|
2000
|
|
|
Munduan zehar gehien heltzen den fruta da sagarra,
|
baina
Euskal Herrian oso gurea dugu. Grezian, duela 5.000 urte, aski ezagunak ziren bere ezaugarriak.
|
|
|
Daxera eta Bordelera iritsita oparotasuna nagusi zela ohartu zen, ardoa eta ogia nahikoa zegoen.
|
Baina
Euskal Herrian sartu zenean ikusi zuenaren arabera, biztanleen ohitura basatien artean, beraien hizkuntza ulertezina omen zen garrantzitsuena. Herrialdea baso itxiz eta mendi altuz josita zegoen eta ez omen ziren existitzen ez ogi, ez ardo, ezta bestelako elikagaiak ere.
|
|
|
Caracasen sentitu nuen zera bat da, zeren han pintadak denak dira maitasunezkoak, eta ez dakit beste norbaitentzat,
|
baina
Euskal Herritik datorren norbaitentzat «paretak ez dira maitasunerako, paretak dira borrokarako» irakurtzea oso arraro egiten zitzaidan. «Amnistia osoa» ikustea normala zaidan bezala «Maite zaitut» ikustea ez da normala.
|
|
|
Gerra zibilaren hasieran futbol partida oro bertan behera geratu ziren,
|
baina
Euskal Gobernuak hegazkin propio bat behar zuela eta, 1937ko hasieran ANV eta EAJ (berez Euzko Gudarostia izenez) alderdien arteko lagun arteko norgehiagoka batzuk antolatu ziren. Jendearen aldetik erantzuna ezin hobea izan zen eta 22.000 pertsonek San Mames lehertzear jarri zuten.
|
|
|
Iruditzen zait beti ari garela berbetan, zelan elkartzen diren narratibaren barruan dauden generoak eta zelan sortzen diren hibrido horiek.
|
Baina
euskal literaturan oraindik, beste pausu garrantzitsu bat eman barik dago, poesia txertatzearena. Zentzu batean hori ematen da eta poesia liburuek izan dezakete tonu narratiboa.
|
|
|
Ez dakigu Euskal Telebistako arduradunek horrelakorik espero zuten,
|
baina
euskal jatorriko argentinar senatore baten ekimenez, Hego Amerikako lurralde honetako Senatuak" Canal Vasco" jasotzea interes publikotzat jotzea erabaki du.
|
|
|
Zuzendariak berak apustu bat lez ikusi du" Ingura Mingura" ren sorrera,
|
baina
Euskal Herrian lan dezente egin beharra dagoela uste du: " Berrikuntzekin hasi baino lehen dantza tradizionalean ikasteko asko dago.
|
|
|
Botere autonomikoari dagokion gerrikoa da hori.
|
Baina
Euskal Herriak, herri bezala eraiki nahi badu, beste neurri batzuk behar ditu. Eta egiazko euskal irakaskuntza izan dezagun, nik ez dut ikusten beste formularik ez baldin bada Euskal Eskola Nazionala, XXI. mendeko Estatu soberano moderno bati dagokiona.
|
|
|
Sarrionandiak liburu honetan bildu dituen ipuinek zerikusi tematikoa badute aurreko bi ipuin bildumetakoekin: iragana, mitoak, leienda eta abarrez mintzatzen jarraitzen du,
|
baina
euskal historiaren iraganaldiko une erreal batzuetara ere egiten du Matalasen garaietara, guda zibilaren garaietara, Etxepareren garaietara...
|
|
|
Holan eta Fernando Pessoari zor die gehiena. Joseba Sarrionandiaren poesiak beste literato askoren literaturaren oihartzuna biltzen du altzoan,
|
baina
euskal literaturaren baitan Jon Miranderen sentsibilitatea du hurbilenik, zalantzarik gabe. Behin eta berriro baieztatu dute hau kritiko ezberdinek, 1979" Maggie indazu kamamila" bezalako narrazioek Miranderen ipuinen giroa ekarri ziguten atzera.
|
|
|
Hegoaldeko herrialdeetan ezda bien arteko loturarik ikusten: izan ere, Bizkaia eta Araban populazioaren erdia daetorkina,
|
baina
euskal herritartasuna etorkin gutxi duten Iparraldeko herrialdeetanbezain hedatuta dago, hedatuago kasu batzuetan. Azken herrialde hauetan pareanagertzen dira nortasuna eta jatorria:
|
|
|
Zerikusi zuzena diogunean hauxe esan nahi dugu, alegia, artikuluak ez duela ezertarako aipatzenEuskal Herria, osorik zein bere zati bat?, eta soilik Espainiaz ari dela. Artikulu batek Estatu Espainiarosoan eragina duen gertaera bat aipatzen badu (esaterako, Madrilgo Gobernuaren Ministro kontseiluakhartutako erabaki bat)
|
baina
Euskal Herria era espezifikoan aipatzen ez badu, orduan. Espainiarekin soilikzerikusia duen artikulutzat, hartu dugu.
|
|
|
Hemen nortasunbiak eta erreferentzia eremu biak ez dira kontrajarriak.
