|
2002
|
|
|
Demografia da Euskal Unibertsitatearen giltza eta zentzua. Iparraldeko euskal gaztediaren murriztapenak bertako euskarazko unibertsitatearen proiektua baldintzatzen du,
|
baina
Euskal Unibertsitate bateratu bat eraikiko bagenu, arazo horiek desagertuko lirateke, Pirinioen alde batetik bestera ikasleen mugimendu handia sortaraziz. Hegoaldeko etorkizuneko gazteek ordea Euskal Unibertsitatearen premia dute.
|
|
|
Gizartekideok hezkuntzaren lehentasunean sinisten badugu, badago zereginik alor honetan ere.
|
Baina
euskal gizarteak ozenki eta irmoki aldarrikatu ditu bere hezkuntza eskubideak eta dagokionari, dagokionean, dagokion erantzukizuna eskatu.
|
|
|
Irakasle, ikasle eta AZP euskaldunak daudela aipatu dut lehen,
|
baina
Euskal Unibertsitatea eratzen bada, euskaldun horiek guztiak bertako partaide bihurtuko al dira. Zalantzak ditut.
|
|
2004
|
|
|
Bat, esanguratsua oso, unibertsitate arloko zenbaitek eman diote. Ondo dagoela kulturaren euskal plana,
|
baina
euskal kulturaren plana ere litzatekeela. Hau da, euskaraz egiten eta ekoizten den produkzioak behar duela, inork behar izatekotan, horrelako plangintza bat, edo, bestela, plangintza honen barruan toki aukeratua.
|
|
|
Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabako kultura plana da. Hala behar duela azpimarratzen dute Jaurlaritzan, administrazio horren plana delako,
|
baina
euskal kultura ez da hori bakarrik. Planak aipatzen ditu beste lurraldeetan bizi diren sortzaileekiko harremanak, eta aipatzen ditu diru laguntzen aukera bereziak, baina arriskua dago Nafarroakoen eta Iparraldekoen periferia sentsazioa areagotzeko.
|
|
|
ETBk Bilboko merkatalgune berrira egoitza aldatzeko 9.000 milioi pezeta gastatuko ditu,
|
baina
euskal zinemari zor dizkion 2.600 milioi pezeta ordaindu gabe segitzen du.
|
|
2005
|
|
|
Konparazioekin kontuz ibili behar da,
|
baina
Euskal Herria arbola eder eta berezi bat dela esango nuke. Zer irabazten du munduak zuhaitz mota bat galduz?
|
|
2006
|
|
|
Ez naiz orain luzatuko,
|
baina
euskal liburugintzan (perspektiban ikusita) berrargitalpenik ezak kezkatzen nau ni, ez titulu kopuruaren tamainak. Beste modu batera esanda, ez sormenak baizik eta merkatuak.
|
|
|
Une honetan alderdirik ahulena harrerarena da, irakurlearena. Euskal literatura erabat modernizatuta dago eta beste edozein literaturarekin konpara daiteke,
|
baina
euskal literaturaren harrera edo irakurketa nahiko baldintzatuta dago: literatura eta eskola, literatura eta euskaraz ikastea.
|
|
|
Guk, antza, ez dugu hain argi.
|
Baina
Euskal Herriko jatorrizko hizkuntza, kontrakoa frogatu arte behintzat, euskara da. Eta horregatik euskal literatura euskarazkoa da soilik.
|
|
2007
|
|
|
Premia, arrantzaleena.
|
Baina
euskal arrantzaleak, oro har, premia hori, euren lan eta bizimoduaren desagertzearekin lotzen den hori, ekologismoaren" denbora glazialaren" (Castells 1998) parametroetan kokatzen ari dira; hau da, itsas fauna berreskuratzekotan euren jarduera murrizteko prest daude, geroan ere euren ondorengoek arrantzan jardun dezaten, era eusgarrian. Ez da arraroa arrantzaleek eta ekologistek bat egitea Prestige k eragindako hondamendiaren aurrean, kontuan hartzen badugu diskurtso mailan aspaldian bat egiten dutela, hain zuzen" denbora glaziala" —hurrengo belaunaldien eskubideen defentsa, azken finean— defendatzerakoan.
|
|
|
Demokrata omen da Arteta,
|
baina
euskal auziaren irtenbide demokratikoa debekatzen duena. Bereziak dira, benetan, demokraziak Espainian hartu ohi dituen esanahiak, eta Artetarenak ezin zuen gutxiago izan.
