gaitasun komunikatiboaz eta euskararen kalitateaz. Txepetxen teoriak, garai batean, euskal hiztun osoak sortu behar ditugula esaten zuen, hiztun horrek ez duela diglosikoa izan behar, gure gurasoek garai batean ziren bezala (eskolatu gabeak eta funtzio formaletarako euskara gorputzik gabekoak).
|
|
|
Joan den mendeko langile mugimenduko ereduak erabiltzea, etorkizuneko Europako gizarte mugimendua egituratzeko baliagarri gerta badaiteke ere, gaur egun ez litzateke oso komenigarria izango, Europako gizartearen egitura sozialak oso aldaketa sakonak izan baititu. Aldaketa garrantzitsuena, inolako zalantzarik gabe, industrian bertan eman den langile kopuruaren jaitsiera gaur egun" operadore" deitzen zaienekiko, eta kapital kulturalean aberatsago izanik, antolamendu modu berriak eta borrokarako arma
|
berriak
sortzeko eta lanbide arteko elkartasun berrietan sartzeko gai izan daitezke.
|
|
|
Lehen tendentzia, Estatu Nazioaren kontrako herrien matxinada da. Bera mundu osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar
|
berriak
sortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausi aldiaren oinarrian dugu; Jugoslabiako herrietan gauzatutako gerrak, Txetxeniako lehen eta bigarren guda, Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia eta Sahararen azpian iraultzen dituen egungo 30 gerra inguru Afrikan; dozena herrien matxinada Asia osoan zehar eta Amerikako indigenen esnatze prozesuak argi erakusten digu munduko protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garran tzia.
|
|
|
Egia da" Otto Pette" n horrelakoak daudela, baina zuk zerbait eraikitzeko garaian beti elementu ezagun batzuk erabiltzen dituzu, eta hauetatik abiatuta
|
berriak
sortu. Adibidez," Otto Pette" ko espazioen eraikuntzan badago Baiona, badaude Nafarroa aldeko elementu batzuk...
|
|
|
Bere ustez, eboluzioaren norantza ez dago determinaturik, eta bere ibilbidea ez da batere lineala izaten. Horren ordez," eboluzio suntsipena" edota" kontingentzia" kontzeptu
|
berriak
sortu ditu.
|
|
|
Irakurlegoa zaharkituz doa hamabost urtehauetan gutxienez18 Alabaina, egunkariaren erredakzioak ez du ez artikuluenaurkezpena, ez eta bere edukia aldatu. Sud Ouesten zuzendaritzak bere jarduerakdibertsifikatzeko hautua egin du, elkarte
|
berriak
sortuz nahiz jadanik existitzen direnhedabideen elkarteetako parteak erosi edota berrerosiz. Kudeaketa honek metatze prozesu ugari ekarri ditu.
|
|
|
France 3k, beste hedabideen antzera, bertako estazio berri horiei esker, bere interes ekonomikoak zerbitzatzen ditu lehendabizi. Bertako eta mugaz gaindiko gune horiek eskuratzea, lotura berrien ezarketa etasare
|
berrien
sortzearen bidez ez baitio ekimen filantropikoari erantzuten.
|
|
|
edo Radio BonneNouvelle irrati erlijiosoa. Ildo honetan, 1992an beste irrati konfesional (katoliko)
|
berribat
sortu zen: Lapurdi Irratia.
|
|
|
Sistemaren egiturari dagokiolarik, legeak atal edo sektore publiko oso batenzehaztapena egin du, sistema horren funtsezko ardatz gisa7 Azken eraldaketarenondoren, sektore hau France Television telebista korporazioak, gaur egun bere baitanFrance2, France3 eta La Cinquieme sozietateak hartzen dituena?, Reseau Outre mer, irrati telebistakoek, Radio France eta Radio France Internationale irratiek eta InstitutNationale de l. Audiovisuel (INA) eta ARTE France aparteko sozietate publikoekosatuko dute8 France Television eta Radio France korporazioak dira sistema publikohonen funtsa9 eta legeak Estatu mailako lurrazaleko zenbait kate hornitu eta gestionatzeko betebeharra ezarri die, betiere zerbitzu publikoaren betekizunen pean10.Legearen azken eraldaketarekin, betekizun horien artean, halaber, programa eskaintzaosatu edo aberastuko luketen zerbitzu eta programa berriak eta horiek ekoitzi etaemateko teknika berriak garatzeko agindua ere ezarri zaie. Alegia, teknologia digitalaerabiliz lurrazalez, kablez zein satelitez emitituko diren kanalak eta zerbitzu elektroniko berriak garatzeko betekizuna ere badu sistema publikoak, ez hortaz, bakarrik, lurrazaleko zerbitzu analogikoak?, eta horretarako filial
|
berriak
sortzeko baimenaeman zaio France Televisioni11 Horretarako, sistema publikoak betiere lehentasunaizango duela zehaztu da, hala behar izanez gero, frekuentzien edo baliabide irrati elektrikoaren esleipenean, modu analogiko zein digitalean. Are gehiago, programaziohorien banaketa zerbitzuaren horniketarako, seinalearen banaketarako, alegia, berariazsortutako elkarte publiko bat osatuko dela xedatu da12.