|
Baina
euskal herritartasuna etaespainoltasuna hartzen baditugu, batzuen ikuspegitik bata bestearen osagarri denbitartean, beste batzuen ikuspegitik elkarren aurkakoak dira eta kontrajarrita daude.Era berean, Euskal Herria eta Espainia eremu kontrajarriak lirateke.
|
|
|
Horrela, badakigu ezen bizkaitarra Bizkaiko albisteak jasotzen ari den bitartean, arabarra Arabakoakjasotzen ari dela.
|
Baina
Euskal Herriaren irudia albistegi orokorrak eskainiko dio. Ezberdina izan daiteke, ordea, Iparraldeko albistegiaren kasua:
|
|
|
Adibidez, gerra zibilean erailzituzten hainbeste nafarren heriotzaren ondorioz, gaur egun indar korrelazioa aldatu egin da Nafarroan; Bizkaiko Ezkerraldean, emigrazioaren ondorioz, indar korrelazio berria sortu da; Ipar Euskal Herrian Paristik bizitzera etorri diren pertsoneneragina ere hor dago...
|
Baina
euskal herritar sentitzen garenon eskubide politikoakaitortzeko eskubidea ukaezina da. Inori ez zaio euskaraz aritzeko eskubidea ukatzen, nahiz eta Erriberakoa izan eta gaur egun eskubide hori han legez ukatuta egon.Edonori ea pertsona horrek eskubide linguistiko batzuk dituen eta, beraz, euskarazaritzeko eskubidea daukan galdetzen badiogu, inork ez luke hori ukatuko.
|
|
|
Selekzioen errebindikazioa estatututik aterata dago; horregatik, euskal selekzioaklegalak dira. Niri espainiar selekzioak bost axola;
|
baina
euskal selekzioak egondaitezela.
|
|
|
Sei herrialdetako Euskal Herria dugu Bizkaiko golkoan,
|
baina
euskal jatorrizkoeuskaldunak mundu osoan zehar dabiltza. Horietatik ez gutxik nahi dute zilbor hesteasorterriarekin osasuntsu mantendu.
|
|
|
Nazio identitatearen sisteman beste osagaiak ez ditu ukatu nahi Txillardegik (historia, lurraldea, kultura, erlijioa, mitoak...).
|
Baina
Euskal Herrira so jarrita, bestezeinu horien gainetik, hizkuntzaren baitan dakusa gailentasuna: euskara dugu, beraz, gutasunaren ezaugarri hegemonikoa.
|
|
|
– Tira, ederto dago hori dana,
|
baina
Euskal Herriaren etorkizuna kalean jokatzen da, hirietan batez be, ez hemen. Hemen alferrik gagoz.
|
|
2001
|
|
|
Hortik ere bai, baina ez halabeharrez. (...) Hemen egiten den kultura zehaztea erraza da,
|
baina
euskal kulturaren ezaugarritzat hartzen diren aberriarekiko maitasun eta borroka hori (horrelakorik sinestea zilegi balitz) nola neurtzen dituzte. Baten batek esango du(...) Barricada eta La Polla euskal kulturan sar daitezkeela, baina La Oreja de Van Gogh ez(...).
|
|
|
Baina, hau ez da bakarrik gertatzen presoen gaiaren inguruan, gai guztietan antzeko zerbait gertatzen ari da gaur egun. Irakaskuntzako gaien inguruan eta euskararen aurkako erasoen inguruan, esaterako. Gai hauen guztien gainean kontzientzia eta sentiberatasuna badago egon,
|
baina
euskal gizarteak ez du guztiz erantzuten ere. Fenomeno honi bahiketa etikoa deitzen diot neronek.
|
|
|
Herriari, Euskal Herri osoa ez den
|
baina
Euskal Herriaren abangoardia den EAEko populuari, egindako inbertsio erraldoi horren emaitza sinatzea baizik ez zitzaion geratzen. Hori eskatzen zuen logikak, dena erabakia dela, dena manipulagarria dela, dena lotua dagoela dioen logikak.
|
|
|
|
BAINA
euskal gatazkaren inguruan diagnostiko berdina izatea arrazoi nahiko ahal da EAJ EA koalizioarekin bat egiteko. Merezi al du gure programari uko egitea hurrengo Eusko Jaurlaritzan sail bat izatearren?
|
|
|
Iruñeako Gobernutik ezin espero Madrilekin bat egite besterik, baina, zer dela eta Gasteizekoaren isiltasuna? Kapitala eta burgesia ikutzen dituzten gaietan fiskalitatea, Kontzertu Ekonomikoa…\ berehala erreakzionatzen dute,
|
baina
euskal langileriaren eta Euskal Herriaren burujabetzaren aurkako tamaina honetako eraso baten aurren, txintik ere ez! Eta, euskal enpresariak?
|
|
|
Guk erantzun dugu ez garela Europako Federaziotik irtengo. Espainiako Federazioan sartuko bagina, gure eskolak mantenduko genituzke,
|
baina
euskal fitxa galduko genuke eta euskaldun moduan parte hartzeko aukera ere bai.