|
|
|
Mendebaldekook mendebaldekoegi jokatzen dugun edo ez dugun, ez naiz auzi horretan sartuko (saltsa loditzeko gogo gutxi gaur, ikusten duzuenez).
|
Baina
euskal herritar eta euskaldun gehienak lurralde horretan bizi garenez, aipatu beharreko deritzot kontu honi. Iritzi ugari plazaratu da, baina gehienbat politikaz edo herrigintzaz aldez aurretik eginak ditugun juzgu, aukera eta iritzietatik eratorriak.
|
|
2009
|
|
|
Gatazkaren karakterizazioak berebiziko garrantzia hartu zuen Ipar Euskal Herrian. Hor ere probetxuzko material historikoa dugu eskura,
|
baina
euskal nazionalismoaren garapen berantiarrak berandutu egin du haren erabilera. Horretan eragina izan dute, noski, probintzia horietan duela gutxi arte izandako garapen industrial eskasak eta ondorioz sortutako emigrazioak.
|
|
|
Labayruren zuzendaritza utzi zenuen,
|
baina
Euskal Bibliotekaren ardurarekin eta Etniker Euskal Herriako presidende jarraitzen duzu. Gaur egungo zure egun batean, zein dira zure eginbeharrak eta lehentasunak?
|
|
|
Kezkatzen nau euskal kritikagintzak diskurtso kritiko propioa sortzeko duen ahuleziak, eta kanpoko instituzio eta eragile literarioek euskal liburuen gaineko diskurtsoak sortzeko duten indarrak. Badakit kulturen arteko hartu emana ezinbestekoa dela,
|
baina
euskal literaturan harreman hori desorekatua dela iruditzen zait, eta desoreka hori handituz doala.
|
|
2010
|
|
|
|
Baina
Euskal Herria zatitzen duen muga ez da inoiz" neutroa" izan, eta hori ezin ageriagoa da, eta aho batez onartzen da.
|
|
|
Hainbeste gauza esan ostean erosi egin zuen eta baita Pragarako bidaia batean irakurri ere. Agian zero azpiko hotza izango zen
|
baina
Euskal Herriratzerakoan niri egin zidan lehenengo telefono deia. " Ia akatzen zaitut Pragako gauaren hotzean, liburu hau zabor hutsa da!".
|
|
|
Euskal eta espainiar nazionalismoen arteko talkan, hortaz, orduko etorkin horien jarrerak azken ondorio bat utziko liguke, alegia, badela Hego Euskal Herrian biztanle sektore garrantzitsu bat abertzaletasunean integratu ez dena eta espainiar sentitzen dena;
|
baina
Euskal Herriarekiko maitasuna erakusten duena eta Euskal Herrian bizitzen jarraitu nahi duena, ez baita Espainiara alde egiteko mehatxatua sentitzen. Euskal Herriaren etorkizuna erabakitzeko berarekin kontatu behar dela uste du, bera ere prest baitago etorkizun horretara beste herritarrekin bat eginda joateko.
|
|
2011
|
|
|
|
Baina
Euskal Herrian" herri" edo lurralde desberdinak bereizten ditugu: goi herria, beterria, itsasaldea.
|
|
|
Zinemaldian, Bertsolari, Bi anai, Urte berri on, amona!, Arriya... eta azaroan, Gartxot irudi animatuetan... Aurtengo urtabea ederra izan da, sari garrantzitsurik gabe pasatu arren,
|
baina
euskal ikus entzuleriaren ikusmina asez behintzat.
|
|
2012
|
|
|
Beharbada zuzenagoa da esatea guztiek konpartitzen zutela Foruen defentsa programa politiko gisa, baina estrategia mailan zatiketa handiak izan zituztela: ...ide armatua jarri zuten mahai gainean, eta aurrez aurre izan zituzten beren kide eta lagun ugari; halaber, negoziazioak abiaturik, behin eta berriro estrategia posibilistak eta intrantsigenteak talka egin zuten (jakina denez, Nafarroan estrategia posibilista nagusitu zen 1839ko egoeraren ondoren, eta aldiz mendebaldeko probintzietan intrantsigenteak nagusitu ziren, batez ere bizkaitarren eraginez,
|
baina
euskal erakunde guztietan zegoen denetarik). Ñabardura kontua da, beharbada, baina nire begietan Agirreazkuenagak Foruen aldeko ibai zabal bakar bat irudikatzen digu, korronte desberdinekin, baina korronte nagusia liberal foruzaleek osatzen zutela aldezten du, ñabardurak ñabardura, 1793tik 1919ra arte.