|
|
|
Herrienburujabetasunari ez dio lekurik uzten, eta ezin da etorkizun demokratikoagoa iragarri. Aditu kritikoak ezinbestekoak dira analisi mota
|
berriak
sortzeko, teknofanatikoen diskurtsoa gezurtatzeko eta irtenbide teoriko praktikoak asmatzeko.
|
|
|
Batez ere arrazoi historiko eta soziologikoengatik, eskualdeka egoera ezberdinak daudela onartzen dugu. Adibidez, gerra zibilean erailzituzten hainbeste nafarren heriotzaren ondorioz, gaur egun indar korrelazioa aldatu egin da Nafarroan; Bizkaiko Ezkerraldean, emigrazioaren ondorioz, indar korrelazio
|
berria
sortu da; Ipar Euskal Herrian Paristik bizitzera etorri diren pertsoneneragina ere hor dago... Baina euskal herritar sentitzen garenon eskubide politikoakaitortzeko eskubidea ukaezina da.
|
|
|
teamendu bat egiteko gaibaldin bagara, hau da, euskal gizarteari guk nahi duguna bakoitzaren ongizatea bermatzea dela demostratzeko gai baldin bagara, eta hainbeste eskatu deneskubidea aplikatuta, egoera demokratikoagoa lortzeaz gain, ongizate baldintza hobeak lortzen dituela ikusten baldin badu, euskal gizarteak ez dio ezgaur ez etorkizunean eskubide horri uko egingo. Erakunde
|
berriak
sortzeak lagunduko ote lukeen. Bai, zalantzarik ez.
|
|
|
Mundu
|
berria
sortzen ahalegindu da gure adiskidea eta horrek etena ekarri du.Etena, ez iraganarekin berarekin, iraganeko kontsentsu suntsitzailearekin baizik.Txillardegik behin eta berriro salatu du orain arteko kontsentsu integratzaile horrenarriskua eta behin eta berriro azaldu ditu disentsuko jarrerak, gure kontzientzien barnean ezarri nahi zen kontsentsu hori bere artikulu latzekin arrakalatuz eta sasi ir... Hitz batez, etena ekarri du, eta aurreko egoerarekiko etena aldarrikatu du, eten horretan parte hartzera deituz.
|
|
|
sinbolizazio beharraren pean moldaketak egin daitezkeelaerakusten dutelako. Are interesgarriagoak dira, prozedura berdinak beste edozeineraldaketetan erabiltzen ahal direla azaltzen baldin badute adibidez, elementu arrotzakmailegatu eta bertsio
|
berriak
sortzen direnean.
|
|
|
Proposamen zurrunak egiteari muzin egiten diogu, zeren uste baitugu formatuek gure zerbitzuan egon behar dutela, gure mezuaren alde, helburu eta entzuleriaren soslaiaren alde edozer egin nahi izanda ere. Izaera erabilgarria daukatela-eta, nahastu egin ahal dira eta ekoizkin
|
berriak
sortu, guk horren behar edo premia izanez gero.
|
|
|
Aldaturik eta teknologia berriei egokituz, baina gurekin eta gugandik hurbil, laguntasun uneak eduki eta informazio arina jaso nahi dugunerako. Multimedia sistemen heltzea, informatikaren aurrerakuntzak eta entzuleen eta merkatuen ohitura berriei egindako egokitzapenak atal
|
berria
sortzen ari dira irratibidearen historian. Atzean eta iraganean geratzen da tezefa, izen hori eman zitzaion Ipar Euskal Herrian luzaro irratiari?
|
|
|
Gizaki eta animalien imitazioak dira (enda batzuek erabiliak beste batzuen planta egiteko asmoz, ehizarako asmakariak bezala); esaterako, eperrarena imitatuz ehiztariak egiten duen hotsa. Sail honetan, generadore eta sintetizagailu
|
berriek
sortutako hotsak (musika konkretua) ere sartu ahal ditugu. Hots hauek guztiak hiru sailetan bana ditzakegu:
|
|
|
d) Simulazio bidez sortutako hots mugatuak; mikrofonoetatik jasotako hots errealen antza dute eta egiazkoak bailiran igor daitezke. Fonotekak eta audio erregistroak gorabehera, beti izaten da beharrezkoa noizbait hots
|
berriak
sortzea, bai egoerak hala eskatzen duelako, bai denbora eta erritmo zehatzetara egokitzeagatik. Horretarako, espezialista edo adituak behar dira.
|
|
|
Sarean egoteaz batera, aplikazio
|
berriak
sortu dira irratigintzan. Irratiguneak izaera multimediatikoaz jabetzen dira; irudiak, datutegiak, animazioak, bideoa, testu dinamikoa?
|
|
|
Hirugarren garaia 1960ko hamarkadaren hasieratik 1977ko informazio liberalizaziora iritsi artekoa da. Periodo honetan irratigintzan ideia
|
berriak
sortu ziren: gero eta pertsonalizatuagoa zen hedabidea dugu irratia, eta informazioaren esparruan kaleko jendearen problematikara hurbiltzeko saioak egin ziren.
