|
2000
|
|
|
Sarrionandiak liburu honetan bildu dituen ipuinek zerikusi tematikoa badute aurreko bi ipuin bildumetakoekin: iragana, mitoak, leienda eta abarrez mintzatzen jarraitzen du,
|
baina
euskal historiaren iraganaldiko une erreal batzuetara ere egiten du Matalasen garaietara, guda zibilaren garaietara, Etxepareren garaietara...
|
|
|
Holan eta Fernando Pessoari zor die gehiena. Joseba Sarrionandiaren poesiak beste literato askoren literaturaren oihartzuna biltzen du altzoan,
|
baina
euskal literaturaren baitan Jon Miranderen sentsibilitatea du hurbilenik, zalantzarik gabe. Behin eta berriro baieztatu dute hau kritiko ezberdinek, 1979" Maggie indazu kamamila" bezalako narrazioek Miranderen ipuinen giroa ekarri ziguten atzera.
|
|
2002
|
|
|
arestian aipatu diren bi kritika motek gurean duten lekua eta azken hamarkada honetan indartuz joan diren joerak. Ikusiko dugunez, bi kritika arloetan eman da bilakaera nabarmena,
|
baina
euskal kritikagintzaren statusa bera oraindik ez da gure literatur sisteman behar bezala bermatu. Baieztapen hau egiteko, besteak beste, bi gabezia ekarriko ditugu gogora:
|
|
|
Eleberria, oro har, genero berantiarra da gainerako generoen aldean,
|
baina
euskal literaturaren kasuan haren jatorria XIX. mendearen amaiera arte atzeratu zen, orduan, Mitxelenak aipatzen duen espiritu berria agertzean, egon zirelako fikziozko prosa berria sortzeko baldintza sozio literarioak1 Bigarren gerra karlistaren ondoren foruak galdu zirenean sortu zen kritikak euskal literaturaren" berpizkunde" deitu duena (Pizkundea ere esan zaio, eta
|
|
|
Gerra Zibilak ondorio izugarriak izan zituen Hegoaldeko euskal literatur produkzioan. Espainiar eleberrigintzaren kasuan, J. M. Martínez Cacherok" Gerra Zibilaren urte antzuak" aipatu zituen eta G. Sobejanok guda urteetan eleberri esanguratsurik argitaratu ez izana aipatu zuen,
|
baina
euskal kasuan ondorioak askoz dramatikoagoak izan ziren, ez bakarrik hildako eta erbesteratuengatik, baita irabazleek ezarri zuten errepresio itzelagatik ere. Izan ere, garai hartan debekatu egin ziren euskal izenak, baita hilerrietako hilobietako euskarazko inskripzioak ere, eta kalean, administrazioan, kulturan... frankismoak zentsura zorrotza ezarri zuen.
|
|
|
Eta orain parkatu,
|
baina
Euskal Elaberriaren kondaira egiten diharduan Gotzon Garateren hitzak be, aitatu egingo ditugu. Hona.
|
|
2005
|
|
|
Ez dakigu non irakurri genuen, beharbada behinolako ipuin batean, gure benetako arazoak ugaltzen hasten direla izenei adjektiboak jartzen hasten garenean. Egia ala gezurra, ez du ardura,
|
baina
euskal ipuingintzaz jardutean behintzat egia izatetik hurbil dagoela ematen du. Izan ere, zenbatetan katramildu izan gara ipuin moderno, ipuin literario, tradiziozko ipuin, narrazio labur kontzeptuetan?
|
|
2011
|
|
|
Euskal Herrian hizkuntza eta kultura normalizaturik baleude, halako egoera bat salatzeko modukoa ez ezik, guztiz tamalgarria ere litzateke.
|
Baina
euskal kazeta, irrati, telebista eta aldizkari batzuetan genero literatura dramatikoa, poesia, kritika bera, biografia, zientzi fikzioa... batzuen gaineko iruzkinik (edo aiputxorik, sikiera) ere agertzen ez den bitartean, egile eta itzultzaile saiatu batzuk sancta santorum, olinpotxo eta parnasotxo guztietatik at dauden artean, hainbat argitalpen ikusezin direla, literatur kritika hutsezko aldizk... Mingarri ez esatearren.
|
|
2015
|
|
|
Oinarri hori ipinita, euskalduntasun folkloristaren kritika irmoa egiten zuen: " Euskal Herria egitearen alde
|
baina
Euskal Herria seinalatu, markatu eta baskizatzearen kontra. Euskal Herria nahi, eta ez
|
|
|
literatur lanak publikatu eta hedatzearekin, lan literarioa aurrera ateratzearekin. Beren ustez, bada, egiten zutena osoki zen normala literaturgintza dinamika normal batean,
|
baina
Euskal Herriaren eta euskal kulturaren anormaltasunak eurak ere anormaltasunera kondenatzen zituzten. Kontu honen inguruan gehiago esango zuen Joseba Sarrionandiak urte batzuk ondoren, aldizkaria dinamika kontrakultural batean txertatuz.
|
|
|
Eta kontuz ibili behar dugula ahaztu gabe, batasuna egiten ari garen mementu honetan ezin joka dezakegula arinki, ezin gaitezkeela manifestu espantagarriak egiten dibertitu.