|
|
|
Oraingo belaunaldietan nork izan du horren berri? Guztiz tamalezkoa da,
|
baina
Euskal Herriaren kontzientzia hartze eta arlo askotako bilakaeretan berebiziko garrantzia izan duten hainbat eta hainbat lagun ahanzturan urtzera utzi ditugu, eta Yann Trellu haietarik da.
|
|
2014
|
|
|
|
Baina
euskal izendegiaren eratzaile eta arautzaile nagusiak, Euskaltzaindiak, aukera horren kontra egin du lege, eta, batik bat, hizkuntza irizpideak argudiatuz. Hain justu, hautu hori aztertuko dut, teoria feministatik abiatuta, ikusteko Euskaltzaindiaren hautuan berak ematen dituen lege eta, batik bat, hizkuntza arloko arrazoiez gain gure jendarteko genero ideologia nagusiak eraginik izan ote duen3.
|
|
2015
|
|
|
Herentzia nazionalistatiko ihesa, nobela horretan, geografikoagoa bainoago katarsiaren bidezkoa da; tragediaren antzezpena, histrionismoa, hedonismoa, patu horri azken puntua jartzeko bitarteko bilakatzen dira.
|
Baina
euskal nobelagintzak naziotik ihes egitea eta herentziari uko egitea desio gisa adierazten badu ere, hein batean eten hori fantasia dela ere kontziente da, eta badira aitaren
|
|
|
Gure salakuntzei berak" gu gobernua gara" kontrajartzen zien. Ados,
|
baina
euskal kulturaren aldeko lana ordura arte beste nonbaiten egin da, beste batzuek egin dute edo egin dugu, eta, hori aintzat hartu gabe, ezin da planteamendu instituzional bat egin, ezta kultur eta hizkuntza politika abian jarri ere. Hala gertatu zen, ordea, eta min hori gure artean bazegoen.
|
|
2016
|
|
|
Eta ongi artatuak, politak. Iparraldean, aldiz Iparraldeaz mintzo naiz
|
baina
Euskal Herri osoaz mintzo behar da, baziren emazte batzuk ez zutenak batere beldurrik ez hitza hartzeko jendaurrean, ez itxuraz behintzat nabarmentzeko. Lehen lerroan edo lehen lerroa ez zen leku batean agertzeko arazorik ez genuen.
|
|
|
Baldintza onak badira euskal burujabetza prozesua abian jartzeko,
|
baina
euskal herritarrok gure bidea aurkitu behar dugu, ez baitigu balio Katalunia edo Eskoziakoak. Herri bakoitzak bere bidea behar du, bere berezitasun guztiak aintzat hartuta, konfiantzak eta konplizitateak josteko gaitasuna sortuko duena.
|
|
2017
|
|
|
Familia baten ezinegonak eta ohikoak izan daitezkeen gertaerak absurdora eramanak. Edonor ezin da gure etxean sartu, eta Artedramaren proposamenean Maddik Mamadou maite du,
|
baina
Euskal Herrira etortzeko debekua du.
|
|
|
Borroka irabazi behar zen egunkarietan idatziz edo bozkatuz eta gehiengoa ukanez, baina ez euskaldunak hilez. Nahi zuten Euskal Herriaren askatasuna,
|
baina
Euskal Herriaren askatasunari kalte egin diote. Eta ohartu dira eta kanbiatu dira eta Euskadiren alde egin dutena historian geldituko da betikotz.
|
|
|
|
Baina
euskal nazioak ez du estatu propiorik, eta, ondorioz, ezta ere umore sen estandarrik, nazio diskurtso koherente eta bakarrik ez duen moduan. Euskal nazioaren partikulartasuna da, hain zuzen ere, nazioa ulertzeko, bizitzeko eta sentitzeko moduen aniztasuna, eta aniztasun horretan, euskal, vasco edo basque izateak dakartzan sinergien aberastasuna.
|
|
2018
|
|
|
Euskara eta modernitatearen arazora. Ongi zegoen Platon eta Virgilio edo San Agustin euskaratzea,
|
baina
euskal kultura, hots, euskara modernizatzeko bidea ezin izan zitekeen hori, ezta autore haien hizkuntz eredua ere.