|
|
|
DAB (Digital Audio Broadcasting). Orain XXI. mendearen atalasea pasatuta, irrati informatiboak erronka berriak dauzka, eta garrantzitsuenak, ezbairik gabe, horrenbeste lehiakide dituen eremu informatiboan bere tokia finkatzea eta teknologia
|
berriek
sortzen dituzten ohitura berriei egokitzea dira.
|
|
|
Jokoan zeuden helburuak bi ziren: alde batetik, erregimen politiko
|
berria
sortzea eta, bestetik, gizarte berria itxuratzea. Frantziaren kasuan bezala, hemen ere askatasun eta berdintasun printzipioen inguruan, eskola izan zen herritarren batasuna bideratu zuen tresna,, vasallaje?
|
|
|
Gogoratu lehenago aipatu dugun Mairet en iritzia; hots, askatasunaren ideologia berdintasunaren ideologia besterik ez litzateke, eta herritar guztien legearekiko atxikimendua zen, erregimen politiko
|
berria
sortzeko, bete behar zen gutxieneko baldintza.
|
|
|
jadanik Cadiz-ko Konstituzioan aurrikusia zena izan zen egitura berri honen aitzindari. Egitura
|
berriak
sortzeko Estatu espainiarrak XIX. mendean aurrera eramandako prozesua zein neurritaraino izan zen garrantzitsua ikusteko, hona hemen Medina-k dioena: –El núcleo del Ministerio de Educación en España lo constituyó la Dirección General de Estudios, prevista en... la Constitución de... 1812, siendo su disposición orgánica y funcional más importante el Reglamento general de Instrucción Pública de... 1821?.
|
|
|
Eta formen munduak liluratu egiten gaitu, baina baita nekatzen eta ahitzen ere, zeren, begiak eta behakoa forma batean pausatu orduko, bertze bat ari baitzaigu albotik deika: izan ere, nola forma batzuk bertze forma batzuen baitarat biltzen diren, edo desegin egiten diren, bertze mila forma
|
berriren
sortzeko eta haietan gorpuzteko, halatan ugaltzen, berretzen eta emendatzen zaigu formen mundua; eta, formen mugimenduan eta haien etengabeko itxuraldatzean begiak batetik bertzerat darabiltzagula, pausarik eta geldialdirik gabe, akabatzen dugu hondarrean eroturik eta zorabiaturik. Eta galdurik.
|
|
|
Baina Astarrain
|
berriak
sortzen dira nire zainetan, eta konturatu gabe murgiltzen naiz betiko joan zitzaizkidan kale estu haietako haizetan. Zezen zauritu baten moduan nabil, gora eta behera, bizitzaren azken gorriak adarreratu nahian, baina zezen plaza honetan ez dago eguzkirik, eta gosea dute begiratzen nauten begiek.
|
|
|
Garai hartan Estatu Batuetan webgune garrantzitsuenetan egiten ari ziren lana erabili zuten eredutzat egunkari elektroniko
|
berria
sortzeko. Acrobat programa informatikoa erabili zuten orrialdeak PDF formatuan lantzeko.
|
|
|
Grupo Godo katalanak, bere aldetik, 1995ean erabaki zuen amaraunean sartzea. Xedea gauzatzeko asmoz, La Vanguardia Digital S.L. enpresa
|
berria
sortu zuten. Horrela prest zeuden erronka berriei aurre egiteko.
|
|
|
egunkari digitalaren atzean proiektu osoaren audientzia eta gizartean duen eragina hedatzeko asmoa agertzen da, eta helburu hori lortzeko Internet bezalako komunikazio tresna bat erabiltzea oso egokia da. Honek abangoardiako teknologien erronkari erabilpen zuzena ematea eskatzen digu, eta bidenabar, aukera paregabea dugu gizartean izen ona lortu duen komunikabide
|
berriaren inguruan
sor daitezkeen diru iturri berriak aztertzen ikasteko.
|
|
|
Azken hilabeteotan El Pas Digital ek zerbitzu elkarreragile
|
berriak
sortu ditu; besteak beste, berriketa guneak (chat) edo berri taldeak (newsgroup). Martxoko hauteskundeetan jarri zuten martxan eztabaida gunea eta internautei, era zuzenean, buruzagi politiko garrantzitsuenei galderak egiteko eta hauen erantzunak jasotzeko aukera paregabea eskaini zien.
|
|
|
Horrez gain, 3.000 biztanletik beherako udalerrien% 74k ere liburutegi zerbitzuak ditu. Ezin da ahaztu, bestalde, Euskal Kultura Ondarearen 7/ 1990 Legea onartu zenetik Euskal Autonomia Erkidegoan 72 liburutegi
|
berri
sortu direla. Azpimarratu genuke Eusko Jaurlaritzak azken hamarkada honetan ahalegin berezia egin duela gure erkidegoko liburutegien azpiegituraren garapena bermatzeko.
|
|
|
• Nabigaziorako tresna izango diren eta edukien kontsulta egin ahal izateko dokumentu digitalak sailkatzeko eta kolekzioak osatzeko medio
|
berriak
sortuko dira.