|
Baina
euskal narratibak bere identidadea aurkitu behar du, eta horretarako, dudarik gabe, euskara guztiez baliatu behar du, euskararen zokomoko guztiak harrotu, euskara berriak asmatu.
|
|
|
Genèse et structure du champ littéraire liburuan. Literatura frantsesean oinarrituta, XIX. mende amaierako garaia aztertu zuen batik bat, Flaubert eta Baudelaireren bidez. Jakina, Frantziaren kasuan, orduan sortu zen literatur esparru autonomo eta bereizi bat,
|
baina
euskal literaturaren kasuan besterik da. Hala ere, momentuz nabarmendu behar duguna da zeinen estuki dauden loturik autonomiaren ideia eta literatur esparruarena; hainbeste, ezen lehena gabe ezin baitaiteke bigarrena ulertu97.
|
|
|
Ez dut izenik emango,
|
baina
euskal idazle batek onartu du nire aurrean, idazteko orduan, bere pertsonaietako baten joera politikoa gaztelaniazko itzulpenean nola geratuko litzatekeen zaindu duela. Hori ez zait batere gustatzen, gure lanaren benetako zentzua galtzea bailitzateke.
|
|
|
Krutwigek idatzitakoak kritikatzen zituen Egiak, horietan jariatzen zuen megalomania, literaturaz berak beste inork ez zekiela uste zuela. Sakonean bat egiten zuen Krutwigekin, hark ere Irastorzak saririk ez zuela merezi irizten ziolako,
|
baina
euskal jakintsua egurtzeko aprobetxatzen zuen. Ez zen lehen aldia Oh!
|
|
|
Hernandez Abaituak zioenez, efektu hori geroz eta handiago zen literatura modernoak aurrera egin ahala,
|
baina
euskal literaturan halako gutxi zegoen, bereziki hizkerari zegokionez. Azkenik, Saizarbitoriaren obran ipintzen zuen arreta handiagoa; Azurmendiren iritziaren kontra, ez zuen uste haren ibilbidea formalki hain problematikoa zenik:
|
|
|
Asko beheko bibliotekara, seminariokora, emon nebazan.
|
Baina
euskal gaietarik asko Labayruren bibliotekara etorri zan. Hor errekuperau genduzan gerra aurreko edizinoak.
|
|
2021
|
|
|
IEE1 ek dioen moduan," duela 100 urte, klasikoek, esan nahi dut Dumas, Salgari, Julio Verne, Lewis Carroll... horiek guztiek belaunaldiak konbentzitu zituzten batez ere mundu estetiko berri bat ekartzen zutelako". Hori literatura unibertsalaren kasuan,
|
baina
euskal literaturari dagokionez ere, Lauaxeta, Aresti edota Sarrionandia bezalako autoreak gazte belaunaldi desberdinengana iritsi zirela uste dute hainbat parte hartzailek, horien erreferente literario izatera iritsiz. Gaur egun, ordea, klasikoak gazteei urrun samar geratzen zaizkiela uste du GIR1 ek, erreferente luketen horiek ezagutzeko beharra argi uzten badu ere.
|
|
|
Egundo baino produkzio zabal, aberats eta kalitatezkoena duen honetan, euskal literaturak literatura gisa, liburugintzaz harago, adierazpide kultural eta artistiko gisa garatzen jarraitzeko beharra du, eta ez, haatik, gaitasun linguistikoa edota bestelako helburuak lortzeko bitarteko gisa. Eta, horrela balioestea komeni da, den horretan, zuen sakralizaziotik ihesi,
|
baina
euskal kulturan zuen zentraltasuna berreskuratuz, dagokion partean, bederen, eskaintza zabal batekin lehiatu behar duelako kontzientzia argitik. Horrek literaturaren rolaz eta funtzioaz zein literatura irakastearen zertarakoaz galdetzera garamatza, ezinbestean.
|
|
|
Humanitateen gainbeherak eta literaturaren prestigio nahiz balioespen faltak eztabaidaren abiapuntua ezartzen dutela ondorioztatu da lehen ere, eta horri aurre egin behar zaiola aldarrikatzen dute parte hartzaileek. Garenetik eta dugunetik ekitea proposatzen du BIR1ek; horren jabe izanda,
|
baina
euskal literatur sistema indartze eta euskal literatura prestigioa emate aldera urratsak ematea, alegia, euskara bera balioestearekin batera, noski. Ipar Euskal Herriaz ari da, baina Euskal Herri osoari dagokion gogoeta mahaigaineratuz:
|
|
|
Garenetik eta dugunetik ekitea proposatzen du BIR1ek; horren jabe izanda, baina euskal literatur sistema indartze eta euskal literatura prestigioa emate aldera urratsak ematea, alegia, euskara bera balioestearekin batera, noski. Ipar Euskal Herriaz ari da,
|
baina
Euskal Herri osoari dagokion gogoeta mahaigaineratuz:
|
|
|
Orduan, esan genuen emakumeak ere agerrarazi behar eta ezagutarazi behar ditugula eta, horretaz gain, nahi dugu ikasleak inguruko artistengana hurbiltzea. [...] Beraz, bi helburu hauek kontuan hartuta, jarri nahi ditugu gazteak sortzen
|
baina
euskal kulturari begira edo". (NE1)
|