|
|
|
Esate baterako, Txuma Lasagabasterrekgurean euskal nobelaren errepresentazio gaitasunaz agertu dituen zalantzak, hauda, gure errealitatea irudikatzeko orduan euskal nobelagintzak betetako zereginaz: «Parece como si los narradores tuvieran miedo a enfrentarse con la realidad historico social». Izan ere, esperimentazio formal eta teknikoak beste hizkuntzetako nobelagintzarekin homologatu bai,
|
baina
euskal nobelagintzak bizi dugun gizartearenahalegin eta nekea, idealak eta porrotak islatzen al ditu. Horixe da Tx. Lasagabasterrek planteatzen duen zalantza:
|
|
|
Bistan da hemen Karmelo Etxegarairentzat eta hitz hori orduan erabili zuten guztientzat euskaraz dakiena dela euskaldun. Hemen dugun kontua da nola deitu behar ditugun euskaraz ez dakiten,
|
baina
Euskal Herriko seme alde batetik edo bestetik diren erdaldunak.
|
|
|
Horiek guztiak plazaratzeko ekin genion Mitxelenaren euskal lanak gaztelaniaz jartzeari,
|
baina
euskal hiztunok ezin diogu bizkarra erakutsi geure erantzukizunari, ezin ditugu geure erruak besteenekin zuritu. Egia da, halaber, ulergarria dela halako atakan dagoen herri batek, bere baitara bildurik, bere bertuteak ederretsiz aurkitzea historiaren bazterño batera zokoratu izanaren ukendua.
|
|
|
Zaharregia naiz agian, eta gazteegia orobat, etendura horren ondorioak juzgatzeko, orain ondorio diruditenen ondorioak, urte gutxi barru agertuko direnak, etorkizun baitira oraingoz eta ilunpetan lainotuak. Gaur lasai eta patxadan bizi behar nuke, horrela bizi ez banaiz ere,
|
baina
euskal gaietan aski sartua nenbilen, eta ez hizkuntzalaritzari dagozkionetan soil soilik, duela 25 urte, duela 15, baita duela 10 ere.
|
|
|
Hegoaldeko maite haizetxo bat ere etorri zitzaigun behin Proventzatik.
|
Baina
euskal prosak uzkur egin dio gehienetan gai horri. Baldinba, jasoagorik ukitu du; ez, ordea, beharbada, gizonarentzat, baita euskaldunarentzat ere?
|
|
|
XVIII. mendean susmoa baizik ez zena, aski nahasi eta zehaztu  gabea, argi dago XIX.ean; gero eta ageriago, orduan eta etsigarriagoa. Irakaskuntzaz arduratzen zirenek, Iturriagak adibidez21, edota foruen gainbeheraz kezkatuek, Iztueta bezalakoek22, erdizka adierazi zutena, argi eta garbi esan zuen, begizorrotz paregabe, kanpotarra
|
baina
Euskal Herriko maitasunez gainezka genuen G. Humboldtek: euskara 1900erako, haren ustez, izkribuetan gordetako oroitzapena baizik ez genuke izango23.
|
|
2002
|
|
|
Baina hemengoak al dira? Erakusketako 22 artistak Euskal Herrian jaioak dira,
|
baina
euskal artea egiten al dute. Ukaezina da nazioarteko eraginek euren sormenean eragin handia duela.
|
|
|
Subiranoa adjektiboarekin helburuak eta bitartekoak sartzen dira. Euskal Herriaren kasuan, subirano hitza aipatzen da, bertan dagoen gatazka nagusia dela-eta,
|
baina
Euskal Herrian gatazka asko dago. Europan, desobedientzia zibilaren ekimen aberasgarriak garatzen ari dira:
|
|
|
Eguralditik hasita, bai folklorez, izakeraz... desberdinak gara.
|
Baina
Euskal Herriak bere osotasunean dauzka oso ezaugarri ezberdinak eta pluralak. Hor dago gakoa.
|
|
|
arestian aipatu diren bi kritika motek gurean duten lekua eta azken hamarkada honetan indartuz joan diren joerak. Ikusiko dugunez, bi kritika arloetan eman da bilakaera nabarmena,
|
baina
euskal kritikagintzaren statusa bera oraindik ez da gure literatur sisteman behar bezala bermatu. Baieztapen hau egiteko, besteak beste, bi gabezia ekarriko ditugu gogora:
|
|
|
Eleberria, oro har, genero berantiarra da gainerako generoen aldean,
|
baina
euskal literaturaren kasuan haren jatorria XIX. mendearen amaiera arte atzeratu zen, orduan, Mitxelenak aipatzen duen espiritu berria agertzean, egon zirelako fikziozko prosa berria sortzeko baldintza sozio literarioak1 Bigarren gerra karlistaren ondoren foruak galdu zirenean sortu zen kritikak euskal literaturaren" berpizkunde" deitu duena (Pizkundea ere esan zaio, eta
|
|
|
Gerra Zibilak ondorio izugarriak izan zituen Hegoaldeko euskal literatur produkzioan. Espainiar eleberrigintzaren kasuan, J. M. Martínez Cacherok" Gerra Zibilaren urte antzuak" aipatu zituen eta G. Sobejanok guda urteetan eleberri esanguratsurik argitaratu ez izana aipatu zuen,
|
baina
euskal kasuan ondorioak askoz dramatikoagoak izan ziren, ez bakarrik hildako eta erbesteratuengatik, baita irabazleek ezarri zuten errepresio itzelagatik ere. Izan ere, garai hartan debekatu egin ziren euskal izenak, baita hilerrietako hilobietako euskarazko inskripzioak ere, eta kalean, administrazioan, kulturan... frankismoak zentsura zorrotza ezarri zuen.