|
|
|
Teknologia
|
berriekin
sortzen diren harremanak bi norabidetan defini daitezke:
|
|
2001
|
|
|
Ikas Bi elkarteak Euskal Herri osoko 5 eta 8 urteko haurrei zuzendurik dagoen" Nanai" euskarazko hilabetekari
|
berria
sortu du, Akitaniako Kontseilua eta Eusko Jaularitzaren laguntzarekin. Aldizkariak komiki eta ipuinez gain, jokoak, sukaldeko errezetak, pegatinak, Olentzerori buruzko gehigarri berezia eta eskulanak biltzen ditu.
|
|
|
Erorialdia hasten denean, joan den hamarkadako gorakako indarra irauli eta bestaldera, beheraka, abia daiteke. Berrikuntza finantzatzeko fondo
|
berriak
sortu dituen burtsa indartsua ahuldu egingo da. Merkatuen erorketak murriztu egingo du hazkunde azkarreko konpainia berriek behar duten arrisku kapitalaren kopurua, eta horrek moteldu egingo ditu berrikuntza teknologikoa eta produktibitatea, burtsak are gehiago ahulduz eta eroraraziz.
|
|
|
Mandelek dioenez, lehenengo erasoaldia gertatu da dagoeneko 2000 urtean, giza baliabideen kudeaketan aritzen den Challenger, Gray & Christmas izeneko Ipar Amerikako enpresaren arabera, larri zebiltzan". com" enpresek 17.000 langile kanporatu baitzituzten urte horretan. Berrikuntza geldotzearekin batera, langile gutxiago da produktu eta enpresa
|
berriak
sortzeko, eta horrek langile kopurua murriztea eragingo du goi mailako teknologiako konpainietan.
|
|
|
" Bancarrota" antzezlana estreinatu berri du Legaleon Tk. Heriotzaren gaia ardatz hartuta ideia eta irudi zorrotzak jaurtiz aurkezten digu ikuskizuna talde irundarrak, beti ere ikuslearengan sentsazio
|
berriak
sortu nahian.
|
|
|
Lan horren jomuga: ondoko hamar urteetan 600 enplegu
|
berriren
sortzea.
|
|
|
ELAren ikuspegitik erreforma hau" enpresaburuentzako oparia da eta langileen eskubideen murriztailea". Elorrietaren sindikatuak dionez, erreformak aldi baterako kontratuen ereduei eragiten die eta lanetik kanporatzea merkeago bihurtzen du kontratu mugagabeen eredu
|
berriak
sortuz, gainera, Alderdi Popularraren Gobernuak, gerora, murriztu egingo ditu pentsioak eta langabeziarengatiko laguntzak nahiz negoziaketarako egiturak. Horregatik guztiagatik, beharrezkotzat jotzen du estatu mailako greba, eta prest zegoen grebaren edukiak eta jardueraren zehaztasunak CCOO eta UGTrekin negoziatzeko.
|
|
|
Nork uka dezake ori? Arazo
|
berriak
sortzen zaizkiola. Aurrerapenak bere kontribuzioa eskatzen duela?
|
|
|
NMFren iritziz «prozesu historiko baten emaitza da, gizakiaren aurrerapenak eta teknologiaren berrikuntzak ekarria, batez ere merkataritzaren eta finantza mugimenduen bidez». Globalizazioaren helburuak hazkunde ekonomikoa areagotzea, bizi maila hobetzea eta aukera
|
berriak
sortzea dira... Baina, norentzat?
|
|
|
Industrialdea berez Gizaburuagako lurretan dago, baina udal honek zergen bidez jasotzen duen diruaren %40 mankomunitatearen esku geratzen da, enpresa berrientzako dirulaguntzetan erabiltzeko. Gainera, mankomunitateak sortutako Legamin mintegi industrialaz gain, aipatzekoa da ekimen garrantzitsu honetan Markinako Udalak, bertako Eskola Teknikoak edota Lea Ibarreko Udal Mankomunitateak luzatutako laguntza, Azaro Fundazioaren bitartez ekimen
|
berriak
sortzeko eta egungoak garatzeko laguntza alegia. Bestalde, hortxe dago Bizkaiko Diputazioarekin, BBKrekin edota EUDELekin lanpostuak sortzeko Behargintza hitzarmena ere.
|
|
|
Egun eta Goenkalek izandako arrakastari esker, formula
|
berriak
sortu dira, euskarazko fikzioak bizirik dirau, baina audientziek dute horretarako erabakia," jendeak gustuko ditu bertoko ekoizpenak,' Jaun eta jabe',' Bi eta bat' edota' Ertzainak' en adibideak ditugu hor, kalitatezko produktuak dira eta hori jendeak eskertu egiten du". Iraila eta urria bitartean plazaratuko da" Telelilura" liburua Ainhoa Irazuk berak astekari honi eginiko adierazpenen arabera
|
|
|
dela. Industria kapitalista behar batzuei erantzunez jaiotzen da, eta, bere burua etengabe garatzen jarraitzeko, behar
|
berriak
sortzera beharturik dago. Hots, bere burua bihurtzen du helburu.