|
|
2020
|
|
|
herri balioa, esan dezagun, pribatizatzeko modu bat.
|
Baina
euskal zeraren espiritua espektakulu eta merkantzia bihurtu nahi den hartantxe ere biziberritzen dute kon spirazio apalek. Hori zen nire tesia Identitatea eta anomalia n:
|
|
|
Andersen ideien bidetik, hizkera ulertezinak itxikeria eta elitismoa sustatuko lituzke filosofian.
|
Baina
euskal testuek ulergarriak izan behar dute euskaldunentzat..., beroriek gaztelaniaz edo frantsesez jakin gabe ere. Horretarako, beste hizkuntzetako terminoen kopia automatizatuak baztertu dira euskal testu filosofikoetatik, kopiatzea galgarria delako, bai hizkuntzarako, bai eta pentsamendua bera garatzeko ere.
|
|
|
Espainiar/ frantziar nazioaren eta euskal nazioaren arteko ezberdintasun nagusia hauxe da: aurreneko biek estatuaren monopolioa dute,
|
baina
euskal nazioa estatu gabeko nazioa da. Ondorioz, ezberdina da nazio horietatik erditzen diren alderdien izaera.
|
|
|
Nazio politikoa egituratzeko orduan, Euskal Autonomia Erkidegoaren adibidea hartuko dut. Iparraldean eta Nafarroan beste egoera bat gauzatu da,
|
baina
Euskal
|
|
|
Andersen ideien bidetik, hizkera ulertezinak itxikeria eta elitismoa sustatuko lituzke filosofian.
|
Baina
euskal testuek ulergarriak izan behar dute euskaldunentzat..., beroriek gaztelaniaz edo frantsesez jakin gabe ere. Horretarako, beste hizkuntzetako terminoen kopia automatizatuak baztertu dira euskal testu filosofikoetatik, kopiatzea galgarria delako, bai hizkuntzarako, bai eta pentsamendua bera garatzeko ere.
|
|
|
1 Berandu baino lehen (2009) liburuan aurreratu nituen hainbat gogoeta,
|
baina
Euskal harriak (2011) saiakeran heldu nion modu sistematikoan. Gerora, lan laburragoak etorri dira euskaraz:
|
|
2022
|
|
|
Who? " Naiara Gagok eta Maitane Nerekanek aurkeztu dute,
|
baina
Euskal Herriko ikastetxeetan filosofia formula feministetatik birpentsatu nahi duten guztien jabetza kolektiboa da".
|
|
2023
|
|
|
Nik uste antzarak ferratzera igorri gintuztela deitzen hasi ginenean, eta harrezkero fini! Auzitegietara joaten ginen,
|
baina
euskal dosierrak jarraitzera soilik.
|
|
|
Euskal proiektu zorroak honakoak integratu zituen: arrisku txikiko proiektuak (azpiegitura logistikoak, hezkuntza eta osasun inbertsioak), pilotuak (beste esperientzia batzuetan funtzionatu zuten ekimenak,
|
baina
euskal testuingurura egokitu beharrekoak Michael Porterren kluster politika, euskararen berreskurapena, kooperatiben mugimendua eta oinarrizko errentaren politika) eta prototipo apurtzaileagoak (Bilbao Guggenheim Museoa edo Basque Culinary Center). Euskal esperientziak iradokitzen du sistema osoan eragina izateko gaitasuna duen proiektu zorro bat orekatu behar dela kategoria horien eta deskribatutako tipologien artean (ekintzailetza edo abiarazteko ekimenak, lankidetza publiko/ pribatuak, zerbitzu publikoak edo araudia).
|
|
|
Ohikoena nazio aniztasuna duten estatuak egotea bada, imajina dezakegu nazio estatu formak hamaika arazo eta nazio gatazka sortzen dituela, eta Euskal Herria horren adibide argia da. Izan ere, Euskal Herrian 1) herritar guztiek ez dute partekatzen estatuen (Espainiaren eta Frantziaren) nazio sentimendua; 2)
|
baina
euskal herritar guztiek ere ez dute partekatzen nazio sentimendu bera; eta 3) ezkerreko ikuspuntu batetik, herritar guztiek ez diote erakusten atxikimendu garbirik administrazioari, herritarrenak ez diren beste interes batzuen pean ari delako.
|