|
|
|
Eta orain parkatu,
|
baina
Euskal Elaberriaren kondaira egiten diharduan Gotzon Garateren hitzak be, aitatu egingo ditugu. Hona.
|
|
|
i) irakasleriaren egonkortasuna txikiagoa dela, irakasle lagunen eta behin behinekotitularren portzentajea askoz altuagoa delako, eta ii) irakasleen menpekotasunahandiagoa dela, lanpostu motak maila baxuagokoak direlakd. Adibidez, katedradunek osatzen dute erdal lerroan irakasleriaren %11, 5,
|
baina
euskal lerroan ezdago katedradunik. Horrek ikerkuntza talde euskaldun finkoak eratzeko gaitasunamurrizten du, irakasle euskaldun gehienak erdaldunen batek zuzendutako taldebatean integratuta baitaude.
|
|
|
Ez du lotsarikizan behar itsusia baldin bada, ezta harrokeriarik ere ingurukoak baino ederragoabada.
|
Baina
Euskal Unibertsitateak ikusi egiten den unibertsitatea behar du izan: bere gorputza behar du, gorputz fisikoa ere (ez bakarrik fisikoa, agian; bainafisikoa ere bai).
|
|
|
Zoritxarrez, gaur egun EuskalHerriak ez dauka botere politiko hori.
|
Baina
euskal unibertsitarioek ezin duguonartu egoera zapaltzaile hori luzaroan; horregatik, orain bilatu behar ditugu konponbideak. Unibertsitateak Euskal Herrirako erreferente argia izan behar du, bestelako eremuetan ere egituraketa nazionalak gauzatuz joateko.
|
|
|
Ilustrazio garaiko giro berriak eredu deskoordinatu batzuk eman zizkionEuskal Herriari (Bergarako Mintegia, Deustua, Real Colegio de Medicina delReino de Navarra),
|
baina
Euskal Herria eremu gisa hartu gabe eta euskarairakaskuntzako hizkuntza zela onartu gabe.
|
|
|
Foruen inguruko kulturapolitikoa aberatsa eta indartsua da.
|
Baina
euskal historia ezin da horretara mugatu.
|
|
|
|
Baina
Euskal Herrian euskaraz egiten den kulturak, babesa eskain diezaiokeen lurralde administratibo komunik ez badu ere, fisikoki nazio muga ezaguturik ez badu ere, fikziozko eta sentipenen bidezko lurraldea eraikitzen du euskaldunen artean.
|
|
|
Filologo klasikoa ez den letretako unibertsitate ikasle batek ezagutu lituzkeenak sartu ditugu, alderdi anitzetako garrantzia kontuan hartuta, batzuetan zalantzak izan arren. Nepote, adibidez, ez litzateke sartu kalitateari begiratuta,
|
baina
Euskal Autonomia Erkidegoko ertainetako irakaskuntzan derrigorrezkoa izan denez, komeni da ezagutzea. Estazio bat ordea, kanpoan utzi behar izan dugu, maite dugun idazlea izan arren.
|
|
|
Berdin berdin, ikasliburuak behar badira, baina ez baldin bada inor ere prest ikasliburu horiek egiteko, administraziotik bultzatu behar da lan hori.
|
Baina
Euskal Herrian aspaldi hautsi ditugu muga horiek, eta orain dela urte asko hasi ginen azen azpitik zopak jaten. Ondorioz, jarduera honek oztopatu du anitzetan ekimen pribatua eta batzuetan enpresa osoak kolokan jarri ere.
|
|
|
Gauza bat dago argi: euskal literatura, egon, egongo da euskarak irauten duen bitartean,
|
baina
euskal literaturak ez du hizkuntza salbatuko, berez; ez behintzat gaur egungo irakurle multzo mendrea (baina adoretsua) abiapuntu hartuta. Are gutxiago kontuan izanda nekez imajina daitekeela literatura baino gauza inutilagorik, maila pertsonaletik at noski.
|
|
|
Lehendik edandako hamaika garagardoen poderioz bapo berdinduta sartu ginenean, hilotz itxurako hirukote beldurgarri bat ari zen distortsioz eta psychobillyz beteriko emanaldia bukatzen. Eta barregarri irudituko zaizue,
|
baina
Euskal Herriko gaztetxerik ziztrinena baino ziztrinagoa den areto hartan sartzean, krakaz, grafitiz eta argazki zaharrez mukuru beteriko horma umelak ikustean... pareta horien artean irundako musika, nire bizitzan zehar hainbeste une gozo eta garratzetan lagundu didaten abestiak, hamaika bizipen gazi gozoren oroitzapenak tropelka etorri zitzaizkidan gogora, eta bat batean garagardoen lauso aparts...