|
|
|
Baina osagai
|
berriak
sortzen dira eta ez da berdina lehen ezkertiarra izatea edo gaur egun izatea: hor da globalizazioa, munduaren kutsadura, teknologia berriak, kultura, emigrazioa... osagai berriak sortzen dira eta horien aurrean kokatzeko modu desberdina dute ezkerrak eta eskuinak.
|
|
|
Baina osagai berriak sortzen dira eta ez da berdina lehen ezkertiarra izatea edo gaur egun izatea: hor da globalizazioa, munduaren kutsadura, teknologia berriak, kultura, emigrazioa... osagai
|
berriak
sortzen dira eta horien aurrean kokatzeko modu desberdina dute ezkerrak eta eskuinak. Baina Europako ezkerra ideologorik gabe dago, eta gaur egun munduan dauden osagai berriekin ezkerra berrosatu behar da
|
|
|
«Gara» EKHEren eskutik sortu zenez, hainbat esames kaleratu da kazeta berri honen inguruan: «EKHE sortu zen komunikabide
|
berriak
sortzeko; era pluralean. ' Gara' izan zen lehena.
|
|
|
Laburbilduz, ezer ez zegoen garaian, idazle eta kazetari
|
berriak
sortzea. Bakoitza bere neurri eta akatsekin nahi bada, baina dezente sortu ziren.
|
|
|
Era berean pertsonaia
|
berria
sortuko da: europarra izan arren, Europako interes ekonomikoekin bat ez datorren pertsonaia ziniko eta antiheroia, galtzaileen alde (eta indigenen ondoan) jartzen den pertsonaia.
|
|
|
Arrazoi estetiko desberdinak sortzen dira orduan, berriro Europatik at joan eta geografia
|
berriak
sortu eta ezagutzeko. Bizirik dago oraindik Erromantizismoak artisten bihotzean egunerokotasuna arbuiatzeko eta lur berria maitatzeko erein zuen hazia.
|
|
|
urtean barnealdeko 14 bainu puntu desagertu ziren, 5
|
berri
sortu baziren ere).
|
|
|
Diru berriak aginduko digu eurotan bizitzea eta, produktuen balioa kalkulatzeko, erreferentzia
|
berriak
sortzea.
|
|
|
Elikagaiak jangarri iraunarazteko borrokan aurrera pausoak ematea erraztu duen beste asmakuntza handia aditiboak eranstea izan da: hazkurria jangarri kontserbatzea ez ezik, elikagaien lanketa prozesuan hobekuntzak lortzea, jakien ezaugarri organoleptikoak (ikusmen, ukimen, dastamen eta abarren bitartez atzematen direnak) aldatzea eta era naturalean ezin erdiets daitezkeen produktu
|
berriak
sortzeko nahasteak (ura eta gantzak, etab) egitea lagundu baitu aditiboak gehitzeak.
|
|
|
Sare soziala zaindu eta bultzatu egin behar da, kontaktu
|
berriak
sortuko dituen katea bihurtzea lortu arte.
|
|
|
Pertsonaia
|
berria
sortu omen duzu.
|
|
|
Azken urteotan hizkuntzen irakaskuntzan aldaketa ugari eman dira; besteak beste, edukiak sekuentziatzeko moduak berraztertu dira. Hortik ikasgelako lanaprogramatzeko eredu
|
berriak
sortu dira, betiere behinenik honako irizpideakaintzat hartuta (Ikus Helduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua, 21 orria):
|
|
|
Suposatzen nuen, baita ere, etxegehienetan telebista bat baino gehiago edukiko zutela, eta ikasleek nahiko ondo jakingo zutela zein motatako saioak zituzten gustuko eta zein ez, hau da, gai izangozirela telebistaren nolabaiteko erabilera selektiboa edo kritikoa egiteko. Horretazaparte, asko interesatzen zitzaidan bideorik zeukaten jakitea, edukiz gero ariketenprestaketan inplikatu nituelako eta aukera didaktiko
|
berriak
sor zitezkeelako.
|
|
|
Honaino planteamendu teoriko
|
berritik
sortutako ikas/ irakasteko moduarenerrepresentazio sinplifikatua. Edozein planteamendutan bezalaxe, gurean ere, ustejakin eta zehatz batzuekin jokatzen dugu.
|
|
|
Egitarau
|
berria
sortzen
|
|
|
Gizartea germanizaturik zegoen, Pirenne ren iritziz26 (abestigermaniar zaharrak biltzen zituzten apaizak ere). G. Duby k esan duenez, hegoaldeko Europako kultura ahuldu zutenak islamiar zibilizazioaren sarrera (Pirenne rekin ados) eta izurriak izan ziren, gune zituzten eskualde eta hiriei eraso eginik.Aristokrazia
|
berria
sortu zen aristokrazia senatorial zaharraren ondorengoen etaaristokrazia germaniar berriaren nahasketatik,, era germaniarrak, hedatzen lagunduz (pentsaeran, konportamoldeetan eta imajinak tratatzerakoan).
|
|
|
Bestalde, aristokrazia germaniar eta erromatarra deseginez zihoan, aristokrazia
|
berria
sortuz. Hala ere, aurrekoarekiko odol loturak nabariak ziren16.
|
|
|
Gainbeheraren garaia izan zen, ordea: urbanizazio handiak desagertu egin ziren, villae ak abandonatuta geratu, etainguruan populamendu
|
berriak
sortu ziren.
|
|
|
Azkenik, 1980 urte inguruan instituzio publikoek bideratutako alfabetakuntza motarekin irekitako aroan, faktore baldintzatzaile gisa, Euskal KomunitateAutonomoan nahiz Nafarroakoan erakundetutako esparru juridiko
|
berria
sortu zen (Iztueta, 1992, 81 or.).
|
|
|
Geroago, Lalique k diseinaturiko ontzian Marrakech (1956) atera zuen eta baita Magie ere. Denbora tarte bat perfume
|
berririk
sortu gabe igaro ondoren, Ô de Lancôme (1969) eta Magie Noire (1978) plazaratu zituen. Baina zalantza gabe, hamar onenen artean kokaturik dagoen Trésor (1990) deiturikoak eman dio berrriro bere ospe guztia etxe honi.
|
|
|
Haurdunaldian nabarmen handitzen dira elikadura beharrak. Hazkunde hori, batetik, fetua hazi eta garatzeko behar diren eskariei zor zaie, eta, bestetik, ernalketa (plazenta, umetokia, ugatz guruinak, odola) eta energia metaketak eratzeko behar diren ama egitura
|
berriak
sortzeari, esnealdian eta partean aurkeztuko diren energia eskaerak bermatzeko. Emakume askoren bizitzaren etapa berri horrek aldaketa fisiologiko batzuk dakarzkio organismoari, eta horiek azaltzen dituzte, hein batean, etorkizuneko amaren egoera fisiko eta gogo aldartearen aldaketak.
|
|
|
Barietateak: Kalitatearen eta produktibitatearen etengabeko bilaketan, mundu osoko ikerketa zentroetan, arroz barietate
|
berriak
sortzen dira etengabe. Arroz barietate horiek, besteak beste, honako hauek bereizten dituzte:
|
|
|
Adibidez, Estoniak bere independentzia lortu zuenetik, estrategia bat jarri du abian, konektibitate kostu txikiak, prestakuntza informatikoko indize handiak eta langile adituak izango dituen telekomunikazio sare modernoa sortzeko. Era berean, Hego Afrikako Informazioaren Teknologien proiektuak berekin dakar IKTek negozio aukera
|
berriak
sortzeko duten ahalmena, eta, horrez gain, gizarte berdintasunaren aldeko konpromisoa, indartze politikoa eta gobernu zerbitzu hobetuak betetzekoa. ‘Garapen Dinamika sortzen’ G8aren bileraren aurrerapen gisa dator.
|
|
|
Pentsa ezazu, adibidez, zer gerta daitekeen zuria eta beltza nahasterakoan. Ez al da grisa deritzogun kolore
|
berria
sortzen. Baina ez pentsa grisa kolore bakarra denik, bere barman zuriari eta beltzari kontrajartzen zaizkion kolore guztiak baitaude:
|
|
|
Musulmanek azkenean estatu
|
berria
sortu zuten: Pakistan.
|
|
|
Ez dut uste euskaldunok sortzaileegi izan garenik literatura mota
|
berriak
sortzen, baina mota klasikoak ere badakizue noizkoak diren. Lehenbiziko euskal nobela Peru Abarka izan daiteke, nahi baldin baduzue.
|
|
|
Harritzekorik aski ez badut aurkitzen neuregan, neure herrian aurki dezaket: etxean edo etxe aldamenean bizi izan naiz beti, baina mundua Elkanok inguratu zuen; ez dut ordena
|
berririk
sortu, baina herritar batek sortu zuen Jesusen Konpainia. Zer arraio!
|
|
|
Kirol kontuan, aski aldatua zen giroa ordurako Gipuzkoan eta ez ginen kontrakorik gabe gelditu, geure errainuarekin borroka. Garaitsu hartan bertan, Touring zaharrari kimu
|
berria
sortu zitzaion, atletismo sailean, Antonio Quiroga buru zuela; diodan ahopean ni izendatu nindutela beste taldearen buru. Bazegoen aldea bion artean, biok Laneran6 ari baginen ere.
|
|
|
gutxi batzuen mailako eredua. Itxaropen
|
berria
sortu digu gure hizkuntzaren gaitasunari buruz, uste genuen bezain traketsa eta moldakaitza ez dela argi baino argiago, egitez, eta ez hitzez, erakutsi digunean.
|
|
|
Ez naiz nor horiezaz iritzia azaltzeko, filosofiaren adiskidea âadiskide ezjakinaâ izanik ere. Orixe, nire iritziz, Galileo aurreko gizona genuen, jakintza
|
berria
sortu baino lehenagokoa, alegia. Giza jakitearen mugez ez zen, oker ez banago, gehiegi arduratzen eta mugak ditugu  damurik, aspaldiz gero, lehen auzia eta arazoa.