|
|
|
Demografia da Euskal Unibertsitatearen giltza eta zentzua. Iparraldeko euskal gaztediaren murriztapenak bertako euskarazko unibertsitatearen proiektua baldintzatzen du,
|
baina
Euskal Unibertsitate bateratu bat eraikiko bagenu, arazo horiek desagertuko lirateke, Pirinioen alde batetik bestera ikasleen mugimendu handia sortaraziz. Hegoaldeko etorkizuneko gazteek ordea Euskal Unibertsitatearen premia dute.
|
|
|
Gizartekideok hezkuntzaren lehentasunean sinisten badugu, badago zereginik alor honetan ere.
|
Baina
euskal gizarteak ozenki eta irmoki aldarrikatu ditu bere hezkuntza eskubideak eta dagokionari, dagokionean, dagokion erantzukizuna eskatu.
|
|
|
Irakasle, ikasle eta AZP euskaldunak daudela aipatu dut lehen,
|
baina
Euskal Unibertsitatea eratzen bada, euskaldun horiek guztiak bertako partaide bihurtuko al dira. Zalantzak ditut.
|
|
2003
|
|
|
Azken urteetan zabaldu diren itxaropenak zapuztu nahi ditu, UMPk Euskal Herriarentzat garatu nahi duen politika arras indargea da. Baliteke deszentralizazio politika hori Frantziako beste eskualdeentzat nahikoa izatea,
|
baina
Euskal Herriarentzat ez da nahikoa izango.
|
|
|
Orain gure ekintza baketsu guztien atzetik, epaiketa eta isuna datozkigu beti. Urtegia Kordoban balego eta gu Greenpeacekoak bagina agian...
|
baina
Euskal Herrian gaude». Epaiketak eta isunak pilatzen zaizkie.
|
|
|
Donibanen beste bizitza bat aurkitu genuen.
|
Baina
Euskal Gobernuaren bitartez haur batzuk Belgikara eraman behar zituztela eta, azkenean ni ere Belgikara eraman ninduten. Belgikan nengoela tropa asko ikusi nituen pasatzen, eta" ai ene beste gerra batek harrapatuko al nau!" pentsatu nuen.
|
|
|
Frankisten zaintzapean, baldintza kaskarretan eta pikatxoien laguntza bakarraz mila preso baino gehiago aritu ziren errepide horretan lanean. Asturiar, valentziar eta kataluniar ugari aritu zen,
|
baina
euskal herritar gutxi, bizkaitarren bat besterik ez. Lesakan bizi den Joakin Lain anarkista valentziarrak dioenez, frankismoaren irizpideen arabera garrantzirik gabeko errepublikazaleak ziren guztiak, garrantzitsuak espetxean baitzeuden edo hilik.
|
|
|
|
Baina
Euskal Herria, bere ñimiñoan, eratxikia izan denaz geroz, eta aspalditik, Frantziari, gure aberria hedatzen da Euskal Herriko zedarrietarik harat, hartzen duela Frantzia garaitikoaren eremua.
|
|
|
–Frantsesa bai, frantses estatuaren hiritar edo, citoyen? naizen aldetik,
|
baina
Euskal Herriko seme sortu naizenez geroz,, nazionalitatez, edo naziotasunez, euskalduna?.
|
|
|
Erromanoekbazutenberenlatinmintzaianhitzhau: patria, errannahi baita, arbasoen toki, arbasoakbiziizan, arbasoekmaitatuetaberen umeerutzilurra.Hitzhortarikateraia dapatriefrantseshitza, errannahi baita, frantsesentzatFrantziakolurra.Gukeuskaldunekbadugugure mintzaianikurberekohitzbat.Hitzhoridaaberria, errannahibaita, arbasoenlurra.ArbasoenlurraguretzatlehenikEuskalHerria;
|
bainan
Euskal herria, bere ñimiñoaneratxikiaizandenazgeroz, etaaspalditik, Frantziari, gureaberriahedatzendaEuskal herrikozedarrietarikharat, hartzendiela Frantziagaraitikoareneremia.Euskaldungira, etaorozbat frantses.EuskalHerriarizorbalinbadakogugehienikgurebizipidia, Frantziaridakoguguzizzorgureadimendukoargia, gurebizitziarenerrextasuna, gurebihotziandukegunaneiatasungoxoa, gureahalenhandiaere ba,...
|
|
|
Historia zibila herritarrei irakasteko proiektuak, produkzio gune sozialen bat aurkitzekotan, erakunde publiko zibilen artean aurki zezakeen.
|
Baina
euskal erakunde publikoak, ez zeuden kezkaturik herritarren formazioan. Soilik XIX. mendetik, garaiko gerretan soldadu gisa masiboki jardutearen haritik, herritar arruntek zeresan politiko handiagoa hartu zuten.
|
|
|
Kontsumitzaile segmentuka, lanean ari ez diren gazteak dira elikagaietan konfiantza handiena dutenak. Eremu geografikoetako egoera alderatuz gero, aldeak ez dira oso nabarmenak,
|
baina
Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan konfiantza maila handiagoa dute (7,39 puntu) eta Kanarietan txikiena (7,18 puntu). Eta hiri handietan konfiantza handiagoa izateko joera txiki bat dago.
|
|
|
Testuak atzera botako zizkidatelako susmoa bainuen, besterik gabe, gutxieneko kalitaterik ezean.
|
Baina
euskal mundua beste mundu bat zen sasoi hartan, basamortu bat, eta basamortu hartan bai argitaratzaileek eta bai irakurleek ere aurkitu zieten bi idazki haiei beren lekutxoa. Eta ni, pozik... nahiz eta, beste alde batetik, halako ezinegona sortu zidaten, nik amestu bezain biribilak ez zirelakoan, bai aldiz askoz gehiago landu beharrekoak.
|
|
|
Arestian esan da kleroak Espainia osoan parte hartu zuela gerran, baita gerrillari gisa ere,
|
baina
Euskal Herrian partehartze hori bereziki aipagarria izan zen, eta hala adierazi ohi dute historialariek: " el acercamiento de la religión y el sacerdocio a la lucha polÃtica serà ¡ ya desde el inicio de la era contemporà ¡ nea una peculiaridad del PaÃs Vasco por la especial violencia que revestirÃa" (GarcÃa de Cortà ¡ zar, 1981: 132).
|
|
|
1790eko hamarkadan hasi zen, ordea, bere gainbehera erakunde gisa; prozesua 1840 aldera burutu zen, Elizaren ondasunak desamortizatzean eta bere pribilegioak murriztean.
|
Baina
euskal probintzietako kleroaren egoera beste bat zen oro har: klero erregeladunak âfrantziskotarrak ziren ugarienakâ ez zuen lur ondasun handirik, esketik, apaiz funtzioetatik eta meza enkargu ugarietatik bizi baitzen batez ere; euskal klero sekularra, berriz, inongo luxurik gabekoa zen, Espainiakoarekin konparatuz.
|
|
|
Historikoki azpibaloratua izan den esparru baten  aurrean gaude,
|
baina
euskal prentsak azken urteotan urtero urtero bost milioitik gora ale ekoitzi izan du, sei miloi aletara hurbildu da. Bada kontuan hartzekoa.
|
|
|
Euskal Herriko mundu informatiboan enpresa demokratikoak, aurrerakoiak eta garaikideak diglosiko jaio eta diglosiko bizi izan dira; ale batzuk diglosiko lurperatu dira, jada (euskal elebakar bati heriotza zigorra ezarri zioten gainera, baina errautsetatik gora dator kimu berria). Izugarria da,
|
baina
Euskal Herri berria eraikitzeko, diglosia behar omen du abertzaletasun ofizialak hedabideetan. Bihotzerre handia ematen du horrek.
|
|
|
Euskal prentsaren esparrua oso da interesgarria, bizi bizia baita. Kasu batzuetan, gutxi ezaguna dela ematen du;
|
baina
Euskal Herriko bazter guztietan presente dagoen fenomenoa da. Bere eredu eta ezaugarri propioak dauzka, baina egon, hortxe dago.
|
|
2004
|
|
|
X. USABIAGA.
|
Baina
Euskal Herrian bi talde daude, hainbeste ziklista profesional ez da inoiz egon, hainbestek ez du sekula irabazi…!
|
|
|
|
Baina
euskal zaleak barneratuta al du ziklismoaren ikusmolde berri hori?
|
|
|
X. USABIAGA. Klasikoek eta beharbada oraindik ez dute izugarrizko onarpena,
|
baina
Euskal Telebistak Munduko Kopako lasterketa gehientsuenak zuzenean ematen ditu eta ikusle kopurua pixkanaka gorantz doa. Ikuslea ere konturatu da txirrindularitza ez dela Euskal Herriko Itzulia, Euskal Bizikleta eta Frantziako Tourra.
|
|
|
Gizartean dagoen urraketarik handiena hori izanda, horixe da gainditu beharreko lehen eragozpena. Beste eskubideen urraketak ere badaude,
|
baina
euskal gizartean bizitzeko eskubidea urratzen duena ETA da.
|
|
|
Madrildik begiratuta Maragall asko da,
|
baina
Euskal Herritik begiratuta ez da horrenbeste. Maragall kasuak balio dezake PSOEk bi urrats aurreratu ditzan, baina EAJk hiru atzeratu behar izateko.
|
|
|
Urtebete eskas geldituko da gero EAEko hauteskunde autonomikoetara. Jose Luis Rodriguez Zapatero azkar mugitu zen Irakeko soldaduekin,
|
baina
Euskal Herrikoa korapilotsuagoa izango zaiola dirudi. Herritarren Zerrendarekin keinu hori ikusteko aukera dago.
|
|
|
Horiek ariketa asko egin behar dituzte, eta emaitzak ezagutu. Hori egiteko programa informatikoak badaude, eta batzuk txukunak, ez dut ukatuko,
|
baina
euskal hiztunak sortzea ez da hain erraza".