|
|
|
Orain goi mailako literatur mota bezala behintzat zertxobait baztertua dagoen eleberri historikoak edo historia nobelak ez du hasierako bere hartan iraun. Axalaren lilura zen batik bat lehenbiziko erromantikoentzat. Manzoni eta besteren bat kenduz gero, agian?; pintura betea gero, arkeologiaren bidez erdietsia, Flaubertentzat eta; azkenik, berriz, historiaren oinarriak eta indar eragileak hobeki ezagutu nahiak sarbide
|
berriak
sortu ahala, hondoraino eta hondarreraino murgildu nahi lukeen egitekoa: ez da noski, halabeharrez gertatu Howard Fast ek Spartacusen eta Arthur Koestler ek The Gladiatorsen gai berbera hautatzea bi izenekin.
|
|
|
c) Hitz
|
berriak
sortzeko eskua ere badugu, edozein hizkuntzatan gertatzen denez, eta Larramendi baliatu zen horretaz, XVII.ean Oihenart bezalatsu, traketsago haatik. Baditugu gainera geureganatuak eta etxerakotuak ditugunak metaka eta ez genituzke (Altubek oraindik orain horixe uste zuen) bertan behera utzi behar.
|
|
|
Gobernuaren beste helburu bat cree ak sedentarizatzea eta Quebeceko administrazio sistema estandarrean asimilatzea zen. Itunaren ondorioz, zenbait erakunde
|
berri
sortu ziren: Grand Conseil des Cris du Quebec (Quebeceko Cree en Kontseilu Nagusia), Conseil Cri de la sante et des services sociaux de la Baie James (osasunaz eta gizarte zerbitzuez arduratzen dena) edo Commision scolaire Crie (eskola batzordea).
|
|
|
Gainera, gizartea ren historia osoan ez da horrelakorikjazo, hots, aldaketa iraultzaile horiek guztiak aldibereange rtatzea. Sortuko diren teknologiek elkarri bortizki eragingo diote ikerketa arlo
|
berriak
sortuz, eta, ziur asko, intelektuaren eta ekonomiaren garapenerako probetxug arrienak beraien arteko gainezarmenak sorturiko eremuak izango dira.
|
|
|
Hori oinarrizko partikulen fisika dugu, non materiaren osagairik oinarri oinarrizkoenak eta beraien jokabidea arautzen duten legeak bilatzen diren. Alabaina, oinarriz kopa rtikulen jokabidearen ezagutza beharrezkoa izanik ere, pa rtikula askok bat eginez materia osatzen dutenean propietate
|
berriak
sortzen dira, banakako partikulen propiet ateetatik ondorioztatu ezin diren propietate emergenteak, hain zuzen ere. Fase likido eta solidoan dagoen materiaren jokabidea arautzen duena materia kondentsatuarenfisika dugu, beronek inguratzen gaituen munduaren konplexutasuna ren azterketa helburu duelarik.
|
|
|
Aurrezki hauek korronte ekonomikoan eragiten dute eta, bukaeran, Europa eta dendetan agerikoak dira, prezio merkeetan zein txikizkarien mozkinetan. Mundu kolonizatua bukaturik ere, globalizazioaren esklabotza berriak inperialismo
|
berria
sortu du, jabetza fisikorik eskatu gabe. Balesen erranetan, XIX. mendeko Europako inperioek egiten zutena egiten dute orain konpainia transnazionalek, hau da, natur baliabide eta lan merkeaz baliatzea, baina orain herri osoa gobernatu beharrik gabe.
|
|
|
Baina munduan guk aurkitu ditzakegun errealitate motak edozein direla ere, errealitate oro bi osagairen ondorio da. Batetik, pentsalari edo gizakiek asmatu ez duten muin jakin bat, itxuragabea, mugagabea, sortzailea, etengabe irakiten egonik bere baitatik errealitate
|
berriak
sortuz gainezka egiteko joera duena; mugagabea da, bai handirantz (infiniturantz) bai txikirantz (infinitesimorantz). Baina honek, beste gabe, ez du mundua den gisakoa azaltzen, ezin izango baititugu udareondo eta sagarrondo bat bereiztu, gizon eta emakumea ezberdindu, edo hegaztia eta narrastia.
|
|
|
Mugagabetasuna honako gertakarietan sumatzen da: naturak etengabe, kopuruz behintzat, izaki
|
berriak
sortzen dituenean; hosto eta animalia belaunaldi bati hurrengoa jarraikitzen zaionean; eta garrantzitsuena, oinarrizko elementu fisiko kimikoak (ura, lurra, sua, airea) diruditen bezain elkarren aurkakoak ez direnean. Azken hau elementuen aldizkako zikloan argi geratzen da:
|
|
|
Egiak aurkitu baino gehiago huts egiteak ekiditen ditu. Ezagutza
|
berriak
sortu baino, ezagutza bera zer den argitzen du. Filosofia norberaren mugak ezagutzea besterik ez da.
|
|
2002
|
|
|
Bada, horixe baino ez da nire asmoa, zientzi fikzioa euskaraz lantzea. Izan ere, zientzi fikzioa eta beste genero literarioak oso desberdinak dira, zientzi fikzioa lantzen dutenen helburua errealitatea aztertzea baita; munduaren arauak aldatuz, mundu
|
berriak
sortzea, gure izaera hobeto ezagutzeko. Eta orain plazaratzen ditudan bi nobelatxootan horixe egin dut, bi errealitate ziztrin irudikatu.