|
|
|
Zu, alajaina, horrenbeste irakats diezaiekezun hori, hala pertsonaren duintasunaz, nola zeure ibilbide politikoaren garbitasunaz eta zeure lanbideko jardunaren humanitate handiaz! Eraso baldar horrek, ezbairik gabe, samin handia sortu zizuen zuri eta zeureei,
|
baina
euskal gizartearen erantzunak eman bide zizuen kontsolamendua. Izan ere, gutxitan etorri ohi dira bat desagrabioan eta omenaldian, zure kasuan bezala, instituzioak eta Euskal Herriko gizarte maila herrikoienak.
|
|
|
Ohi bezala, konpositore klasikoen lanak emango ditu EOSek Ohi bezala, konpositore klasikoen lanak emango ditu EOSek,
|
baina
euskal konpositore garaikideen lanak (Luis de Pablo, Agustin Gonzalez Acilu eta Luis Aranburu) ez ditu ahantziko.
|
|
|
Apustu politikoa eta bake prozesua abian ipintzeko konpromisoak adierazi zituen, eta urrats honen bidez aspaldi galduta zeukan ekimen politikoa berreskuratu nahi luke. Alderdi moduan aipatu genuen prest geundela Batasunarekin elkarrizketa izateko kontu hauek aztertzeko,
|
baina
euskal gizarte osoak daki harreman emankorrik ez dela posible, ETA indarrean dagoen bitartean.
|
|
|
Gaur egun halakorik ez da. Izan ninteke venezuelarra, Caracasen bizi
|
baina
Euskal Herrian eman botoa, nahi dudanean joan eta nahi dudanean etorri, diru inbertsioak egin industrian edo etxebizitzan... Gureaz beste, diaspora asko daude munduan:
|
|
|
Arana Martijaren besteak, erdal elebakarrak alegia,
|
baina
Euskal Herri elebidunaren alde omen daudenak, pozik daude elebitasun sistema honekin: sistema honek ez baititu behartzen eurak elebidun izatera.
|
|
|
Bego.
|
Baina
Euskal Herria jo nahi izan dute inolaz ere, Euskal Herriaren ahala, euskaldunon bizi nahia, eta ahal eta bizi nahi horren erakusgarri gardena zen Euskaldunon Egunkaria?. 424
|
|
|
Garaiko datu estatistiko en arabera, Bilbaoko hiritaren artean euskaldunak halako bi dira abizena es painola dutenak, 3.537 erdaldun 1.724 euskaldunen aurkez (21). Orobat, eskola nazionaletako maisu maistrak gero eta gehiago dira Bizkaian, 1894ko datu estastitikoen arabera, euskal abizenekoak 154 eta erdal abizenekoak, al diz, 129
|
Baina
euskal abizenekoen kopuru hori oraindik areago murriztu be har da, baldin kontuan hartzen bada, horietako batzuek, Espainian jaiotakoak izaki, Euskal Herria mespresatu egiten dutela, euskara ez dakitela, edo, jakin da ere, gorrotoa diotela: «Total, que son muy contados los que(...) son biz kainos de naturaleza y en ideas, y los únicos en rigor que Bizcaya debiera sos tener para educar a sus hijos» (22).
|
|
|
EAEko ikasleek, bada, DBHko Gizarte ikasgaian batez ere munduko historia ikusten dute; Batxilergoko lehen mailan, humanitate ibilbidetik joanez gero, gehiago sakontzen dute munduko historia horren epe garaikidean; eta azkenik, Batxilergoko bigarren mailako ikasle guztiek, Espainiako historia ikasten dute, Hego Euskal Herrikoa atxikita duela,
|
baina
euskal ikuspegiari autonomia handirik eman gabe. Niretzat, eta azken kurtso honi dagokionez, izatekotan ere alderantziz luke izan:
|
|
|
Halaber, pentsatzendugu, bereziki aproposa dela unibertsitateko ikasleentzat. Ez da gidaliburu bat,
|
baina
Euskal Herriko unibertsitateetako hainbat fakultatetan irakasten diren hainbat irakasgaitan material osagarri gisa oso baliagarria izan daiteke.
|
|
|
Material asko batu zuen horretarako eta nahi izan duenak museoa egin arte eman egin du materiala. Orain Euskal Museoan dago gordeta material hori, sailkaturik; baina bilketa jarraitu egin behar dugu, Yañizek Bilbo aldean egin duelako bilketa,
|
baina
Euskal Herria hartu behar dugulako kontuan, Elgetako museorako.
|
|
|
Euskal keramikagileen I. topaketa izango da" Telleria Baserriko Jaia",
|
baina
Euskal Herriko keramikagileez gain, kanpokoak ere inguratuko dira Arrasatera. Hala nola, Aragoi, Errioxa, Leon, Balentzia eta Bielorrusiako keramikagileak izango ditugu Arrasaten.
|
|
|
Antzeko lehiaketak egin izan dira herriz herri, baina lehen aldiz, Euskal Herri osorako deitu du lehiaketa Debagune elkargoak. Debagoienetik jasoko ditugu, seguruenik, lan gehienak,
|
baina
Euskal Herri osoan harrera ona izango duela espero dugu, dio Lander Eskudero arduradunak.
|
|
|
Irribarre malenkoniatsua egin nuen treneko bakardadean. Pozik egon behar nuen, banekien,
|
baina
Euskal Herritik ateratzeak pisua jartzen zidan bihotzean. Gaineratzen zitzaidan tristezia borrokatzeko, Poeren narrazioen liburua zabaldu nuen.
|
|
|
Bat, esanguratsua oso, unibertsitate arloko zenbaitek eman diote. Ondo dagoela kulturaren euskal plana,
|
baina
euskal kulturaren plana ere litzatekeela. Hau da, euskaraz egiten eta ekoizten den produkzioak behar duela, inork behar izatekotan, horrelako plangintza bat, edo, bestela, plangintza honen barruan toki aukeratua.
|
|
|
Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabako kultura plana da. Hala behar duela azpimarratzen dute Jaurlaritzan, administrazio horren plana delako,
|
baina
euskal kultura ez da hori bakarrik. Planak aipatzen ditu beste lurraldeetan bizi diren sortzaileekiko harremanak, eta aipatzen ditu diru laguntzen aukera bereziak, baina arriskua dago Nafarroakoen eta Iparraldekoen periferia sentsazioa areagotzeko.
|
|
|
ETBk Bilboko merkatalgune berrira egoitza aldatzeko 9.000 milioi pezeta gastatuko ditu,
|
baina
euskal zinemari zor dizkion 2.600 milioi pezeta ordaindu gabe segitzen du.
|
|
2005
|
|
|
Pobreziaren zergatiei buruzko eztabaida zabaltzea beharrezkoa ikusten dute erakundeetako kideek, Iparraldeko herritarron erantzukizuna zenbaterainokoa den ikusteko.
|
Baina
Euskal Herrian ez gara behar bezain solidarioak. Hori uste du behintzat Koordinakundeko lehendakariak.
|
|
|
Australiarra badoa... Australian jaioa zara
|
baina
Euskal Herrira gazterik etorria...
|
|
|
Idazkari Nagusi izateari utzi nion 1.998an, PSOEko Batzorde Exekutibora pasatu nintzenean Joaquin Almuniarekin batera.
|
Baina
euskal politikan ezinezkoa da dimititzea.
|
|
|
Normalean ez,
|
baina
Euskal Herria eta mundua hain aldrebes dagoen sasoi honetan, igoal arduran hartzeko gauza izan daiteke. Euskaldunak satanizazio gai izan gara azkeneko urteetan, espainolen aldetik esan nahi dut.
|
|
|
Nire ustez, ospakizuna eta festa ez doaz elkarren aurka. Euskal Herria beste kulturen aldean ezberdin ikusten dut,
|
baina
euskal festa ez da ehunetik ehunean euskalduna, euskal ezaugarriak biltzen dituen festa da, baina ez modu bateratu batean, adibidez, Euskal Herriko mugetako festa, ez da Biarno, Aragoi, Errioxa edota Kantabriako festetatik erabat ezberdina.
|
|
|
Nafarroan euskaldunak gero eta gehiago dira, euskaldun berriei esker; izan ere, euskaldun zaharrak etengabe gutxitzen doaz.
|
Baina
euskal hiztunak gero eta gehiago izan arren, galerak irabaziak baino handiagoak dira oraindik. Zorionez, gazteen artean egoera alderantzizkoa da:
|
|
|
Euskara hiztun komunitate txikia eta gutxitua ere bada.
|
Baina
euskal idazleok euskara hautatu egin dugu.
|
|
|
Euskal sortzaile bana bada Euskal Herriko alderdi politiko bakoitzean.
|
Baina
euskal sortzaileok sortu al dugu alderdi politikoetan euskal sorkuntza indartzeko kezkarik?
|
|
|
Digneko sirenak eta zeruko konstelazioak ere baditu aztergai.
|
Baina
euskal marinelak baleak harrapatu nahirik antzina egindako bidaiak ditu hemen ardatz, eta San Lorenzo ibaiaren beheko aldean dagoen Kanada inguruko Euskaldunen Uhartea bereziki. Uharte horren aberastasunak erakusteaz gain, Michau Oiartzabal ziburutarraren abenturak eta beste azaltzen ditu.
|
|
|
Ez dakigu non irakurri genuen, beharbada behinolako ipuin batean, gure benetako arazoak ugaltzen hasten direla izenei adjektiboak jartzen hasten garenean. Egia ala gezurra, ez du ardura,
|
baina
euskal ipuingintzaz jardutean behintzat egia izatetik hurbil dagoela ematen du. Izan ere, zenbatetan katramildu izan gara ipuin moderno, ipuin literario, tradiziozko ipuin, narrazio labur kontzeptuetan?
|
|
|
Euskaraz idatziz gero erra zaga sortzen da Euskal Herriarekiko begiradaren zirkulua beste mundu zir kuluen biran dagoela ahaztu gabe.
|
Baina
euskal subjektua esaten dugunean orri bat delakoaren bateratasuna ez diogu erantsi behar halabeharrezkoa balitz modua. Subjektua egin eta desegin egiten baita eten gabe historian barrena eta beharbada euskal subjektuez, pluralean, hobe legoke pentsatzea.
|