|
|
|
bitartean, hedakortzat jotako epean, enpleguaren hazkunde nabarmena gertatu zen, 128.500 lanpostu
|
berri
sortu baitziren; hau da, %16, 8ko gehikuntza izan zuen, baina aurreko krisian galdutakoa berreskuratzera iritsi gabe. Sortutako lanpostuen %56, 3 emakumeek bete zituzten, eta enplegu berrien %90 zerbitzuen sektorekoak izan ziren.
|
|
|
Eta krisi honetatik, politikoa baino gehiago den krisi honetatik, ateratzeko, bide bakarra hori da. Kontsignak jarraitzeari utzi eta dinamika
|
berriak
sortu behar dira. Duela hogeita bost urteko aurrerapenaren gako bat horretan dago, nire ustez, orduan autonomo jokatzen zuela bakoitzak bere tokian.
|
|
|
Hogei urtetan era batera indarrean izan den kode penala beste era batera erabiltzen da gaur egun, haize politikoen eraginez. Eta hori gutxi balitz, Alderdi Politikoen Legea moduko tresna
|
berriak
sortzen dira.
|
|
|
Badirudi erreforma errazagoa litzatekeela, zerbait
|
berria
sortzeko zailtasunak handiagoak bide liratekeela.
|
|
|
Erlijioa ulertzeko modu extu, zikiratzaileak utzi gintuen transzendentziarako umezurtz. Etengabe beharrizan
|
berriak
sortzen dituen bizimoduak zurrupatzen digu denbora ezezik burmuina, izatearen perspektiba edukitzearen bitsetan galtzeraino. Sikologia telebista saio milioidunak manejatzeko tresna bihurtu den honetan, Ameriketatik datorren azken moda filosofo aholkularia, edo aholkulari filosofoa, alboan edukitzea omen da.
|
|
|
ETAren munduak hemengo egoera politikoaren perspektiba errealista falta izan zuen. Eta, dudarik gabe, Aznar ikaratu egin zuelako hemen gehiengo instituzional
|
berriak
sortzeko posibilitateak.
|
|
|
Puntu honetan, aipagarria da bitartekarien artean irudi
|
berria
sortu zaigula azkenaldian gurean: agente literarioa deritzona.
|
|
|
22 1980ko hamarkadako eztabaida literarioei dagokienez, bistakoa da lege baldintza
|
berrietan
sortuz zihoazen euskal unibertsitate gune berriek bultzada eman ziotela hausnarketa kritikoari. Gogora dezagun, 1981ekoa dela Euskal Filologiako lehenengo promozioa eta 1989an lortu zutela Iparraldean, Baionako fakultatean, ezagutza ofiziala euskal ikasketek.
|
|
|
Jakina denez, 1970eko hamarkadan, joera pragmatikoko norabide
|
berriak
sortu ziren literatur ikerketaren eremuan. Literatur testuaren erabateko gailentasuna baztertu eta sistema kontzeptua darabilte joera teoriko eta kritiko hauek.
|
|
|
Eleberria, oro har, genero berantiarra da gainerako generoen aldean, baina euskal literaturaren kasuan haren jatorria XIX. mendearen amaiera arte atzeratu zen, orduan, Mitxelenak aipatzen duen espiritu berria agertzean, egon zirelako fikziozko prosa
|
berria
sortzeko baldintza sozio literarioak1 Bigarren gerra karlistaren ondoren foruak galdu zirenean sortu zen kritikak euskal literaturaren" berpizkunde" deitu duena (Pizkundea ere esan zaio, eta
|
|
|
Euskal argitaletxeen munduak ere aire berritzaileak ezagutu zituen: argitaletxe
|
berriak
sortu ziren eta, horren ondorioz, euskarazko literatur produkzioa areagotu egin zen, batez ere, 1970eko hamarkadan (garai horretan sortu ziren argitaletxeen artean dauzkagu, besteak beste, Gordailu [1969], Lur [1969], Etor [1970], Iker [1972], Gero [1973], Elkar [1973]). Honetaz gain, Euskal kantagintza berriari5 eman zitzaion hasiera, Ez dok amairu (1965) taldearekin; 1965ean egin zen Durangon lehen Euskal Liburuaren Azoka; dantza talde (Argia) edo antzerki talde (Jarrai) berritzaileak sortu ziren..., eta argitalpen politika serioa eskatu zuenik ere izan zen, euskara kultura eremu guztietara irits zedin lortzearren.
|
|
|
Gure errietan, gazteak asi dira ernetzen eta azkortzen. An, or, emen talde
|
berriak
sortzen dituzte: dantzariak, txistulariak, teatrugille azkarrak, abeslari ta jende kantaria.
|
|
|
Aldontzak, bere ikaste saioak egoki bukatu berri, itsaso neurkaitza zeukan besoak luza ta zabal, laztanik gozoenak artzeko gertu. Bizipidea uhiñen gaiñekoa izango zuan eta portu bakoitzean amorant
|
berria
sortzeko aukera paregabea... Horixe esaten genion legorrean geratuko giñan haren adiskide aspaldikoek.
|